ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI MGS PROJE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK TİCARET LTD.ŞTİ.

Transkript

1 DİYARBAKIR-ŞANLIURFA DEMİRYOLU PROJESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) RAPORU DİYARBAKIR VE ŞANLIURFA İLLERİ İLE İLÇELERİ ÇED RAPORU NİHAİ ÇED RAPORU MGS PROJJE MÜŞAVİİRLİİK MÜHENDİİSLİİK TİİCARET LTD..ŞTİİ.. ANKARA HAZİRAN 2013

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ Hakkı Turayliç Caddesi No:5 Emek/Ankara TELEFON VE FAKS NUMARALARI Tel: (0 312) Faks: (0 312) PROJENİN ADI DİYARBAKIR-ŞANLIURFA DEMİRYOLU PROJESİ PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) 980,000,000 TL Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri İle İlçeleri PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Proje Alanı Koordinatları EK 3 te verilmiştir. PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) ÇED Yönetmeliği EK-1 Listesi 9 Şehirlerarası yollar, geçişler ve havaalanları: a) Şehirlerarası demiryolu hatları ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI MGS PROJE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK TİCARET LTD.ŞTİ. ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI Şehit Cevdet Özdemir Mah Sok No:1/ Çankaya/ANKARA Tel : (0 312) Faks : (0 312)

3 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR DİZİNİ... vi ŞEKİLLER DİZİNİ... vii EKLER DİZİNİ... viii BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE AMACI Projenin Tanımı ve Hizmet Amaçları, Mevcut ve/veya Planlanan Projelerle İlişkisi, Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İller Ölçeğinde Önem ve Gerekliliği, Projenin Yatırım ve İşletme Süresi Projenin Özellikleri Demiryolu Projesinin Güzergâhı (her ilden geçecek kısımlarının belirtilmesi) Demiryolu Projesinin Teknik Özellikleri, Yapım Teknikleri ve İş Akım Şeması Proje Kapsamında Yapılacak Taşımacılık Türü, Taşıma Kapasitesi, Yılda Geçiş Yapacak Tren Sayısı Sanat Yapıları, Tünel, Viyadük, Köprü vb. Yapılar, Adetleri, Yerleri (koordinatları belirtilmelidir), İnşa Yöntemleri Proje Kapsamında Yapılacak Faaliyet Ünitelerinin (istasyon, siding vb.), Yerleri (koordinat bilgileri ile beraber), Adedi, Özellikleri, Kaplayacağı Alanlar (m2), İstasyonlarda Bulunacak Hizmet Üniteleri (depolama alanı, yükleme rampası, tren bakım-onarım alanları vb.), Bu Ünitelerin Vaziyet Planı Üzerinde Lejandı İle Birlikte Gösterimi, İstasyonlarda Depolama Yapılacak İse Depolanacak Malzemenin Özellikleri Kurulacak Şantiye Sayısı ve Yerleri (koordinatları belirtilmelidir) Demiryolu Hattının Kesişim Noktaları Yerleşim Merkezleri İle Kesiştiği Noktalar Tarım Arazileri İle Kesiştiği Noktalar Karayolları İle Kesiştiği Noktalar (demiryolu hattının tarihi köprüler ile çakışmasının belirlenebilmesi için Karayolları Genel Müdürlüğü Sanat Yapıları Dairesi Başkanlığı nın görüşünün alınması) Demiryolları İle Kesiştiği Noktalar Doğalgaz veya Petrol Boru Hatları İle Kesiştiği Noktalar Su Kaynakları İle Kesiştiği Noktalar Havza Islahı, İçme Suyu, Sulama, Taşkın Koruma, Drenaj Kanalları vb. Sistemleri Kestiği Noktalar Malzeme Ocakları Demiryolu Projesinde İhtiyaç Duyulacak Malzemenin Nereden ve Ne Şekilde Karşılanacağı (kullanılacak ocakların ruhsat ve ÇED Yönetmeliği uyarınca alınmış belgeleri rapora eklenmeli, koordinat bilgileri belirtilmeli, Karayollarına ait ocakların kullanılması durumunda Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü görüşünün alınması, kullanılacak ocakların kesinleşmemesi durumunda bölgedeki ocaklarla ilgili bir yaklaşımda bulunulması) Demiryolu Projesinde İhtiyaç Duyulacak Malzemenin Proje Alanına Nasıl Taşınacağı (ulaşım güzergâhı belirtilmeli, malzemenin taşınması sırasında herhangi bir bağlantı yolu yapılıp yapılmayacağı açıklanmalı, Karayolları 9. Bölge Müdürlüğünden alınacak görüş rapora eklenmelidir) Patlatma - Yarma - Dolgu İşlemleri Proje Kapsamında Patlatma, Yarma ve Dolgu Yapılacak Yerler, Uygulanacak Yöntemler (koordinatları belirtilmeli, patlatma yapılacak alanların yerleşim yerlerine uzaklığı hakkında bilgi verilmelidir) Patlayıcı Maddeleri Taşıma-Patlatma-Depolama Hususları i

4 Demiryolu Projesi Kapsamında Yapılacak Yarma İşlemi Sırasında Ortaya Çıkacak Malzemenin Dolgu İşleminde Kullanılıp Kullanılmayacağı, Kullanılacak İse Malzemeye İlişkin Yapılması Gereken Analiz Çalışmaları ve Sonuçları Proje İçin Seçilen Güzergâh ve Malzeme Ocakları Alternatifleri ile Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi, Seçilen Güzergâh, Malzeme Ocakları ve Teknolojinin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi Projeye İlişkin Fayda-Maliyet Analizi Projeye İlişkin Politik, Yasal ve İdari Çerçeve Proje İle İlgili Olarak Bu Aşamaya Kadar Gerçekleştirilmiş Olan İş ve İşlemlerin Kısaca Açıklanması Projeye İlişkin İzin Prosedürü (ÇED sürecinden sonra alınacak izinler) Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Zamanlama Tablosu Projeye İlişkin Finans Kaynakları Proje Alanının Mülkiyet Durumu Proje Kapsamında Yapılacak Kamulaştırma Kamulaştırılacak Alanların Mevcut Kullanım ve Mülkiyet Durumu (kamulaştırılacak alanların 1/ ölçekli harita üzerinde gösterimi) BÖLÜM 2: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU Güzergâhın, Yarma, Dolgu ve Şantiye Alanlarının, Kullanılacak Malzeme Ocaklarının ve Proje Alanı Yakın Çevresinde Bulunan Tarım Arazilerinin, Yeraltı ve Yüzey Sularının, Deprem Kuşaklarının, Jeolojik Yapının, Yerleşim Alanlarının, Ulaşım Ağının, Enerji Nakil Hatlarının, Boru Hatlarının, Arazi Kabiliyetinin, Güzergâhın Yakın Çevresinde Faaliyetine Devam Etmekte Olan Diğer Kullanımların Yerlerine İlişkin Verilerin 1/ Ölçekli Topografik Harita Üzerine Lejant Bilgileri İle Beraber Gösterimi, İsim, Yön ve Proje Alanına Uzaklıklarının Belirtilerek Güzergâhın Fotoğraflandırılması Proje Yerinin İlgili İdaresince Onanmış Şanlıurfa-Diyarbakır-Adıyaman 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Üzerinde Gösterimi (*) (onaylı uygulama imar planları ile uyumu açısından inceleme yapılması) Proje Alanının Onaylı 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1.000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Üzerinde Gösterimi (*) Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorunda Koruma Alanlarının (milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma alanları, yaban hayatı koruma alanları, biyogenetik rezerv alanları, biyosfer rezervleri, doğal sit ve anıtlar, arkeolojik, tarihi, kültürel sitler, özel çevre koruma alanı, Ramsar Alanı, sulak alan, turizm alanı ve merkezi gibi ÇED Yönetmeliği nin EK-V inde belirtilen Duyarlı Yöreler) Bulunup Bulunmadığı (var ise bu alanların proje alanına, etki alanına ve inceleme koridoruna olan mesafelerinin belirtilmesi, koordinatlarının verilmesi, Diyarbakır ve Şanlıurfa Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü görüşlerinin ÇED Raporuna eklenmesi) Proje Alanı ve Etki Alanında Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler BÖLÜM 3: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ Demiryolu Projesinden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiğinin açıklanması, etki alanının harita üzerinde işaretlenmesi) Orman Alanları Proje Sahası, Etki Alanı ve İnceleme Koridorunda Bulunan Orman Alanı Miktarı (m2 cinsinden, proje alanı orman alanı dışında ise en yakın orman alanı mesafesinin belirtilmesi) Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Orman Alanlarında Meşcere Tipi, Kapalılığı vb., Proje Sahasının İşaretlendiği 1/ Ölçekli Meşcere Haritası ii

5 Projenin Orman Alanlarından Geçen Bölümünde Ne Kadar Ağaç Kesileceği, Kesilecek İse Bu Ağaçların Meşcere Tipi, Kapalılığı vb. Özellikleri Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Jeolojik Özellikler Genel Jeoloji (1/ ölçekli jeoloji haritası) İnceleme Alanı Jeolojisi, Jeolojik Açıdan Risk Teşkil Eden Bölgeler (hat boyu jeolojik kesitler) Proje Alanına Ait İmar Planına Altlık Oluşturacak Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporları ve Sondaj Çalışmaları Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Doğal Afet Durumu (güzergâh boyunca sayılı yasa kapsamında kalan deprem dışındaki afet riskleri, heyelan, kaya düşmesi, çığ, su baskını, taşkın alanları vb. hakkında bilgi verilmeli, MTA tarafından hazırlanmış heyelan haritaları üzerinde demiryolu hattı gösterilmelidir) Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Deprem Durumu Bölgede İnceleme Alanını Etkileyebilecek Diri Faylar, Bu Faylarda Meydana Gelmiş veya Gelebilecek Olan Depremlerin Büyüklükleri ve Oluş Sıklıkları, Geçmişte Meydana Gelmiş Olan Depremlerin Hasar Dağılımları ve Neden Olduğu Zemin Problemleri Deprem Tehlike ve Risk Analizi, Yer Sarsıntı Şiddeti, Sıvılaşma Tehlikesi ve Zemin Etüt Çalışması Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Hidrojeolojik Özellikler ve Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Bölge Halkı İçin Önemi, Proje Alanına Mesafeleri, Debileri Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Hidrolojik Özellikler ve Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Proje Alanına Mesafeleri ve Debileri Proje Güzergâhının Geçtiği Alanların Meteorolojik Özellikleri, Bölge Özelinde Hava Koşulları, Bu Koşulların Demiryolu Güvenliği Açısından İrdelenmesi Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Flora Çalışması Arazide Tespit Edilen Türler (arazide gözlem sonucu tespit edilen türler ile literatürden alınan türlerin ayrı ayrı belirtilmesi, tespit edilen türlerin tehlike kategorilerinin, endemiklik durumlarının, nispi bolluk derecelerinin, uluslararası anlaşmalarla koruma altına alınan türler olup olmadığının belirtilmesi, IUCN kriterlerine göre tehdit kategorilerinin değerlendirilmesi ve değerlendirmelerin tablo halinde verilmesi) Önemli Bitki Alanlarına İlişkin Bilgiler Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Fauna Çalışması Arazide Tespit Edilen Türler (arazide gözlem sonucu tespit edilen türler ile literatürden alınan türlerin ayrı ayrı belirtilmesi, tespit edilen türlerin tehlike kategorilerinin, endemiklik durumlarının, nispi bolluk derecelerinin, uluslararası anlaşmalarla (Bern Sözleşmesi EK-1 ve Ek-2) koruma altına alınan türler olup olmadığının belirtilmesi, Merkez Av Komisyonu Kararlarına göre irdeleme yapılması ve değerlendirmelerin tablo halinde verilmesi) Fauna Açısından Önemli Alanlar Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri Tarım Arazileri, Büyüklükleri, Koordinatları, Harita Üzerinde İşaretlenmesi Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarı Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Bu Alanların Harita Üzerinde İşaretlenmesi Vasıf Dışına Çıkarılacak Tarım Arazilerin Vasıflarını Gösterir Bilgi ve Belgeler (proje alanı ve etki alanındaki alanların 5403 Sayılı Toprak Koruma Kanunu ve Arazi Kullanımı Kanunu uyarınca değerlendirilmesi) Mera Alanları, Koordinatları, Harita Üzerinde İşaretlenmesi iii

