İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ Eğitim Öğretim Yılı Tarihli Anayasa Hukuku Final Sınavı CEVAP ANAHTARI-

Transkript

1 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ Eğitim Öğretim Yılı Tarihli Anayasa Hukuku Final Sınavı CEVAP ANAHTARI- I. Olay: Bakan B hakkında rüşvet, yolsuzluk, nüfuz suiistimali, suçluyu kayırma gibi çeşitli suçlardan dolayı iddiada bulunulduğunu dile getiren bir önergeyle, ana muhalefet partisi grup başkan vekili genel görüşme açılması talebini Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığı na sunmuştur. Grup temsilcilerinin usül üzerinden yaptığı konuşmaların ardından genel görüşme açılıp açılmaması oylanmış ve genel görüşme açılması kabul edilmemiştir. Oylamanın ardından iktidar partisi grup başkan vekili Milletvekili M, hakkında iddialar bulunan bakanlarla ilgili bir işlem yapılacaksa bunun yolunun Anayasa da açıkça belirtildiğini ifade ederek, genel görüşme talebini eleştirmiştir. Sorular ve cevaplar: 1. TBMM nin bilgi edinme ve denetleme yollarını sayarak, olayda kullanılan denetim aracını ve usulünü açıklayınız. (5 puan) TBMM nin bilgi edinme ve hükümeti denetleme yolları soru, genel görüşme, meclis araştırması, meclis soruşturması ve gensorudur (2 puan). Olayda kullanılan denetim aracı genel görüşmedir. Genel görüşme toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun, TBMM Genel Kurulu nda görüşülmesidir. Genel görüşme açılması, Hükümet, siyasi parti grupları veya en az yirmi milletvekili tarafından bir önerge ile istenebilir. Genel görüşme açılıp açılmamasına TBMM Genel Kurulu işaretle oylama suretiyle karar verir. Genel görüşmenin başlayacağı gün, genel görüşme açılmasına karar verilmesinden itibaren kırk sekiz saatten önce ve yedi tam günden sonra olamaz. Genel görüşmenin sonunda oylama yapılmaz ve hükümetin siyasi sorumluluğunu ortaya koyacak bir karar alınamaz (3 puan) 2. Milletvekili M nin, ilgili bakanlar hakkında başvurulabilecek işlem ile ilgili yaptığı açıklamayı değerlendiriniz. Bu değerlendirmede işaret edilen yolu gerekçeli olarak açıklayınız. (10 puan) Milletvekili M nin işaret ettiği yol TBMM nin bilgi edinme ve hükümeti denetleme yollarından meclis soruşturmasıdır. Çünkü Bakan B hakkında göreviyle ilgili çeşitli suçları işlediği iddiası söz konusudur. (3 puan). Meclis soruşturması Başbakan veya bakanların görevleriyle ilgili cezai sorumluluklarının araştırılmasını sağlayan bir denetim aracıdır. Meclis soruşturması, başbakan veya bakanlar hakkında, TBMM üye tamsayısının en az onda birinin vereceği önergeyle açılır. Meclis bu önergeyi en geç bir ay içerisinde görüşür ve gizli oyla karara bağlar. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi parti gruplarının güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak on beş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon soruşturma sonucuna ilişkin raporunu iki ay içerisinde TBMM ye sunar. Eğer iki ay içerisinde soruşturma tamamlanamazsa Komisyona iki aylık yeni ve kesin bir süre verilir. Bu süre içinde soruşturma raporunun TBMM Başkanlığına sunulması zorunludur. Rapor Başkanlığa teslim edildikten sonra on gün içinde üyelere dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün içinde görüşülür ve gerek görüldüğünde ilgilinin Yüce Divana sevkine karar verilir. Yüce Divana sevk kararı ancak üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyuyla alınır. Ayrıca

