SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA TESCİLİ OLMAYAN ÖZEL BİNA İNŞAATI SAHİPLERİNİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Transkript

1 SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA TESCİLİ OLMAYAN ÖZEL BİNA İNŞAATI SAHİPLERİNİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Murat ÖZDAMAR* Erden ÇAKAR** I- GİRİŞ 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun (5510 sayılı yasa, 2006) 85. maddesi ile gerçek veya tüzel kişilerce yapılan özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığının Kurumca araştırılacağı hüküm altına alınmıştır. Yine Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği nin (SSİY, 2010) 112. maddesinin 2. fıkrasında, Kurumda tescil edilmemiş veya tescil edilmiş olmakla beraber hiç işçilik bildirilmemiş inşaat işyerlerinde işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca tespit edileceği belirtilmiştir. Bu bağlamda, özel inşaatın başlanıp bitirildiği faaliyet devresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna işyeri bildirgesi vermeyen ya da işyeri bildirgesi verdiği halde hiç işçilik bildirmeyen özel inşaat sahibi işverenlerinin araştırma yapılmaksızın uzlaşma yoluyla belli bir miktarda prim ödeyerek iskâna konu ilişiksizlik belgesini alabilmesi belirlenen zaman aşımı sürelerinin doldurulmadığı durumlarda mümkün değildir. Bu nitelikteki özel inşaat işyerleri için iskâna konu işliksizlik belgesi alınabilmesi, öncelikle işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca tespit edilmesi, sonrasında ise tespit edilen bu işçilik miktarının Kuruma ödenmesi şartlarına bağlıdır. Bu makalede, yapmış olduğu özel inşaat için Sosyal Güvenlik Kurumuna işyeri dosyası tescil ettirmeyen özel inşaat işyeri sahiplerinin, sonradan düzenleyebilecekleri beş belge üzerinde durularak bir anlamda, mevzuata uygun olarak teftişi en az hasarla kapatabilmelerine açıklık getirilecektir. * İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yardımcısı-SGK Denetmeni- Doktora Öğrencisi ** Bursa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü SGK Denetmeni-Doktora Öğrencisi 249

2 II- ÖZEL BİNA İNŞAATI YAPTIRAN İŞVERENLERİN SOSYAL SİGORTA YÜKÜMLÜLÜKLERİ Öncelikle belirtmeliyiz ki, sosyal güvenlik mevzuatı açısından bir inşaatta hizmet akdine tabi olarak işçi çalıştırılması gerekli ve yeterlidir. Hizmet akdine tabi olarak çalıştırılanlar 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendine göre sigortalı olduklarından, doğal olarak bunları çalıştıranlar da aynı Kanunun 12. maddesi gereği işveren statüsüne girmektedir. Diğer bir anlatımla inşaat işinde hizmet akdine tabi işçi çalışmaya başlanması ile birlikte inşaat yaptıran işverenlerin sosyal sigorta yükümlülükleri de başlamaktadır (Özkan ve Tezel, 2004, 22). Hizmet akdine tabi işçi çalıştırmaya başlanması ile birlikte özel bina inşaatı yaptıran işverenlerin (deftere tabi olmadıkları için) inşaatın faaliyet devresi içerisinde beş belge düzenleme yükümlülüğü vardır. Bu belgeler; yapılan inşaatın Kurumda tescilini sağlayan ve 5510 sayılı Kanunun 11. maddesinin 2. fıkrasına göre Kuruma verilmesi gereken işyeri bildirgesi, çalışan sigortalıların Kuruma bildirildiği ve 5510 sayılı Kanunun 8. maddesinin 1. fıkrasına göre Kuruma verilmesi gereken sigortalı işe giriş bildirgesi, sigortalının ay içindeki çalışma gün sayısının ve kazancının Kuruma bildirildiği ve 5510 sayılı Kanunun 86. maddesinin 1. fıkrasına göre Kuruma verilmesi gereken Aylık Prim ve Hizmet Belgesi (APHB), 5510 sayılı Kanunun 9. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalılığı sona erenlere ilişkin yapılacak olan sigortalı işten ayrılış bildirgesi ve 5510 sayılı Kanunun 102. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinin (5) numaralı alt bendine uygun olarak düzenlenmesi gereken ücret tediye bordrosu dur. Diğer bir anlatımla bahsi edilen ve özel inşaat işvereni tarafından düzenlenmesi gereken beş belgenin tamamı yasal dayanağını 5510 sayılı Kanundan almaktadır. Dolayısıyla belgelerin kanunda belirtilen sürelerde düzenlenerek Kuruma verilmemesi yaptırıma bağlanmış ve uygulanacak idari para cezalarına 5510 sayılı Kanunun 102. maddesinde yer verilmiştir sayılı Kanunun 11. maddesine göre işyeri bildirgesinin işverence hazırlanarak Kuruma verilme süresi, en geç sigortalının çalışmaya başladığı gündür. Sigortalı işe giriş bildirgesinin son verilme süresi, aynı Kanunun 250

3 8. maddesine göre ilk defa tescil edilen işyerleri için en geç bir ay içinde, sonraki işe girişler için sigortalı işe başlamadan önce, inşaat işyerleri için ise aynı gündür (Kurt, 2009, 61). Aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresi en geç, ait olduğu ayı takip eden ayın 23 üne kadardır. Ücret tediye bordolarının ise ödemenin tahakkuk ettiği ayın son günü düzenlenmesi gerekmektedir. Sigortalı işten ayrılış bildirgesi ise sigortalının hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren en geç 10 gün içinde Kuruma verilmelidir sayılı Kanunun 102. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinin (5) numaralı alt bendinde ücret tediye bordroları diğer dört belgede olduğu gibi şekil şartına tabidir. Düzenlenmesi gereken ücret tediye bordrolarındaki şekil şartlarının eksikliği, teftiş safhasında işvereni idari para cezası ödemeye mecbur etmektedir. Yukarıda sayılan bu 5 belgenin tamamının yasal süre içerisinde düzenlenmesi asıl olmakla birlikte, belgelerin sonradan düzenlenmesi ile hiç düzenlenmemesi arasında uygulanacak idari para cezası miktarı bakımından ciddi oranlarda fark bulunduğundan, bu belgelerin sonradan da olsa mutlaka düzenlenmesi ve inşaatın bittiği yılı takip eden 10 yıl boyunca saklanması özel inşaat işverenlerinin lehine olmaktadır. III- KURUMDA TESCİLİ OLMAYAN VEYA TESCİ OLDUĞU HALDE HİÇ BİLDİRİM BULUNMAYAN ÖZEL İNŞAATLARLARLA İLGİLİ YAPILACAK İŞLEMLER Sosyal Güvenlik Kurumuna faaliyet devresi boyunca hiç tescil edilmeyen veya tescil yapıldığı halde Kuruma hiç beyanda bulunulmayan özel inşaat işyerleri ile ilgili ilişiksizlik yazısı verilirken iki farklı uygulamaya yer verilmektedir. Bu uygulamalardan ilki bittiği yılı takip eden yıldan itibaren ön görülen zaman aşımı sürelerini dolduran özel inşat işyerleri için asgari işçilik ön değerlendirmesinin Kurumca yapılması sonucu çıkacak fark işçilik prim borcunun ödenmesiyle teftişe tabi olunmadan ilişiksizlik belgesinin alınmasıdır. 1 Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin Kuruma verilmesi tarihinden itibaren zorunlu tutulduğundan bu tarihten önce başlanıp biten inşaatlar için bu belgenin düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. 251