6 Hayvancılık Faaliyetleri ve Vasıf Dışına Çıkarılacak Arazilerin Vasıflarını Gösterir Bilgi ve Belgeler Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorunda 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamına Girenler Alanlar Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Yeraltı ve Yerüstü Maden Sahaları (proje alanında maden ruhsatı varlığının belirlenmesi, maden ruhsatları var ise söz konusu ruhsatlarla ilgili olarak kaynak kaybına yol açılıp açılmayacağı konusunda mahallinde tetkik yapılması) Demiryolu Hattının Geçtiği Tüm İl ve İlçelerin Sosyo-Ekonomik Özellikleri Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler) Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri, göçler, nüfus artış oranları vb.) Yaratılacak İstihdam İmkânları ve İşsizlik BÖLÜM 4: PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER Arazinin Hazırlanması ve Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne Kadar Alanda ve Ne Miktarda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Malzemenin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları (hafriyat depo alanlarının ve bitkisel toprak depo alanlarının koordinatlarıyla birlikte gösterilmesi, bitkisel toprağın nasıl değerlendirileceğinin açıklanması) İnşaat ve İşletme Aşamasında Su Temini Sistemi Planı, Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Oluşacak Sıvı Atıklar Sıvı Atıkların Cinsi Sıvı Atıkların Miktarı Sıvı Atıkların Bertaraf Yöntemleri ve Deşarj Edileceği Ortamlar (bu konuda gerekli izinler alınmalı ve rapora eklenmelidir) İnşaat ve İşletme Aşamasında Oluşacak Katı Atıklar Katı Atıkların Cinsi Katı Atıkların Miktarı Katı Atıkların Bertaraf Yöntemleri (bu bölümde varsa geçici depolama alanları hakkında bilgi verilmeli, katı atıkların hangi düzenli katı atık depolama alanında depolanacağı planlanmalı, alınan izinler rapora eklenmelidir) Proje Kapsamında Elektrifikasyon Planı, Bu Planın Uygulanması İçin Yapılacak İşlemler ve Kullanılacak Malzemeler, Enerji Nakil Hatlarının Geçeceği Yerler ve Trafoların Yerleri Yapılacak Patlatmanın Yaratacağı Etkiler ve Alınacak Önlemler Orman Alanlarına Etkiler Projenin Orman Alanlarına Olabilecek Muhtemel Olumsuz Etkileri ve Etki Azaltıcı Tedbirler Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Önlemler İnşaat ve İşletme Aşamasında Oluşacak Toz Emisyonları, Toz Emisyonu Hesaplamaları ve Alınacak Önlemler İnşaat ve İşletme Aşamasında Oluşacak Gürültü ve Titreşim (akustik rapor formatında) İnşaat ve İşletme Döneminde Flora ve Fauna Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler Projenin Çevredeki Tarım Arazilerine ve Tarımsal Faaliyetlere Olabilecek Etkileri ve Alınacak Önlemler, Güzergâhın Tarım Arazilerini Bölen Kısımlarında Ulaşımın Sağlanması İçin Belirlenen Geçişler, Boyutları, Geçişler Arasındaki Mesafeler iv

7 4.12. Projenin Çevredeki Hayvancılık Faaliyetlerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, Hayvan Geçişleri, Boyutları, Geçişler Arasındaki Mesafeler Projenin ÇED Yönetmeliği nin EK-V inde Tanımlanan Duyarlı Yöreler Üzerine Etkisi ve Alınacak Önlemler Projenin 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamına Giren Alanlar Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler Taşkın Önleme ve Drenaj ile İlgili İşlemler Sulama Sistemleri, Havza Islahı, Taşkın Koruma, Drenaj Kanalları ve Diğer Altyapı Yatırımlarının Etkilenmemesi İçin Alınacak Önlemler Proje Kapsamında Gerçekleştirilecek Faaliyetler Sonucunda Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynakları İle Kuru Derelere Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler Karayolu Projelerine Etkiler ve Alınacak Önlemler Demiryolu Hattının Karayollarını Kesiştiği Noktalarda Karayolundaki Trafik Güvenliğini Etkilemeyecek Şekilde Ne Tür Geçişlerin Yapılacağı, Finansmanı, Geçiş Yapılmasının Mümkün Olmadığı Durumlarda Yapılacak Güzergâh Değişikleri Hakkında Bilgi Verilmesi Malzemenin Taşınması ve İnşaat Sırasındaki Araç Yükü (araç cinsi ve sayısı şeklinde detaylandırılarak % artış olarak hesaplanması) ve Güncel Trafik Haritası İnşaat ve İşletme Aşamasında Yollara Zarar Verilmemesi İçin Alınacak Önlemler, 2918 Sayılı Trafik Kanunu Kapsamında Yapılacak İşlemler ve Alınacak İzinler (karayolları, köy yolları vb. yolara zarar verilmesi durumunda yapılacak onarım hakkında bilgi verilmeli) Demiryolu Projesinin Doğalgaz veya Petrol Boru Hatları İle Etkileşimi, Ham Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı Tesislerinin Yapımı ve İşletilmesine Dair Teknik Emniyet ve Çevre Yönetmeliği nde Belirtilen Kriterler Çerçevesinde İrdeleme Yapılması ve Alınacak Önlemler Projenin Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler ile Etkileşimi, Alınacak Önlemler Doğal Afet ve Deprem Durumuna İlişkin Alınacak Önlemler İnşaat Aşamasında Oluşturulacak Şantiye Alanlarında İnşaatın Tamamlanması Sonrasında Yapılacak İşlemeler Güzergâh Boyunca Güvenlik İçin Alınacak Önlemler Proje Kapsamında Yapılacak Kamulaştırmanın Sosyo-Ekonomik Etkileri Tehlikeli Durumlar İçin Acil Eylem Planı, Gerekli Ekipmanlar ve İlk Yardım İmkanları Proje Kapsamındaki Peyzaj ve Çevre Düzenleme Çalışmaları Projenin Başlangıç, İnşaat ve İşletme Dönemine Ait İzleme ve Kontrol Programı BÖLÜM 5: HALKIN KATILIMI Halkın Katılımı Toplantısına İlişkin Bilgiler, Toplantı Sonrasında Proje Kapsamında Yapılan Değişiklikler, Bu Konuda Verilebilecek Bilgi Ve Belgeler BÖLÜM 6: YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ EKLER NOTLAR VE KAYNAKLAR ÇED RAPORUNU HAZIRLAYACAK ÇALIŞMA GRUBUNUN TANIMI v

8 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Proje Kriterleri... 6 Tablo 2. Yıllara Göre Beklenen Yük Ve Yolcu Miktarları ile Günlük Sefer Sayıları Tablo 3. Ortalama Senaryo İçin Kabul Edilen Yük Ve Yolcu Miktarları Tablo 4. Düşük Senaryo İçin Kabul Edilen Yük Ve Yolcu Miktarları Tablo 5. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Hattı Üzerinde Yapılması Planlanan Tüneller Tablo 6. Diyarbakır-Şanlıurfa Hattı Üzerinde Yapılması Planlanan Viyadükler Tablo 7. Diyarbakır-Şanlıurfa Hattı Üzerinde Yapılması Planlanan Üstgeçitler Tablo 8. Diyarbakır-Şanlıurfa Hattı Üzerinde Yapılması Planlanan Altgeçitler Tablo 9. Diyarbakır-Şanlıurfa Hattı Üzerinde Yapılması Planlanan Menfezler Tablo 10. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu İstasyonları Tablo 11. Şantiye Alanları ve Koordinatları Tablo 12. Güzergâhın İdari Sınırlarından Geçtiği İlçelere Olan Mesafesi Tablo 13. Demiryolu Hattı Güzergâhı Yerleşim Yerleri Bilgileri (Diyarbakır İli) Tablo 14. Demiryolu Hattı Güzergâhı Yerleşim Yerleri Bilgileri (Şanlıurfa İli) Tablo 15. Karayolu Kesişim Noktaları Tablo 16. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Dere Geçişleri Tablo 17. Yatırım Giderlerinin Yıllara Göre Dağılımı Tablo 18. Genel Müdürlük ve Bakanlık Düzeyinde Görüşleri Talep Edilen Kurumlar Tablo 19. Yerel Düzeyde Görüşleri Talep Edilen Kurum ve Kuruluşlar Tablo 20. Zamanlama Tablosu Tablo 21. Güzergâhta Yüzeylenen Birimler Tablo 22. Güzergahın Hilvan Formasyonundan Geçtiği Kilometreler Tablo 23. Güzergâh Çevresinde Yer Alan Göletler ve Barajlar Tablo 24. Uzun Yıllar Aylık Sıcaklık Değerleri Tablo 25. Uzun Yıllar Aylık Yağış Değerleri Tablo 26. Uzun Yıllar Bağıl Nem Değerleri Tablo 27. Diyarbakır İli Genel Rüzgâr Verileri Tablo 28. Uzun Yıllar Aylık Sıcaklık Değerleri Tablo 29. Uzun Yıllar Aylık Yağış Değerleri Tablo 30. Uzun Yıllar Bağıl Nem Değerleri Tablo 31. Şanlıurfa İli Genel Rüzgâr Verileri Tablo 32. Tehlike Sınıflar ve Açıklamaları Tablo 33. BERN Sözleşmesi Ek Liste Tablo 34. CITES Sözleşmesi Ekleri Tablo 35. Flora Tablosu Tablo 36. Proje alanı ve çevresinde bulunma ihtimali olan endemik türlerin özellikleri Tablo 37. BERN Sözleşmesi Ek Listeleri ve Açıklamaları (Fauna Türleri İçin) Tablo 38. Demirsoy, A. (1996) a göre Red Data Book Kategorileri Tablo 39. Merkez Av Komisyon Kararları ve Açıklamaları Tablo 40. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunması Muhtemel Amphibia (İkiyaşamlı) Türleri ve Korunma Durumları Tablo 41. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunması Muhtemel Reptilia (Sürüngen) Türleri ve Korunma Durumları Tablo 42. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunması Muhtemel Aves (Kuş) Türleri ve Korunma Durumları Tablo 43. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunması Muhtemel Mammalia (Memeli) Türleri ve Korunma Durumları Tablo 44. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Güzergâhı Toprak Grupları ve Şimdiki Arazi Kullanımı vi