2 TBMM deki siyasi parti gruplarında meclis soruşturması ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz (7 puan) 3. Benzer iddialar Cumhurbaşkanı bakımından gündeme gelseydi, nasıl bir yol izlenmesi gerektiğini açıklayınız. (5 puan) Parlamenter sistemlerde Cumhurbaşkanın siyasi sorumsuzluğunun yanında cezai bakımdan da sorumsuz olduğu ilke olarak kabul edilmiştir. Ancak Cumhurbaşkanının cezai sorumsuzluğu yalnızca göreviyle ilgili suçlardandır. Bu sorumsuzluğun istisnası Cumhurbaşkanının vatana ihanetle suçlanmasıdır. Cumhurbaşkanının vatana ihanetle suçlanması TBMM üye tam sayısının en az üçte birinin teklifi ve dörtte üçünün vereceği kararla mümkündür. Bu şekilde vatana ihanetle suçlanan Cumhurbaşkanı Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi nde yargılanır (3 puan). Cumhurbaşkanının görevi dışındaki suçları konusunda ise iki görüş mevcuttur. Birinci görüş Cumhurbaşkanının görevi dışındaki suçlardan her vatandaş gibi sorumlu olduğunu ileri sürerken ağırlıklı olan ikinci görüş, Anayasanın milletvekili olmayan bakanlara dahi tanıdığı dokunulmazlık imtiyazını, devletin başını temsil eden Cumhurbaşkanına evleviyetle tanınması gerektiği yönündedir (2 puan) II. Olay: Başvurucular kullanıcısı oldukları twitter.com isimli internet sitesine erişimin engellenmesine dair Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) işlemi nedeniyle Anayasa nın 13., 26., 27., 40. ve 67. maddelerinin ihlal edildiğini ve anılan işleme karşı etkili bir yargı yolu bulunmadığını ileri sürmüşlerdir. Başvurucular, TİB in bu kararına karşı idari yargı mercileri önünde iptal davası açılmasının tüketilmesi gerekli etkili bir yol olmadığı iddiası ile doğrudan bireysel başvuruda bulunmuşlardır. Başvurular, 24-25/3/2014 tarihlerinde doğrudan Anayasa Mahkemesi ne yapılmıştır. Dilekçeler ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde Komisyona sunulmasına engel bir eksikliğin bulunmadığı tespit edilmiştir. Başvuruculardan Türkiye Barolar Birliği, TİB kararına karşı idare mahkemesine başvurduğunu ve yürütmeyi durdurma kararı aldığını ancak TİB in 30 günlük yasal süreyi gerekçe göstererek kararı derhal uygulamadığını ileri sürmüştür. Diğer başvurucu internet üzerinden satış yapan bir şirkettir. TİB in kararıyla satışlarının olumsuz etkilendiğini, bu karara karşı doğrudan idare mahkemesine başvurduğunu ancak mahkemenin bir ay geçmesine rağmen karar vermediğinden AYM ye başvuru yaptığını belirtmiştir. Üçüncü başvurucu bir milletvekilidir. TİB in seçimlerden 20 gün önce verdiği bu kararın seçimlere yönelik bir sansür olduğunu, dolayısıyla seçimlere kadar idari yargıya başvurmasının bir sonuç doğurmayacağından doğrudan AYM ye bireysel başvuru yaptığını ifade etmiştir. Başvurucular erişimin engellenmesi yönündeki sınırlamanın Anayasa da temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına ilişkin kriterlere aykırılık oluşturduğu, özel hayatın korunması ile ifade özgürlüğü arasındaki dengeyi sağlamadığı, twitter.com isimli siteye 30 Mart 2014 tarihinde yapılacak yerel seçimlerin hemen öncesinde erişimin engellenmesi ile dolaylı bir sansür etkisi yaratıldığı gerekçesiyle Anayasa nın 26., 27., 40. ve 67. maddelerinde tanımlanan haklarını ihlal ettiğini ileri sürerek ihlalin tespiti talebinde bulunmuşlardır. Anayasa Mahkemesi ne göre, somut olayda, erişimin engellenmesinin URL bazında değil de tüm bir siteye yönelik erişimin engellenmesi şeklinde uygulandığı görülmektedir sayılı Kanun da yer alan düzenlemeler dikkate alındığında TİB in kararına dayanak gösterdiği mahkeme kararlarını aşan ve milyonlarca kullanıcısı bulunan bir sosyal medya ağı olan twitter.com sitesine erişimin kanuni dayanağı olmaksızın ve sınırları belirsiz bir yasaklama kararı ile engellenmesinin demokratik toplumların en temel değerlerinden biri olan ifade özgürlüğüne ağır bir müdahale oluşturduğu açıktır. (Başvuru No. 2014/3986, Kt. 2/4/2014)

