Mustafa İÇELİ YÜKSEK LİSANS TEZİ. Danışman Doç. Dr. Muhittin DİNÇ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Mustafa İÇELİ YÜKSEK LİSANS TEZİ. Danışman Doç. Dr. Muhittin DİNÇ"

Transkript

1 T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ORTAÖĞRETİM FEN ve MATEMATİK ALANLAR EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI BİYOLOJİ EĞİTİMİ BİLİM DALI TÜRKİYE DE YAYILIŞ GÖSTEREN ENDEMİK STACHYS PUMILA VE STACHYS CITRINA TÜRLERİ ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI ANATOMİK VE MİKROMORFOLOJİK ÇALIŞMALAR Mustafa İÇELİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Danışman Doç. Dr. Muhittin DİNÇ Konya 2011

2 ii

3 iii

4 iv T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Mustafa İÇELİ Öğrencinin Numarası Ana Bilim / Bilim Dalı Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı Biyoloji Eğitim Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Doç. Dr. Muhittin DİNÇ Türkiye de Yayılış Gösteren Endemik Stachys pumila Banks & Sol. Tezin Adı ve Stachys citrina Boiss. & Heldr. Türleri Üzerine Karşılaştırmalı Anatomik ve Mikromorfolojik Çalışmalar ÖZET Bu çalışmada, Türkiye de yayılış gösteren Infrarosularis Bhattacharjee seksiyonuna ait endemik Stachys pumila Banks ve Sol., S. citrina subsp. citrina ve S. citrina subsp. chamaesideritis taksonları, anatomik ve mikromorfolojik olarak çalışılmış ve karşılaştırılmıştır. Her üç taksona ait Türkiye nin farklı yerlerinden toplanan örnekler çalışmanın materyalini teşkil etmiştir. Toplanan örneklerin bir kısmı herbaryum materyali haline getirilirken, bir kısmı da %70 lik alkol içinde muhafaza edilmiştir. Anatomik çalışmalar için alkol içindeki örneklerden manuel olarak gövde ve yaprak enine kesitleri ile yaprak yüzeysel kesitleri alınmış ve daimi preparat haline getirilmiştir. Anatomik deskripsiyonlar ve tüy morfolojileri daimi preparatların incelenmesi ve çekilen fotoğrafların değerlendirilmesi ile yapılmıştır. Polen morfolojileri hem ışık mikroskobu hem de taramalı elektron mikroskobu (SEM) kullanılarak çalışılmıştır. Işık mikroskobu çalışmalarında, Wodehouse tekniği ile daimi preparatlar hazırlanmış ve nümerik özellikler bu preparatlar incelenerek tespit edilmiştir. Polenlerin yüzey ornamentasyonları ise SEM çalışmalarıyla belirlenmiştir. Nutlet morfolojilerine ait nümerik özellikler stereo mikroskop ile yapılan çalışmalarla ve nutletlerin yüzey süslemeleri ise SEM çalışmalarıyla tespit edilmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlar, anatomik karakterler ile polen, nutlet ve tüy morfolojisi karakterlerinin yakın akraba türler olan S. citrina ile S. pumila nın taksonomik sınıflandırılmasında değere sahip olduğunu, fakat S. citrina nın alt türlerinin ayrımında değerlerinin sınırlı olduğunu göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Anatomi, mikromorfoloji, nutlet, polen, Stachys pumila, Stachys citrina, taksonomi, tüy,türkiye.

5 v T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Mustafa İÇELİ Öğrencinin Numarası Ana Bilim / Bilim Dalı Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı Biyoloji Eğitim Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Doç. Dr. Muhittin DİNÇ Türkiye de Yayılış Gösteren Endemik Stachys pumila Banks & Sol. Tezin Adı ve Stachys citrina Boiss. & Heldr. Türleri Üzerine Karşılaştırmalı Anatomik ve Mikromorfolojik Çalışmalar SUMMARY In this study, Stachys pumila Banks & Sol., S. citrina subsp. citrina and S. citrina subsp. chamaesideritis included in sect. Infrarosularis Bhattacharjee were studied anatomical and micromorphological point of view and compared each other. The samples belong to the taxa which were collected from different localities in Turkey were composed of the study materials. When some materials were kept in 70 % alcohol, the rests were preserved as herbarium samples. For the anatomical studies, the cross-sections of leaf and stem along with the surface sections of leaf were manually obtained from the samples in the alcohol, and the permanent preparats were arranged. Anatomical descriptions and determinations of the trichome morphologies were made by the observation of the permanent preparats and the evaluation of the photos. Pollen morphologies were studied using both light and scanning electron microscope (SEM). In the light microscope studies, the permanent preparats were prepared by Wodehouse technique, and the numerical features were determined by the observations on the preparats. The surface ornamentations of the pollens were determined by the SEM studies. Similarly, the numerical features of the nutlets were determined by the studies using stereomicroscope, the surface sculpturing by those using SEM. The results obtained from the present study, the anatomical characters along with the morphological ones of the pollen, nutlet and trichome have taxonomic value in delimitation of S. pumila and S. citrina, but they have limited taxonomic importance in seperation of the subspecies of S. citrina. Keywords: Anatomy, micromorphology, nutlet, pollen, Stachys pumila, Stachys citrina, taxonomy, trichome, Turkey.

6 vi ÖNSÖZ Uzun süren çalışmalar sonucu Türkiye de Yayılış Gösteren Endemik Stachys pumila ve Stachys citrina Türleri Üzerine Karşılaştırmalı Anatomik ve Mikromorfolojik Çalışmalar adlı yüksek lisans tezimde bana yol gösteren, azimli ve sistematik çalışmayı öğreten değerli danışmanım Sayın Doç. Dr. Muhittin DİNÇ hocama saygı ve teşekkürlerimi sunarım. Çalışma süresi boyunca, tezi bitirmemde yardımlarını esirgemeyen Sayın Araştırma Görevlisi Dr. Süleyman DOĞU hocama da teşekkürlerimi bir borç bilirim. Ayrıca, benden maddi, manevi yardımlarını esirgemeyen aileme ve sabırla her attığım adımda beni destekleyen, her zaman arkamda duran eşim Ayşe Merve İÇELİ ye de çok teşekkür ederim. Mustafa İÇELİ KONYA 2011

7 İÇİNDEKİLER Sayfa No Bilimsel Etik Sayfası... ii Tez Kabul Formu... iii Özet... iv Summary... v Önsöz / Teşekkür... vi İçindekiler... vii Simgeler ve Kısaltmalar Sayfası... vii Tablolar Listesi... ix Şekiller Listesi... x 1. Giriş Kaynak Araştırması Materyal Yöntem Bulgular Gövde Anatomisi Yaprak Anatomisi Mezofil Anatomisi Yaprak Yüzey Anatomisi Tüy Morfolojisi Polen Morfolojisi Nutlet Morfolojisi Sonuç ve Tartışma Öneriler Kaynakça Özgeçmiş vii

8 viii SİMGELER VE KISALTMALAR Simgeler cm : Santimetre m : Metre mm : Milimetre µm : Mikrometre % : Yüzde mm 2 : Milimetrekare Kısaltmalar SEM subsp ark var L sect : Taramalı Elektro Mikroskobu : Subspecies : Arkadaşları : Varyete : Lamiaceae : Seksiyon

9 ix TABLOLAR DİZİNİ Tablo-1: Stachys citrina subsp. citrina ve Stachys citrina subsp. chamaesideritis ve Stachys pumila taksonlarının toplama bilgileri Tablo-2: Stachys citrina subsp. citrina, Stachys citrina subsp. chamaesideritis ve S. pumila taksonlarının anatomik ve mikromorfolojik olarak karşılaştırması 13 Tablo-3: Çalışılan taksonlarda tüylerin gövde ve yapraktaki dağılımı..19

10 x ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil-1 Çalışılan taksonların toplama lokalitelerini gösteren harita...9 Şekil-2 Çalışılan taksonlara ait gövde enine kesitleri Şekil-3 Çalışılan taksonlara ait yaprak enine kesitleri 16 Şekil 4. Çalışılan taksonlara ait alt ve üst yaprak yüzeysel kesitleri..17 Şekil-5 Çalışılan taksonlarki tüy tipleri..18 Şekil-6 Çalışılan taksonların polenlerine ait SEM fotoğrafları..20 Şekil-7 Çalışılan taksonların nutletlerine ait SEM fotoğrafları..21

11 1. GİRİŞ Türkiye, tür sayısı bakımından ılıman kuşakta bulunan ülkeler arasında dünyanın en zengin floraya sahip ülkeleri arasında bulunmaktadır (Akman, 1993). Anadolu, endemik bitkiler ve geniş yayılışlı bitkiler açısından, doğal olarak yayılış gösterdiği endemik bitkilerin zengin olarak bulunduğu bir bölgedir. Türkiye'de 12000'i aşkın iletim demetli bitki türü bulunmaktadır. Bu türlerden yaklaşık 3000'i endemik olup sadece Türkiye'ye özgüdür (Davis ve ark., 1988; Aksu ve ark., 2002). Lamiaceae familyası bir yıllık veya çok yıllık otsu, çalımsı ve nadiren de odunsu olan ve birçoğu çeşitli alanlarda kullanılan faydalı doğal bitkilerden oluşan büyük bir familyadır. Hemen hemen tüm habitat tipleri ve yüksekliklerde yetişebilen Lamiaceae familyası üyelerinin dünyada yayılış göstermediği çok az bölge bulunmaktadır (Watson ve Dallwitz, 1978). Lamiaceae (Labiatae) familyası bitkileri Kuzey Kutbu ndan Himalayalar a, Güney Doğu Asya dan Havai ve Avustralya ya, Afrika ve Amerika ya kadar geniş bir alanda yetişmekle birlikte, özellikle Akdeniz Bölgesi nde oldukça yoğun bir yayılışa sahiptir. Dünya üzerinde 224 cins ve yaklaşık 5600 tür ile temsil edilen kozmopolit bir familyadır. Türkiye Florası nda ise Lamiaceae familyası 45 cins, 565 tür ve toplam 735 takson ile temsil edilmektedir (Duman ve ark., 2005). Stachys L. içerdiği 300 civarındaki tür ile Lamiaceae familyasının en büyük cinslerinden biridir. Bu cins, kozmopolit olup Akdeniz ve Güneybatı Asya nın ılıman bölgelerinde merkezlenmiş, ikincil yayılış merkezleri olarak da Kuzey ve Güney Amerika ile Güney Afrika göze çarpmaktadır. Tür sayısı bakımından cinsin iki merkezi bulunmaktadır. Birisi Güney ve Doğu Anadolu, Kafkasya, Kuzeybatı İran ve Güney Irak ı içine alan bölge, diğeri ise Balkan Yarımadası dır. Cinsin türlerinin büyük çoğunluğu kayalık alanlarda, özellikle de kalker kayalıklarda yayılış göstermektedir (Bhattacharjee, 1980). Stachys cinsi, Türkiye Florası nda Bhattacharjee (1982) tarafından revize edilmiştir. Bu çalışmaya göre cins, Türkiye Florası nda 12 alt seksiyon, 15 seksiyon ve 2 alt cinse mensup 72 tür ile temsil edilmektedir (Bhattacharjee, 1982). Bu türlerden 6 tanesini içeren Infrarosularis seksiyonu, 7 takson içermektedir.

12 2 Davis ve arkadaşları (1988), Türkiye Florası nın 10. ek cildinde, Stachys choruhensis, Stachys antalyaensis, Stachys chasmosericea, Stachys tundjeliensis türlerinin Türkiye Florası na katıldığını rapor etmişlerdir. Bunlardan Stachys choruhensis in Infrarosularis seksiyonuna katılımıyla seksiyondaki tür sayısı 7 ye, takson sayısı 8 e çıkmıştır. Duman (2000), Türkiye Florası nın ek 11. cildinde, Stachys cydni ile birlikte Türkiye Florası için 5 Stachys türünün daha belirlendiğini rapor etmiştir. Bu türler: S. anamurensis, S. sivasica, S. baytopiorium, S. willemsei, S. cydni dir. Bunlardan S. anamurensis, S. sivasica, S. willemsei, S. cydni türleri endemiktir. Son zamanlarda yapılan çalışmalarda Stachys cinsine mensup 5 takson daha tanımlanmıştır (Dinç ve Doğan, 2006; İlçim ve ark., 2008; Daşkın ve ark., 2009; Akçiçek, 2010). Bunlardan Stachys marashica ve S. pseudobombycina nın Infrarosularis seksiyonuna katılımıyla seksiyondaki tür sayısı 9 a çıkmıştır. Lamiaceae familyası ekonomik yönden büyük öneme sahiptir. Sahip oldukları aromatik bileşikler ve temel yağlar sayesinde parfümeri, gıda sanayi gibi çeşitli alanlarda kullanılmaktadır (Clive, 1980; Estilai ve Hatemi, 1990). Aynı zamanda Lamiaceae familyası üyelerinin birçoğu süs bitkisi ya da baharat olarak kullanılmak üzere kültüre alınmaktadır. Birçok cins de güzel görünüşlü çiçekleri ve hoş kokuları sebebiyle yetiştirilmektedir. Stachys cinsinin kimyasal içeriği ile ilgili çok sayıda çalışma yapılmıştır. Örneğin, Stachys sieboldii türünün çeşitli kısımlarında flavonoid glikozit, iridoid, phenethyl alkol glikoziti, labdane diterpenoit gibi maddeler bulunmuştur (Nishimura ve ark., 1991). Stachys inflata nın toprak üstü kısımlarından elde edilen ekstreler antiinflamatuar özelliktedir ve halk arasında bulaşıcı, romatizmal ve diğer tetikleyici hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır (Maleki ve ark., 2001). Türkiye de Sideritis ve Stachys türleri için kullanılan genel ad Dağçayı dır. Bazı türlerden elde edilen yapraklı ve çiçekli dallar, sıcak su ile çay gibi hazırlanmakta ve elde edilen sulu kısım şeker ile tatlandırıldıktan sonra içilmektedir (Baytop, 1984, 1994). Ülkemizde bilhassa köylerde bazı Stachys türlerinin çiçek durumları veya yaprakları, iştah açıcı ve midevi olarak geniş oranda kullanılmaktadır. Kullanılan türler genellikle uçucu yağlar, tanen ve acı madde taşımaktadır. Uyarıcı, gaz söktürücü, iştah açıcı ve mide ağrılarını kesici özelliklere sahiptirler. Genellikle %1-5 lik infusyon halinde kullanılmaktadırlar (Baytop, 1984).