9 Tablo 45. Diyarbakır İli Arazi Sınıflandırması Tablo 46.Diyarbakır İli Ekili Alanlar Tablosu Tablo 47. Diyarbakır İli Tarım Ürünlerin Ekim Alanı Ve Üretim Miktarı Tablo 48.Diyarbakır İli Kuru Tarım Ürünlerin Ekim Alanı Ve Üretim Miktarı Tablo 49. Diyarbakır İli Meyve Ağaçları Ve Üretimi Tablo 50. Diyarbakır İli Endüstri Bitkileri Üretimi Tablo 51. Diyarbakır İli Sebze Üretimi Tablo 52. Şanlıurfa İli Ekili Alanlar Tablosu Tablo 53. Şanlıurfa İli Tarım Ürünlerin Ekim Alanı Ve Üretim Miktarı Tablo 54. Şanlıurfa İli Kuru Tarım Ürünlerin Ekim Alanı Ve Üretim Miktarı Tablo 55. Şanlıurfa İli Meyve Ağaçları Ve Üretimi Tablo 56. Şanlıurfa İli Endüstri Bitkileri Üretimi Tablo 57. Şanlıurfa İli Yem Bitkileri Üretimi Tablo 58. Şanlıurfa İli Sebze Üretimi Tablo 59. Diyarbakır İli Hayvancılık Verileri Tablo 60. Diyarbakır İlinde Üretilen Hayvansal Ürünler ve Üretim Miktarları Tablo 61. Şanlıurfa İli Hayvancılık Verileri Tablo 62. Şanlıurfa İli Hayvancılık Verileri Tablo 63. Demiryolu Güzergâh ÇED Koridoru İçinde Kalan Yerleşim Yeri Nüfus Verileri Tablo 64. Diyarbakır İli Net Göç ve Göç Hızı Tablo 65. Şanlıurfa İli Net Göç ve Göç Hızı Tablo 66. Diyarbakır İli 1. Hafriyat Depolama Alanları Koordinatları (Ed 50-3 Derece) Tablo 67. Diyarbakır İli 2. Hafriyat Depolama Alanları Koordinatları Tablo 68. Hafriyat Depolama Alanları Koordinatları Tablo 69. Siverek Hafriyat Depolama Alanı Koordinatları Tablo 70. Hafriyat Dökülmesi Planlanan Alanlar Tablo 71. Sektör: Evsel Nitelikli Atık Sular (Sınıf 1: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak Kg/Gün Arasında, Nüfus = ) Tablo 72. Meydana Gelecek Atıkların Atık Kodları Tablo 73. Tarımsal Amaçlı ve Hayvan Geçişleri Amaçlı Planlanan Altgeçitler Tablo 74. Demiryolu Güzergâhında Yer Alan Karayolları 2011 Yılı Toplam Yıllık Ortalama Günlük Taşıt Sayıları Tablo 75. Taahhütler Listesi Tablo 76. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Halkın Katılımı Toplantı Bilgileri Tablo 77. Muhtemel Çevresel Etkiler, Kaynağı, Bertaraf Yöntemi ve İlgili Yönetmelik ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. 'nin Demiryolu Ağı Üzerinde Gösterimi... 2 Şekil 2. Nüfus Yoğunluğu ve Yerleşim Yerleri Haritası... 3 Şekil 3. Demiryolu Görünümü... 9 Şekil 4. Balast Serilmesi... 9 Şekil 5. Travers Görünümü Şekil 6. UIC-60 Tipi Raylar Şekil 7. Demiryolu Enkesiti Şekil 8. İş Akım Şeması Şekil 9. Yer Bulduru Haritası Şekil 10. Genelleştirilmiş Stratigrafik Dikme Kesit Şekil 11. Türkiye Heyelan Envanteri Haritası (Diyarbakır) Şekil 12. Türkiye Heyelan Envanteri Haritası (Hatay) Şekil 13. Türkiye Deprem Haritası vii

10 Şekil 14. Diyarbakır Deprem Haritası Şekil 15. Şanlıurfa Deprem Haritası Şekil 16. Doğu Anadolu Fayı Üzerinde Meydana Gelen Depremler Şekil 17. Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri Diri Fay Haritası Şekil 18. Türkiye İklim Haritası Şekil 19. Hat Güzergâhı Ortalama Sıcaklık Verileri Şekil 20. Hat Güzergâhı Ortalama Nem Verileri Şekil 21. Hat Güzergâhı Yağış Verileri Şekil 22. Hat Güzergâhı Rüzgar Verileri Şekil 23. Proje Alanı Vejetasyon Formasyonları Haritası Şekil 24. Türkiye Fitocoğrafik Bölgeleri Haritası Şekil 25. IUCN Risk Sınıfları Şekil 26. Diyarbakır İli Arazilerin Dağılım Şekil 27. Şanlıurfa İli Arazilerin Dağılımı Şekil 28. Arıtma Tesisi İş Akım Şeması Şekil 29. Katener Sistemi Şekil 30. Katener Sistemi Kesiti Şekil 31. Açık Alanda Konsol-Hoban ve Kataner Sistemi İçin Prensip Gösterim Şekil 32. Tünelde Konsol-Hoban ve Kataner Sistemi İçin Prensip Gösterim Şekil 33. Demiryolu Güzergâhında Yer Alan Karayollarının Trafik Hacim Haritası (2011 yılı) Şekil 34. Demiryolu Çevresine Çekilen Tel Örgüler Şekil 35. Acil Müdahale Planı Akım Şeması Şekil 36. Şanlıurfa İli Hilvan İlçesi Halkın Katılımı Görüntüleri Şekil 37. Şanlıurfa İli Siverek İlçesi Halkın Katılımı Görüntüleri Şekil 38. Diyarbakır İli Halkın Katılımı Görüntüleri EKLER DİZİNİ EK-1 : RESMİ YAZILAR EK-2 : 1/25000 ÖLÇEKLİ TOPOĞRAFİK HARİTASI EK-3 : KOORDİNATLAR VE UYDU HARİTASI (CD) EK-4 : 1/ ÖLÇEKLİ KLAVUZ PLAN EK-5 : 1/5000 ÖLÇEKLİ GÜZERGÂH PLANI (CD) EK-6 : SANAT YAPILARINA AİT TİP PLANLAR(CD) EK-7 : NÜFUS YOĞUNLUĞU HARİTASI EK-8 : FAALİYET ALANI FOTOĞRAFLARI EK-9 : ÇEVRE DÜZENİ PLANLARI EK-10 : JEOLOJIK JEOTEKNIK ARASTIRMA RAPORU VE PROFIL PAFTALARI İLE ENKESITLERI(Sondaj Noktaları İşaretlenmiş Güzergah Jeolojisi Haritaları) (CD) EK-11 : METEOROLOJİ BÜLTENLERİ EK-12 : AKUSTİK RAPOR EK-13 : ARAZİ VARLIĞI HARİTASI EK-14 : PATLATMA DİZAYNI RAPORU EK-15 : İMAR PLANLARI (CD) EK-16 : TOZ HESAPLARI viii

11 KISALTMALAR T.C. : Türkiye Cumhuriyeti UDH : Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı TS : Türk Standartları TCK : Türkiye Cumhuriyeti Karayolları R. G. : Resmi Gazete TUBİVES : Türkiye Bitki Veri Servisi IUCN : International Union for Conservation of Nature ÇED : Çevresel Etki Değerlendirme TEDAŞ : Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. TEİAŞ : Türkiye Elektrik İletim A.Ş. KGM : Karayolları Genel Müdürlüğü EÜAŞ : Elektrik Üretim Anonim A.Ş. BOTAŞ : Boru Hatları İle Petrol Taşıma A.Ş. ix

12 BÖLÜM-I PROJENİN TANIMI VE AMACI

13 BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE AMACI 1.1. Projenin Tanımı ve Hizmet Amaçları, Mevcut ve/veya Planlanan Projelerle İlişkisi, Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İller Ölçeğinde Önem ve Gerekliliği, Projenin Yatırım ve İşletme Süresi Proje konusu faaliyet, T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü tarafından Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri İle İlçeleri idari sınırları içinde yapımı planlanan Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Projesidir. ÇED Raporu, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği hükümlerine göre T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nda tarihinde gerçekleştirilen Bilgilendirme, Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı sonucunda komisyon tarafından oluşturularak ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü nce tarih sayılı yazısı ile tarafımıza iletilen özel format doğrultusunda hazırlanmıştır. nin Tanımı ve Hizmet Amaçları güzergâhını kapsayan bölgede ulaşım genelde karayolu ile sağlanmaktadır. Öngörülen demiryolu hattı, Doğu Anadolu Bölgesi'nde ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde planlanan diğer hızlı tren hatları ile entegre edilecek olup, yerel, bölgesel ve uluslararası yük ve yolcu ulaşımı açısından önem taşımaktadır. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Etüt Proje ve Mühendislik Hizmetleri İşi TC Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından tarihinde Yüksel Proje Uluslararası A.Ş.'ye ihale edilmiştir. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu hattının toplam uzunluğu km dir. Hat Diyarbakır İli nde, mevcut demiryolunda başlamaktadır. (0+000 km) nin; 52 km.si (km arası) Diyarbakır İli sınırları içerisinde, km.si (km arası) Şanlıurfa ili sınırları içerisinde kalmaktadır. Demiryolu güzergâhı boyunca 4 istasyon (1 adet Diyarbakır, 3 adet Şanlıurfa) yapılması planlanmaktadır. Proje kapsamında; 53 adet alt geçit, 19 üst geçit, 4 adet viyadük, 72 adet menfez ve 3 adet tünel (1 Tünel+2 Aç-Kapa Tünel olmak üzere) yapılması planlanmaktadır. Demiryolu güzergâhı boyunca; kuru ve sulu tarım arazileri, sulama alanları, mera alanları, yerleşim alanları, ağaçlık alanlar bulunmaktadır. Demiryolu hattının Türkiye geneline ait ulaşım bilgilerini gösterir harita Şekil 1 de ve hattın geçtiği yerleşim yerlerinin harita üzerinde gösterimi ise Şekil 2 de verilmiştir. 1

14 ÇED Raporu Trabzon Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Projesi Şanlıurfa Şekil 1. 'nin Demiryolu Ağı Üzerinde Gösterimi 2