3 Sorular ve cevaplar: 1. Anayasa Mahkemesi ne bireysel başvurular nerelere yapılabilir? Olayda doğrudan Anayasa Mahkemesi ne başvuru yapılmasını değerlendiriniz. (5 puan) Bireysel başvuru, mevzuatta öngörülen şartlara uygun olarak, bizzat başvurucu, kanuni temsilcisi ya da başvurucunun avukatı tarafından doğrudan Anayasa Mahkemesi ne veya diğer mahkemeler ya da yurtdışı temsilcilikler aracılığıyla yapılır (3 puan). Olayda kişiler doğrudan Anayasa Mahkemesi ne bireysel başvuruda bulunmuşlardır. Kanunda öngörüldüğü üzere kişiler kişisel, güncel bir hak ihlali olduğu gerekçesiyle doğrudan da Anayasa Mahkemesi ne bireysel başvuru yapabilmektedirler (2 puan). 2. Anayasa Mahkemesi ne kural olarak hangi yollar tüketildikten sonra ve hangi süre içinde başvuru yapılabilir? Bu kuralın istisnaları var mıdır? Başvurucuların iddialarını bu açıdan tartışınız. (10 puan) Anayasa Mahkemesi ne (AYM) bireysel başvuru, ihlale neden olduğu iddia edilen işlem, eylem ya da ihmalin, kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tüketildikten sonra başvurulabilir. Hakkı veya özgürlüğü ihlal edilen kişinin durumunun düzeltilmesi için, iç hukukta öngörülmüş olan, fiilen ulaşılabilen ve sonuç alma olanağı bulunan, olağan kanun yollarının tüketilmesi gerekir. (2 puan). Bireysel başvuru olağan kanun yollarının tüketildiğine ilişkin kararın kesinleştiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılabilir (2 puan). Olağan kanun yollarının tüketilebilmesi için, öngörülen kanun yolları, yöntem, biçim, süre ve diğer koşullara uygun olarak tüketilmelidir. Bu merciler önünde, aynı zamanda çiğnendiği iddia olunan hakkın hiç olmazsa zımnen ve özü itibariyle ileri sürülmüş olması gerekir. Olağan kanun yollarının tüketilmesi kuralı mutlak ve otomatik olarak uygulanan bir kural değildir. Bazı durumlarda kanun yollarının tüketilmesi aranmaz. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarından yola çıktığımızda bu durumlar şöyle özetlenebilir: - İdari ve yargısal başvuru yollarının yasayla kapatılması - Başvuru konusu hakkında yerleşik yargı içtihadı olması - Yargılamanın makul sürede sonuçlandırılamaması - Aynı ve benzer türde olaylarda idarenin olumsuz bir pratiğinin oluşması - Kamu görevlilerince başvuru yollarının kullanılmasının engellenmesi - Ağır ve telafi edilemez bir zararın ortaya çıkma ihtimali Bu sayılan durumlardan birinin varlığı halinde etkin bir kanun yolu olmadığı kabul edilir ve doğrudan bireysel başvuru yapılabilir. (2 puan). Olayda başvurucular TİB in twitter.com adlı internet sitesine erişimi engellemesine karşı idari yargı mercileri önünde iptal davası açılmasının tüketilmesi gerekli etkili bir yol olmadığı iddiasıyla doğrudan bireysel başvuru yapmışlardır. Başvurucuların, erişimin engellenmesi yönündeki sınırlamanın Anayasa da temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına ilişkin kriterlere aykırılık oluşturduğu, özel hayatın korunması ile ifade özgürlüğü arasındaki dengeyi sağlamadığı, twitter.com isimli siteye 30 Mart 2014 tarihinde yapılacak yerel seçimlerin hemen öncesinde erişimin engellenmesi ile dolaylı bir sansür etkisi yaratıldığı gerekçesinden hareketle, telafi edilemez bir zararın ortaya çıkma ihtimaline dayanarak kanun yollarına başvurmanın etkili başvuru yolu olmayacağı noktasından hareket etmişlerdir. (4 puan).