13 3 Son zamanlarda, tohumlu bitkilerin taksonomisinin daha iyi anlaşılabilmesi ve birçok grupta var olan taksonomik problemlerin çözülebilmesi için, klasik morfolojik verileri destekleyebilecek farklı parametreler üzerinde çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bunlardan anatomik ve mikromorfolojik karakterler en yoğun olarak çalışılan parametreler arasındadır. Anatomik karakterlerin bitki taksonomisindeki potansiyel önemi eskiden beri bilinmektedir (Metcalfe ve Chalk 1950, 1983). Ülkemizdeki Lamiaceae familyasının değişik cinslerine ait türler üzerinde yapılmış çok sayıda anatomik çalışma bulunmaktadır. (Kahraman ve ark., 2009, 2010a, 2010b; Özdemir ve Şenel 1999, 2001; Baran ve Özdemir 2009; Dinç ve ark.,2008a, 2008b, 2009, 2011). Bununla birlikte Stachys cinsi üzerine yapılan anatomik çalışmalar kısıtlıdır (Uysal 2002, 2003; Dinç ve Öztürk 2008a). Stachys cinsinin anatomik karakterlerini ortaya koymak için anatomik çalışmalara ihtiyaç vardır. Lamiaceae familyasında polen morfolojisinin cinsler arasındaki sınıflandırmada önemi bilinmektedir (Abu-Assab ve Cantino, 1994). İran da doğal olarak yetişen 30 Stachys (29 tür ve 1 alt tür) taksonunun polenleri elektron ve ışık mikrobu ile çalışılmıştır. Genel olarak polen şekillerinin birçok türde prolat-sferoidal ve az sayıdaki taksonda da subprolat, spheroidal ve oblat-spheroidal olarak tespit edilmiştir. Polen yüzey ornemantasyonu açısından değerlendirildiğinde, çalışılan türlerde yüzey süslenmesinin mikroretikulat (çoğunlukla rastlanan tip), retikulat, perforat, foveolat-psilat veya foveolat olduğu belirlenmiştir. Sect. Aucheriana nın türleri lumina şekline göre diğer türlerden ayrılabilirken, morfolojik olarak çok belirgin olan S. lavandulifolia palinolojik olarak da farklılık göstermiştir (Salmakia ve ark., 2008a). Ancak Türkiye Stachys leri üzerine kapsamlı bir morfolojik araştırma olmamakla birlikte bazı Stachys türleri üzerine çalışmalar bulunmaktadır (Moore ve ark., 1991; Abu-Assab ve Cantino, 1994). Lamiaceae familyasına ait bitkiler genellikle bütün yüzeylerinde tüylere sahiptir. Bu tüyler hem örtü hem de salgı tüyleri şeklindedir. Bu bitkilerin başlıca salgı organı olan salgı tüyleri generatif organlarda da bulunabilmektedir (Mihalik, 1992). Familya üyelerinde çok hücreli başlı kapitat salgı tüylerinin yanında değişik tipte tüylere de rastlanmaktadır (Özörgücü ve ark., 1991; Özdemir ve Şenel; 1999). Lamiaceae familyasında, tüylerin taksonomik değeri ve filogenetik ilişkileri

14 4 açısından sistematik önemi iyi bilinmektedir (Abu-Assab ve Cantino, 1987). Tüy, familyaya ait bazı cinsler için çok önemli taksonomik karakterler arasında yer almaktadır. Lamiaceae familyasına ait farklı cinsler üzerinde tüy morfolojisi ile ilgili çalışmalar bulunmaktadır (Satıl ve Kaya, 2007; Satıl ve ark., 2011). Lamiaceae familyasının birçok cinse ait nutlet morfolojisi ve perikarp yapısı üzerine birçok çalışma bulunmaktadır. (Cantino, 1990; Husain ve ark., 1990; Demissew ve Harley, 1992; Cantino, 1992; Ryding, 1993, 1994, 1998; Marin ve ark., 1994; Oran, 1996; Salmaki ve ark., 2008b). Son zamanlarda yapılan nutlet mikromorfolojisi çalışmaları bazı seksiyonların hatta türlerin sınırlarının belirlenmesinde kullanışlı olduğunu göstermiştir. Salmaki ve arkadaşları (2008b), İran daki bazı Stachys taksonları üzerine elektron mikroskobu ile yaptıkları çalışmada, nutlet ornemantasyonlarını 7 farklı şekilde gruplandırmışlardır: Reticulate, colliculate, scalariform, verrucate, ruminate, foveate ve rugose. Türlerin taksonomik ayrımında nutlet morfolojisi ile ilgili en önemli karakterlerin yüzey mikromorfolojisi ile ilgili karakterler olduğu tespit edilmiştir. Sadece klasik morfolojiye göre yapılan sınıflandırmalarda kesin olarak çözümlenemeyen taksonomik problemler, son dönemlerde modern taksonomik parametrelerin kullanılmasıyla çözümlenebilir duruma gelmiştir. Bu parametrelerden anatomik ve mikromorfolojik özellikler de sıklıkla kullanılmaktadır. Bazı bitki gruplarında özellikle de Lamiaceae familyasında anatomik ve mikromorfolojik karakterlerin kullanımı, sınıflandırma ile ilgili belirsizliklerin giderilmesinde çok önemlidir. Stachys cinsi üzerine yapılmış bazı anatomik ve mikromorfolojik araştırmalar olmasına rağmen, çalışılan endemik türler için böyle çalışmalara rastlanmamıştır. Bu çalışmanın amacı, endemik Stachys pumila ile yakın akrabası Stachys citrina ya bağlı alt türler olan Stachys citrina subsp. citrina ve Stachys citrina subsp. chamaesideritis alt türlerinin anatomik ve mikromorfolojik özeliklerini ortaya koymaktır.

15 2. KAYNAK ARAŞTIRMASI Stachys L. içerdiği 300 civarındaki tür ile Lamiaceae familyasının en büyük cinslerinden biridir. Bu cins, kozmopolit olup Akdeniz ve Güneybatı Asya nın ılıman bölgelerinde merkezlenmiş, ikincil yayılış merkezleri olarak da Kuzey ve Güney Amerika ile Güney Afrika göze çarpmaktadır. Tür sayısı bakımından cinsin iki merkezi bulunmaktadır. Birisi Güney ve Doğu Anadolu, Kafkasya, Kuzeybatı İran ve Güney Irak ı içine alan bölge, diğeri ise Balkan Yarımadası dır. Cinsin türlerinin büyük çoğunluğu kayalık alanlarda özellikle de kalker kayalıklarda yayılış göstermektedir (Bhattacharjee, 1980). Türkiye Florası nda, Stachys cinsi Bhattacharjee (1982) tarafından revize edilmiştir. Bu çalışmaya göre cins, Türkiye Florası nda 12 alt seksiyon, 15 seksiyon ve 2 alt cinse mensup 72 tür ile temsil edilmektedir (Bhattacharjee, 1982). Bu türlerden 6 tanesini içeren Infrarosularis seksiyonunda 7 takson bulundurmaktadır. Bunlardan 2 türe ait 3 takson çalışma konusu olan, Infrarosularis seksiyonuna mensup olup tüm taksonlar endemiktir. Bu çalışmada birçok türün birbirine çok yakın benzerlik gösterdiği vurgulanmıştır. Davis ve arkadaşları (1988), Türkiye Florası nın 10. ek cildinde Stachys choruhensis, Stachys antalyaensis, Stachys chasmosericea, Stachys tundjeliensis türlerinin Türkiye Florası na katıldığını rapor etmişlerdir. Bunlardan Stachys choruhensis in Infrarosularis seksiyonuna katılımıyla seksiyondaki tür sayısı 7 ye, takson sayısı 8 e çıkmıştır. Gemici ve Leblebici (1998), Güney Anadolu da, İçel sınırları içerisine giren Bolkar Dağları kesiminden yeni bir Stachys türü tanımlamışlardır. Stachys cydni isimli bu yeni tür, Ambleia seksiyonuna mensup olup Stachys kotschy ve Stachys inflata türleriyle yakın akrabadır. Türün tanımlanmasında ayırıcı karakter olarak nutlet morfolojisi de kullanılmıştır. Duman (2000), Türkiye Florası nın ek 11. cildinde, Stachys cydni ile birlikte Türkiye Florası için 5 Stachys türünün daha belirlendiğini rapor etmiştir. Bu türler: S. anamurensis, S. sivasica, S. baytopiorium, S. willemsei, S. cydni dir. Bunlardan S. anamurensis, S. sivasica, S. willemsei, S. cydni türleri endemiktir.

16 6 Dinç ve Doğan (2006), Güney Anadolu da, Mersin Aslanköy Cocakdere Vadisi nde Ambleia seksiyonuna mensup yeni bir Stachys türü tanımlamışlardır. Stachys yildirimlii adını verdikleri bu türün tanımlanmasında nutlet makromorfolojisi ve mikromorfolojisine ait özellikleri de ayırıcı karakter olarak kullanmışlardır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre Stachys yildirimlii türünde nutletler obovat triangular ve yüzeyleri retikulat-granulat iken, yakın akrabası olan Stachys cydni de oblong- triangular ve yüzeyleri regulat-granulattır. Akçiçek (2010), Stachys cinsine ait Eriostomum seksiyonundan Stachys cretica ya ait yeni bir alt tür tanımlamıştır. Stachys cretica subsp. kutahyensis adı verilen bu alt tür, yakın akrabası olan Stachys cretica subsp. anatolica ve Stachys cretica subsp. vacillans tan gövde yapraklarının darca, oblong-spatulattan oblonglaneplat olması, yapraklarının basık tomentoz tüylü ve korollasının beyaz olmasıyla ayrılmaktadır. Dinç ve Öztürk (2008a), Stachys cinsi Ambleia seksiyonunun Türkiye deki türleri üzerine karşılaştırmalı morfolojik, anatomik ve palinolojik çalışmalar yapmışlardır. Türkiye de Stachys cydni ve Stachys yildirimlii türleri ile temsil edilen bu seksiyonda önemli farklılıklar tespit etmişlerdir. Sonuçlara göre Stachys yildirimlii 1-3 hücreli, 6-10 dallı tüylü, yaprakları amfistomatik, yaprakta kutikula 5-6 mikron kalınlığında, polenler retipilat ekzin ornementasyonlu iken, Stachys cydni 1 hücreli, dallı tüylü, yapraklar hipostomatik, kutikula 6-10 mikron, polenler retikulat ekzin ornementasyonludur. Bu çalışmada elde edilen sonuçlara dayanarak araştırmacılar, başta Ambleia seksiyonu olmak üzere Stachys cinsinin yakın akraba türlerinin sınırlandırılmasında anatomik ve palinolojik karakterlerin önemli olabileceği vurgusunu yapmışlardır. Kaya ve Dirmenci (2008), Türkiye de yayılış gösteren Nepeta türlerini nutlet morfolojisi açısından stereo mikroskop ve taramalı elektron mikroskop kullanarak incelemişlerdir. Bu çalışmanın verilerine dayanarak nutlet morfolojileri ve yüzey yapılarının bazı taksonomik problemler içeren Nepeta cinsinin sınıflandırılmasında, katkı sağlayacağı sonucuna ulaşmışlardır. Salmaki ve ark. (2008a) İran da doğal olarak yetişen 30 Stachys (29 tür ve 1 alt tür) taksonunun polenlerini, elektron ve ışık mikroskobu ile çalışmışlardır. Genel olarak polen şekillerinin birçok türde prolat-sferoidal ve az sayıdaki taksonda da

17 7 subprolat, spheroidial ve oblat-spheroidal olduğu tespit edilmiştir. Polen yüzey ornemantasyonu açısından değerlendirildiğinde, çalışılan türlerde yüzey süslenmesinin mikroretikulat (çoğunlukla rastlanan tip), retikulat, perforat, foveolat-psilat veya foveolat olduğu belirlenmiştir. Sect. Aucheriana nın türleri lumina şekline göre diğer türlerden ayrılabilirken, morfolojik olarak çok belirgin olan S. lavandulifolia palinolojik olarak da farklılık göstermiştir. Salmaki ve ark. (2008b), İran da doğal olarak yetişen 31 Stachys taksonunun (29 tür, 2 alt tür) nutletleri, elektron ve ışık mikroskobu ile çalışmış, genel olarak nutlet şekillerinin birçok türde ovat, geniş ovat, oval ve çok az taksonda da triangular ve oblong olduğu tespit edilmiştir. Elektron mikroskobu ile yapılan çalışmada, nutlet ornemantasyonları 7 farklı şekilde gruplandırılmıştır: Reticulate, colliculate, scalariform, verrucate, ruminate, foveate ve rugose. Türlerin taksonomik ayrımında, nutlet morfolojisi ile ilgili en önemli karakterlerin, yüzey mikromorfolojisi ile ilgili karakterler olduğu tespit edilmiştir. Salmaki ve ark. (2009) 37 Stachys taksonunda tüy morfolojisini elektron ve ışık mikroskobunda incelemişlerdir. Indumentumun, farklı türler arasında önemli ölçüde değişkenlik gösterdiğini tespit etmişlerdir. Bununla birlikte indumentumun, bir türün değişik populasyonları arasında sabit olduğunu ve bu nedenle kesitler ve türlerin sınırlandırılmasında önemli bir ayraç olduğunu belirtmişlerdir. Tüy morfolojilerine göre 2 temel gruba ayırmışlardır: Salgı tüyü ve salgısız tüyler. Salgı tüylerini kendi arasında saplı, hemen hemen saplı ve sapsız tüyler olarak 3 gruba ayırmışlardır. Bu bulguların ışığında taksonların üzerinde taşıdıkları tüylerin, taksonların sınıflandırmasında önemi olduğunu vurgulamışlardır. Uysal (2002), araştırmasında Stachys cretica subsp. smyrnaea nın (Lamiaceae) morfolojik gözlemleri ile kök, gövde ve yaprağının anatomik özelliklerini ayrıntılı bir şekilde incelemiştir. Bitki kısımlarının biometrik ölçümleri yapılmıştır. Kök anatomisinde sklerankima adacıkları görülmektedir. Öz kısmının, ksilem elemanları ile dolu olduğu tespit edilmiştir. Gövdede çok az sayıda stomaya rastlanmış olup korteksten sonra iri hücrelerden oluşan nişasta kını görülmüştür. Yaprak mezofilinde palizat ve sünger parankiması hücrelerinin benzer şekilde olduğu ve yaprağın amfistomatik olduğu tespit edilmiştir. Aynı şekilde Uysal (2003), Stachys thirkei

18 8 (Lamiaceae) türünün morfolojisi ve anatomisi konulu çalışmasında kök, gövde ve yaprağının anatomik özelliklerini ayrıntılı bir şekilde incelemiştir. Dinç ve Öztürk (2008a), Stachys cinsi Ambleia seksiyonunun Türkiye deki türleri üzerine karşılaştırmalı morfolojik, anatomik ve palinolojik çalışmalar yapmışlardır. Stachys cydni ve Stachys yildirimlii türleri lokal endemiktir. Morfolojik olarak tüylerin mikromorfolojik özellikleri üzerine çalışmışlardır. Çalışma sonucunda, tüy morfolojisinin taksonomik önemi olduğu belirtilmiştir. Anatomik çalışmalar sonucuna göre, iki tür arasında anatomik olarak anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. İlçim ve ark. (2008), çalışma materyallerimiz olan türlerin bulunduğu Infrarosularis seksiyonundan ve çalışma materyallerimizden olan Stachys pumila türüne yakın Stachys marashica isimli yeni bir takson yayınlamışlardır. Bu çalışma ile Infrarosularis seksiyonunda bulunan tür sayısı 7 ye çıkmıştır. Daşkın ve ark. (2009), Infrarosularis seksiyonundan olan Stachys pumila ve Stachys cataonica taksonundan ayrılan Stachys ketenoglui isimli yeni bir takson yayınlamışlardır. Bu takson taban yapraklarının sapının uzun olması, daha uzun kalikse sahip olması, korollasının uzun ve daha parlak pembe olmasıyla diğer türlerden ayrılmıştır. Bu çalışma ile Infrarosularis seksiyonunda bulunan tür sayısı 8 e çıkmıştır. Yılmaz ve ark. (2010), Olisia seksiyonundan olan Stachys bombycina taksonundan ayrılan Stachys pseudobombycina isimli Güney Anadolu dan yeni bir takson yayınlamışlardır. Bu takson geniş üst gövde yapraklarının olması, uzun tüpsü kaliksinin olması ve uzun sivri kaliks dişlerinin olması ile diğer türden ayrılmıştır.