4 Bu durum ilk olarak Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının Ek sayılı Genelgesiyle düzenlenmiş ve inşaatın tarihinden önce bitmiş olması ve inşaatın bittiği yılı takip eden yıldan itibaren 5 sene geçmesi halinde, idari para cezalarında 5 yıllık zaman aşımı olması nedeniyle inşaat sahiplerine teftişe tabi olmadan iskana konu ilişiksizlik belgesi alabilme imkanı getirilmiştir (Demirci, 2006, 205). Kurum tarafından çıkarılan ve daha önce çıkarılmış tüm genelgeleri yürürlükten kaldıran ilişiksizlik belgesi konulu 2011/13 sayılı genelgede de Hiç tescil edilmemiş veya tescil edilmiş olmakla birlikte hiç işçilik bildiriminde bulunulmamış olan ihale konusu işler ile özel nitelikteki bina inşaatı işyerleri ile ilgili olarak Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının tespiti gerekmekte ise de, gerek işverenlerin gecikmeden kaynaklanacak mağduriyetlerini önlemek gerekse gayri faal bu tür işyeri dosyalarının bir an evvel tasfiyesini sağlamak amacıyla, her halükarda işin 01/01/2004 tarihinden önce bitmiş olması kaydıyla, işverenlerin taahhütname vererek hesaplanacak tutarı gecikme zammı ile birlikte ödemeleri halinde, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarına inceleme yaptırılmaksızın ilişiksizlik belgesi verilecektir denilerek aynı uygulamaya devam edilmiştir. Yeni genelge ile getirilen farklılık 16/362 sayılı genelgede inşaatın tarihinden önce bitmiş olması şartının tarihinden önce bitmiş olmak olarak değiştirilmesidir. Bu bağlamda tarihinden önce biten ve Kuruma tescili olmayan inşaat sahibi işverenin, teftişe gidilmeksizin ön araştırma sonucu çıkacak fark işçilik miktarını ödemesi yeterli olmaktadır. İnşaatını tarihinden sonra bitiren işverenler için ise kademeli bir geçiş süreci ön görülmüştür. 2011/13 sayılı genelgeye göre Yapıldığı Kurumca sonradan tespit edilen ticari, turistik, dinlenme amaçlı ve anahtar teslimi olmaksızın, defter tutma yükümlülüğü olmayan tescilsiz veya tescilli olmakla birlikte hiç işçilik bildiriminde bulunmayan, bittiği yılı takip eden yılbaşından itibaren bittiğinin tespiti; 2008 ve önceki yıllar için 5 yıllık süreyi, 2009 yılı için 6 yıllık süreyi, 2010 yılı için 7 yıllık süreyi, 2011 yılı için 8 yıllık süreyi, 2012 yılı için 9 yıllık süreyi, 2013 ve sonraki 252

5 yıllar için 10 yıllık süreyi aşan ve 300 m² ye kadar olan inşaat işyerleri için ünite tarafından yapılacak ön inceleme ve değerlendirme sonucunda bulunan işçilik matrahı son ayına mal edilerek tahsil edilir. İhbar, şikayet ve şüpheli durum olmaması halinde ilişiksizlik belgesi verilir. Görüleceği üzere tarihinden sonra bittiği halde, bittiği yılı takip eden yıldan itibaren 2008 ve önceki yıllar için 5 yıllık süreyi, 2009 yılı için 6 yıllık, 2010 yılı için 7 yıllık, 2011 yılı için 8 yıllık, 2012 yılı için 9 yıllık, 2013 yılı ve sonraki yıllar için 10 yıllık süreyi aşan, 300 m² ye kadar, özel inşaatlar için, teftişe tabi olmadan iskâna konu