4 3. Başvurucuların dilekçeler ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde Komisyona sunulmasına engel bir eksikliğin bulunmadığı tespit edilmiştir. Ön inceleme kim tarafından yapılır? Ortaya çıkan bir eksiklik olsaydı nasıl karar alınırdı ve bu karara itiraz mümkün müdür yazınız. (10 puan) Bireysel Başvuruların ön incelemesi AYM de bulunan bireysel başvuru bürosu tarafından yapılır. Büro gelen başvuruları şeklî eksiklikler bulunup bulunmadığı yönünden inceler (2 puan). Başvuru formunda veya eklerinde herhangi bir eksiklik tespit edilmesi hâlinde, bunların tamamlattırılması için başvurucuya, varsa avukatına veya kanuni temsilcisine onbeş günü geçmemek üzere bir süre verilir. Eksikliklerin tamamlattırılmasına dair yazıda başvurucuya geçerli bir mazereti olmaksızın verilen sürede eksiklikleri tamamlamadığı takdirde başvurusunun reddine karar verileceği bildirilir (4 puan). Başvurunun; süresinde yapılmadığı, 59 uncu ve 60 ıncı maddelerdeki şekil şartlarına uygun olmadığı ve tespit edilen eksikliklerin verilen kesin sürelerde tamamlanmadığı hâllerde Komisyonlar Baş raportörü tarafından reddine karar verilir ve başvurucuya tebliğ edilir. Bu karara tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde Komisyona itiraz edilebilir. Bu konuda Komisyonların verdiği kararlar kesindir (4 puan). 4. Başvurucuların AYM ye bireysel başvuru yapma ehliyetleri olup olmadığını kişi bakımından yetki yönünden açıklayınız. (10 puan) Olayda başvuruculardan TBB, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu niteliği dolayısıyla kamu tüzel kişisi olduğundan bireysel başvuru yapma hakkına sahip değildir. Dolayısıyla TBB nin başvurusu kişi yönünden yetkisizlik sebebiyle AYM tarafından reddedilecektir (3 puan). Diğer başvurucu olan şirket ise bir özel hukuk tüzel kişisidir. Dolayısıyla tüzel kişiliğine ait hakların ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuru yapabilir. (3 puan). Milletvekili ise gerçek kişi olarak, kişisel ve güncel bir hakkı olan haberleşme ve ifade özgürlüğünün ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunmuştur. Milletvekilinin, TİB in işleminin Anayasanın 26., 27., 40., ve 67. Maddelerine aykırılığını ileri sürerek yaptığı başvuru kişi yönünden kabul edilebilirlik şartlarını taşımaktadır (4 puan). 5. Başvurucuların erişimin engellenmesi yönündeki sınırlamanın Anayasa da temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına ilişkin kriterlere aykırılık oluşturduğu iddiasını ve Mahkemenin aykırılık tespit ettiği noktaları izah ediniz. (10 puan) Anayasanın 13. Maddesinde öngörüldüğü gibi, Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir (2 puan). Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz (2 puan). Anayasanın 13. Maddesinde de hüküm altına alındığı üzere temel hak ve özgürlükler ancak kanunla sınırlandırılabilir. Buna göre, temel hak ve özgürlükler tüzük, yönetmelik gibi yürütme işlemleriyle düzenlenmemelidir. Temel hak ve özgürlükler temsili bir organ (yasama) tarafından düzenlenmelidir ve bu yasa açık, seçik ve herkesçe ulaşılabilir nitelikte olmalıdır (2 puan). AYM, TİB in yaptığı erişim engelleme işleminin kanuni dayanağının olmadığı, dolayısıyla sınırlamanın yasallık ilkesini ihlal ettiği gerekçesine dayanmıştır. Yasada erişimin tümden engellenmesinin koşulları düzenlenmiştir. Tümden erişimin engellenmesi kararı bu konuda verilmiş bir mahkeme kararı ile alınabilir. Olayda mahkeme kararları tümden erişime ilişkin değil, içeriğin engellenmesine yöneliktir. TİB in yasada belirtilenin aksine, tümden erişimin engellenmesine yönelik bir mahkeme kararı olmadan kapatma kararı vermesi, müdahalenin yasallık ilkesine aykırılığına yol açmıştır. (4 puan).