19 3. MATERYAL VE YÖNTEM Çalışma kapsamındaki Stachys citrina subsp. citrina, Stachys citrina subsp. chamaesideritis ve Stachys pumila taksonlarına ait hem çiçekli hem de meyveli örnekler, Türkiye Florası ndaki yayılış verilerine dayanarak, Türkiye nin farklı yerlerinden toplanmıştır. Materyallerle ilgili toplama verileri Tablo-1 de, toplama lokaliteleri de Şekil-1 de sunulmuştur. Tablo-1 Stachys citrina subsp. citrina ve Stachys citrina subsp. chamaesideritis ve Stachys pumila taksonlarının toplama bilgileri. Takson Lokalite Toplayıcı Bilgileri S. citrina subsp. C4 KONYA: Taşkent, Balcılar, M.Dinç 3203 ve S. Doğu citrina Tülek Dağı, 2000 m, S. citrina subsp. chamaesideritis B6 KAYSERİ: Aslantaş. Kayalık yamaçlar,1900 m, Y.Bağcı 3810 ve M.Dinç S. pumila C6 HATAY: Antakya, St. Peter Kilisesi civarı, kayalık yamaçlar, 100 m, M.Dinç 3321 ve S. Doğu Üç taksona ait toplanan örneklerin bir kısmı standart yöntemlere göre kurutularak herbaryum materyali haline getirilmiştir. Bu materyallerin bir kısmı, çalışma kapsamında yapılacak olan mikromorfolojik çalışmalarda kullanılmıştır. Şekil-1 Çalışılan taksonların toplama lokalitelerini gösteren harita ( ) S. citrina subsp. citrina, ( ) S. citrina subsp. chamaesideritis, (*) S. pumila

20 10 Her üç türe ait toplanan örneklerin bir kısmı anatomik çalışmalarda kullanılmak üzere, içinde % 70 alkol bulunan kavanozlara alınmış ve kavanozlar etiketlenerek ışık almayan bir dolapta saklanmıştır. Anatomik çalışmalarda, jilet yardımıyla manuel olarak her üç taksona ait en az yirmişer tane gövde ve yaprak enine kesiti ile yaprak alt ve üst yüzeysel kesitleri alınmış ve daimi preparatlar halinde hazırlanmıştır. Daimi preparatlar hazırlanırken, vasat malzemesi olarak enine kesitler için bazik fuksinli gliserin-jelatin, yüzeysel kesitler için gliserin-jelatin kullanılmıştır (Vardar, 1987). Hazırlanan preparatlar, Olympus BX- 50 marka ışık mikroskobuyla incelenerek gerekli ölçümler alınmış ve her üç takson için anatomik deskripsiyonlar hazırlanmıştır. Taksonlara ait her bir preparasyon için Olympus BX- 50 marka mikroskoba bağlı kameram aparatından faydalanmak suretiyle fotoğraflar çekilmiş ve en iyi temsili fotoğraflar çalışmada sunulmuştur. Yapraklar için stoma indeksi ve indeks oranları Meidner ve Mansfield (1968) e göre tayin edilmiştir. Stoma indeksinin belirlenebilmesi için bitkinin aynı yaştaki yapraklarının alt ve üst yüzeylerinde 1 mm 2 ye düşen stoma ve epidermis hücresi adedi, oküler mikrometre ile sayılmıştır. Taksonların yaprak alt ve üst yüzeyleri için stoma indeksi ve stoma indeks oranları, Meidner ve Mansfield (1968) e göre hesaplanmıştır. Mikromorfolojik çalışmalar, nutlet mikromorfolojisi ve palinolojik açıdan ise ışık, stereo ve taramalı elektron mikroskobu kullanılarak yapılmıştır. Nutlet mikromorfolojisi çalışmalarında her üç taksona ait nutletler, öncelikle stereo mikroskop altında incelenmiş, olgunlarından otuzar adet seçilerek, gerekli ölçüm ve gözlemler bunlar üzerinde gerçekleştirilmiştir. Her takson için nutletlerden en ve boy ölçümleri alınmış, veriler maksimum-minimum (ortalama ± standart sapma) olarak sunulmuştur. Çalışma kapsamındaki taksonları temsil eden nutletler, çift taraflı bant yapıştırılmış stablar üzerine yerleştirilerek altın suyu ile kaplanmıştır. Bu ön işlemlerden sonra, stablar üzerindeki nutletler Zeiss marka taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile incelenerek genel ve ayrıntılı görüntüler alınmıştır. Alınan görüntüler ve yapılan incelemelere dayanarak nutletlerin mikromorfolojik deskripsiyonları yapılmıştır. Palinolojik çalışmalar için herbaryum örneği haline getirilmiş olan örneklerin çiçekleri kullanılmıştır. Kuru çiçeklerin anterleri, lam üzerindeki bir damla su

21 11 içerisinde parçalanarak ufalanmış, su buharlaştırılıp uzaklaştıktan sonra bazik fuksinli gliserin-jelatin vasat olarak kullanılmak suretiyle, Wodehouse (1935) yöntemiyle preparatlar hazırlanmıştır. Hazırlanan preparatlar, Olympus BX-50 mikroskop yardımıyla incelenmiş ve mikroskoba bağlı kameram aparatı vasıtasıyla ölçümler yapılmıştır. Palinolojik çalışmalar, polenlerin ekzin ornamentasyonlarını belirleyebilmek için taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile de yapılmıştır. Bunun için çiçek anterlerinden alınan materyaller ufalanarak çift taraflı bant yapıştırılmış, stablar üzerine yerleştirilmiş ve altın suyu ile kaplanmıştır. Bu ön işlemlerden sonra, stablar üzerindeki polenler Zeiss marka taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile incelenerek genel ve ayrıntılı görüntüler alınmıştır. Her bir ölçüm otuzar kez tekrarlanmış ve taksonlara ait polen morfolojisi deskripsiyonlarında, veriler maksimum-minimum (ortalama ± standart sapma) veya hassas ölçümler için maksimum-minimum olarak verilmiştir. Polen deskripsiyonlarındaki terminoloji Punt ve ark. (1994) na göredir. Çalışılan taksonlardaki tüy morfolojisi de ayrıntılı olarak tanımlanmıştır. Bunun için her üç taksonun yaprak ve gövdelerinden ortalama yirmişer adet enine kesit alınmış ve bu kesitler Olympus BX-50 marka ışık mikroskobu ile taranarak, çalışılan taksonlardaki farklı tüy morfolojileri belirlenmiştir. Daha sonra her takson için gövde ve yaprakta bulunan tüyler kaydedilerek tablo halinde sunulmuştur. Tüy morfolojilerinin tanımlanması Uphoff (1962) a, Metcalfe ve Chalk (1972) e, Payne (1978) ye, Bini Maleci ve Servettaz (1991) a, Navarro ve El Oualidi (2000) ye göre yapılmıştır.

22 4. BULGULAR 4.1. Gövde Anatomisi Gövde enine kesitinin genel görünümü, S. pumila da belirgin şekilde dört köşeli iken, S. citrina subsp. citrina ve S. citrina subsp. chamaesideritis te belirgin şekilde dört köşeli olmayıp yuvarlağımsıdır (şekil-2). Epidermis tek sıralı karemsi, dikdörtgenimsi ve yumurtamsı hücrelerden ibaret olup, üzeri kalın bir kutikula tabakası ile kaplanmıştır. Epidermis üzerinde glandular ve glandular olmayan yoğun tüyler bulunmaktadır. Glandular tüyler peltat, kısa kapitat ve uzun kapitat; glandular olmayan tüyler uzun kamçımsı, kısa ve uzun asikular (biz) şeklindedir. Kısa asikular tüyler kısa tek hücreli, uzun asikular tüyler 2-6 hücrelidir. S. pumila da gövde köşelerinde epiderma altında son derece iyi gelişmiş, kalın çeperli 9-11 sıra hücrelerden oluşan kollenkima tabakası bulunmaktadır. S. citrina subsp. citrina ve S. citrina subsp. chamaesideritis te ise gövde köşelerindeki kollenkima 5-7 sıra hücreden oluşmaktadır (Tablo-2). S. pumila da köşelerde bulunan kalın kollenkima tabakası gövde köşelerinde belirgin bir çıkıntı oluşumuna neden olurken, S. citrina subsp. citrina ve S. citrina subsp. chamaesideritis te belirgin bir çıkıntı oluşturmadığından gövde yuvarlağımsıdır. Kollenkima tabakası gövdenin diğer kısımlarında ancak 1-2 sıradır. Kollenkima ile endodermis arasında 5-10 tabaka dikdörtgenimsi ve yuvarlak hücrelerden oluşan korteks tabakası bulunmaktadır. Korteks tabakası hücreleri, genel olarak kloroplast içermediklerinden veya çok az içerdiklerinden saydam görünüme sahiptirler. Korteks altında tek sıra hücrelerden oluşan endodermis tabakası bulunmaktadır. Endodermisi oluşturan hücreler düzenli sıralanmış ve yumurtamsıdır. Bununla birlikte, korteks parankiması hücrelerine göre ileri derecede bir farklılaşma göstermemişlerdir. Endodermis altında iletim demetlerine rastgelen kısımlarda sklerankimatik perisikl tabakası bulunmaktadır. Bu tabaka iletim demetleri üzerinde hilâl şeklinde olup iletim demetlerini dıştan çevrelemiştir. Sklerankimatik perisikl tabakası S. pumila da 2-3 sıra hücreden oluşurken, S. citrina subsp. citrina ve S. citrina subsp. chamaesideritis te 4-6 sıralıdır (Tablo-2).

23 Tablo-2 Stachys citrina subsp. citrina, Stachys citrina subsp. chamaesideritis ve S. pumila taksonlarının anatomik ve mikromorfolojik olarak karşılaştırması 13 S. citrina subsp. citrina S.citrina subsp. chamaesideritis S. pumila Gövde Köşelerde 5-7 sıra kollenkimalı,yuvarlağımsı, sklerankimatik perisikl 4-6 tabakalı. Köşelerde 5-7 sıra kollenkimalı, yuvarlağımsı, sklerankimatik perisikl 4-6 tabakalı. Köşelerde 9-11 sıra kollenkimalı, belirgin köşeli, sklerankimatik perisikl 2-3 tabakalı. Yaprak mezofili İzolateral (ekvifasiyal), % palizat, % sünger parankimasından oluşmuş. İzolateral (ekvifasiyal), % palizat, % sünger parankimasından oluşmuş. Dorsiventral (bifasiyal), % palizat, % sünger parankimasından oluşmuş. Yaprak orta damarı Mezofile göre ortalama 3 kat kalınlıkta, kollenkima iyi gelişmemiş, mezofil hücreleri bulundurur. Mezofile göre ortalama 3 kat kalınlıkta, kollenkima iyi gelişmemiş, mezofil hücreleri bulundurur. Mezofile göre ortalama 5 kat kalınlıkta, kollenkima iyi gelişmiş, mezofil hücreleri bulundurmaz. Stoma dağılımı, tipi Amfistomatik, diasitik, kseromorfik. Amfistomatik, diasitik, kseromorfik. Amfistomatik, diasitik, kseromorfik. Yaprak yüzeyi Epidermal hücrelerin antiklinal çeperleri az veya çok undulat, rafit içermez. Epidermal hücrelerin antiklinal çeperleri az veya çok undulat, rafit içermez. Epidermal hücrelerin antiklinal çeperleri az veya çok undulat, rafit içerir. Nutlet Kahverengi, 2,50-2,70 x 1,25-1,30 mm, kanatsız, triangular-ovat, yüzey retikulat, nispeten muriler geniş luminalar dar. Kahverengi, 2,60-2,70 x 1,40-1,55 mm, kanatlı, triangular-ovat, yüzey retikulat, nispeten muriler geniş luminalar dar. Açık kahverengi, 2,00-2,20 x 0,95-1,40 mm, kanatlı, triangularovat, yüzey retikulat, nispeten muriler dar luminalar geniş. Polen Monad, trizonokolpat, prolat, P 29,3±1,3 µm, E 16,6±0,7 µm, Clg 25,2±1,1 µm, P/E 1,76, ekzin 1,20-1,40 µm, intin 0,4-0,6 µm kalınlığında, ornamentasyon biretikulat. Monad, trizonokolpat, prolat, P 30,2±1,4 µm, E 15,±0,8 µm, Clg 26,5±1,2 µm, P/E 1,86, ekzin 1,20-1,50 µm, intin 0,4-0,6 µm kalınlığında, ornamentasyon biretikulat. Monad, trizonokolpat, prolat, P 19,8±1,3 µm, E 12,7±0,9 µm, Clg 16,4±1,4 µm, P/E 1,56, ekzin 1,10-1,30 µm, intin 0,3-0,5 µm kalınlığında, ornamentasyon retikulat.

24 14 Perisikl tabakası altında, 4-6 sıra hücreden oluşan floem elemanı hücreler bulunmaktadır (Tablo-2). Floemin hemen altında, floem ile ksilem arasında kambiyum tabakası bulunmaktadır. Kambiyumun çoğu preparatlarda belirgin olup birkaç tabaka küçük hücre sırasından oluştuğu görülmüştür. Kambiyumun altında trake ve trakeidlerden oluşan ksilem tabakası bulunmaktadır. Ksilem elemanları arasında öz ışınları ayırt edilebilmektedir. Öz ışınları tek sıralı ve radyal uzanımlıdır. Gövdenin orta kısmı iri, yuvarlak veya köşeli parankimatik hücrelerden oluşan öz tabakası ile doludur. Şekil-2 Çalışılan taksonlara ait gövde enine kesitleri A: S. citrina subsp. citrina, B: S. citrina subsp. chamaesideritis, C: S. pumila, e: epidermis, t: tüy, gt: glandular tüy, cl: kollenkima, co: korteks, sc: sklerankima, ph: floem, x: ksilem, p:öz Yaprak Anatomisi Mezofil Anatomisi Enine kesitte her iki yüzeyinin de düzenli olarak sıralanmış tek sıra epidermis tabakasıyla örtülü olduğu görülmektedir. Epidermis yumurtamsı, karemsi ve dikdörtgenimsi hücrelerden oluşmuş olup her iki yüzey de kalın bir kutikula tabakası ile kaplanmıştır. Alt ve üst yüzeyi saran her iki epidermis tabakası üzerinde glandular ve glandular olmayan tüyler bulunmaktadır. Glandular tüyler peltat, kısa kapitat ve uzun kapitat, glandular olmayan tüyler uzun kamçımsı, kısa ve uzun asikular (biz) şeklindedir. Kısa asikular tüyler kısa tek hücreli, uzun asikular tüyler 2-6 hücrelidir. Yaprak laminası S. pumila da dorsiventral (bifasiyal) dir. Yani, üst epidermisin altında oldukça iyi farklılaşmış palizat parakiması ile alt epidermisin altında bulunan sünger parankimasından oluşmaktadır. Üst epidermisin altında bulunan palizat

25 15 parankiması, yaprak ayasına dikey sıralanmış silindirik hücrelerden oluşmuş olup 2-3 sıra hücreden meydana gelmiştir. Yaprak mezofilinde palizat parankimasının kapladığı alan % tir (Tablo-2). Palizat parankiması ile alt epidermisin arasında 2-3 sıra eni boyuna aşağı yukarı eşit olan yuvarlağımsı hücrelerden oluşmuş sünger parankiması bulunmaktadır. Sünger parankiması hücreleri arasında, daha fazla hücreler arası boşluk bulunmaktadır. S. pumila dan farklı olarak S. citrina nın her iki alt türünde de lamina, izolateral (ekvifasiyal) dir. Yani, alt ve üst epidermanın altında palizat parankiması ve iki palizat arasında sünger parankiması bulunmaktadır. Palizat dokunun her iki alt türde de mezofilde kapladığı alan, % civarındadır (Tablo-2). Bununla beraber, S. citrina subsp. chamaesideritis te her iki palizatı oluşturan doku hücreleri 3-4 sıralı ve küçük boyutlarda iken, S. citrina subsp. citrina da 2-3 sıralı ve daha iridirler. S. citrina subsp. citrina da her iki palizat da ileri derecede farklılaşmış iken, S. citrina subsp. chamaesideritis te alt palizat hücreleri üst palizat hücreleri kadar farklılaşmamıştır. Yani, S. citrina subsp. chamaesideritis teki üst palizat hücrelerinin boyları enlerine göre oldukça fazla iken, alt palizat hücrelerinin boyları ile enleri arasındaki fark çok fazla değildir. Aynı şekilde, S. citrina subsp. citrina da sünger doku belirgin şekilde farklılaşmışken, S. citrina subsp. chamaesideritis te ileri derecede farklılaşma göstermemiştir. S. citrina nın iki alt türünde mezofil tabakası kalınlığının orta damar kalınlığına oranı ortalama 1/3 iken, S. pumila da bu oran 1/5 tir (Tablo-2). Çalışılan üç taksonda da, yaprak enine kesitinde orta damarın bulunduğu kısımda iri yapılı yarımay şeklinde bir iletim demetinin bulunduğu görülmektedir. S. pumila da orta damarın üst epidermis ile alt epidermis altına rastlayan kesimlerinde iyi gelişmiş kollenkima tabakası vardır. Üst epidermisin altındaki kollenkima 8-11 tabakalı ve alt epidermisin altındaki kollenkima tabakalıdır. S. citrina subsp. citrina ve S. citrina subsp. chamaesideritis te ise orta damarın her iki yanındaki kollekima dokusu, S. pumila daki kadar gelişmemiştir. Mezofil elemanı olan kloroplastlı hücreler, bu iki alt türde merkezi iletim demetinin iki yanına kadar sokulmuşlardır. İki kollenkima arasında bulunan iletim demetinde üst epidermise yönelmiş hilâl şeklinde ksilem dokusu ile onu dıştan saran ve alt epidermise yönelmiş olan floem elemanları bulunmaktadır. Floem elemanlarını ise en dıştan sklerankimatik bir doku çevrelemiştir (Şekil-3).