ilişiksizlik belgesi alınabilmektedir. Bu durumdaki özel inşaatlar teftişe tabi olmadığından bu inşaatların sahiplerinin de kanunda ön görülen ve makale içinde bahsedilen beş belgeyi düzenleme zorunluluğu yoktur. Ancak inşaatı, tarihi ve sonrasında bitmiş ve yukarıda belirtilen bekleme sürelerini doldurmamış olan özel inşaat sahiplerinin bu kolaylıktan yararlanma imkanları bulunmamaktadır. Kuruma tescili olmayan bu durumdaki özel inşaat işverenlerinin ilişiksizlik belgesi alabilmeleri için Kurumun denetim ve kontrol ile görevli memurları tarafından inceleme yapılması bir zorunluluktur (Bilgili, 2008, ). Yapılacak bu teftiş sonucu uygulanacak idari para cezalarını, sonradan da olsa yukarıda bahsi edilen beş belgeyi düzenleyerek aşağı çekmek mümkün olmaktadır. IV- BELGELERİN SONRADAN DÜZENLENMESİ Sahibi olduğu arsaya ev yaptırırken, maliyeti düşürmek adına işverenliğe soyunan ve sosyal sigorta yükümlülükleri konusunda yeterli bilgiye sahip olmadığı için işyeri dosyası tescil ettirmeyen özel bina inşaatı sahiplerinin/işverenlerinin sonradan karşılaştıkları olumsuzluklardan en önemlisi hiç kuşkusuz asgari işçilik uygulaması sonucu ödemek zorunda kaldıkları idari para cezalarıdır. Öncelikle belirtmeliyiz ki, inşaatın faaliyet devresi içerisinde işyeri dosyası tescil ettirmeyen özel bina inşaatı sahiplerinin/işverenlerinin idari para cezalarından kurtulabilmesi mümkün değildir. Ancak sonradan da olsa düzenlenecek 5 belge ile bu cezaları aşağı çekebilmek ve en az idari para cezası ile iskâna konu ilişiksizlik belgesi alabilmek çok da zor değildir. 253

6 İnşaatı tarihinden sonra tamamlayan ve 2008 ve önceki yıllar için 5 yıllık, 2009 yılından başlanarak her yıl için 5 yıla bir yıl eklenmesi suretiyle 2013 yılı ve sonraki yıllar için 10 yıllık süreyi doldurmayan özel inşaat işverenlerinin, iskâna konu ilişiksizlik belgesini alabilmesi ancak Sosyal Güvenlik Müfettişinin 2 yapacağı teftiş sonucu düzenleyeceği raporun yazılması ile mümkün olmaktadır. Uygulamada Sosyal Güvenlik Müfettişi inceleme yapmadan önce ilk olarak işverenden yasal kayıt ve belgelerini istemektedir. Bu nedenle işyeri dosyası tescil ettirmeyen işverenler, inşaatını tamamlamış olsa bile bu beş belgeyi teftişten önce düzenlemeli ve bu belgenin dördünü Kuruma beşincisini ise sosyal güvenlik müfettişine vermelidir. Bu anlamda ilk olarak işverenler işyeri bildirgesi düzenleyerek, bildirgeye inşaata başladığı tarihi yazmalı ve inşaat işyerinde en az bir sigortalı çalıştıracağını beyan etmelidir. Daha sonra beyan edilen işe başlama tarihine uygun olarak inşaatta fiilen çalışmış ancak sigorta bildirimi yapılmamış olan bir kişi için sigortalı işe giriş bildirgesi ve sigortalı işten ayrılış bildirgesi hazırlamalıdır. Son olarak söz konusu bu sigortalının gün ve kazancını gösteren aylık prim ve hizmet belgesini, işleme alınması için bir dilekçe ekinde Kuruma vermelidir. Belirtmeliyiz ki, defter tutmakla yükümlü olmayan özel bina inşaatı sahiplerinin sonradan verdiği aylık prim ve hizmet belgelerinin işleme alınması söz konusu olmayacaktır. Ancak yasal süresi dışında düzenlenerek Kuruma verilen bu belgeler işleme alınmasa dahi bu şekilde belgelerin hazırlanarak kuruma verilmesi durumunda, işe giriş bildirgesi için iki asgari ücret yerine asgari ücret tutarında (verilmez ise uygulanacak idari para cezası miktarı 2 asgari ücrettir), APHB için ise iki asgari ücret yerine 1/5 asgari ücret tutarında (verilmemesi halinde uygulanacak idari para cezası 2 asgari ücrettir) idari para cezası uygulanacaktır. 