5 III. Olay: Milletvekili A, 12/6/2011 tarihinde yapılan genel seçimlerde 24. dönem milletvekili seçilmiş ve 20/6/2011 tarihinde mazbatasını almıştır. Bu durumun dikkate alınarak tahliyesine karar verilmesini talep etmiş, fakat bu talebi 13. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından 23/6/2011 tarihinde reddedilmiştir. Bu kararın ilgili bölümleri şöyledir: Yasama sorumsuzluğu Anayasamızın 83. maddesinde "Yasama Dokunulmazlığı" başlığı altında düzenlenmiştir. Yargıtay'ın bir kararına göre; Yasama sorumsuzluğu ne şahsa bağlı bir imtiyaz sağlar, ne de mutlaktır. (Yargıtay 4. HD. E. 2003/1548, K.2003/6601). Aynı şekilde yasama dokunulmazlığı da şahsa bağlı mutlak bir hak olmayıp, nispidir ve kamu yararı gözetilerek Anayasamıza konulmuş kamu düzenine ilişkin bir mekanizmadır. Bu hakların nasıl ve ne şekilde sınırlanacağı Anayasamızın 83. maddesinde düzenlenmiştir. TBMM Başkanı, bu kararlardan sonra hakkında kesinleşmiş mahkeme kararı bulunan Milletvekili hakkında, kesinleşen mahkeme kararlarının yasama döneminin sonuna bırakılmasını öngören siyasi parti gruplarına yasa önerisinde bulunmuştur. Buna göre, 12 Haziran 2011 tarihinde yapılan milletvekili genel seçimlerinde milletvekili seçilenlerden, yargılamasına devam olunarak hakkında mahkumiyet kararı verilenler ile hakkında kesinleşmiş mahkumiyet kararı bulunanların hükümlerinin infazı ve mahkumiyet kararının TBMM'ye bildirimi, yasama dönemi sonunda milletvekili sıfatının sona ermesine bırakılacaktır. Gerekçede, "Teklif ile milli iradenin temsilcisi olan milletvekillerinin, Anayasa'nın 7. maddesi uyarınca egemenlik kapsamında sahip oldukları yasama hakkını, kesintisiz kullanabilmeleri, milli iradenin eksiksiz olarak Meclis'e yansıması ve yasama görevini yapabilmeleri için haklarındaki kesinleşmiş mahkeme kararlarının yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılmaktadır" denilmiştir. Sorular ve cevaplar: 1. Anayasa da öngörülen yasama sorumsuzluğu ile dokunulmazlığı kurumlarını karşılaştırarak kısaca açıklayınız. (5 puan) Yasama sorumsuzluğunun amacı, milletvekillerinin Meclisteki ifade hürriyetlerinin korunmasıdır. Buna göre milletvekilleri Meclis çalışmalarındaki, Genel Kurul, siyasi parti grupları ve komisyonlardaki oy ve sözlerinden Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden sorumlu tutulamazlar, yani bundan dolayı kendilerine hukuk ve ceza davası açılamaz. Sorumsuzluk, Meclis çalışmaları kapsamındaki söz ve düşüncelerin Meclis dışında da tekrarlanmasını kapsar. Ancak o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclis tarafından bir karar alınırsa, o oturum için geçerli olmak üzere Meclis dışında yasama sorumsuzluğu kaldırılabilir. Yasama sorumsuzluğu mutlak ve süreklidir. Mutlak olması yasama sorumsuzluğunun kaldırılamaması anlamına gelmektedir. Sürekli olması ise sorumsuzluğun Milletvekilliğinin sona ermesinden sonra da geçerli olması anlamına gelir. Yasama