26 16 Şekil-3 Çalışılan taksonlara ait yaprak enine kesitleri A. S. citrina subsp. citrina, B. S. citrina subsp. chamaesideritis, C. S. pumila, t: tüy, le: alt epidermis, ue: üst epidermis, gt: glandular tüy, co: kollenkima, sc: sklerankima, ph: floem, x: ksilem, pp: palizat parankiması, sp: sünger parankiması Yaprak Yüzey Anatomisi Yaprak alt ve üst yüzeyinden alınan kesitlerle hazırlanan preparatlara göre, her üç taksonda da yapraklar amfistomatik olup diasitik tip stoma bulundurmaktadırlar. Stomayı meydana getiren bekçi hücreleri, dıştan 2 epidermal hücre ile komşudur. Stomalar, her iki yüzeyde de az veya çok epidermal hücrelerden daha derinde lokalize olmuşlardır (Tablo-2, Şekil-4). Yani kseromorfik tiptedirler. Yüzeyi çevreleyen epidermal hücrelerin antiklinal çeperleri az veya çok undulattır (dalgalı). S. pumila da alt ve üst yüzey epidermal hücrelerde az miktarda rafit tip kristaller bulunmakta, S.citrina subsp. citrina ve S. citrina subsp. chamaesideritis te ise bu tip kristaller bulunmamaktadır (Tablo-2, Şekil-4). S. citrina subsp. citrina yaprak üst yüzeyinde mm 2 deki epidermal hücre sayısı 302 ± 8, stoma sayısı ise 48 ± 5 tir. Alt yüzey için stoma indeksi ise 13,71 dir. Yaprak alt yüzeyinde mm 2 deki epidermal hücre sayısı 315 ± 10, stoma sayısı ise 52 ± 5 tir. Alt yüzey için stoma indeksi ise 14,17 dir. Stoma indeks oranı ise 0,96 dır. S. citrina subsp. chamaesideritis te yaprak üst yüzeyinde mm 2 deki epidermal hücre sayısı 294 ± 8, stoma sayısı ise 40 ± 3 tür. Alt yüzey için stoma indeksi ise 11,97 dir. Yaprak alt yüzeyinde mm 2 deki epidermal hücre sayısı 216 ± 10, stoma sayısı ise 44 ± 4 tür. Alt yüzey için stoma indeksi ise 16,92 dir. Stoma indeks oranı ise 0,71 dir. S. pumila da yaprak üst yüzeyinde mm 2 deki epidermal hücre sayısı 274 ± 8, stoma sayısı ise 20 ± 2 dir. Alt yüzey için stoma indeksi ise 6,80 dir. Yaprak alt yüzeyinde mm 2 deki epidermal hücre sayısı 308 ± 10,

27 stoma sayısı ise 58 ± 5 tir. Alt yüzey için stoma indeksi ise 15,84 tür. Stoma indeks oranı ise 0,43 tür. 17 Şekil 4. Çalışılan taksonlara ait alt ve üst yaprak yüzeysel kesitleri A, C, E üst yüzeysel kesitler, B, D, F alt yüzeysel kesitler, A, B S. citrina subsp. citrina, C, D S. citrina subsp. chamasderitis, E, F S. pumila ec: epidermal hücre, st: stoma, rf: rafit.

28 Tüy Morfolojisi Çalışılan taksonlarda gövde ve yaprak üzerinde bulunan 8 tip tüy tespit edilmiştir. Bu tipler ve özellikleri şu şekildedir (Şekil-5): A tipi: Bir adet bazal epidermal hücre, bir adet boyun hücresi ve 4-8 salgı hücresinden oluşan iri başlı peltat tüyler. B tipi: 1-2 hücreli saplı ve 1-4 salgı hücreli başa sahip olan kısa kapitat tüyler. C tipi: 3-5 hücreli saplı ve 1-4 salgı hücreli başa sahip olan uzun kapitat tüyler. D tipi: Salgısız, kalın çeperli 1 hücreli olan kısa asikular tüyler. E tipi: Salgısız, dallanmamış, tek sıralı dizilmiş kalın çeperli 2 hücreli olan kısa asikular tüyler. F Tipi: Salgısız, dallanmamış, tek sıralı dizilmiş kalın çeperli 3-6 hücreli olan uzun asikular tüyler. G Tipi: Salgısız, dallanmamış, tek sıralı dizilmiş ince çeperli 2-5-hücreli olan uzun asikular tüyler. H tipi: Terminal hücreleri kırılgan, aşırı derecede uzamış, multiselular ve basit olan flagelliform (kamçımsı) tüyler. Şekil-5 Çalışılan taksonlarki tüy tipleri A. S. citrina subsp. citrina yaprağında A tipi tüy, B. S. citrina subsp. chamasderitis yaprağında B tipi tüy, C. S. citrina subsp. citrina gövdesinde C tipi tüy, D. S. citrina subsp. chamasderitis gövdesinde D tipi tüy, E. S. citrina subsp. citrina gövdesinde E tipi tüy, F. S. citrina subsp. chamasderitis gövdesinde F tipi tüy, G. S. pumila gövdesinde G tipi tüy, H. S. citrina subsp. citrina gövdesinde H tipi tüy.

29 19 S. citrina subsp. citrina da gövdede: A, B, C, D, E, F, H tipi tüyler ve yaprakta: A, D, H tipi tüyler bulunmaktadır. S. citrina subsp. chamasderitis te gövdede: B, D, F tipi tüyler ve yaprakta: A, B, D, F ve H tipi tüyler bulunmaktadır. S. pumila da gövdede: A, B, C, D, G tipi tüyler ve yaprakta: A, B, D, H tipi tüyler bulunmaktadır (Tablo 3). Tablo-3 Çalışılan taksonlarda tüylerin gövde ve yapraktaki dağılımı S. citrina subsp. citrina S. citrina subsp. chamasderitis S. pumila Gövde Yaprak Gövde Yaprak Gövde Yaprak A B C D E F G H Polen Morfolojisi S. citrina subsp. citrina Polenler monad, orta büyüklükte, trizonokolpattır. Polar uzunluk 27,0-32,2 (29,3±1.3) µm, ekvatoral uzunluk 15,2-18,2 (16,6±0,7) µm, kolpus uzunluğu (Clg) 24,0-27,5 (25,2±1,1) µm, P/E oranı ortalama 1,76 dır. Ekvatoral görünümde polen tanelerinin şekli prolattır. Ekzin kalınlığı 1,20-1,40 µm, intin kalınlığı 0,4-0,6 µm, ekzin ornamentasyonu biretikulattır (Tablo-2, Şekil-6) S. citrina subsp. chamasderitis Polenler monad, orta büyüklükte, trizonokolpattır. Polar uzunluk 28,4-33,0 (30,2±1,4) µm, ekvatoral uzunluk 14,8-17,2 (15,3±0,8) µm, kolpus uzunluğu (Clg) 25,1-28,4 (26,5±1,2) µm, P/E oranı ortalama 1,86 dır. Ekvatoral görünümde polen tanelerinin şekli prolattır. Ekzin kalınlığı 1,20-1,50 µm, intin kalınlığı 0,4-0,6 µm, ekzin ornamentasyonu biretikulattır (Tablo-2, Şekil-6).

30 Stachys pumila Polenler monad, orta büyüklükte, trizonokolpattır. Polar uzunluk 18,0-23,6 (19,8±1,3) µm, ekvatoral uzunluk 10,8-15,2 (12,7±0,9) µm, kolpus uzunluğu (Clg) 15,2-19,4 (16,4±1,4) µm, P/E oranı ortalama 1,56 dır. Ekvatoral görünümde polen tanelerinin şekli prolattır. Ekzin kalınlığı 1,10-1,30 µm, intin kalınlığı 0,3-0,5 µm, ekzin ornamentasyonu retikulattır (Tablo-2, Şekil-6). Şekil-6 Çalışılan taksonların polenlerine ait SEM fotoğrafları A, C, E genel görünümler. B, D, F detaylı görünümler. A, B Stachys citrina subsp. citrina. C, D Stachys citrina subsp. chamasderitis. E, F Stachys pumila.

31 Nutlet Morfolojisi S. citrina subsp. citrina Nutletler kahverengidir. Boyları 2,50-2,70 mm ve enleri 1,25-1,30 mm, kenarda belirgin kanatlı olmayıp şekilleri triangular-ovattır. Yüzey ornamentasyonları retikulattır. Retikülasyonlarda nispeten muriler geniş ve 6-10 μm kalınlığında; luminalar dar, 8-20 μm uzunluğunda ve 7-14 μm genişliğindedir (Tablo-2, Şekil-7) S. citrina subsp. chamasderitis Nutletler kahverengidir. Boyları 2,60-2,70 mm ve enleri 1,40-1,55 mm, kenarlarda farklılaşmış kanatlı olup şekilleri triangular-ovattır. Yüzey ornamentasyonları retikulattır. Retikülasyonlarda nispeten muriler geniş ve 3-6 μm kalınlığında; luminalar dar, μm uzunluğunda ve 6-15 μm genişliğindedir (Tablo-2, Şekil-7) Stachys pumila Nutletler açık kahverengidir. Boyları 2,00-2,20 mm ve enleri 0,95-1,40 mm, kenarlarda farklılaşmış kanatlı olup şekilleri triangular-ovattır (Tablo 2). Yüzey ornamentasyonları retikulattır. Retikülasyonlarda nispeten muriler dar ve 5-12 μm kalınlığında; luminalar geniş, μm uzunluğunda ve μm genişliğindedir (Tablo-2, Şekil-7).

32 22 Şekil-7 Çalışılan taksonların nutletlerine ait SEM fotoğrafları A, C, E genel görünümler. B, D, F detaylı görünümler. A, B Stachys citrina subsp. citrina. C, D Stachys citrina subsp. chamasderitis. E, F Stachys pumila.

33 5. SONUÇ VE TARTIŞMA Çalışma sonucu elde edilen verilere göre, S. pumila gövdedeki gelişmiş kollenkimatik dokusu, az gelişmiş sklerankimatik perisikl, dorsiventral (bifasiyal) yaprakları, mezofil/orta damar kalınlık oranı, yaprak epidermal hücrelerinin rafit içeriği ile S.citrina nın alt türlerinden ayrılmaktadır. Tüy morfolojisi ve tüylerin organlara göre dağılımı taksonlar arasında bazı farklılıklar göstermektedir. S.citrina nın alt türlerinde, kalın çeperli 3-6 hücreli olan uzun asikular tüylere rastlanırken, S. pumila da ise ince çeperli 2-5 hücreli olan uzun asikular tüyler bulunmaktadır (Tablo-2, Tablo-3). Metcalfe ve Chalk (1950), Lamiaceae familyası türlerinde, gövdenin; dört köşeli, köşelerde zengin kollenkimalı ve vasküler dokuyu çevreleyen gelişmiş sklerankimalı olduğunu vurgulamışlardır. Türkiye deki Lamiaceae familyası türleri üzerine yapılan çalışmalarda da benzer sonuçlar elde edilmiştir (Kaya ve ark., 2000; Kandemir, 2003; Uysal, 2002, 2003; Dinç ve Öztürk, 2008a). Mevcut çalışmada Lamiaceae familyasının genel gövde anatomisine uygun sonuçlar elde edilmiştir. Şekil-2 de de görüldüğü gibi S. pumila belirgin köşeli ve köşelerde çok iyi gelişmiş kollenkimalı ve vasküler doku üstünde 2-3 sıralı sklerankima tabakasına sahip iken, S. citrina nın alt türleri belirsiz köşeli, az gelişmiş kollenkimalı ve vasküler doku üstünde 4-6 sıralı sklerankima tabakasına sahiptirler. Lamiaceae familyasına mensup bazı türlerde yaprak mezofili ekvifasiyal iken, bazılarında bifasiyal olabilmektedirler (Uysal ve ark., 1991;Uysal, 1998; Dinç ve Öztürk, 2008a; Dinç ve ark., 2009). Mevcut çalışmada, hazırlanarak incelen bütün preparasyonlarda S. pumila da yaprak mezofili ekvifasiyal iken, S. citrina nın alt türlerinde bifasiyaldir. Aynı şekilde, yaprak orta damarı S. pumila da mezofilin ortalama 5 katı kalınlıkta iken, S. citrina nın alt türlerinde ortalama 3 katı kalınlıktadır (Tablo-2). Bu sonuç, mezofil anatomisinin yakın Stachys türlerinin ayrımında önemli olabildiğine fakat aynı türün alt türlerinde benzer olduğuna işaret etmektedir. Infrarosularis seksiyonunun tüm üyeleri, kaya üzerinde yetişen çok yıllık kserofit türlerdir (Bhattacharjee, 1980). Yapraklardaki kalın kutikula tabakası, sünger parankimasına göre zengin palizat parankiması, stomaların derine gömülü olması

34 24 (kseromorf) ve üzerlerinin güneş ışığını yansıtan beyaz ve yoğun tüylerle kaplı olması, kseromorfinin bazı işaretlerindendir (Metcalfe ve Chalk, 1983; Yakar ve Bilge, 1987; Öztürk ve Seçmen, 1996). Bu morfolojik ve anatomik özellikler, çalışılan her üç taksonda da görülmektedir. Bununla birlikte, S. citrina nın alt türlerinde rastlanan geniş palizat doku, bu alt türlerin S. pumila ya göre daha yüksek derecede ksemorfi gösterdiğine işaret etmektedir. Metcalfe ve Chalk a göre, basit kristaller ve druzlar dikotiledonlar arasında en yaygın kristal tipleri iken, sferokristaller ve rafitler nadir rastlanan tiplerdir ve taksonomik değere sahiptirler (Aktaran: Dinç ve ark. 2009: 254). Nitekim Teucrium seksiyonundan olan Teucrium creticum ve T. sandrasicum un epidermal hücrelerinde sferokristallere rastlanırken, aynı seksiyondan olan T. orientale de rastlanmamaktadır.(dinç ve ark., 2008b; 2009) Çalışılan taksonlardan S. pumila nın yaprak epidermal hücrelerinde rafitlere rastlanması, S. citrina nın alt türlerinde rastlanmaması, bu kristallerin diagnostik değerini doğrulamakta ve yapılacak taksonomik çalışmalarda dikkate alınması gerektiğini göstermektedir. Stachys sect. Ambleia nın Türkiye deki türleri üzerine yapılan tüy morfolojisi çalışmaları, bu seksiyondaki Stachys cydni ve S. yildirimlii türlerinin tüy morfolojisi bakımından ayrıldığını net olarak göstermiştir (Dinç ve Öztürk, 2008a). Çalışılan taksonlardan S. pumila daki 2-5 hücreli uzun asikular tüyler, ince çeperli ve yumuşak iken S. citrina nın alt türlerinde 2-6 hücreli asikular tüyler kalın çeperli, sert ve kırılgandır. Polen morfolojisi; Lamiaceae nin Phlomis L., Marrubium L. ve Stachys L. gibi bazı cinslerinin ayrımını desteklerken (Abu-Asab ve Cantino, 1994), türlerin ayrımında bazen yeterli (Dinç ve Öztürk 2008a), bazen yetersiz (Moore ve ark. 1991, Dönmez ve ark., 1999) kalmaktadır. Mevcut çalışılan taksonlarda S. pumila nın polenleri daha küçük ve retikulat ornamentasyona sahip iken, S. citrina nın alt türleri daha büyük ve biretikulat ornemantasyonlu polenlere sahiptir (Şekil-6). Çalışmadan elde edilen sonuçlar, anatomik karakterler ile polen, nutlet ve tüy morfolojisi karakterlerinin, yakın akraba türler olan S. citrina ile S. pumila nın taksonomik sınıflandırılmasında değere sahip olduğunu, fakat S. citrina nın alt türlerinin ayrımında değerlerinin sınırlı olduğunu göstermiştir.

35 6. ÖNERİLER Stachys oldukça büyük, polimorfik ve önemli taksonomik problemlere sahip olan bir cinstir. Sadece morfolojiye dayalı klasik taksonomik çalışmalar, böylesine bir cinsin taksonomik problemlerinin çözümü ve filogenisinin net olarak ortaya konması için yeterli değildir. Bu çalışmadan elde edilen veriler, cinsin taksonomik olarak daha iyi anlaşılabilmesi için anatomik ve mikromorfolojik olarak karakterlerin göz ardı edilmemesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Sadece cinsin dahil olduğu Lamiaceae familyasının değil, bitkiler alemindeki bütün taksonomik grupların değerlendirilmesinde, morfolojik, karyolojik ve moleküler çalışmalar kadar önemli olan anatomik ve mikromorfolojik karakterler de değerlendirilmelidir.