2 Kanunda asgari işçilik araştırmasının Kurumun denetim ve kontrol ile görevli memurları tarafından yapılacağı düzenlenmiştir. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının Kurum Müfettişleri ve Sosyal Güvenlik Denetmenleri olduğu belirtilmiş olmakla birlikte hali hazırda Sosyal Güvenlik Denetmenlerine bu yetki devredilmediğinden asgari işçilik araştırması Sosyal Güvenlik Müfettişleri tarafından yapılmaktadır. 254

7 Yukarıda da ifade edildiği üzere inşaatın tamamlanması ve işyeri bildirgesinin inşaatın tamamlanmasından sonra verilmesi nedeniyle bildirgeler Kuruma verilmese bile resen açılacak işyeri dosyası incelenmek üzere Sosyal Güvenlik Müfettişine gönderilecektir. Sosyal Güvenlik Müfettişi hem asgari işçilik miktarını tayin edecek hem de belgelerin verilip verilmemesine bağlı olarak idari para cezası uygulanmasını önerecektir. Belgeler işveren tarafından rızaya dayalı olarak düzenlendiği için cezalarda da yukarıda belirtilen tutarlarda indirim yapılacaktır. Sosyal Güvenlik Müfettişinin, teftişe bağlı olarak işverenden isteyeceği belgeler, yukarıda sayılan belgelere ilave olarak ücret tediye bordrolarıdır sayılı Kanunun 102. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinin (5) numaralı alt bendinde sayılan şekil şartlarına uygun ücret tediye bordrosunun düzenlenmesi ve Sosyal Güvenlik Müfettişine yasal süre içinde ibraz edilmesi, işvereni 3 asgari ücret tutarı para cezası ödemekten kurtaracaktır. Bir anlamda faaliyet süresi 3 ay süren bir inşaat için sonradan da olsa 5 belge düzenleyen 3 işveren, bu belgeleri düzenlemeyen işverenlere göre yaklaşık 12 asgari ücret tutarı yerine 2,7 asgari ücret tutarında idari para cezası ödeyecektir. Burada dikkat edilmesi gereken tek husus, bildirilmesi gereken işçilik ücretinin % 9 işçilik oranı miktarından az olmamasıdır. Konunun daha iyi anlaşılması için bir örnek vermek yerinde olacaktır. Örnek: İnşaatın Başlama-Bitiş Tarihi:01/09/ /11/2010 İnşaatın Yüzölçümü/Sınıfı-Grubu: 100 m2, 3-B sınıf/grubu haiz Birim Maliyet Bedeli: 498,00 YTL İnşaatın Toplam Maliyeti: 498,00 x 100 =49.800,00 TL Bildirilmesi Gereken İşçilik: ,00 x % 9 = 4.482,00 TL (Müfettiş İncelemesi) Ödenmesi Gereken Asgari İşçilik Tutarı (Ödenecek Prim)= 4.482,00 x %35,5 = 1.591,11 YTL Yukarıdaki bilgilere sahip inşaatı için hiç belge düzenlemeyen ve defter tutma yükümlülüğü olmayan işveren, 5510 sayılı Kanunun 11. maddesi gereği işyeri bildirgesi vermediğinden 1 asgari ücret, Kanunun 8. maddesi 3 Eğer inşaat tarihinden önce bitmiş ise işten ayrılış bildirgesi hariç olmak üzere diğer 4 belge düzenlenmelidir. 255