sorumsuzluğunun istisnası yoktur. Yasama dokunulmazlığı ise milletvekillerini, milletvekillikleri süresince, seçimden önce veya sonra işledikleri bir suçtan dolayı tutulma, sorguya çekilme, tutuklanma ve yargılanmaya karşı koruyan bir güvencedir. Dokunulmazlık milletvekillerini yalnızca ceza davalarına karşı korur. Dokunulmazlık, sorumsuzluk gibi mutlak ve sürekli değildir. Milletvekilliği sona erdikten sonra cezai tedbirlerin uygulanması mümkündür. Ayrıca dokunulmazlık savcılığın Adalet Bakanlığı na bildirimi, Bakanlığın da durumu TBMM ye havale etmesi üzerine TBMM Genel Kurulu tarafından kaldırılabilir. Dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili hakkında cezai tedbirler uygulanır. Dokunulmazlığın iki istisnası vardır: Ağır cezayı gerektiren suçüstü halinde ve seçimden önce soruşturmasına başlanmış olmak kaydıyla Anayasa m. 14 kapsamındaki durumlar yasama dokunulmazlığının istisnalarını oluşturur (5 puan)

6 2. Anayasanın 83. maddesi kapsamında dokunulmazlığın kapsamını göz önüne alarak, 13. Ağır Ceza Mahkemesi nin red kararının muhtemel gerekçesinin ne olduğunu tartışınız. (5 puan) Anayasanın 83. maddesinde yasama dokunulmazlığının istisnaları, ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanmış olmak kaydıyla, Anayasa m. 14 kapsamında Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve laik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler ve Anayasa da yer alan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan faaliyetler olarak sayılmıştır. Bu durumda 13. Ağır Ceza Mahkemesi nin muhtemel gerekçesi Milletvekili A hakkındaki mahkumiyet hükmünün Anayasa m. 14 kapsamındaki bir faaliyet kapsamında olduğudur (5 puan). 3. TBMM Başkanı nın önerdiği değişikliği, dokunulmazlığın kaldırılmasının Anayasada öngörülen hukuki sonuçları açısından değerlendiriniz. (5 puan) Dokunulmazlığın kaldırılması milletvekilliğinin düşmesi sonucunu doğurmaz, yalnızca milletvekilinin yargılanması önündeki engeli kaldırır. Dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili yargılanması sonucunda hüküm giyerse cezası, milletvekilliği sona erdikten sonra infaz edilir. Ancak dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili, milletvekili seçilmeye engel bir suçtan dolayı hüküm giyerse, bu durumda milletvekilliği düşer. Teklif edilen değişikliğe göre 12 Haziran 2011 tarihinde yapılan seçimlerde milletvekili seçilenlerden yargılamasına devam edilerek hakkında mahkumiyet kararı verilenler ve hakkında kesinleşmiş mahkumiyet kararı bulunanların cezalarının infazı milletvekili sıfatının sona ermesine bırakılacaktır. Bu durumda söz konusu milletvekilleri, milletvekili seçilmeye engel bir suçtan mahkum olsalar dahi cezaları milletvekilliği sıfatı sona erdikten sonra infaz edilecektir. Yani söz konusu değişiklik, Anayasa m. 84/2 deki milletvekili seçilmeye engel bir suçtan mahkumiyeti, milletvekilliğinin düşmesi sebeplerinden çıkarmaktadır (5 puan). IV. Metin