36 26 KAYNAKÇA Abu Assab, Safa ve Cantino, Philip D. (1987). Phylogenetic implications of leaf anatomy in subtribe Melittidinae (Labiatae) and related taxa. Journal of the Arnold Arboretum, 68: Abu Assab, Safa ve Cantino, Philip D. (1994). Systematic Implications of Polen Morphology in Subfamilies Lamioideae and Pogostemonoideae (Labiatae). Annals of the Missouri Botanical Garden, 81: Akçiçek, Ekrem (2010). A new subspecies of Stachys cretica (section Eriostomum, Lamiaceae) from Turkey. Turkish Journal of Botany, 34: Akman, Yıldırım (1993). Biyocografya. Palme Yayınları, 379. Ankara. Aksu, Ersin, Erken, Kamil, Kaya, Erdal (2002). İhracatı Yapılan Doğal Çiçek Soğanları. Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü. Yalova. Yayın No: 44. Baran, Pelin, Özdemir, Canan (2009). The morphological and anatomical properties of Lamium lycium (Lamiaceae) endemic to Turkey. Nordic Journal of Botany. 27: Baytop, Turhan (1984). Türkiye de Bitkiler ile Tedavi. İstanbul Üniversitesi Yayınları, No: Baytop, Turhan (1994). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 578. Bhattacharjee, R. (1980). Taxonomic Studies in Stachys II, A new infrageneric classification on Stachys L. Notes from the Royal Botanic Garden. Edinburg, 38: Bhattacharjee, R. (1982). Stachys L. Davis, P.H. (ed.), Flora of Turkey and East Aegean Islands, Edinburgh University Pres. Edinburgh. 19, vol. 7: Bini Maleci, Laura ve Servettaz Orietta (1991). Morphology and distribution of trichomes in Italian species of Teucrium sect. Chamaedrys (Labiatae) a taxonomical evaluation. Plant Systematic and Evolution, 174: Cantino, Philip D. (1990). The phylogenetic significance of stomata and trichomes in the Labiatae and Verbenaceae, Journal of the Arnold Arboretum, 71: Cantino, Philip D. (1992). Evidence for the polyphyletic origin of the Labiatae. Annals of the Missouri Botanical Garden., 79: Clive, Antony, S. (1980). Plant Taxonomy and Biosistematics, London. Daşkın, Ruziye, Yılmaz, Özer ve Kaynak, Gönül (2009). Stachys ketenoglui sp. nov. (sect. Infrarosularis) (Labiatae/Lamiaceae) from south Anatolia Turkey. Nordic Journal of Botany, 27: Davis, Peter, H., Mill, Robert, R. ve Tan, Kit (1988). Stachys L İn: Davis, P.H., Mill, R.R. ve Tan, K. (eds.). Flora of Turkey and East Aegean Islands (subpl. 1), Edinburgh University Pres, vol. 10:

37 Demissew, Sebsebe ve Harley, Madeline M. (1992). Trichome, seed-surface and pollen characters in Stachys, Lamioideae (Labiatae) in Tropical Africa: In: R. M. Harley ve T. Reynolds (eds.), Advances in Labiatae science Kew. Dinç, Muhittin ve Doğan, Hasan Hüseyin (2006). Stachys yildirimlii (Lamiaceae), a new species from south Anatolia, Turkey. Annales Botanici Fennici, 43: Dinç, Muhittin ve Öztürk, Meryem (2008a). Comparative Morphological, Anatomical, and Palynological Studies on the Genus Stachsy L. sect. Ambleia Bentham (Lamiaceae) Species in Turkey. Turkish journal of Botany, 32: Dinç, Muhittin, Duran, Ahmet, Pınar, Münevver, Öztürk, Meryem (2008b). Anatomy, palynology and nutlet micromorphology of Turkish endemic Teucrium sandrasicum (Lamiaceae). Biologia, 63/5, Dinç, Muhittin, Doğu, Süleyman, Bilgili, Bilgehan ve Duran, Ahmet (2009). Comparative anatomical and micromorphological studies on Teucrium creticum and Teucrium orientale var. orientale (T. sect. Teucrium, Lamiaceae), Nordic Journal of Botany, 27: Dinç, Muhittin, Doğu, Süleyman, Doğru Koca, Aslı ve Kaya, Baştürk (2011). Anatomical and nutlet differentiation between Teucrium montanum and T. polium from Turkey. Biologia, 66, Dönmez, Oybak, E., İnceoğlu, Özden ve Pınar, Nur, M. (1999). Scanning Electron Microscopy Study of Pollen in Some Turkish Teucrium L. (Labiatae).Turkish Journal of Botany, 23: Duman, Hayri (2000). Stachys L. İn: Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. ve Başer, K.H.C.(eds.), Flora of Turkey and East Aegean Islands (subpl. 2). Edinburgh University Pres, Edinburgh,vol. 11: Duman, Hayri, Kırımer, Neşe, Ünal, Fatma, Güvenç, Ayşegül, Şahin, Pınar, F. (2005). Türkiye Sideritis L. Türleri nin Revizyonu, Ankara, Proje No: TBAG 1853 (199T090). Estilai, Ali ve Hashemi, Ahmad (1990). Chromosome Number and Meiotic Behavior of Cultivated Chia, Salvia hispanica (Lamiaceae). Hortscience, 25 (12): Gemici, Yusuf ve Leblebici, Erkuter (1998). A New Species From Southern Anatolia: Stachys cydni Kotschy ex. Gemici ve Leblebici. Turkish Journal of Botany, 22: Husain, Syed, Z., Marin, Petar, D., Šilic, Cedomil, Qaiser, M. ve Petkovic, Branimir (1990). A micromorphological study of some representative genera in the tribe Saturejeae (Lamiaceae). Botanical Journal of the Linnean Society, 103: İlçim, Ahmet, Çenet, Menderes ve Dadandı, Mehmet Yaşar (2008). Stachys marashica (Lamiaceae), a new species from Turkey. Annales Botanici Fennici, 45: Kahraman, Ahmet, Celep, Ferhat, Doğan, Musa (2009). Morphology, anatomy and palynology of Salvia indica (Labiatae). World Applied Sciences Journal, 6:

38 Kahraman, Ahmet, Doğan, Musa, Celep, Ferhat, Akaydın, Galip, Koyuncu, Mehmet (2010a). Morphology, anatomy, palynology and nutlet micromorphology of the rediscovered Turkish endemic Salvia ballsiana (Lamiaceae) and their taxonomic implications. Nordic Journal of Botany, 28: Kahraman, Ahmet, Celep, Ferhat, Dogan, Musa (2010b). Morphology, anatomy, palynology and nutlet micromorphology of Salvia macrochlamys (Labiatae) in Turkey. Biologia, 65 (2), Kandemir, Nezahat (2003). The Morphological, Anatomical and Karyological Properties of Endemic Salvia hypargeia Fich. ve Mey. (Lamiaceae) in Turkey. Pakistan Journal of Botany, 35: Kaya Ayla, Başer, Kemal Hüsnü C., Satıl, Fatih ve Tümen, Gülendam (2000). Morphological and anatomical studies on Cyclotrichium origanifolium (Labill.) Manden. ve Scheng. (Labiatae). Turkish Journal of Botany 24: Kaya, Ayla ve Dirmenci, Tuncay (2008). Nutlet surface micromorphology and taxonomy of species of the genus Nepeta L. (Lamiaceae) in Turkey, Turkish Journal of Botany, 32: Maleki, Nasrin, Garjani, Alireza, Nazemiyeh, Hossein, Nilfouroushan, N., Sadat, A., T., Eftekhar, Allameh, Zahra, Hasannia, N. (2001). Potent Anti-İnflammatory Activites of Hydroalcoholic Extract from Aerial Parts of Stachys inflata on Rats. Journal of Ethnopharmacology, 75:(2-3), Marin, Petar, D., Petkovic, Branimir ve Duletic, Sonja (1994). Nutlet sculpturing of selected Teucrium species (Lamiaceae): a character of taxonomic significance. Plant Systematics and Evolution. 192: Meidner, Hans, Mansfield, Traci, A. (1968). Physiology of stomata. Graw-Hill, New York. Metcalfe, Charles, R. ve Chalk, Laurence (1950). Anatomy of the Dicotyledons Oxford Vol.1, Oxford University Pres, Metcalfe, Charles, R. ve Chalk, Laurence (1972). Labiatae, pp In: Metcalfe C.R. ve Chalk L. (eds), Anatomy of the dicotyledons, Vol. II, Oxford University Press, Oxford. Metcalfe, Charles, R. ve Chalk, Laurence (1983). Anatomy Of The Dicotyledons II., London. Mihalik, Erzsébet (1992). Histological Detection of Sudanophilic Lipits in Some Lamiaceae. Acta Horticirturae, 306: Moore, Peter, D., Webb, Joseph, A. ve Collinson, Margaret, E. (1991). Pollen Analysis. Second edition, , Oxford: Blackwell Scientific Publications. Navarro, Tania ve El Oualidi, Jalal (2000). Trichome morphology in Teucrium L. (Labiatae), a taxonomic review. Anales Jardin Botanico De Madrid, 57, Nishimura, Hiroaki, Sasaki, Hiroshi, Inagaki, Nobuyuki, Chin, Masao, Mitsuhashi, Hiroshi ve Zhengxiong Chen (1991). Nine Phenethyl Glycosides from Stachys sieboldii. Phytochemistry, 30:3,

39 Oran, Sawsan, A. (1996). Ultrastructure of nutlet surface of the genus Salvia L. in Jordan and the neighbouring countries Dirasat. Natural and Engineering Sciences., 23: Özdemir, Canan ve Şenel, Gülcan (1999). The Morphological, Anatomical and Karyological Properties of Salvia sclarea L.. Turkish Journal of Botany, 23, Özdemir, Canan ve Şenel, Gülcan (2001). The Morphological, Anatomical and Karyological Properties of Salvia forskahlei L. (Lamiaceae) in Turkey. Journal of economic and taxonomic botany,19, Özörgücü, Bilal, Gemici, Yusuf, Türkan, İsmail (1991). Karşılaştırmalı Bitki Anatomisi, Ege Üniversitesi. Bornova, İzmir. Öztürk, Münir ve Seçmen, Özcan (1996). Bitki Ekolojisi, Basimevi. Bornova-İzmir, Ege Üniversitesi Ryding, Olof (1993). Pericarp structure of Leucas and related genera (Lamiaceae subfam. Lamioideae). Nordic Journal of Botany., 13: Ryding, Olof (1994). Pericarp structure and phylogeny of Lamiaceae subfamily Pogostemonoideae. Nordic Journal of Botany, 14: Ryding, Olof (1998). Phylogeny of the Leucas Group (Lamiaceae). Syst. Botanic, 23(2): Payne Wilfred W. (1978). A glossary of plant hair terminology. Brittonia, 30, Punt, Wim, Blackmore, Stephen, Nilsson, Stefan ve Le Thomas, Annick (1994). Glossary of pollen and spore terminology. Utrecht, L.P.P. Foundation. Salmaki, Yasaman, Jamzad, Ziba, Zarrea, Shahin ve Bräuchler, Christian (2008a). Pollen morphology of Stachys (Lamiaceae) in Iran and its systematic implication, Flora Morphology Distribution Functional Ecology of Plants, 203(8): Salmaki, Yasaman, Zarre, Shahin, Jamzad, Ziba (2008b). Nutlet micromorphology and its systematic implication in Stachys L. (Lamiaceae) in Iran. Feddes Repertorium, 119: Salmaki, Yasaman, Zarre, Shahin, Jamzad, Ziba (2009) Trichome micromorphology of Iranian Stachys (Lamiaceae) with emphasis on its systematic implication, Flora, 204: Satıl, Fatih ve Kaya, Ayla (2007). Leaf anatomy and trichomes of Turkish Satureja L. (Lamiaceae), Acta Biologica Cracoviensia. Series, Botanica 49, Satıl, Fatih, Kaya, Ayla ve Dirmenci, Tuncay (2011). The taxonomic value of leaf anatomy and trichome morphology of the genus Cyclotrichium (Lamiaceae) in Turkey. Nordic Journal of Botany, 29, Uphoff, J. C. T. (1962). Plant hairs, pp In: Zimmermann W. & Ozenda P.G. (eds), Encyclopedia of plant anatomy, IV (5), Gebruder Borntraeger, Berlin-Nikolassee.

40 Uysal, İsmet, Öztürk. Münir, Pirdal, Mehmet (1991). Sidertis trojana Bornm. Endemik Türünün Morfolojisi, Anatomisi ve Ekolojisi. Doğa Botanik Dergisi, 15: Uysal, İsmet (1998). Stachys thirkei C. Koch Türünün Morfolojisi, Anatomisi ve Ekolojisi Üzerinde İncelemeler. II. Kızılırmak Uluslar arası Fen Bilimleri Kongresi Bildirileri. Kırıkkale. Uysal, İsmet (2002). Stachys cretica L. subsp. smyrnaea Rech Fil. Endemik Taksonunun Morfolojisi, Anatomisi ve Ekolojisi Üzerinde Araştırmalar. Ekoloji 11: Uysal, İsmet (2003). Stachys thirkei C.Koch (Kekikgiller) türünün morfolojisi, anatomisi ve ekolojisi üzerine araştırmalar. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 10: Vardar, Yusuf (1987). Botanikte Preparasyon Tekniği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Basımevi, İzmir. Watson, Leslie ve Dallwitz, Michael, J. (1978). The Families of Flowering Plants, Oxford University Press, London. Wodehouse, Roger, P. (1935). Pollen grains, New York, Hafner. Yakar, Nebahat ve Bilge, Emine (1987). Genel Botanik (üçüncü baskı). İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları.Rektörlük No: 3438, Fakülte No:200 İstanbul. Yılmaz, Özer, Daşkın, Rukiye ve Kaynak, Gönül (2010). Stachys pseudobombycina sp. nov. (Lamiaceae) from South Anatolia, Turkey. Nordic Journal of Botany, 28,

41 31 T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü Özgeçmiş Adı Soyadı: Mustafa İÇELİ İmza: Doğum Yeri: Konya Doğum Tarihi: 12/01/1984 Medeni Durumu: Evli Öğrenim Durumu Derece Okulun Adı Program Yer Yıl İlköğretim Şükriye Onsun Konya 1995 İlköğretim okulu Ortaöğretim Anadolu İ.H.L. Aksaray 1999 Lise M. Akif Ersoy Konya Lisesi 2002 Lisans Selçuk Konya 2008 Üniversitesi Yüksek Lisans Selçuk Üniversitesi Konya 2011 Becerileri: Bilgisayar donanım ve kurulum, futbol, poligonda atıcılık, satranç. İlgi Alanları: İternette araştıma yapmak, doğa gezileri, bilim kurgu kitapları okumak. İş Deneyimi: Emniyet Genel Müdürlüğü( 2 yıllık Polis Memurluğu) Aldığı Ödüller: Hakkımda bilgi almak için önerebileceğim şahıslar: Doç. Dr. Muhittin DİNÇ (S. Ü. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fak.) Yard. Doç. Dr. Hakan KURT (S. Ü. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fak.) Yard. Doç. Dr. Baştürk KAYA (S. Ü. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fak.) Tel: Adres Şeyh Şamil M. Gazi C. Ağaçayırı S. No: 3 Özkent Sitesi 5/10 Selçuklu/ KONYA

MYOSOTİS ALPESTRİS F.W.SCHMİDT (BORAGİNACEAE) TÜRÜNÜN ANATOMİK ÖZELLİKLERİ

MYOSOTİS ALPESTRİS F.W.SCHMİDT (BORAGİNACEAE) TÜRÜNÜN ANATOMİK ÖZELLİKLERİ Ordu Üniv. Bil. Tek. Derg., Cilt:3, Sayı:1, 2013,61-68/Ordu Univ. J. Sci. Tech., Vol:3, No:1,2013,61-68 MYOSOTİS ALPESTRİS F.W.SCHMİDT (BORAGİNACEAE) TÜRÜNÜN ANATOMİK ÖZELLİKLERİ Öznur ERGEN AKÇİN ¹ *

Detaylı

KFBD Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi / The Black Sea Journal of Sciences 6 (13):44-52, 2016

KFBD Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi / The Black Sea Journal of Sciences 6 (13):44-52, 2016 KFBD Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi / The Black Sea Journal of Sciences 6 (13):44-52, 2016 ISSN: 1309-4726 http://kfbd.giresun.edu.tr Myosotis propinqua (Fisch. Et Mey. Ex Dc.) (Boraginaceae) Türünün

Detaylı

(Lamiaceae)' un Gövde ve Yaprak Özelliklerinin Anatomik Olarak Karşılaştırılması

(Lamiaceae)' un Gövde ve Yaprak Özelliklerinin Anatomik Olarak Karşılaştırılması Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt 21, Sayı 1, 113 117, 2017 Süleyman Demirel University Journal of Natural and Applied Sciences Volume 21, Issue 1, 113 117, 2017 DOI: 10.19113/sdufbed.14167