15 ÇED Raporu Şekil 2. Nüfus Yoğunluğu ve Yerleşim Yerleri Haritası 3

16 Söz konusu proje kapsamında Şanlıurfa ve Diyarbakır, Erzincan, Elazığ, Mardin, Sivas ve Ankara'ya, Yüksek Hızlı Tren hatlarıyla bağlanacaktır. Ayrıca bölgede planlanan diğer projeler ile Diyarbakır ve Şanlıurfa nın, Gaziantep üzerinden Adana'ya erişiminin sağlanması planlanmaktadır. Avrupa Birliği ne katılım sürecinde artacak yolcu ve yük taşımacılığında, yüksek hızlı tren hatlarının oluşturduğu ulaşım koridorları stratejik önem kazanacaktır. Diğer yüksek hızlı tren projeleri ile entegrasyonu sağlanacak olan Diyarbakır Şanlıurfa Demiryolu Hattı vasıtasıyla; Diyarbakır ve Şanlıurfa, Malatya, Sivas ve Ankara'ya bağlanacaktır. Ayrıca bölgede planlanan diğer projeler ile Gaziantep üzerinden Adana'ya erişiminin sağlanması da planlanmaktadır. Diyarbakır İstasyonunda entegre olması planlanan Erzincan-Diyarbakır-Mardin Demiryolu Projesi ile Erzincan, Diyarbakır ve Mardin il ve ilçelerine ulaşım sağlanacaktır. Etüt Proje Mühendislik Hizmetleri devam eden Erzincan-Muş ve Trabzon-Erzincan Demiryolu hatları ile Erzincan İli kavşak niteliğinde olacak olup, genişleyen demiryolu ağı ile pek çok ile ulaşım sağlanacaktır. Planlama aşamasında olan Şanlıurfa-Mürşitpınar hattı ile Şanlıurfa ile ilçelerine ulaşım sağlanacaktır. Proje kapsamında yapılması planlanan Şanlıurfa GAP Havaalanı İstasyonu ile de bölgede, GAP Havaalanına ulaşımını kolaylaştırması ve Şanlıurfa GAP Havaalanının uzun vadede hedefleri arasında bulunan kargo üssü olma durumuna katkıda bulunacağı da göz önüne alınmıştır. Diyarbakır-Şanlıurfa projesinde, güzergâh seçenekleri, maksimum eğim %1.6 olarak ve minimum yatay kurp yarıçapı da 3500 m alınarak oluşturulacak ve böylece yük ve yolcu taşımasına uygun bir altyapı sağlanabilecektir. Diyarbakır-Şanlıurfa arasında yapılması planlanan demiryolu hattının toplam uzunluğu km.dir. Ortalama seyahat süresi yolcu trenleri için 45 dakika, yük trenleri için 135 dakika olarak planlanmaktadır. Mevcut ve/veya Planlanan Projelerle İlişkisi Demiryolu güzergâhı ve çevresinde Karayolları Genel Müdürlüğü, DSİ Genel Müdürlüğü, TEİAŞ Genel Müdürlüğü, Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. vb. kamu kurumlarına ait planlanan ve mevcut karayolu, sulama alanı, enerji iletim hattı vb. projeler yer almaktadır. Bu alanlarla ilgili olarak yapılması planlanan sanat yapıları ve özel geçiş şartları ÇED Raporunun ilgili bölümlerinde aktarılmaktadır. Demiryolu güzergâhının ülkemizde mevcut ve planlanan diğer demiryolları ile güzergâhın entegrasyonu sağlanacaktır. Bu kapsamda; proje başı olan Diyarbakır İli Merkezinde henüz etüt proje ve mühendislik hizmetleri işi devam eden Erzincan-Diyarbakır Mardin Demiryolu Hattı ile, proje sonu olan Şanlıurfa da ise yine etüt proje ve mühendislik hizmetleri işi devam eden Şanlıurfa-Mürşitpınar Demiryolu hattına entegrasyonu sağlanacaktır. 4

17 Projenin Yatırım ve İşletme Süresi Proje konusu demiryolu projesinin projelendirme çalışmalarının tamamlanmasını müteakip 5 yıllık inşaat süreci ile tamamlanması planlanmaktadır. Demiryolu yatırımlarında alt yapının ekonomik ömrü, üst yapı ve işletim sistemleri ekonomik ömründen oldukça uzun bir süreç olmaktadır. Bu geçerliliği ülkemizin mevcut demiryolu ağında görmek mümkündür. Mevcut demiryolu ağının önemli bir bölümü Cumhuriyetin kuruluş dönemleri ile bunu takip eden planlı kalkınma dönemlerinde gerçekleştirilmiş olmasına karşın üst yapının değişik tarihlerdeki yenilenmeleri ile hizmet verdiğini söylemek mümkündür. İnşaat teknolojisindeki gelişmeler doğrultusunda iyi bir bakım planı ile günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilecek yüksek standartlı bir demiryolu alt yapısının ekonomik ömrünün üst yapısını oluşturan ray, travers, işletim sistemlerinin (elektrifikasyon ve sinyalizasyon sistemleri) ekonomik ömründen daha uzun olacaktır. Genel olarak demiryolu yatırımlarının değerlendirmesinde üst yapıdaki ekonomik ömür dikkate alınarak 30 yıllık bir işletme dönemi belirlenmektedir Projenin Özellikleri Demiryolu Projesinin Güzergâhı (her ilden geçecek kısımlarının belirtilmesi) ; Diyarbakır ve Şanlıurfa İllerinin idari sınırları içerisinden geçmekte ve toplam km uzunluğundadır. Demiryolu hattının geçtiği İller ve İlçeler kilometreler ile birlikte aşağıda verilmektedir. Diyarbakır İli, - Yenişehir İlçesi ( ) - Kayapınar İlçesi ( ) - Bağlar İlçesi ( ) - Ergani İlçesi ( ) Şanlıurfa İli, - Siverek İlçesi ( ) - Hilvan İlçesi ( ) - Merkez İlçesi ( ) Demiryolu Hattı gidiş ve geliş olmak üzere 2 adet hat, hatlar arası mesafenin 4.5 metre, platform genişliğinin 14,5 metre olması planlanmaktadır Demiryolu Projesinin Teknik Özellikleri, Yapım Teknikleri ve İş Akım Şeması Demiryolu Projesinin Teknik Özellikleri Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu gidiş-geliş olmak üzere 2 ayrı hat halinde ve hızlı tren standartlarında projelendirilmiş olup, elektrifikasyon gerilimi ihtiyacı; 25 kv Monafaze 50 Hz olacaktır. 5

18 İşletmede gerekli olan bu enerji; hat güzergâhı civarında yer alan trafo merkezlerinden sağlanacak ve hat güzergâhına dağıtımı için ara mesafeleri m açıklıkta değişen beton direkler inşa edilerek şebeke sistemi oluşturulacaktır. Hattın geometrik standartları, tarafından 250 km/saat proje hızına göre projelendirilen diğer hatlarla bütünlüğün sağlanmasını temin edecek şekilde tespit edilmiştir. Bu itibarla güzergâh araştırmalarında en küçük kurp yarıçapı 3500 metre, maksimum eğim %o 16 planlanmıştır. Proje kapsamında beton direkler ve traversler satın alınarak temin edilecek olup, güzergâh boyunca istasyon inşaatlarında ve beton direklerin sabitlenmesi amacıyla beton kullanılacaktır. Gerekli beton bölgedeki hazır beton tesislerinden karşılanacaktır. Beton satın alınacak hazır beton tesisleri, demiryolu inşaat ihalesi yapılmasını müteakip, inşaatı yapacak firma tarafından belirlenecektir. Demiryolu Projesi kapsamında hazır beton tesisi işletilmeyecektir. Hem yük hem de yolcu taşıma amacıyla gidiş-geliş olmak üzere 2 ayrı hat olarak ve elektrikle çalışacak trenlerin hizmet verebileceği şekilde tasarlanan Demiryolu Hattına ait proje kriterleri Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Proje Kriterleri Demiryolunun Adı Uzunluğu İşletme Hat tipi Hat Eksenleri Arası Mesafe Platform genişliği Karma (Yük+Yolcu) Elektrikli çift hat 4.50 m 14,50 m Ray tipi UIC 60 Traverse tipi Elektrifikasyon Min Yatay Kurp B70 betonarme traverse 25 kv monofaze 50 hz 3500 m Max. Düşey Eğim %o 16 Tasarım Hızı (Mak.) Yolcu Trenleri İçin Tasarım Hızı (Mak.) Yük Trenleri İçin Viyadük sayısı Tünel sayısı Altgeçit sayısı Üstgeçit sayısı Menfez sayısı İstasyon Kamulaştırma V=250 km/s V = 80 km/s 4 adet 3 adet 54 adet 19 adet 72 adet 4 istasyon Gerektiği kadar Hattın kestiği tüm ufak suyollarında ise demiryolu dolgu gövdesi altına 1,5 m x 1,5 m ile 3,0 m x 3,0 m arasında değişen ebatlarda menfezler inşa edilmektedir. Yarma ve Dolgu Özellikleri: kapsamında yaklaşık m 3 lük yarma ve m 3 lük dolgu, işlemi gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. 6

19 Dolgu işlemi için gerekli olan malzeme; yarma işleminden çıkan ve dolguda kullanılması uygun olan malzemenin yanı sıra bölgede yer alan malzeme ocaklarından temin edilecektir. Proje kapsamında ihtiyaç duyulacak olan malzemeler için, malzeme ocaklarıyla ilgili çalışmalar devam etmekte olup, yapılacak analiz sonuçları ile etüt çalışmaları neticesinde gerekli olacak malzemenin cinsi ve miktarına göre belirlenecektir. Belirlenecek malzeme ocaklarının; izinlerinin olmaması (ÇED izinleri, maden ruhsatı, v.b.) halinde; dâhil olduğu mevzuatlara göre gerekli izinler alınacak olup, rapor kapsamında herhangi bir ariyet ocağı bulunmamaktadır. Demiryolu Hattı Platformu: Demiryolları hatlarının yapımında taban zemini veya dolgu zeminin üzerine yukarıdan aşağıya doğru; balast, balast altı (subbalast) ve gerekmesi halinde hazırlanmış taban (prepared subgrade) tabakaları yer almaktadır. Demiryolu hattı platformunun gövdesi, zeminin özelliklerine göre değişik kalınlıkta dolgu malzemesi ile inşa edilecek, dolgu malzemesinin üzerine minimum 40 cm kalınlığında alt temel, minimum 30 cm balast altı malzeme ve minimum 30 cm balast malzemesi serilecektir. Balast tabakasının üzerine konulacak B 70 tipi beton traverslere elastik bağlantı malzemesi ile UİC-60 tipi raylar monte edilmek suretiyle teşkil edilecektir. Balast Demiryolu yapımında kullanılan traversler tarafından iletilen tüm etkileri kalıcı çökmelere uğramadan ve taneleri arasındaki sürtünme ile yayarak platforma ileten ve yol çevresinde elastik bir yatak oluşturan agrega tane yüzeyleri tamamen kırılmış, doğal, yapay veya geri kazanılmış olabilen taşlardır. Demiryolu balastı için üst sınır değeri 50 mm veya 63 mm, alt sınır için 31,5 mm dir. Subbalast Balasttan gelen yüklere dayanabilen ve bu yükleri alt temele aktarabilen kırmataş (plantmiks) malzemeden oluşan tabakadır. Balast altı tabakasının fonksiyonları aşağıda verilmektedir. Taban zemininin doygun hale gelip yük altında zayıflamasını engellemek için, hattan gelen suyun büyük bir kısmını yan hendeklere aktarabilecek düzeyde geçirimli olacaktır, Donma ve çözülmeye karşı yeterli kalınlıkta oluşturulacaktır. Balast altı tabakasının detay özellikleri aşağıda verilmektedir. Los Angeles aşınma dayanımı LA<%25 olacaktır. (ASTM C ). Maksimum dane çapı 25 mm olacaktır. İnce malzeme oranı (<0.075 mm) %12 den az olacaktır. Malzeme iyi derecelenmiş olacaktır (uniformluk katsayısı Cu>6). Don kaybı % 25 den az olacaktır. (ASTM-C 88) Geçirgenlik katsayısı 5x10-5 m/sn den küçük olacaktır. Alt balast malzemesi balast ve hazırlanmış tabanı ayırıcı özelliğe sahip olacaktır. 7