Sorusu Osmanlı-Türk Anayasalarında devletin temel ilkeleri yönünden nasıl bir değişim yaşandığını karşılaştırarak açıklayınız. (20 puan) 1876 Kanun-ı Esasi de Osmanlı Devleti, bölünmez bir bütün olarak nitelenmiş, saltanat ve hilafet hakkı ise Osmanoğulları sülalesine verilmiştir. Burada saltanat kurumu Devletin monarşik karakterini vurgulamaktadır. Yani 1876 Kanun-ı Esasi de açıkça belirtilmese de, monarşik egemenlik anlayışı ön plana çıkmaktadır. Padişahın sahip olduğu kanun yapımına izin verme, mutlak veto, meclisi dilediği zaman feshetme, devlet görevlilerini sürgüne gönderme yetkileri bunu ortaya koymaktadır. Hilafet ise Osmanlı Devleti nin teokratik bir devlet olduğu göstermektedir. Bunun yanında Kanun-ı Esasi de yer alan Devletin dininin İslam olduğu, devlet yönetiminde şer i hükümlerin uygulanması, yasaların dinin emirlerine uygun olması zorunluluğuna ilişkin hükümler Osmanlı Devleti nin teokratik niteliğini vurgulamaktadır (3 puan). Kanun-ı Esasi de II. Meşrutiyet sonrası 1909 yılında yapılan değişikliklerle padişahın yukarıda sayılan, kanun yapımına izin verme ve mutlak veto gibi önemli yetkileri elinden alınmıştır. Yapılan değişikliklerle kuvvetler ayrılığı ve parlamenter sistem işler kılınmış, parlamentonun padişah karşısındaki etkinliği arttırılmış ve monarşik egemenlik anlayışından millet egemenliği anlayışına doğru bir geçiş yaşanmıştır. Ancak teokratik devlet anlayışı devam etmektedir. (3 puan) 1921 Anayasası nın en önemli ilkesi millet egemenliği ilkesidir. Bu ilke ilk kez 1921 Anayasası nda yer almıştır. Ayrıca bu anayasa döneminde saltanat ve hilafet kaldırılmış ve monarşi geleneğine son verilmiştir Anayasası döneminde millet egemenliği anlayışı devam etmiştir yılında yapılan değişiklikle devletin dininin İslam olduğuna ilişkin hüküm Anayasadan çıkarılmıştır. Böylece teokratik devlet anlayışı tamamen terk edilmiştir yılında yapılan değişiklikle ise devletin nitelikleri,

7 Cumhuriyet Halk Fırkası tüzüğünden esinlenilerek, cumhuriyetçilik, milliyetçilik, halkçılık, devletçilik, laiklik ve inkılapçılık olarak belirlenmiştir. (5 puan) 1961 Anayasası nda, 1924 Anayasası nda devletin temel nitelikleri arasında sayılan milliyetçilik, devletçilik, inkılapçılık ilkelerine yer verilmemiş, bunun yerine insan haklarına dayan devlet, milli, demokratik ve sosyal bir hukuk devleti nitelikleri eklenmiştir. Bunun yanı sıra başlangıçta sayılan temel ilkelere atıf yapılmış, bu ilkeler arasında da, bölünmez bütünlük, Türk Milliyetçiliği, millet egemenliği, sosyal adalet gibi ilkeler sayılmıştır. Sosyal devlet ilkesine ilk kez 1961 Anayasası nda yer verilmiştir. (5 puan) 1982 Anayasası nda ise devletin temel nitelikleri, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olarak belirlenmiştir. Başlangıçta belirtilen temel ilkeler ise, Atatürk ilke ve inkılapları, kuvvetler ayrılığı, millet iradesinin üstünlüğü, sosyal adalet olarak sayılmıştır. (4 puan)