8 gereği sigortalı işe giriş bildirgesi vermediği için 2 asgari ücret, aynı Kanunun 86. maddesi gereği 3 adet aylık prim ve hizmet belgesi vermediği için 3x2= 6 asgari ücret, Kanun 9. maddesi gereği sigortalı işten ayrılış bildirgesi vermediği için 1/10 asgari ücret, 4 ücret tediye bordrosunu Sosyal Güvenlik Müfettişine ibraz etmediği için 3 asgari ücret olmak üzere toplam 12,01 asgari ücret tutarında idari para cezası ödeyecek [(12,01 x 760,50=9.133,61 TL)], ayrıca 1.591,11 TL eksik prim miktarını gecikme zammı ile birlikte ödeyerek iskâna konu ilişiksizlik belgesi alabilecektir. Müfettiş incelemesi başlamadan önce işyeri açılış bildirgesi ile sigortalı işe giriş bildirgesini Kurumun ilgili ünitesine veren, dilekçe ekinde 2010/ aylar için 4.482,00/3= 1.494,00 TL yada üzeri kazanç üzerinden aylık prim ve hizmet belgesi düzenleyerek Kuruma sunan, ayrıca Müfettişe aylık prim ve hizmet belgesindeki kazançları doğrular ücret tediye bordrosu ibraz eden işveren ise 1+1+0,1+0,6=2,7 (işyeri bildirgesi için 1 asgari ücret, işe giriş bildirgesi için 1 asgari ücret, işten ayrılış bildirgesi için 1/10 asgari ücret ve 3 aya ait APHB için 0,6 asgari ücret olmak üzere toplam 2,7 asgari ücret) asgari ücret tutarında idari para cezasına ilave [(2,7x 760,50)= 2.053,35 TL)], 1.591,11 TL fark işçilik miktarını gecikme zammı ile birlikte ödeyerek iskana konu ilişiksizlik yazısı alabilecektir. Son olarak belirtmeliyiz ki, inşaat bittikten sonra dosya tescil edilmesi gerektiğinin öğrenilmesi üzerine biten inşaat işyeri için dosya açılmakta ve fiilen çalışma olmadığı halde sanki çalışanlar varmış gibi bildirim yapılabilmektedir. Kuruma bildirilmesi gereken tutarda işçilik bildirildikten sonrada inşaatın bittiği beyan edilerek iskan için ilişiksizlik yazı talep edilmektedir. Ancak çoğu kere ruhsat üzerindeki toprak, zemin aplikayon veya temel/subasman vize tarihlerinden, ruhsatı veren belediyeler ile yapılan yazışmalardan veya yapı denetime tabi özel inşaatlar için yapı denetim fir- 4 İşten ayrılış bildirgesinin yasal süresi içinde kuruma verilmemesi halinde her bir sigortalı için 1 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmakta iken 6283 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanunun 102. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yapılan değişiklik sonrası uygulanacak idari para cezası miktarı asgari ücretin 1/10 u olarak değiştirilmiştir. Ayrıca daha önce uygulanacak idari para cezasında üst limit yokken yeni düzenleme ile bir takvim ayında işlenen bu fiillerden dolayı tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarı üst limit olarak belirlenmiştir. 256

9 malarından temin edilen belgelerden, inşaatın daha önce bittiği ve bittikten sonra Kuruma beyanda bulunulduğu anlaşılmaktadır. İnşaat bittikten sonra Kuruma işyeri dosyası tescil ettirildiği ve fiilen çalışmayan kişilerin Kuruma sigortalı olarak beyan edilerek asgari işçilik miktarının doldurulmaya çalışıldığının tespiti halinde, yapılan tüm bu bildirimler iptal edildiği gibi karşılığı yapılan prim ödemeleri de Kurum hesaplarına irad olarak kayıt edilmektedir. Yine Kuruma sahte bildirim yapıldığı içinde ilgililer hakkında suç duyurusunda bulunulmaktadır. Ayrıca inşaatın faaliyet devresi tespit edilerek, iptaller sonrası bildirim yapılmamış duruma gelindiğinden asgari işçilik tespiti için Sosyal Güvenlik Müfettişince araştırma yapılmakta ve araştırma sonunda ödenmesi gereken