Detaylı

T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI

T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI STACHYS L. CİNSİNİN BETONICA (L.) R. BHATTACHAJEE ALTCİNSİ TAKSONLARI ÜZERİNDE KARŞILAŞTIRMALI ANATOMİK VE MİKROMORFOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Detaylı

Biological Diversity and Conservation. ISSN Online; ISSN Print 9/1 (2016) 55-68

Biological Diversity and Conservation. ISSN Online; ISSN Print 9/1 (2016) 55-68 www.biodicon.com Biological Diversity and Conservation ISSN 13088084 Online; ISSN 13085301 Print 9/1 (2016) 5568 Research article/araştırma makalesi The morphological, anatomical and palynological investigations

Detaylı

A. TOHUMLU BİTKİLERİN TEMEL KISIMLARI

A. TOHUMLU BİTKİLERİN TEMEL KISIMLARI Bitkilerin Yapısı Biyoloji Ders Notları A. TOHUMLU BİTKİLERİN TEMEL KISIMLARI Karasal bitkiler iki organ sistemine sahiptir. Toprakların su ve mineral alınmasını sağlayan toprak altı kök sistemi ve gövde,

Detaylı

Centaurea L. Cinsine ait 4 Taksonun Morfolojik ve Anatomik Yönden Araştırılması

Centaurea L. Cinsine ait 4 Taksonun Morfolojik ve Anatomik Yönden Araştırılması Fırat Üniv. Fen Bilimleri Dergisi Firat Unv. Journal of Science 26(2), 79-87, 2014 26(2), 79-87, 2014 Özet Centaurea L. Cinsine ait 4 Taksonun Morfolojik ve Anatomik Yönden Araştırılması * Neslihan TAŞAR

Detaylı

BALLOTA NIGRA L. SVBSP.ANATOLICA DAVIS ENDEMİK TAKSONUNUN MORFOLOJİSİ,ANATOMİsİ VE EKOLOJİSİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR

BALLOTA NIGRA L. SVBSP.ANATOLICA DAVIS ENDEMİK TAKSONUNUN MORFOLOJİSİ,ANATOMİsİ VE EKOLOJİSİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Ere. Ünv. Fen BiL. Derg. 13,1-2, (1997) 67-77 BALLOTA NIGRA L. SVBSP.ANATOLICA DAVIS ENDEMİK TAKSONUNUN MORFOLOJİSİ,ANATOMİsİ VE EKOLOJİSİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR İsmet UYSAL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Detaylı

Biological Diversity and Conservation. ISSN Online; ISSN Print 6/3 (2013) 12-20

Biological Diversity and Conservation. ISSN Online; ISSN Print 6/3 (2013) 12-20 www.biodicon.com Biological Diversity and Conservation ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 6/3 (2013) 12-20 Research article/araştırma makalesi Comparative micromorphological and anatomical investigations

Detaylı

Ordu ve çevresinde bulunan Trifolium resupinatum var. resupinatum (Fabaceae) türünün mikromorfolojik ve anatomik özellikleri*

Ordu ve çevresinde bulunan Trifolium resupinatum var. resupinatum (Fabaceae) türünün mikromorfolojik ve anatomik özellikleri* Akademik Ziraat Dergisi 6(1):81-88 (2017) ISSN: 2147-6403 http://azd.odu.edu.tr Araştırma (Research) Ordu ve çevresinde bulunan Trifolium resupinatum var. resupinatum (Fabaceae) türünün mikromorfolojik

Detaylı

Draba nemorosa L. ve Endemik Draba rosularis Boiss. Türleri Üzerinde Morfolojik ve Anatomik Bir Çalışma

Draba nemorosa L. ve Endemik Draba rosularis Boiss. Türleri Üzerinde Morfolojik ve Anatomik Bir Çalışma Araştırma Makalesi Draba nemorosa L. ve Endemik Draba rosularis Boiss. Türleri Üzerinde Morfolojik ve Anatomik Bir Çalışma Kadriye YETİŞEN 1, Yurdanur AKYOL 2*, Canan ÖZDEMİR 1, Okan KOCABAŞ 1 1. Celal

Detaylı

Scilla siberica Haw. subsp. armena (Grossh.) Mordak (Liliaceae) Üzerine Morfolojik ve Anatomik Bir Çalışma

Scilla siberica Haw. subsp. armena (Grossh.) Mordak (Liliaceae) Üzerine Morfolojik ve Anatomik Bir Çalışma Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Afyon Kocatepe University Journal of Sciences AKÜ FEBİD 12 (2012) 011005 (43-47) AKU J. Sci. XX (201X) 011005 (43-47) Scilla siberica Haw. subsp. armena

Detaylı

Anatomical, micromorphological and ecological studies on the genus Agrostemma L. (Caryophyllaceae) growing in Turkey

Anatomical, micromorphological and ecological studies on the genus Agrostemma L. (Caryophyllaceae) growing in Turkey www.biodicon.com Biological Diversity and Conservation ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 7/1 (2014) 61-67 Research article/araştırma makalesi Anatomical, micromorphological and ecological studies

Detaylı

Sunum ve Sistematik. Bu başlıklar altında uygulamalar yaparak öğrenciye yorum, analiz, sentez yetisinin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

Sunum ve Sistematik. Bu başlıklar altında uygulamalar yaparak öğrenciye yorum, analiz, sentez yetisinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Sunum ve Sistematik 1. BÖLÜM: BİTKİLERİN YAPISI ALIŞTIRMALAR Bu başlık altında her bölüm kazanımlara ayrılmış, kazanımlar tek tek çözümlü temel alıştırmalar ve sorular ile taranmıştır. Özellikle bu kısmın

Detaylı

B İ T K İ B İ Y O L O J İ S İ

B İ T K İ B İ Y O L O J İ S İ B İ T K İ B İ Y O L O J İ S İ *BİTKİSEL DOKULAR www.sanalbiyoloji.com Bitkiler damarsız tohumsuz, damarlı tohumsuz ve tohumlu bitkiler olmak üzere üç grupta incelenir. Damarsız tohumsuz bitkilerde kök,

Detaylı

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 4. Hafta: Bitkisel Dokular - devam B. SÜREKLİ DOKULAR (BÖLÜNMEZ DOKULAR)

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 4. Hafta: Bitkisel Dokular - devam B. SÜREKLİ DOKULAR (BÖLÜNMEZ DOKULAR) B. SÜREKLİ DOKULAR (BÖLÜNMEZ DOKULAR) Bölünme özelliğini kaybetmişlerdir. Kofulları büyük ve sitoplâzmaları azdır. Hatta bazen sitoplâzmalarını tamamen kaybetmiş ve ölmüşlerdir. Çeperlerinde sekonder veya

Detaylı

BATI ANADOLU BÖLGESİNDE YAYILIŞ GÖSTEREN ORİGANUM L. (LAMİACEAE) TAKSONLARININ PALİNOlOJİK ÖZELLİKLERİ. Mehmet TEMEL 1 Süleyman TOKUR 2

BATI ANADOLU BÖLGESİNDE YAYILIŞ GÖSTEREN ORİGANUM L. (LAMİACEAE) TAKSONLARININ PALİNOlOJİK ÖZELLİKLERİ. Mehmet TEMEL 1 Süleyman TOKUR 2 Afyon Kocatepe Üniversitesi 8(1) Afyon Kocatepe University FEN BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF SCIENCE BATI ANADOLU BÖLGESİNDE YAYILIŞ GÖSTEREN ORİGANUM L. (LAMİACEAE) TAKSONLARININ PALİNOlOJİK ÖZELLİKLERİ

Detaylı

Afyonkarahisar da Yayılış Gösteren Stachys byzantina (Lamiaceae) nın Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Özellikleri

Afyonkarahisar da Yayılış Gösteren Stachys byzantina (Lamiaceae) nın Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Özellikleri Afyonkarahisar da Yayılış Gösteren Stachys byzantina (Lamiaceae) nın Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Özellikleri Mehmet Temel 1, *, Mustafa Kargıoğlu 1, Süleyman Arı 1 1 Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen

Detaylı

ARAŞTIRMA MAKALESİ /RESEARCH ARTICLE

ARAŞTIRMA MAKALESİ /RESEARCH ARTICLE ANADOLU ÜNİVERSİTESİ BİLİM VE TEKNOLOJİ DERGİSİ ANADOLU UNIVERSITY JOURNAL OF SCIENCE AND TECHNOLOGY Cilt/Vol.:8-Sayı/No: 1 : 161-180 (2007) ARAŞTIRMA MAKALESİ /RESEARCH ARTICLE ESKİŞEHİR DE YETİŞEN THYMUS

Detaylı

The investigation of morphological, anatomical and ecological properties of endemic Silene anatolica and Silene lycaonica

The investigation of morphological, anatomical and ecological properties of endemic Silene anatolica and Silene lycaonica www.biodicon.com Biological Diversity and Conservation ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 7/1 (2014) 47-60 Research article/araştırma makalesi The investigation of morphological, anatomical and

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ. ENDEMİK Senecio L. (Asteraceae) TAKSONLARININ GÖVDE VE YAPRAK ANATOMİSİ.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ. ENDEMİK Senecio L. (Asteraceae) TAKSONLARININ GÖVDE VE YAPRAK ANATOMİSİ. ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ ENDEMİK Senecio L. (Asteraceae) TAKSONLARININ GÖVDE VE YAPRAK ANATOMİSİ Sinem AÇIKBAŞ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI ANKARA 2009 Her hakkı saklıdır

Detaylı

ECOLOGICAL LIFE SCIENCES Received: March 2011. A.Harun Evren Accepted: April 2012

ECOLOGICAL LIFE SCIENCES Received: March 2011. A.Harun Evren Accepted: April 2012 ISSN:1306-3111 e-journal of New World Sciences Academy 2012, Volume: 7, Number: 2, Article Number: 5A0071 ECOLOGICAL LIFE SCIENCES Nazmi Gur Received: March 2011 A.Harun Evren Accepted: April 2012 Betül

Detaylı

BİTKİSEL DOKULAR (DEVAM)

BİTKİSEL DOKULAR (DEVAM) BİTKİSEL DOKULAR (DEVAM) BÖLÜNMEZ (DEĞİŞMEZ) DOKU : Bölünmez dokular, bölünür doku hücrelerinin bölünme yeteneklerini kaybetmeleri sonucunda oluşur. Bölünmez doku hücreleri, küçük çekirdekli, az sitoplazmalı,

Detaylı

Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 58-69, 2015 (Journal of Anatolian Natural Sciences)

Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 58-69, 2015 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi (Özel Sayı ): 5-9, 05 Araştırma Makalesi Stachys iberica M. Bieb. subsp. iberica var. iberica ve S. iberica subsp. stenostachya (Boiss.) Rech. f. (Lamiaceae) nın Morfolojik,

Detaylı

Verbascum euphraticum Bentham ve V. melitenense Boiss (Scrophulariaceae) Türleri Üzerinde Taksonomik Bir Çalışma

Verbascum euphraticum Bentham ve V. melitenense Boiss (Scrophulariaceae) Türleri Üzerinde Taksonomik Bir Çalışma Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. Dergisi Science and Eng. J of Fırat Univ. 18 (4), 445-458, 2006 18 (4), 445-458, 2006 Verbascum euphraticum Bentham ve V. melitenense Boiss (Scrophulariaceae) Türleri Üzerinde

Detaylı

Juglans (Cevizler), Pterocarya (Yalancı cevizler), Carya (Amerikan cevizleri)

Juglans (Cevizler), Pterocarya (Yalancı cevizler), Carya (Amerikan cevizleri) JUGLANDACEAE 6-7 cinsle temsil edilen bir familyadır. Odunları ve meyveleri bakımından değerlidir. Kışın yaprağını döken, çoğunlukla ağaç, bazıları da çalı formundadırlar. Yaprakları tüysü (bileşik) yapraklıdır.

Detaylı

ENDEMİK VERBASCUM BELLUM HUB. AND MOR. (SCROPHULARIACEAE) TÜRÜNÜN ANATOMİK ÖZELLİKLERİ. Sevim KÜÇÜK * ÖZET

ENDEMİK VERBASCUM BELLUM HUB. AND MOR. (SCROPHULARIACEAE) TÜRÜNÜN ANATOMİK ÖZELLİKLERİ. Sevim KÜÇÜK * ÖZET Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi C- Yaşam Bilimleri ve Biyoteknoloji Anadolu University Journal of Science and Technology C- Life Sciences and Biotechnology 2017 - Cilt: 6 Sayı: 1 Sayfa:

Detaylı

Sertavul Geçidi ve Mut (Mersin) Çevresinde Yayılış Gösteren Bazı Euphorbia L. Taksonlarının Anatomik Yönden İncelenmesi*

Sertavul Geçidi ve Mut (Mersin) Çevresinde Yayılış Gösteren Bazı Euphorbia L. Taksonlarının Anatomik Yönden İncelenmesi* MKÜ FEED ISSN Online: 1309-2243 http://febed.mehmetakif.edu.tr Mehmet kif Ersoy Üniversitesi Fen ilimleri Enstitüsü Dergisi 3 (1): 22-31 (2012) raştırma Makalesi / Research Paper Sertavul Geçidi ve Mut

Detaylı

Türkiye deki Crocus biflorus Miller subsp. tauri (Maw) Mathew (Iridaceae) Üzerine Morfolojik ve Anatomik Bir Çalışma

Türkiye deki Crocus biflorus Miller subsp. tauri (Maw) Mathew (Iridaceae) Üzerine Morfolojik ve Anatomik Bir Çalışma Araştırma Makalesi / Research Article Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech. 2(2,Ek:A): 15-20, 2012 Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Iğdır University

Detaylı

ADIYAMAN ÜNİVERİSTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADIYAMAN ÜNİVERİSTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ ADIYAMAN ÜNİVERİSTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ TÜRKİYE NİN BAZI ENDEMİK ONOSMA L. (BORAGINACEAE) TAKSONLARININ MORFOLOJİK VE PALİNOLOJİK YÖNDEN İNCELENMESİ HALİL İBRAHİM TEKE BİYOLOJİ

Detaylı

Akkemik, Ü. (Editör) Türkiye nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları II. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 680 s.

Akkemik, Ü. (Editör) Türkiye nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları II. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 680 s. Kitabın Kaynak Gösterimi ile İlgili Örnekler: Kitap Geneli İçin Atıf Örneği: Akkemik, Ü. (Editör). 2014. Türkiye nin -Egzotik Ağaç ve Çalıları II. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 680 s. Kitap

Detaylı

Stachys palustris L. in Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Özellikleri. The Morphological, Anatomical and Ecological Properties of Stachys palustris L.

Stachys palustris L. in Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Özellikleri. The Morphological, Anatomical and Ecological Properties of Stachys palustris L. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Afyon Kocatepe University Journal of Sciences AKÜ FEBİD 11 (2011) 021001 (1-9) AKU J. Sci. 11 (2011) 021001 (1-9) Stachys palustris L. in Morfolojik, Anatomik

Detaylı

Stachys palustris L. in Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Özellikleri. The Morphological, Anatomical and Ecological Properties of Stachys palustris L.