20 Alt balast malzemesinin gradasyonu, tarif edilen ve aşağıda belirtilen filtre kriterin sağlayacaktır. D15 (filtre) 5xD85 (korunacak malzeme) D50 (filtre) 25xD50 (korunacak malzeme) Demiryolu İnşasında Kullanılacak Ray Tipi ve Özellikleri: Proje kapsamında kullanılacak ray tipi farklı ülkelerce de kullanılmakta olan UIC 60 tip Ray olacaktır. Söz konusu raya ait teknik özellikleri belirten çizim Şekil 6 da verilmiştir. Demiryolları konusunda gelişmiş olan ülkelerde yol çalışmalarında UIC 60 kg/m.lik ray kullanımına geçmesi ile birlikte ray üreten firmalar S49 kg/m.lik ray üretimi yerine UIC 60 kg/m.lik ray üretimine yönelmiştir. UIC 60 Tip Rayların S49 Tip raylara göre avantajları aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir; UIC 60 kg/m.lik Rayın ekonomik ömrünün S49 luk raya göre daha uzun olması, V>160 km/s hıza geçişte daha büyük en kesitli raya ihtiyaç duyulması, Hattın Dingil basıncının arttırılması, UIC 60 kg/m.lik rayda kesit alan büyüdüğünden gelen yüklerin daha homojen olarak iletilmesi sonucu altyapının stabilitesinin daha az bozulması, Balast ve altyapı bakım-onarım maliyetlerinin düşmesi, UIC Tipi Ray Tipi görünümü aşağıda verilmektedir. (Bkz. Şekil 6) Hazırlanmış Taban Malzemesi Hazırlanmış taban malzemesi aşağıdaki koşulları sağlayacaktır; Yağmur sularının tabaka üzerinde birikmesini önlemek için, balast altı tabakasıyla aynı eğime sahip olacaktır. Maksimum dane çapı 10 cm. olacaktır İnce malzeme oranı (<0.075 mm) % 5 den az olacaktır. Los Angeles aşınma dayanımı LA<%30 olacaktır (ASTM C ). Malzeme iyi derecelenmiş olacaktır (uniformluluk katsayısı Cu>6). Kimyasal maddeler, cüruf, enkaz ve donmuş malzeme, bu tabakanın oluşturulmasında kullanılmayacaktır. Kum ve Çakıl (Agrega) Özellikleri Demiryolları yapıları inşaatlarında kullanılan agregalar, agrega ile ilgili Türk Standartlarına uygun olacaktır. Beton yapımında kullanılmak amacıyla, doğal, yapay veya geri kazanma yoluyla elde edilen agregaların ve bu malzemelerin oluşturduğu karışımların özellikleri için, TS 706 EN standardı kullanılacaktır. Deney için alınacak numunelerin hazırlanmasında ise TS 707 de belirtilen şartlara uyulacaktır. Çimento Beton imalatında genel olarak yapının türüne, önem derecesine ve bulunduğu ortama göre tasarlanacak çimento kullanılacaktır. Demiryolları yapılarının inşaatında kullanılacak çimentonun özellikleri yapının bulunduğu yere ve işlevine göre değişecektir. 8

21 Travers Raydan, kendisine etkiyen kuvvetleri daha geniş bir yüzeyde karşılayıp yayarak balasta aktaran, yolu yan etkilere karşı ekseninde tutan, raylara dik yönde belirli aralıklarla döşenmiş sömeller bu tabakayı oluşturur. Travers malzemesi olarak beton malzemesi kullanılacaktır. TS EN ve 2 ye uygun olarak travers üretiminde kullanılacak malzeme, traversin uzun ömürlü olabilmesi için dikkatle seçilecektir. Bu nedenle sağlamlık, geçirgenlik ve aşınmaya karşı dayanıklı malzemeler travers yapımında seçilecektir. Diğer bütün malzemeler için TS ve TS EN standartları öncelikli olarak kullanılacak ve TS ya da TS EN standartlarının kapsamadığı durumlarda T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, nün uygun bulacağı uluslararası standartlara başvurulacaktır. BALAST TRAVERS Şekil 3. Demiryolu Görünümü Şekil 4. Balast Serilmesi 9

22 Şekil 5. Travers Görünümü Şekil 6. UIC-60 Tipi Raylar 10

23 Şekil 7. Demiryolu Enkesiti İŞ AKIM ŞEMASI Demiryolu inşaatı, projeye uygun olarak belirtilen yatay ve düşey eksenin araziye aplikasyonu ile başlamaktadır. Proje profilinde belirtilen kotlarda yol platformunu oluşturmak için yarma ve dolgu işleri yapılmaktadır. Demiryolu inşasında genel olarak m.lere kadar dolgu, m.lere kadar da yarmalar yapılabilmektedir. Demiryolu hattı, derin vadileri ve nehirleri viyadük yapısı ile geçerken, yüksek dağ-tepe gibi engelleri de tünel yapısı ile aşmaktadır. Proje/etüt ve inşaat dönemlerine ait iş akım şeması Şekil 8 de verilmektedir. 11

24 1/25000 Ölçekli Güzergah Araştırması ve Amenajman Etüdü Hazırlanması Zemin Sondajı ve Labaratuvar Deneylerinin Yapılması Fizibilite Etüd Raporunun Hazırlanması ÇED Raporunun Hazırlanması Proje İle İlgili Alınması Gereken Yasal İzinlerin Alınması Kamulaştırma Planlarının Hazırlanması Keşif ve Metrajların Hazırlanması Arazinin Hazırlanması Bitkisel Toprağın Sıyrılması Alt Yapı İnşaatının Yapılması Üst Yapıların (İstasyonlar, Sanat Yapıları vb.) Yapılması Demiryolu Raylarının Döşenmesi Elektrifikasyon ve Sinyalizasyon Çalışmalarının Yapılması Test İşlemleri İşletmeye Alma Şekil 8. İş Akım Şeması 12

25 Proje Kapsamında Yapılacak Taşımacılık Türü, Taşıma Kapasitesi, Yılda Geçiş Yapacak Tren Sayısı Taşımacılık Türü ve Taşıma Kapasitesi Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu trafik analizi yapılırken, farklı kurumlardan alınan trafik bilgileri, yapımı düşünülen demiryolu hattının diğer ulaşım türlerinden çekeceği yolcu ve yük miktarlarının proje ömrü süresince ne şekilde değişeceğini istatistikler dâhilinde dikkate alınmıştır. Proje ömrü süresini kapsayacak bu değerler hesaplanırken TUIK verilerine dayandırılan nüfus, Gayri Safi Milli Hasıla, taşıt sahipliliği ve geçmiş trafik artış oranları gibi demografik faktörler analiz edilmiş ve bu analizlerden gerekli korelasyon katsayıları elde edilmiştir. Demiryolu güzergâhı için beklenen yük ve yolcu miktarları aşağıda verilmektedir. Tablo 2. Yıllara Göre Beklenen Yük Ve Yolcu Miktarları ile Günlük Sefer Sayıları YIL YÜK YOLCU Toplam Yük (Ton/Yıl) Günlük Sefer Sayısı Yolcu (Kişi/yıl) Günlük Sefer Sayısı ,869, ,676, ,562, ,205, ,751, ,117, ,977, ,066, ,228, ,052, ,492, ,067, ,020, ,324, (Kaynak: Yüksel Proje Fizibilite Raporu) Tablo 3. Ortalama Senaryo İçin Kabul Edilen Yük Ve Yolcu Miktarları YIL YÜK YOLCU Toplam Yük (Ton/Yıl) Günlük Sefer Sayısı Yolcu (Kişi/yıl) Günlük Sefer Sayısı ,435, ,838, ,781, ,103, ,376, ,559, ,989, ,033, ,614, ,526, ,246, ,034, ,010, ,662, (Kaynak: Yüksel Proje Fizibilite Raporu) Tablo 4. Düşük Senaryo İçin Kabul Edilen Yük Ve Yolcu Miktarları YIL YÜK YOLCU Toplam Yük (Ton/Yıl) Günlük Sefer Sayısı Yolcu (Kişi/yıl) Günlük Sefer Sayısı ,999, ,562, ,312, ,801, ,848, ,215,

26 YIL YÜK YOLCU Toplam Yük (Ton/Yıl) Günlük Sefer Sayısı Yolcu (Kişi/yıl) Günlük Sefer Sayısı ,401, ,645, ,964, ,092, ,535, ,553, ,224, ,123, (Kaynak: Yüksel Proje Fizibilite Raporu) Sanat Yapıları, Tünel, Viyadük, Köprü vb. Yapılar, Adetleri, Yerleri (koordinatları belirtilmelidir), İnşa Yöntemleri Planlanan demiryolu hattı güzergâhının değişik kesimlerinde; su kaynakları, karayolu, enerji iletim hatları v.b. yapıların geçişi amacıyla sanat yapıları tesis edilecektir. Söz konusu sanat yapıları ile ilgili bilgiler Tablo 5-9 sunulmaktadır. Sanat yapılarının işlendiği 1/25000 ölçekli topografik harita Ek-2 olarak verilmektedir. Tüneller: Güzergâh üzerinde öngörülen tünellerin kilometre ve uzunlukları Tablo 5 te verilmektedir. Tablo 5. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Hattı Üzerinde Yapılması Planlanan Tüneller Tünel No Başlangıç Km Bitiş Km Uzunluk (m) TÜNEL TÜNEL-2(Aç- Kapa) TÜNEL-3(Aç- Kapa) Viyadükler: Koordinatlar İlçesi/İli Siverek/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Güzergâh üzerinde öngörülen köprüler ve viyadüklerin kilometre ve uzunlukları Tablo 6 da verilmektedir. Tablo 6. Diyarbakır-Şanlıurfa Hattı Üzerinde Yapılması Planlanan Viyadükler Viyadük No Başlangıç Km Bitiş Km Uzunluk (m) Koordinatlar İlçesi/ İli VİYADÜK Hilvan/Şanlıurfa VİYADÜK Hilvan/Şanlıurfa VİYADÜK Merkez/Şanlıurfa VİYADÜK Merkez/Şanlıurfa Üstgeçitler: Güzergâh üzerinde öngörülen üstgeçitlerin (köprü) kilometre ve uzunlukları Tablo 7 de verilmektedir. 14