fark işçiliğe ilave olarak belgelerin verilmemesine bağlı idari para cezaları uygulanmaktadır. Bu nedenle özel inşaat yapan işverenlerin kesinlikle bu yola başvurmamaları, bunun yerine yasal olan ve yukarıda izah edilen yolu tercih etmeleri faydalarına olacaktır. V- SONUÇ Özel bina inşaatı yaptırdığı halde Kuruma bu inşaat işyeri için bildirimde bulunmayan diğer bir ifadeyle işyeri bildirgesi vererek çalışanların hizmetlerini bildirmeyen işverenlerin uzlaşma yoluyla fark prim ödeyerek iskâna konu ilişiksizlik belgesi almaları sosyal güvenlik mevzuatına göre mümkün değildir. Diğer bir anlatım ile fark işçilik prim borçları için Sosyal Güvenlik Kurumunda bir uzlaşma müessesi yoktur. Buna karşın özel inşaatlarını tarihinden önce bitirenler Merkez Müdürlüklerinde hesaplanan işçilik miktarı ödemeleri halinde ayrıca teftişe gerek kalmaksızın ilişiksizlik yazılarını alabilmektedir. Yine inşaatlarını ve sonrası bir tarihte bitirenler için inşaatın bittiği yılı takip eden yıldan başlanarak, 2008 ve önceki yıllar için 5 yıllık sürenin, 2009 yılı için 6 yıllık sürenin, 2010 yılı için 7 yıllık sürenin, 2011 yılı için 8 yıllık sürenin, 2012 yılı için 9 yıllık sürenin, 2013 ve sonraki yıllar için 10 yıllık sürenin doldurulması ve inşaat alanının 300 m² den büyük olmaması koşuluyla merkez Müdürlüklerince hesaplanacak işçilik miktarının ödenmesi koşuluyla teftişe tabi olunmadan ilişkisizlik belgesi alınabilmektedir. 257

10 Bu süreleri doldurmayanların ise teftiş yapılmaksızın ilişiksizlik belgesi alabilmesinin imkanı yoktur. Belirtilen şekilde özel inşaatı tarihinden sonra biten ve bittiği yılı takip eden yıldan itibaren 2008 ve önceki yıllar için 5 yıllık süreyi, 2009 yılı için 6 yıllık süreyi, 2010 yılı için 7 yıllık süreyi, 2011 yılı için 8 yıllık süreyi, 2012 yılı için 9 yıllık süreyi, 2013 ve sonraki yıllar için 10 yıllık süreyi doldurmayan ve inşaatın faaliyet devresi boyunca işyeri dosyası tescil ettirmeyen işverenler inşaat bittikten sonra düzenleyecekleri beş belge ile ödemeleri gereken idari para cezası miktarını azaltabilmektedir. Kuruma verilmesi gerekli dört belgenin yasal süre içerisinde düzenlenmesi, diğer belgenin de yasal süre içerisinde Müfettişe sunulması asıl olmakla birlikte, belgelerin sonradan düzenlenmesi ile hiç düzenlenmemesi arasında ödenecek cezalar bakımından fark bulunmaktadır. Bu nedenle, belgelerin sonradan da olsa mutlaka düzenlenmesi ve inşaatın bittiği yılı takip eden on sene boyunca saklanması işverenlerin lehine olacaktır. KAYNAKÇA Bilgili, Özkan (2008). Sosyal Güvenlik Uygulaması. İzmir: İzmir SMMM Odası. Demirci, Hakkı (Mart-2006) İhale Konusu İşler ve Özel Bina İnşaatlarında Teftişe Tabi Olmadan Nasıl İlişiksizlik Belgesi Alınır? İşverenlere 2006 Yılında Getirilen Son Fırsatlar Nelerdir?. Yaklaşım Dergisi, 159 (Mart-2006) Kurt, Resul (2009). Sosyal Güvenlik Reformu Rehberi. İstanbul: Tiem Yayınları Özkan, Erkan ve Tezel, Ali (2004). Asgari İşçilik Uygulaması. Ankara: Yaklaşım Yayınları Sosyal Güvenlik Kurumu( ) Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ankara: Resmi Gazete (27579 sayılı) T.C. Yasalar. ( ) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 sayılı) 258