Stachys palustris L. in Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Özellikleri. The Morphological, Anatomical and Ecological Properties of Stachys palustris L. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Afyon Kocatepe University Journal of Sciences AKÜ FEBİD 12 (2012) 011003 (23-31) AKU J. Sci. 12 (2012) 011003 (23-31) Stachys palustris L. in Morfolojik,

Detaylı

Türkiye de Yetişen Dorycnium Miller. (Fabaceae) Türlerinin Anatomik Özellikleri

Türkiye de Yetişen Dorycnium Miller. (Fabaceae) Türlerinin Anatomik Özellikleri Karaelmas Fen ve Müh. Derg. 6(1):83-89, 2016 Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi Dergi web sayfası: http://fbd.beun.edu.tr Araştırma Makalesi Türkiye de Yetişen Dorycnium Miller. (Fabaceae) Türlerinin

Detaylı

SIDERITIS TROJANA Bornm, ENDEMİK TÜRÜNÜN MORFOLOJİSİ, ANATOMİsİ VE EKOLOJİSİ

SIDERITIS TROJANA Bornm, ENDEMİK TÜRÜNÜN MORFOLOJİSİ, ANATOMİsİ VE EKOLOJİSİ Doğa - Tr. J. of Botany 15 (1991),371-379 ~TÜBrrAK SIDERITIS TROJANA Bornm, ENDEMİK TÜRÜNÜN MORFOLOJİSİ, ANATOMİsİ VE EKOLOJİSİ İsmet UYSAL Trakya Üniversitesi, Çanakkale Eğitim Yüksekokulu. Çanakkale-Türkiye

Detaylı

ÇİÇEKLİ BİTKİLERİN TEMEL KISIMLARI 12. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI 12.3.1. Bitkilerin Yapısı Anahtar Kavramlar fotoperiyodizm, nasti, oksin, tropizma, uç meristem, yanal meristem, yaş halkaları

Detaylı

12. SINIF KONU ANLATIMI 24 STOMA VE TERLEME (TRANSPİRASYON)

12. SINIF KONU ANLATIMI 24 STOMA VE TERLEME (TRANSPİRASYON) 12. SINIF KONU ANLATIMI 24 STOMA VE TERLEME (TRANSPİRASYON) STOMA Genellikle yaprakta bulunan bitkide gaz alışverişini sağlayan küçük gözeneklerdir. Bitkinin yaşadığı iklim koşuluna bağlı olarak konumu

Detaylı

T.C İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ ORMAN ALTI ODUNSU BİTKİLER. Hazırlayan: Danışman: Yrd.Doç.Dr Nurgül KARLIOĞLU

T.C İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ ORMAN ALTI ODUNSU BİTKİLER. Hazırlayan: Danışman: Yrd.Doç.Dr Nurgül KARLIOĞLU T.C İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ ORMAN ALTI ODUNSU BİTKİLER Hazırlayan: 0601120025 Danışman: Yrd.Doç.Dr Nurgül KARLIOĞLU Laurocerasus officinalis(karayemiş) Sistematik ; Alem : Plantae Bölüm :

Detaylı

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 7. Hafta: Gövde

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 7. Hafta: Gövde GÖVDE Bazı istisnalar sayılmazsa, kormofitlerde kök ile yapraklar arasında kalan kısma gövde denir. Gövde üzerinde yandal veya çiçek tomurcukları bulunur. Tomurcuk taşımak, gövdeyi kökten ayıran en önemli

Detaylı

CORYLACEAE 1C 1 E. Anemogam, kışın yaprağını döken odunsu bitkilerdir. Gövde kabukları çatlaksız ya da boyuna çatlaklıdır. Tomurcuklar sürgüne

CORYLACEAE 1C 1 E. Anemogam, kışın yaprağını döken odunsu bitkilerdir. Gövde kabukları çatlaksız ya da boyuna çatlaklıdır. Tomurcuklar sürgüne CORYLACEAE 1C 1 E. Anemogam, kışın yaprağını döken odunsu bitkilerdir. Gövde kabukları çatlaksız ya da boyuna çatlaklıdır. Tomurcuklar sürgüne almaçlı dizilmiştir. Tomurcuklar çok pullu, sapsız, sürgüne

Detaylı

Biological Diversity and Conservation. ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 8/1 (2015) 94-103

Biological Diversity and Conservation. ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 8/1 (2015) 94-103 www.biodicon.com Biological Diversity and Conservation ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 8/1 (2015) 94-103 Research article/araştırma makalesi Investigation of morphological, morphometric and

Detaylı

Quercus ilex L. (Pırnal meşesi)

Quercus ilex L. (Pırnal meşesi) Yayılışı: Quercus ilex L. (Pırnal meşesi) Genel coğrafi yayılış alanı Batı Akdeniz kıyılarıdır. Ülkemizde, İstanbul, Zonguldak, Sinop, Çanakkale, Kuşadası nda 0-450 m ler arasında Carpinus, Laurus, Phillyrea

Detaylı

1-) Yaprak eksenin ucu, mukro veya arista, bitkiler daima çok yıllık, gövde kanatsız, çiçekler salkımsı

1-) Yaprak eksenin ucu, mukro veya arista, bitkiler daima çok yıllık, gövde kanatsız, çiçekler salkımsı LATHYRUS L. TEŞHİS ANAHTARI 1-) Yaprak eksenin ucu, mukro veya arista, bitkiler daima çok yıllık, gövde kanatsız, çiçekler salkımsı 2-) Yaprakçıklar pinnat ve retikulat damarlanma veya stipullar sagittat

Detaylı

MBG 112 GENEL BİYOLOJİ II BİTKİ YAPISI VE BÜYÜME DOÇ. DR. YELDA ÖZDEN ÇİFTÇİ. Bitkilerde 3 temel organ bulunur. Kök. Gövde.

MBG 112 GENEL BİYOLOJİ II BİTKİ YAPISI VE BÜYÜME DOÇ. DR. YELDA ÖZDEN ÇİFTÇİ. Bitkilerde 3 temel organ bulunur. Kök. Gövde. MBG 112 GENEL BİYOLOJİ II BİTKİ YAPISI VE BÜYÜME DOÇ. DR. YELDA ÖZDEN ÇİFTÇİ Bitkilerde 3 temel organ bulunur. Kök Gövde Yaprak 1 Anatomik olarak bu organlar monokotil ve dikotiledonlarda farklılık gösterir.

Detaylı

BİTKİLERİN GENEL YAPISI

BİTKİLERİN GENEL YAPISI BİTKİLERİN GENEL YAPISI Bitkiler Organik Maddeleri sentezler, inorganik maddeleri ise hazır olarak dışarıdan alır. Bitkilerin sınıflandırılması şu şekildedir. A.MERİSTEM DOKU (Bölünür Doku) Belirli bir

Detaylı

Turkish Journal of Biodiversity

Turkish Journal of Biodiversity Turkish Journal of Biodiversity Turk J Biod, Dec 2018, 1(1): 11-16 Journal homepage: http://turkbiod.artvin.edu.tr/ http://dergipark.gov.tr/biodiversity E-ISSN: 2667-4386 RESEARCH ARTICLE Open Access Endemik

Detaylı

TÜRKİYE DE YENİ BİR ENDEMİK TÜR: SIDERITIS GULENDAMIAE H. DUMAN & F.A. KARAVELİOĞULLARI (LABIATAE)

TÜRKİYE DE YENİ BİR ENDEMİK TÜR: SIDERITIS GULENDAMIAE H. DUMAN & F.A. KARAVELİOĞULLARI (LABIATAE) 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, Bildiriler, 29-31 Mayıs 2002, Eskişehir, Eds. K.H.C.Başer ve N.Kırımer Web de yayın tarihi: Haziran 2004 ISBN 975-94077-2-8 TÜRKİYE DE YENİ BİR ENDEMİK TÜR: SIDERITIS

Detaylı

OTU 1 Çok yıllık otsular. Gövdeler dik, 20-60 cm, salgı tüysüz, bütün kısımlar pubessent tüylü. Yapraklar gövde üzerinde, basit, linear-oblong,

OTU 1 Çok yıllık otsular. Gövdeler dik, 20-60 cm, salgı tüysüz, bütün kısımlar pubessent tüylü. Yapraklar gövde üzerinde, basit, linear-oblong, OTU 1 Çok yıllık otsular. Gövdeler dik, 20-60 cm, salgı tüysüz, bütün kısımlar pubessent tüylü. Yapraklar gövde üzerinde, basit, linear-oblong, 5-8x0,9-1 cm, krenat kenarlı, eglandular-pilos tüylü; petiol

Detaylı

ORIGANUM HYPERICIFOLIUM SCHWARZ ET DAVIS VE O. SIPYLEUM L. ÜZERİNDE MORFOLOJİK, ANATOMİK VE EKOLOJİK ARAŞTIRMALAR

ORIGANUM HYPERICIFOLIUM SCHWARZ ET DAVIS VE O. SIPYLEUM L. ÜZERİNDE MORFOLOJİK, ANATOMİK VE EKOLOJİK ARAŞTIRMALAR ORIGANUM HYPERICIFOLIUM SCHWARZ ET DAVIS VE O. SIPYLEUM L. ÜZERİNDE MORFOLOJİK, ANATOMİK VE EKOLOJİK ARAŞTIRMALAR Mehmet Temel *, Süleyman Tokur ** * Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi,

Detaylı

Şekil 1: C.scolymus un Doğadaki Görünümü 19 2.1.2. Cynara L. Cinsi C. scolymus L., Sp. Pl. 827(1723) Syn: C. cardunculus L. var. sativa Moris, Fl. Sard. 2:460 (1840-3). Ic: reichb., Ic.Fl. Germ. 15:t.

Detaylı

Biological Diversity and Conservation. ISSN Online; ISSN Print 9/3 (2016)

Biological Diversity and Conservation. ISSN Online; ISSN Print 9/3 (2016) www.biodicon.com Biological Diversity and Conservation ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 9/3 (2016) 168-177 Research article/araştırma makalesi Anatomical and morphological characteristics of

Detaylı

12. SINIF KONU ANLATIMI 9 BİTKİSEL DOKULAR MERİSTEM

12. SINIF KONU ANLATIMI 9 BİTKİSEL DOKULAR MERİSTEM 12. SINIF KONU ANLATIMI 9 BİTKİSEL DOKULAR MERİSTEM BİTKİSEL DOKULAR Bitkilerde toprak üstü ve toprak altı olmak üzere iki tane sistem vardır. Toprak üstü organ sistemine SÜRGÜN SİSTEM Toprak altı organ

Detaylı

Materyal: Rosa sp. (gül; dikotil çiçek) ve Lilium sp. (zambak; monokotil çiçek)

Materyal: Rosa sp. (gül; dikotil çiçek) ve Lilium sp. (zambak; monokotil çiçek) KONU 10. ÜREME VE GELİŞME I. Bitki Hücrelerinde Üreme ve Gelişme: Materyal: Rosa sp. (gül; dikotil çiçek) ve Lilium sp. (zambak; monokotil çiçek) Yöntem: Rosa sp. ve Lilium sp. tam çiçeğinden alınan enine

Detaylı

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 3. Hafta: Bitkisel Dokular KOLONİ VE DOKULAŞMA

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 3. Hafta: Bitkisel Dokular KOLONİ VE DOKULAŞMA KOLONİ VE DOKULAŞMA Yeryüzünde çok sayıda tek hücreli canlı vardır ve bunlar basit yapılıdır. Oysaki çok hücreli olmak gelişmiş canlı olmanın gereklerindendir. Çünkü tek hücreli bir canlı (örneğin Euglena

Detaylı

Pistacia terebinthus L. (Menengiç)

Pistacia terebinthus L. (Menengiç) Pistacia terebinthus L. (Menengiç) Genel coğrafi dağılışı batıda Kanarya adalarından başlayarak doğu Akdeniz ve Anadolu ya ulaşır. Türkiye de özellikle Batı ve Güney Anadolu daki maki formasyonu içerisinde

Detaylı

Bitkisel Dokular, Bitkinin Kısımları, Meristem Doku

Bitkisel Dokular, Bitkinin Kısımları, Meristem Doku Bitkisel Dokular, Bitkinin Kısımları, Meristem Doku Bitkisel Dokular Doku, ortak bir yapıyı oluşturmak ve bir işlevi yerine getirmek için birlikte çalışan hücrelerin oluşturduğu gruptur. Bitkilerin büyüme

Detaylı

Destek Dokusu Destek doku Skleranşim hücreleri Kollenşim hücreleri

Destek Dokusu Destek doku Skleranşim hücreleri Kollenşim hücreleri Destek Dokusu Destek doku Skleranşim hücreleri Kollenşim hücreleri Destek doku (Skleranşim ve taş hücreleri) Destek doku (Kollenşim hücreleri) İletim Dokusu 1. Ksilem: Köklerden alınan suyun yapraklara

Detaylı

Bitkilerin Adaptasyonu

Bitkilerin Adaptasyonu Bitkilerin Adaptasyonu 1 Bitkiler oldukça ekstrem ekolojik koşullarda hayatta kalabilirler. Bitkilerin bu türden ekstrem koşullarda hayatta kalabilmesi için adaptasyona ihtiyacı vardır. Shelford s Tolerans

Detaylı

Bitki Morfolojisi Dersi

Bitki Morfolojisi Dersi Bitki Morfolojisi Dersi 12.12.2017 MEYVA Öğrenim Hedefleri Meyve tanımı Meyve sınıflandırması Agregat ve Bileşik Meyve tanımı Basit meyve sınıflandırması Kuru meyve sınıflandırması Açılamayan kuru meyve

Detaylı

T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ AETHIONEMA R. BR. (BRASSICACEAE) CĠNSĠNE AĠT BAZI TAKSONLARIN MORFOLOJĠK, ANATOMĠK VE PALĠNOLOJĠK YÖNDEN ĠNCELENMESĠ Muhammet Mustafa ATÇEKEN YÜKSEK LĠSANS

Detaylı

P E P 1 0 1 _ H 0 5 C

P E P 1 0 1 _ H 0 5 C Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR BİTKİ TANIMA I P E P 1 0 1 _ H 0 5 C u p r e s s u s s e m p e r v i r e n s ( A d i s e r v i - A k d e n i z s e r v i s i ) C u p r e s s u s a r i z o n i c a ( A r i z o n

Detaylı

ERCİYES DAĞI NDA (KAYSERİ) DOĞAL OLARAK YETİŞEN BAZI GEOFİT BİTKİLERİN (LİLİACEAE, IRİDACEAE) POLEN MORFOLOJİSİ ÖZET

ERCİYES DAĞI NDA (KAYSERİ) DOĞAL OLARAK YETİŞEN BAZI GEOFİT BİTKİLERİN (LİLİACEAE, IRİDACEAE) POLEN MORFOLOJİSİ ÖZET Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 23 (1-2) 37-46 (2007) http://fbe.erciyes.edu.tr/ ISSN 1012-2354 ERCİYES DAĞI NDA (KAYSERİ) DOĞAL OLARAK YETİŞEN BAZI GEOFİT BİTKİLERİN (LİLİACEAE, IRİDACEAE)

Detaylı

BİTKİLERDE DOKU TERİMLERİ VE DEĞERLENDİRMESİ

BİTKİLERDE DOKU TERİMLERİ VE DEĞERLENDİRMESİ Eurasscience Journals Avrasya Terim Dergisi, 2015, 3 (2): 1-8 BİTKİLERDE DOKU TERİMLERİ VE DEĞERLENDİRMESİ N. Neslihan Sargın 1 ve Ünal Akkemik 2 1 Çapa Fen Lisesi, Fatih-İstanbul, ileti: nneslihan.acarca@gmail.com

Detaylı

BİTKİ BİYOLOJİSİ #1 BİTKİSEL DOKULAR MERİSTEM SELİN HOCA

BİTKİ BİYOLOJİSİ #1 BİTKİSEL DOKULAR MERİSTEM SELİN HOCA BİTKİ BİYOLOJİSİ #1 BİTKİSEL DOKULAR SELİN HOCA BİTKİLERİN YAPISI Bitkilerde toprak üstü ve toprak altı olmak üzere iki tane sistem vardır. Toprak üstü organ sistemine SÜRGÜN SİSTEM Toprak altı organ sistemine

Detaylı

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TRAKYA BÖLGESİ NDE BULUNAN SONCHUS L. (ASTERACEAE) TÜRLERİ ÜZERİNDE MORFOLOJİK, ANATOMİK VE PALİNOLOJİK ARAŞTIRMALAR SİNEM LEVENTER YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ

Detaylı

Kullanım Yerleri. İnsan beslenmesinde kullanılır. Şekerin hammadesidir. Küspesi hayvan yemi olarak kullanılır. İspirto elde edilir

Kullanım Yerleri. İnsan beslenmesinde kullanılır. Şekerin hammadesidir. Küspesi hayvan yemi olarak kullanılır. İspirto elde edilir ŞEKER PANCARI Kullanım Yerleri İnsan beslenmesinde kullanılır. Şekerin hammadesidir. Küspesi hayvan yemi olarak kullanılır. İspirto elde edilir Orijini Şeker pancarının yabanisi olarak Beta maritima gösterilmektedir.

Detaylı

Kök :Tohumdan ilk gelişen organdır.