27 Tablo 7. Diyarbakır-Şanlıurfa Hattı Üzerinde Yapılması Planlanan Üstgeçitler Sıra No Başlangıç km İl/İlçe Sıra No Başlangıç km İl/İlçe Kayapınar/Diyarbakır Siverek/Şanlıurfa Kayapınar/Diyarbakır Siverek/Şanlıurfa Kayapınar/Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Kayapınar /Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Bağlar/Diyarbakır Merkez/Şanlıurfa Siverek/Diyarbakır Merkez /Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa Merkez /Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa Alt Geçitler: Güzergâh üzerinde öngörülen altgeçitlerin kilometre ve uzunlukları Tablo 8 de verilmektedir. Tablo 8. Diyarbakır-Şanlıurfa Hattı Üzerinde Yapılması Planlanan Altgeçitler Sıra Başlangıç Sıra Başlangıç Boy İl/İlçe Boy İl/İlçe No km No km Kayapınar/Diyarbakır Siverek/Şanlıurfa Kayapınar/Diyarbakır Siverek/Şanlıurfa Kayapınar/Diyarbakır Siverek/Şanlıurfa Kayapınar/Diyarbakır Siverek/Şanlıurfa Kayapınar/Diyarbakır Siverek/Şanlıurfa Kayapınar/Diyarbakır Siverek/Şanlıurfa Kayapınar/Diyarbakır Siverek/Şanlıurfa Bağlar/Diyarbakır Siverek/Şanlıurfa Bağlar/Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Bağlar/Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Bağlar/Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Ergani/Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Ergani/Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Ergani/Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Ergani/Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Ergani/Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Ergani/Diyarbakır Hilvan/Şanlıurfa Ergani/Diyarbakır Merkez/Şanlıurfa Ergani/Diyarbakır Merkez/Şanlıurfa Ergani/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa Merkez/Şanlıurfa Siverek/Şanlıurfa 54 15

28 Menfezler: kapsamında 72 adet menfez yapılması planlanmaktadır. Güzergâh üzerinde öngörülen menfezlerin kilometre ve uzunlukları Tablo 9 da verilmektedir. Tablo 9. Diyarbakır-Şanlıurfa Hattı Üzerinde Yapılması Planlanan Menfezler Sıra Başlangıç Sıra Başlangıç Ebat Uzunluk No km No km Ebat Uzunluk x x x x(3.00 x 3.00) x x x(2.50 x 2.50) x(3.00 x 3.00) x x x x x x x x x x x x(3.00 x 3.00) x x x x x x x x x x x x x x x x x x x(3.00 x 3.00) x x x(3.00 x 3.00) x x(3.00 x 3.00) x x x x x x x x x x(2.50 x 2.50) x x x x x x x x x x x(3.00 x 3.00) x x(2.50 x 2.50) x x x x x Proje Kapsamında Yapılacak Faaliyet Ünitelerinin (istasyon, siding vb.), Yerleri (koordinat bilgileri ile beraber), Adedi, Özellikleri, Kaplayacağı Alanlar (m2), İstasyonlarda Bulunacak Hizmet Üniteleri (depolama alanı, yükleme rampası, tren bakım-onarım alanları vb.), Bu Ünitelerin Vaziyet Planı Üzerinde Lejandı İle Birlikte Gösterimi, İstasyonlarda Depolama Yapılacak İse Depolanacak Malzemenin Özellikleri Proje kapsamında 4 adet istasyon yapılması planlanmaktadır. Diyarbakır İli idari sınırları içerisinde 1 adet, Şanlıurfa İli idari sınırları içerisinde 3 adet istasyon planlanmıştır. Güzergâh üzerinde öngörülen istasyon kilometre ve uzunlukları Tablo 10 da verilmektedir. 16

29 Proje kapsamında Şanlıurfa merkezinde bir istasyon tasarlanmamıştır. Diyarbakır- Şanlıurfa Demiryolu Şanlıurfa-Mürşitpınar demiryolu projesine bağlanacaktır. Şanlıurfa merkezinde Şanlıurfa-Mürşitpınar demiryolu projesi kapsamında istasyon yapılacak olup, iki demiryolu hattıda bu istasyonu ortak kullanacaktır. Tablo 10. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu İstasyonları No İstasyon Adı DİYARBAKIR İSTASYONU SİVEREK İSTASYON HİLVAN İSTASYONU GAP HAVALİMANI İSTASYONU Giriş Km. Çıkış Km. Uzunluk (m) Koordinatlar , , , , Hizmet Turu İstasyon Türü İli Yük+Yolcu Planlanan Diyarbakır Yük+Yolcu Planlanan Şanlıurfa Yük+Yolcu Planlanan Şanlıurfa Yük+Yolcu Planlanan Şanlıurfa Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Hattı Güzergâhında planlanan istasyonlar, aşağıda özellikleri verilen ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından belirlenen standartlara uygun olarak yapılması planlanmaktadır. Giriş Üniteleri İstasyon İdari ve Sosyal Binaları Yük Ambarları Konteynır Yükleme-Boşaltma-Elleçleme Alanları Personal Evleri Sinyalizasyon ve Elektrifikasyon Ünitesi Kataner Ünitesi Bakım Ünitesi Park Ünitesi (Tır, Gelen-Giden Yolcu Araç Parkları) Proje kapsamında yer alan istasyonlarda yapılması planlanan işletme binalarının genel olarak ana fonksiyonel elemanları aşağıda verilmiştir. İstasyon Girişleri Bilet Holü Yatay Dolaşım Düşey Dolaşım Peron Yardımcı Mekânlar Halka Açık Mekânlardan oluşacaktır. İstasyon binalarındaki fonksiyonel elemanlarına ilişkin bilgiler şöyledir; İstasyon Girişi /Bilet Holü /Yatay Dolaşım /Düşey Dolaşım: Yolcuların girişten sonra ulaştığı mekânlar bütün olarak bilet holü katı olarak tanımlanmaktadır. Bilet holü katında, bilet gişeleri, satış mekânları, danışmalar, banka, merdiven/yürüyen, merdiven/asansör önü birikme alanı bulunacaktır. Ayrıca, bu katta donanım ve personel için ayrılmış mekânlar da yer alacaktır. 17

30 Halka açık alanlarda, aktarma, ilk ya da son istasyon olmasına göre, yolcu danışma, turist danışma bankoları yer alacaktır. Bekleme salonu büyüklüğü gelen ve giden yolcu yüküne göre belirlenecektir. Alış-veriş dükkânları, büfe, postane, banka, kafeterya ve fast-food türünde hizmet veren birimlerin yer alıp almayacağı ise istasyonun türü ve konumuna göre belirlenecektir. İstasyon içerisinde bilet gişesi ile birlikte bilet makineleri için ulaşılabilmesi kolay yerler belirlenecek, istasyon işletmesine ilişkin fonksiyonları karşılamak amacı ile personel odaları, depolar, elektrik servis odaları, havalandırma odaları gibi teknik odalarda söz konusu alanda yer alacaktır. Peronlar: Tren boyuna göre tasarlanacak peronlar; Yolcunun kolaylıkla anlayabileceği işaret ve uyarı ekipmanına, Her bir peronda en az 2 adet acil çıkışa, Özürlü kullanım alanı ve donanımına, Yeterli sayıda teknik ve güvelik personeline sahip olacaktır. Yardımcı Mekanlar / Halka Açık Mekanlar: İstasyonlarda, elektro-mekanik tesisat odaları, kontrol, depolama ve personelin ihtiyaç duyduğu odalarla birlikte, yolcuların durumuna göre değişiklik gösteren yardımcı mekânların, yerleşimi, büyüklüğü ve dağılımı istasyonların özeliklerine göre dikkatle seçilecektir. Sistem teknolojisi ile bağlantılı tüm yardımcı mekânlar bir arada toplanacak, bu yerlere giriş, her durumda güvenlik altına alınacak ve korunacaktır. Depolama üniteleri; Proje kapsamında planlanan istasyonlar yolcu ve yük taşımacılığına hizmet verecek şekilde planlanmakta olup, bu kapsamda depolama alanlarının yapılması planlanmaktadır. İstasyonlarda sorunsuz bir işletme için gerekli tüm tesisler projelendirilecektir. Her istasyonda bir istasyon binası ve yeterli sayıda faal personel hizmet evleri bulunacaktır. Bunun dışında revizörlük binası, sinyalizasyon ve elektrifikasyon binaları ile garajlar da bulunacaktır. İstasyon alanlarında kapsamlı bir bakım onarım çalışması yapılmayacak olup, sadece trenlerde meydana gelecek arızalarda onarım yapılması muhtemeldir. Bu amaçla istasyon alanlarında bir adet bakım ünitesi bulunması planlanmaktadır. Proje kapsamında yapımı planlanan istasyonlara ait tip plan, enkesit ve görünüşler planlar EK-6 olarak verilmiştir Kurulacak Şantiye Sayısı ve Yerleri (koordinatları belirtilmelidir) Proje konusu demiryolu hattında 3 adet ana şantiye kurulması öngörülmüştür. Şantiye alanlarının Diyarbakır İli Kayapınar İlçesi'nde, Şanlıurfa Siverek İlçesi'nde ve Şanlıurfa Merkez İlçesi'nde kurulması planlanmaktadır. Öneri şantiye yerleri Ek 2 de verilen 1/25000 ölçekli topografik haritaya işaretlenmiştir. Şantiye alanlarının yerlerinin değişmesinin söz konusu olması halinde, yeni şantiye alanlarının yerleri ve koordinatları Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine ve İl Özel İdarelerine 18

31 bildirilecektir. Şantiye yerleri ile ilgili olarak Karayolu Kamulaştırma sınırı çekme paylarına dikkat edilecektir. Şantiye alanı ile proje alanı arasında kullanılması planlanan yollar netleştirildikten sonra İl Özel İdarelere bilgi verilecektir. Tablo 11. Şantiye Alanları ve Koordinatları NO YER KM HATTA UZAKLIK KOORDİNATLAR 1 DİYARBAKIR Metre 2 ŞANLIURFA - SİVEREK Metre 3 ŞANLIURFA - GÖLGEN Metre , , , , , , , , , , , , Demiryolu Hattının Kesişim Noktaları Yerleşim Merkezleri İle Kesiştiği Noktalar Proje konusu demiryolu projesi Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri sınırlarından geçmektedir. Güzergâhın yerleşim birimlerine olan uzaklıkları aşağıda verilmektedir. Aşağıda verilen tablolarda mesafenin 0 ile tanımlandığı kesimler, güzergâhın yerleşimin içinden/yanından geçmekte olduğunu ifade etmektedir. Güzergâh çevresinde kamulaştırma sınırına tel çitler çekilerek yerleşimden (konut, okul vb. yapılar) ayrılmakta olup, bu mesafede (0 m) konut, okul, hastane vb. yapılaşma bulunması söz konusu değildir. Diyarbakır İli - Yenişehir İlçesi - Kayapınar İlçesi - Bağlar İlçesi - Ergani İlçesi Şanlıurfa İli - Siverek İlçesi - Hilvan İlçesi - Merkez İlçesi 19

32 Tablo 12. Güzergâhın İdari Sınırlarından Geçtiği İlçelere Olan Mesafesi Bağlı Bulunduğu İl Bağlı Bulunduğu İlçe Hatta Göre Konumu Hat Güzergâhına Göre Yaklaşık Mesafesi Güzergâh Kilometreleri Diyarbakır Yenişehir Güney 0 m Diyarbakır Kayapınar Güney 0 m Diyarbakır Bağlar Güneybatı 0 m Diyarbakır Ergani Kuzeybatı 30 km Şanlıurfa Siverek Kuzey 1500 m Şanlıurfa Hilvan Batı 900 m Şanlıurfa Merkez Güneybatı 8 km Demiryolu hattının güzergâh bilgileri aşağıda her bir il için ayrı ayrı verilmiştir. Diyarbakır İli: Demiryolu projesi Diyarbakır İlinde Yenişehir, Kayapınar, Bağlar ve Ergani İlçeleri sınırlarından geçmektedir. Tablo 13 de hattın 2 km.lik ÇED İnceleme Alanı içinde kalan yerleşim alanları verilmektedir. Bağlı Olduğu İl Tablo 13. Demiryolu Hattı Güzergâhı Yerleşim Yerleri Bilgileri (Diyarbakır İli) Bağlı Olduğu İlçe Yerleşim Yeri Hatta Göre Konumu Hat Güzergâhına Göre Yaklaşık Mesafesi, m Mesafe (km) Diyarbakır Yenişehir- Kayapınar Merkez Güney 0 m Diyarbakır Yenişehir Üçkuyu Kuzeydoğu 0 m Diyarbakır Kayapınar Cankatran Kuzey 800 m Diyarbakır Kayapınar Karınca Mah Kuzey 300 m Diyarbakır Kayapınar Pirinçlik Güney 500 m Diyarbakır Kayapınar Kuzucak Mah. Kuzey 800 m Diyarbakır Kayapınar Tokaçlı Mah. Güney 800 m Diyarbakır Kayapınar Tosunlu Köyü Doğu 600 m Diyarbakır Kayapınar Yukarıakdibek Mah. Güney 400 m Diyarbakır Kayapınar Karayakup Köyü Kuzey 850 m Diyarbakır Ergani Demirli Köyü Güneydoğu 1 km Diyarbakır Ergani Alitaşı Köyü Kuzeybatı 600 m Şanlıurfa İli: Demiryolu projesi Şanlıurfa İlinde Siverek ve Hilvan İlçesi sınırlarından geçmektedir. Tablo 14 te hattın 2 km.lik ÇED İnceleme Alanı içinde kalan yerleşim alanları verilmektedir. 20

33 Tablo 14. Demiryolu Hattı Güzergâhı Yerleşim Yerleri Bilgileri (Şanlıurfa İli) Bağlı Olduğu İl Bağlı Olduğu İlçe Yerleşim Yeri 21 Hatta Göre Konumu Hat Güzergâhına Göre Yaklaşık Mesafesi, m Mesafe (km) Şanlıurfa Siverek Örentaş Mah Kuzeybatı 0 m Şanlıurfa Siverek Bakanak Mah. Güneybatı 300 m Şanlıurfa Siverek Yoğunca Köyü Güney 800 m Şanlıurfa Siverek Merkez Kuzey 1500 m Şanlıurfa Siverek Yoğurtçu Mah. Güney 600 m Şanlıurfa Siverek Yukarıduraklı Mah Kuzey 800 m Şanlıurfa Siverek Karasu Mah. Kuzeydoğu 200 m Şanlıurfa Siverek Kadıoğlu Mah. Güney 600 m Şanlıurfa Siverek Başdeğirmen Köyü Kuzeybatı 1 km Şanlıurfa Hilvan Aşağıçatak Köyü Kuzey 1 km Şanlıurfa Hilvan Aylaç Mah. Güney 900 m Şanlıurfa Hilvan Arslanlı Güney 1 km Şanlıurfa Hilvan Ekinlik Mah. Güney 300 m Şanlıurfa Hilvan Başcıl Mah. Kuzey 600 m Şanlıurfa Hilvan Göktepe Köyü Güney 0 m Şanlıurfa Hilvan Merkez Batı 900 m Şanlıurfa Hilvan Alpı Köyü Doğu 900 m Şanlıurfa Hilvan Aşağıkamış Köyü Doğu 1 km Şanlıurfa Merkez Gölgen Köyü Doğu 250 m Şanlıurfa Merkez Yalımzığar Mah. Batı 200 m Şanlıurfa Merkez Yeterli Mah. Doğu 600 m Şanlıurfa Merkez Kengerli Köyü Doğu 650 m Şanlıurfa Merkez Aşağıakören Köyü Kuzeybatı 600 m Şanlıurfa Merkez Kanoğlu Köyü Batı 1 km Şanlıurfa Merkez Yukarıkoymat Köyü Doğu 200 m Şanlıurfa Merkez Sarışeyh Köyü Batı 250 m Şanlıurfa Merkez Seyrantepe Köyü Batı 500 m Şanlıurfa Merkez Ortaören Köyü Doğu 100 m

34 Şanlıurfa Merkez Merkez Güneybatı 8 km Tarım Arazileri İle Kesiştiği Noktalar Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu güzergâhı toplam olarak yaklaşık 95,700 km tarım alanından geçmektedir. Tarım alanlarının güzergâh km lerine göre olan durumları ayrıntılı olarak Bölüm de verilmektedir. Ayrıca söz konusu demiryolu projesi için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan temin edilen Coğrafi Bilgi Sistemi verileri ile hazırlanan tarım arazilerinin gösterildiği Arazi Varlığı haritası EK-13 olarak verilmiştir. Demiryolu ile kesilen tüm tarla yollarında alt ve üstgeçitler vasıtası ile geçiş sağlanacaktır. İlave olarak tarımsal alan bölgelerinde demiryolu tel çit sınırı dışında demiryolu hattına paralel bağlantı yolları düzenlenecektir. Bu kapsamda, demiryolunun her iki tarafında demiryoluna paralel devam eden yollar en yakın alt ya da üstgeçit yapısı ile birbirine bağlanacaktır. Söz konusu proje ile ilgili Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri nden temin edilen görüşler Ek-1 de verilmektedir. Söz konusu projenin yapımına başlanmadan önce 5403 sayılı Toprak Kullanımı ve Koruma Kanunu gereğince toprak kurulundan 3083 sayılı yasa kapsamında kalan alanlar için Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri nden, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve 3573 Sayılı Değişik Zeytinciliğin Islah ve Yabanilerin Aşılanması Hakkında Kanuna göre gerekli tedbir ve izinler alınacaktır Karayolları İle Kesiştiği Noktalar (demiryolu hattının tarihi köprüler ile çakışmasının belirlenebilmesi için Karayolları Genel Müdürlüğü Sanat Yapıları Dairesi Başkanlığı nın görüşünün alınması) Söz konusu demiryolu hattı için, Karayolları Genel Müdürlüğü nden alınan görüşte hattın karayolunu (Devlet yolu ve Otoyol olarak) dikey olarak kestiği kesimler aşağıda verilmiştir. Tablo 15. Karayolu Kesişim Noktaları KM KARAYOLU DEMİRYOLUNUN DURUMU Diyarbakır-Şanlıurfa Devlet Yolu Demiryolu Alt Geçidi (Siverek-Diyarbakır) Ayr.Karacadağ İl Alt Geçit Yolu Siverek-Viranşehir İl Yolu Alt Geçit Hilvan-Gölcük İl Yolu Alt Geçit Şanlıurfa-Gaziantep Otoyolu Viyadük nin inşaat ve işletme aşamalarında aşağıda belirtilen tüm hususlara uyulacaktır. Demiryolu güzergâhının karayolunu kestiği noktalar net olarak belirlenecek ve bu kesimlerde Karayolundaki Trafik Güvenliğini etkilemeyecek şekilde mutlaka farklı seviyelerde (alt veya üst geçiş) geçişler planlanacak, bir protokol çerçevesinde hazırlattırılacak geçiş ön ve kesin projeleri Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ne onaylattırılacak, detay projeleri ile birlikte Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü nden görüş alınacak ve yapılacak tüm işlemler Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol ile gerçekleştirilecektir. 22

35 Demiryolu Hattı Projesi ile ilgili İşletmeler Dairesi Başkanlığı ndan tarih ve 1641 sayılı yazı ile bildirilen görüşte projenin kilometre civarında yapımı tamamlanmış olan Şanlıurfa doğu bağlantı yoluyla kesiştği belirtilmiş olup, demiryolu viyadükle bağlantı yolunun üzerinden geçmektedir. Projelendirme aşamasında söz konusu viyadük, yol üst kotu ile kiriş alt kotu arasındaki mesafe minimum 5 metre kriterini sağlayacaktır ve viyadük ayaklarının yerleşimi hususunda İşletmeler Dairesi Başkanlığı ndan uygun görüş alınacaktır ve yapılacak tüm işlemler İşletmeler Dairesi Başkanlığı ile yapılacak olan protokol çerçevesinde gerçekleştirilecektir. Söz konusu demiryolu hattının, bakım ve onarımı Karayolları Genel Müdürlüğü ne verilen tarihi köprüler ile çakışıp çakışmadığı hususunun belirlenebilmesi ve olası bir çakışmanın önlenmesi açısından Karayolları Genel Müdürlüğü, Sanat Yapıları Dairesi Başkanlığı na bağlı Tarihi Köprüler Şubesi Müdürlüğü nden görüş temin edilmiştir. Söz konusu proje güzergâhı üzerinde Tarihi Köprü bulunmadığı belirtilmiştir. (Bkz.Ek-1) Demiryolu güzergâhında kullanılacak taş ocaklarının belirlenmesinde Karayollarına ait malzeme ocakları kullanılacaksa Karayolları 9. Bölge Müdürlüğünden gerekli izinler alınacaktır. Demiryolu güzergâhında kamulaştırma sınırına 50 metreden daha fazla yakınlaşılması durumunda ya da karayolları ile dikey kesiştiği durumlar ile ilgili Bölge Müdürlüğü ile protokol yapılacaktır. Malzemelerin taşınması esnasında 2918 sayılı Trafik Kanunu ve ilgili yönetmelikler ile karayolları ile ilgili çıkarılan tüm kanun ve yönetmeliklere uyulacaktır. Malzemelerin taşınması esnasında ve yapılacak patlatmalarda yol, sanat yapısı vb. ilgili karayolu tesislerine zarar verilmemesine dikkat edilecek olup, verilmesi durumunda zararın ilgili Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak olan protokol çerçevesinde tarafından karşılanacaktır. Proje kapsamında çalışma sahalarına bağlantı yolları veya tesis yapılacak alanlarla ilgili olarak Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Karayolu kesişmek noktalarındaki yapılması gereken yol ve sanat yapıları Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü tarafından projelendirilecektir ve her türlü finansman tarafından Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde gerçekleştirilecektir. Malzemelerin taşınması için karayolu bağlantı yoluna ihtiyaç duyulması durumunda Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ile protokol yapılacak olup, bağlantı yolu yapılmayacaksa da yapılmayacağı Karayolları 9.Bölge Müdürlüğü ne belirtilecektir. Kullanılacak malzeme ocakları ile ilgili olarak Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği Kamu hizmeti veya umumun yararına ayrılmış yerler ile özel şahıs arazilerinde madencilik faaliyetleri için 123. Madde uyarınca gerekli mesafe şartlarının sağlanacaktır. Karayolları ve Otoyollar ile Demiryolu Teknik Standartları ve Trafik Güvenliği açısından birbirini olumsuz etkilememesi için gerekli önlemler yapım aşamasında alınacaktır. Demiryolu güzergâhının nihai projesi konusunda Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü bilgilendirilecektir. Tehlikeli madde sınıfına giren tüm malzemelerin taşınması esnasında Tehlikeli Maddelerin Karayolları İle Taşınması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca, Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü nden söz konusu demiryolu projesi ile ilgili tarih, sayılı görüş temin edilmiş olup, Ek-1 de verilmektedir. 23