Kök :Tohumdan ilk gelişen organdır. Kök :Tohumdan ilk gelişen organdır. 1.Fonksiyonları toprağa bağlanma su ve inorganik maddelerini emmek bitkinin diğer bölgelerine taşınan bazı hormonların üretimi (meristem olarak) karbonhidrat ve / veya

Detaylı

İzmir ve Çevresinde Buğday Alanlarında Görülen Bazı Trifolium Türlerinin Teşhisi

İzmir ve Çevresinde Buğday Alanlarında Görülen Bazı Trifolium Türlerinin Teşhisi Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 2004, 14(2): 85-93 Geliş Tarihi: 24.10.2003 İzmir ve Çevresinde Buğday Alanlarında Görülen Bazı Trifolium Türlerinin

Detaylı

TAXUS : (Porsuklar) (8 Türü var) Taxus baccata L. (Adi Porsuk)

TAXUS : (Porsuklar) (8 Türü var) Taxus baccata L. (Adi Porsuk) TAXUS : (Porsuklar) (8 Türü var) Taxus baccata L. (Adi Porsuk) Çoğunlukla boylu çalı ender 20 m boy, sık dallı, yuvarlak tepeli, kırmızı_kahverengi kabuk gelişi güzel çatlar ve dökülür İğne yapraklar 1-2.5

Detaylı

SU BİTKİLERİ 11. Prof. Dr. Nilsun DEMİR

SU BİTKİLERİ 11. Prof. Dr. Nilsun DEMİR SU BİTKİLERİ 11 Prof. Dr. Nilsun DEMİR KÖK: BRYOPHYTA KARA YOSUNLARI Sınıf: Gerçek Kara yosunları (Musci) Sınıf: Ciğer Otları (Hepaticeae) - Toprak yüzeyine yatık büyürler, - Gövde yassıdır, yaprak şeklindedir,

Detaylı

- Su hayatsal olaylar - Çözücü - Taşıyıcı - ph tamponlaması - Fotosentez - Mineral madde alınımı - YAĞIŞLAR

- Su hayatsal olaylar - Çözücü - Taşıyıcı - ph tamponlaması - Fotosentez - Mineral madde alınımı - YAĞIŞLAR OTEKOLOJİ SU - Su hayatsal olaylar - Çözücü - Taşıyıcı - ph tamponlaması - Fotosentez - Mineral madde alınımı - YAĞIŞLAR ÇİĞ VE KIRAĞI - Toprak yüzeyinin sıcaklığını kaybetmesi - Suyun yoğunlaşması - Çiy

Detaylı

Salix caprea L., Keçi Söğüdü, Orman Söğüdü

Salix caprea L., Keçi Söğüdü, Orman Söğüdü ÇALILAR Salix caprea L., Keçi Söğüdü, Orman Söğüdü 2 3 m çalı, ~ 7 8 m küçük bir ağaçtır. Yaprak uzunca, geniş yumurta, saplıdır, sivri, küttür, kalın, üstü kırışık, altı beyaz keçe gibi sık tüylü damar

Detaylı

BİTKİ TANIMA I. Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR

BİTKİ TANIMA I. Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR BİTKİ TANIMA I Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR 1 PEP101_H02 Abies (Göknar); A. pinsapo (İspanyol Göknarı), A. concolor (Gümüşi Göknar, Kolorado Ak Gökn), A. nordmanniana (Doğu Karadeniz-Kafkas Göknarı), A. bornmülleriana

Detaylı

BETULACEAE. Alnus cinsleri vardır.

BETULACEAE. Alnus cinsleri vardır. BETULACEAE Jeolojik devirlerde daha fazla sayıda cins ve türlere sahip olan bu familyanın, bugün 6 cins ve bu cinslerin kışın yaprağını döken 100 kadar türü, Kuzey Yarımkürenin ılıman ve serin bölgelerinde

Detaylı

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ENDEMİK BELLEVALIA CLUSIANA GRISEB. VE B. TAURI FEINBRUN (LILIACEAE) TÜRLERİ ÜZERİNE MORFOLOJİK VE ANATOMİK BİR ÇALIŞMA Mehmet Ali CANBULAT YÜKSEK LİSANS

Detaylı

Puschkinia scilloides Adams (Asparagaceae/Liliaceae) ın Türkiye deki Yayılışı ve Tür İçi Varyasyon Sınırları

Puschkinia scilloides Adams (Asparagaceae/Liliaceae) ın Türkiye deki Yayılışı ve Tür İçi Varyasyon Sınırları MJAL MANAS Journal of Agriculture and Life Sciences http://journals.manas.edu.kg MJAL 3(1): 7-12, (2013) Puschkinia scilloides Adams (Asparagaceae/Liliaceae) ın Türkiye deki Yayılışı ve Tür İçi Varyasyon

Detaylı

Biological Diversity and Conservation. ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 4/1 (2011) 186-190

Biological Diversity and Conservation. ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 4/1 (2011) 186-190 www.biodicon.com Biological Diversity and Conservation ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 4/1 (2011) 186-190 Investigation of pollen features and chromosome numbers of Erodium somanum Dilek OSKAY

Detaylı

10 cins; Sciadopitys Metasequoia Cunninghamia Taiwania Athrotaxis. Glyptostrobus Sequoia Sequoiadendron Cryptomeria Taxodium

10 cins; Sciadopitys Metasequoia Cunninghamia Taiwania Athrotaxis. Glyptostrobus Sequoia Sequoiadendron Cryptomeria Taxodium TAXODIACEAE TAXODIACEAE 10 cins ve bunlara bağlı 16 değişik tür ve varyeteleri vardır. Cinsler arasında akrabalık ilişkisi yoktur Bu nedenle ayırdım anahtarı yapılmamıştır 10 cins; Sciadopitys Metasequoia

Detaylı

Bağbahçe Bilim Dergisi

Bağbahçe Bilim Dergisi b Bağbahçe Bilim Dergisi http://edergi.ngbb.org.tr 2 (1) 2015: 30-36 E- ISSN: 2148-4015 Thalictrum aquilegifolium L., T. isopyroides C. A. Mey. ve T. sultanabadense Stapf (Ranunculaceae) ın yaprak anatomisi

Detaylı

ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ BİTKİ TANIMI II

ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ BİTKİ TANIMI II ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ BİTKİ TANIMI II 1. Laurocerasus officinalis 2. Salvia officinalis 3. Tilia tomentosa 4. Tilia cordata 5. Tilia platyphyllos 6. Tilia rubra 7. Quercus brantii 8. Castanea sativa

Detaylı

T.C. TRAKYA ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TRAKYA BÖLGESĠ NDE BULUNAN VİOLA L. TÜRLERĠ ÜZERĠNDE MORFOLOJĠK, ANATOMĠK VE PALĠNOLOJĠK

T.C. TRAKYA ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TRAKYA BÖLGESĠ NDE BULUNAN VİOLA L. TÜRLERĠ ÜZERĠNDE MORFOLOJĠK, ANATOMĠK VE PALĠNOLOJĠK T.C. TRAKYA ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TRAKYA BÖLGESĠ NDE BULUNAN VİOLA L. TÜRLERĠ ÜZERĠNDE MORFOLOJĠK, ANATOMĠK VE PALĠNOLOJĠK ARAġTIRMALAR 2014 MÜGE TÜRKOĞLU YÜKSEK LĠSANS TEZĠ BĠYOLOJĠ ANABĠLĠM

Detaylı

===================================================================================== Biological Diversity and Conservation

===================================================================================== Biological Diversity and Conservation ===================================================================================== BIODICON Biological Diversity and Conservation www.biodicon.com Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma ISSN 1308-5301 Print

Detaylı

BİTKİ MATERYALİ II: ANGIOSPERMAE

BİTKİ MATERYALİ II: ANGIOSPERMAE BİTKİ MATERYALİ II: ANGIOSPERMAE Prof.Dr. Yahya AYAŞLIGİL Yrd.Doç.Dr. Doğanay YENER İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Bitki Materyali ve Yetiştirme Tekniği Anabilim Dalı 23.02.2015

Detaylı

İç Anadolu Bölgesi ndeki Viola L. (Violaceae) Cinsi Üzerine Nümerik Taksonomik Bir Çalışma

İç Anadolu Bölgesi ndeki Viola L. (Violaceae) Cinsi Üzerine Nümerik Taksonomik Bir Çalışma S.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi Sayı 20 (2002) 69-73, KONYA İç Anadolu Bölgesi ndeki Viola L. (Violaceae) Cinsi Üzerine Nümerik Taksonomik Bir Çalışma Muhittin DİNÇ 1, Kuddisi Ertuğrul 2 Özet:

Detaylı

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 8. Hafta: Yaprak

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 8. Hafta: Yaprak YAPRAK Yapraklar bitkinin fotosentez ve terleme (transpirasyon) organıdır. Gövdeden köken alırlar. Gövde üzerinde düğüm (nod) adı verilen bölgelerden çıkarlar. Kök ve gövdeye göre, ömürleri daha kısadır.

Detaylı

Orman Altı Odunsu Bitkiler

Orman Altı Odunsu Bitkiler Orman Altı Odunsu Bitkiler Danışman : Yrd.Doç.Dr. Nurgül KARLIOĞLU BİTKİLER 1. Laurocerasus officinalis 2. Osmanthus decorus 3. Rhus coriaria 35-0601120159 SALİM ÇOBAN 37-0601120189 OKTAY BAKIRTAŞ Laurocerasus

Detaylı

Anatomical, morphological and ecological studies on Origanum onites and O. majorana (Lamiaceae) Mehmet TEMEL *1, Süleyman TOKUR 2

Anatomical, morphological and ecological studies on Origanum onites and O. majorana (Lamiaceae) Mehmet TEMEL *1, Süleyman TOKUR 2 www.biodicon.com Biological Diversity and Conservation ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 6/2 (2013) 123-133 Research article/araştırma makalesi Anatomical, morphological and ecological studies

Detaylı

FAGACEAE. kürenin subtropik ve serin bölgelerinde ormanlar kuran 600 kadar türü vardır.

FAGACEAE. kürenin subtropik ve serin bölgelerinde ormanlar kuran 600 kadar türü vardır. FAGACEAE Fagaceae familyasının 6 cins (Fagus, Quercus, Castanea, Castanopsis, Lithofagus, Nothafagus) ve bu cnislerin her iki yarı kürenin subtropik ve serin bölgelerinde ormanlar kuran 600 kadar türü

Detaylı

1.Bitkisel dokular 2.Hayvansal dokular

1.Bitkisel dokular 2.Hayvansal dokular Bitkisel Dokular Doku, bitki, hayvan ve insan organlarını meydana getiren, şekil ve yapı bakımından benzer olup, aynı vazifeyi gören, birbirleriyle sıkı alâkaları olan aynı kökten gelen hücrelerin topluluğu.

Detaylı

ANGİOSPERMAE (KAPALI TOHUMLULAR) Yrd. Doç. Dr. Hüseyin FAKİR

ANGİOSPERMAE (KAPALI TOHUMLULAR) Yrd. Doç. Dr. Hüseyin FAKİR ANGİOSPERMAE (KAPALI TOHUMLULAR) Yrd. Doç. Dr. Hüseyin FAKİR Angiospermae ve Gymnospermae Arasındaki Farklılıklar muhafaza içersinde döllenerek olgun tohuma gelişen gerçek meyve 3. Angiosperma ların odunlarında

Detaylı

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 5. Hafta: Bitkisel Dokular - devam DESTEK DOKU (MEKANİK SİSTEM)

Öğr. Gör. Dr. İlker BÜYÜK, Botanik, 5. Hafta: Bitkisel Dokular - devam DESTEK DOKU (MEKANİK SİSTEM) DESTEK DOKU (MEKANİK SİSTEM) Bitkiler hayatta kalmak için sabit bir duruşa sahip olmak zorundadır. Fotosentezde ışığın soğurulması, topraktan su ve minerallerin alınması gibi hayati önem taşıyan tüm bu

Detaylı

BİTKİ TANIMA I. P E P 1 0 1 _ H 0 4 C h a m a e c y p a r i s l a w s o n i a n a ( L a v z o n Ya l a n c ı S e r v i s i ) Yrd. Doç. Dr.

BİTKİ TANIMA I. P E P 1 0 1 _ H 0 4 C h a m a e c y p a r i s l a w s o n i a n a ( L a v z o n Ya l a n c ı S e r v i s i ) Yrd. Doç. Dr. 1 BİTKİ TANIMA I Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR P E P 1 0 1 _ H 0 4 C h a m a e c y p a r i s l a w s o n i a n a ( L a v z o n Ya l a n c ı S e r v i s i ) C r y p t o m e r i a j a p o n i c a ( K a d i f

Detaylı

TÜRKİYE'DE YETİŞEN ASPARAGUS L. (KUŞKONMAZ) TÜRLERİNİN KÖK ANATOMİSİ*

TÜRKİYE'DE YETİŞEN ASPARAGUS L. (KUŞKONMAZ) TÜRLERİNİN KÖK ANATOMİSİ* Ankara Ecz. Fak. Derg. J. Fac. Pharm. Ankara 28(1)15-36,1999 28(1)15-36,1999 TÜRKİYE'DE YETİŞEN ASPARAGUS L. (KUŞKONMAZ) TÜRLERİNİN KÖK ANATOMİSİ* STUDIES ON ANATOMICAL STRUCTURE OF THE ROOTS OF ASPARAGUS

Detaylı

II.Hayvansal Dokular. b.bez Epiteli 1.Tek hücreli bez- Goblet hücresi 2.Çok hücreli kanallı bez 3.Çok hücreli kanalsız bez

II.Hayvansal Dokular. b.bez Epiteli 1.Tek hücreli bez- Goblet hücresi 2.Çok hücreli kanallı bez 3.Çok hücreli kanalsız bez II.Hayvansal Dokular Hayvanların embriyonik gelişimi sırasında Ektoderm, Mezoderm ve Endoderm denilen 3 farklı gelişme tabakası (=germ tabakası) bulunur. Bütün hayvansal dokular bu yapılardan ve bu yapıların

Detaylı

SUFEFD (2015), 41: SILENE CAPILLIPES BOISS. & HELDR. (CARYOPHYLLACEAE) in MORFOLOJİK, ANATOMİK VE EKOLOJİK ÖZELLİKLERİ

SUFEFD (2015), 41: SILENE CAPILLIPES BOISS. & HELDR. (CARYOPHYLLACEAE) in MORFOLOJİK, ANATOMİK VE EKOLOJİK ÖZELLİKLERİ ORIGINAL ARTICLE SUFEFD (2015), 41: 104-123 SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ FEN DERGİSİ SILENE CAPILLIPES BOISS. & HELDR. (CARYOPHYLLACEAE) in MORFOLOJİK, ANATOMİK VE EKOLOJİK ÖZELLİKLERİ Tuba Polat,

Detaylı

TÜRKİYE İSTİLACI BİTKİLER KATALOĞU

TÜRKİYE İSTİLACI BİTKİLER KATALOĞU T.C. GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı TÜRKİYE İSTİLACI BİTKİLER KATALOĞU ANKARA 2015 Editör: Prof.

Detaylı

ANKARA DA AKTARLARDA ADAÇAYI ADI ALTINDA SATILAN DROGLARIN MORFOLOJİK VE ANATOMİK OLARAK İNCELENMESİ

ANKARA DA AKTARLARDA ADAÇAYI ADI ALTINDA SATILAN DROGLARIN MORFOLOJİK VE ANATOMİK OLARAK İNCELENMESİ Ankara Ecz. Fak. Derg. J. Fac. Pharm, Ankara 36 (2) 87-104, 2007 36 (2) 87-104, 2007 ANKARA DA AKTARLARDA ADAÇAYI ADI ALTINDA SATILAN DROGLARIN MORFOLOJİK VE ANATOMİK OLARAK İNCELENMESİ MORPHOLOGICAL AND

Detaylı

GYMNOSPERMAE. (Açık Tohumlular)

GYMNOSPERMAE. (Açık Tohumlular) GYMNOSPERMAE (Açık Tohumlular) PINACEAE ***** Bu familyanın cinsleri şunlardır: Yalnızca uzun sürgün Uzun sürgünü + Kısa Sürgün Abies Pinus Keteleria Cedrus Pseudotsuga Larix Tsuga Pseudolarix Picea Cathaya

Detaylı

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TÜRKİYE ANKYROPETALUM Fenzl (CARYOPHYLLACEAE) CİNSİ TAKSONLARI ÜZERİNDE ANATOMİK, PALİNOLOJİK, TAKSONOMİK VE MORFOLOJİK ARAŞTIRMALAR Belkıs MUCA

Detaylı

BAZI CARYOPHYLLACEAE CİNSLERİNİN TOHUM YÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

BAZI CARYOPHYLLACEAE CİNSLERİNİN TOHUM YÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI T.C. BOZOK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI Yüksek Lisans Tezi BAZI CARYOPHYLLACEAE CİNSLERİNİN TOHUM YÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Fuat KAÇIŞ Tez Danışmanı Doç. Dr. Ümit BUDAK

Detaylı