36 Güzergâh ile ilgili Diyarbakır ve Şanlıurfa İl Özel İdarelerinin görüşleri temin edilmiştir. Diyarbakır İl Özel İdaresi görüşünde güzergâh ile köy yollarının çakıştığı bölgelerde yol ve sanat yapılarının proje kapsamına alınması ve ünitelerin İl, İlçe merkezine sağlanması durumunda sakınca bulunmadığı belirtilmiştir. (Bkz.Ek-1) Şanlıurfa İl Özel İdaresi nden temin edilen görüşte, kurumun herhangi bir projesi nin bulunmadığı belirtilmiştir. (Bkz.Ek-1) Demiryolları İle Kesiştiği Noktalar Söz konusu demiryolu projesi, Diyarbakır Tren İstasyonunun 6.5 kilometre kuzeybatısında, Tekel fabrikası civarında mevcut hattan ayrılarak başlamakta olup, güzergâh boyunca mevcut herhangi bir demiryolu hattı ile kesişmemektedir. Ancak Etüt, Proje ve Mühendislik hizmetleri devam eden Erzincan-Diyarbakır-Mardin Demiryolu Projesi ile Diyarbakır İstasyonunda entegrasyon sağlanması planlanmaktadır Doğalgaz veya Petrol Boru Hatları İle Kesiştiği Noktalar Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu projesi BOTAŞ a (Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş.) ait Irak - Türkiye Ham Petrol Boru Hattını bir noktada, Doğal Gaz Ana İletim Boru Hatları ile Batman Dörtyol Ham Petrol Boru Hattı nı ( km, km) birçok noktada kesmektedir tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) Ham Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı Tesislerinin Yapımı ve İşletilmesine Dair Teknik Emniyet ve Çevre Yönetmeliği esas alınarak BOTAŞ ile yapılacak protokol çerçevesinde demiryolu çalışmalarına başlanacaktır. DGBH ile ilgili Teknik Emniyet ve Katodik Koruması yönü ile aşağıda verilen hususlara uyulacaktır. Tespit edilen kesişme ve paralellik noktaları teker teker irdelenerek Teknik Emniyet ve Çevre Güvenliği Yönetmeliği ne uygun olarak, geçiş noktalarında demiryolu ile doğal gaz boru hatları ilişkilendirilecektir. Ray ile boru arasındaki kot farklarının, normal demiryolu veya hızlı tren yolu için nasıl geçiş yapılacağı, alınacak önlemler (menfezli, izole kaplaması, deplase, katodik koruma v.b) belirtilecektir. Doğal Gaz Boru Hattının menfi yönde etkilenmemesi için statik hesaplar yapılacak olup Katodik Koruma hususları açıklığa kavuşturulacak, mümkün olduğu kadar az sayıda kesişme yapılacak, paralellikten kaçınılacak, kesişmelerde geçişler dik veya min. 70 derecelik açı ile geçirilecektir. Söz konusu projenin BOTAŞ ile yapılacak protokol kapsamında onaylanmasına müteakiben çalışmalara başlanılacak, yapılacak tespit ve çalışmalar ile proje uygulamalarının bölgeden sorumlu İşletme ve bağlı Şube Müdürlükleri çerçevesinde koordineli bir şekilde yürütülecektir tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) Ham Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı Tesislerinin Yapımı ve İşletilmesine Dair Teknik Emniyet ve Çevre Yönetmeliği nin Ham Petrol ve Doğal Gaz Boru Hatları için Özel Geçiş Kuralları na uyulacaktır. 24

37 Ham Petrol ve Doğal Gaz Boru Hatları için Özel Geçiş Kuralları Madde 8. (5): Mevcut boru hatları üzerinden Otoyol, Devlet ve İl Yolları ve Demiryolu Geçişi: Eğer mevcut bir boru hattı üzerinden yeni bir demiryolu, otoyol, devlet ve il yolları geçecek ise BOTAŞ, geçiş yapılacak olan alanda boru hattına etki etmesi beklenen yüklerden dolayı boru hattının sağlamlığını analiz edecektir. İç basınç ve yeni gelecek taşıtlı ve taşıtsız dışsal yüklerden dolayı boru hattının çevresinde oluşacak gerilimlerin toplamı esneme katsayısı nın %90 ını aşması durumunda BOTAŞ bu gerilimi %90 seviyesi veya altına indirebilmek için geçiş güzergahı boyunca mekanik kuvvetlendirme yapar. Yapısal koruma veya uygun boru hattı inşa eder veya borunun üzerine gelen dışsal yükleri dağıtır. İç basınç ve dışsal yüklerin neler olduğu ve toplam gerilimin hesaplanmasına dair metodlar API RP 1102 esas alınarak aşağıdaki şekilde uygulanır; a) Boru hattının keson borusuz döşenmesi tercih edilir.şayet keson boru kullanılmış is, mevcut boru hatlarının öngörülen demiryolu veya otoyol, devlet ve il yolları geçişine uygun hale getirilmesi API RP 1102 de yer alan esaslara uygun olması zorunludur. Paslanmaya karşı önlem olarak dış kaplamalı iletim boru hattı keson boruya giriş ve çıkış noktalarında birbiri ile teması önlemek için karşılıklı desteklenir. Ayrıca giriş ve çıkış noktalarında iletim hattı borusu ile keson boru elektrik iletkenliği olmayan malzeme ile tamamen izole edilerek kapatılır. b) Değiştirilen boru hattı bölümlerinin test edilmesi ve yapım inşaatının denetlenmesi ANSI/ASME B31.4 ve/veya ANSI/ASME B31.8 da öngörülen şartlara uygun olarak yapılır. c) Geçiş bölgesindeki hat boruları üzerinde yapılacak bütün kaynakların radyografik kalite kontrolü yapılır veya diğer kabul gören tahribatsız test yöntemleri ile kaynak ve inşaat yapımı denetlenir. Ham Petrol ve Doğal Gaz Boru Hatları için Özel Geçiş Kuralları Madde 8. (21): Boru Hatlarının demiryollarından paslanmaya yönelik olumsuz yönde etkilenmesini engellemek amacıyla, bu hatlar ile demiryolları arasındaki asgari mesafe tespitinde, CEN/TS 15280:2006 standardının ilgili bölümünde (7.2.2) belirtilen asgari sınırlar geçerli olur. Buna göre tanımlanan asgari sıramalar şöyledir: a) Boru Hatları ile demiryolu arasındaki mesafe mümkün olduğunca 1000 metrenin altında olamaz. Zorunluluk gereği bu asgari sınırın altında olması durumunda ise etkilenme hesaplamaları yapılır. b) Boru Hatları eğer yerleşim alanlarının bulunduğu sahalardan geçiyor ise, buralardaki toprak zeminde metal yapı içeren elektrik, iletişim veya telekomünikasyon kabloları, gaz ve su boruları gibi diğer altyapı tesislerinin bulunma ihtimali nedeniyle bu tesislerin hatlara ait katodik koruma sistemlerini zayıflatıcı bir etki yapmasından dolayı, yukarıda bahsedilen bu mesafe asgari 300 metre olacak şekilde kısa tutulabilir. Ayrıca demiryolunun boru hattı ile dikey kesişmesi durumlarında boru hattı üzerine herhangi bir yük binmemesi için Yönetmeliğe uygun bir menfez projesi yapılarak geçiş yapılacaktır. Demiryolu hattı inşaatı esnasında boru hatlarına yakın mesafede herhangi bir patlayıcı kullanılmayacaktır. 25

38 için, Doğal Gaz İşletmeleri Bölge Müdürlüğü nden temin edilen 616 sayı 05/01/2012 tarihli görüş, Petrol İşletmeleri Bölge Müdürlüğü nden temin edilen sayı 02/04/2012 tarihli görüş ve Dörtyol İşletme Müdürlüğü nden temin edilen sayı 03/05/2012 tarihli görüş Ek-1 de verilmektedir. Proje kapsamında uygulama projeleri aşamasında BIL (BOTAŞ International Limited) ve NABUCCO Proje Koordinatörlüğü nden görüş alınacaktır. Ayrıca, söz konusu demiryolu projesi için Milli Savunma Bakanlığı, Ant. Başkanlığı Doğu Bölge Müdürlüğü nden temin edilen görüşte, Nato Boru Hattı ile bir noktada kesiştiği tespit edilmiştir. (1+500 km) Bu bölgede yapılacak olan çalışmalarda boru hattında meydana gelecek her türlü zarar faaliyet sahibi kurum tarafından karşılanacak olup, yapılacak çalışmalar sırasında Bölge Müdürlüğü ne bağlı Diyarbakır 3. İşletme Müdürlüğü ile koordinasyon kurulacaktır Su Kaynakları İle Kesiştiği Noktalar güzergâhında yer alan dere geçişleri aşağıda Tablo 16 te verilmiştir. Tablo 16. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Dere Geçişleri No Kilometre Yüzeysel Su Adı İlçe/İl Tahdi Deresi Kayapınar/Diyarbakır Tahdi Deresi Kayapınar/Diyarbakır Tahdi Deresi Kayapınar/Diyarbakır Tendürek Deresi Kayapınar/Diyarbakır Tendürek Deresi Bağlar/Diyarbakır Hazanherabieşi Deresi Bağlar/Diyarbakır Hazanherabieşi Deresi Bağlar/Diyarbakır Alipaşa Deresi (Kuru Dere) Bağlar/Diyarbakır Benli Deresi Bağlar/Diyarbakır Çelik Deresi Ergani/Diyarbakır Çelik Deresi Ergani/Diyarbakır Çelik Deresi (Kuru) Ergani/Diyarbakır Koça Deresi Ergani/Diyarbakır Kazık Deresi (Kuru) Ergani/Diyarbakır Kocakazan Deresi (Kuru) Ergani/Diyarbakır Kocakazan Deresi (Kuru) Ergani/Diyarbakır Harman Deresi Ergani/Diyarbakır Harman Deresi Ergani/Diyarbakır Harman Deresi Ergani/Diyarbakır Harman Deresi Ergani/Diyarbakır Harman Deresi Ergani/Diyarbakır Zinaruk Deresi Ergani/Diyarbakır Zinaruk Deresi Ergani/Diyarbakır Yılançeşme Deresi Ergani/Diyarbakır 26

39 No Kilometre Yüzeysel Su Adı İlçe/İl Yemişpınar Deresi Ergani/Diyarbakır Eşik Deresi Siverek/Şanlıurfa Eşik Deresi Siverek/Şanlıurfa Eşik Deresi Siverek/Şanlıurfa Eşik Deresi Siverek/Şanlıurfa Çam Deresi Siverek/Şanlıurfa Gelhe Deresi Hilvan/Şanlıurfa Ziravik Deresi Hilvan/Şanlıurfa Cehennem Deresi Hilvan/Şanlıurfa Subatan Çayı Hilvan/Şanlıurfa Hirbik Deresi (Kuru) Hilvan/Şanlıurfa Kuyulu Deresi Hilvan/Şanlıurfa Salkım Deresi (Kuru) Merkez/Şanlıurfa Salkım Deresi (Kuru) Merkez/Şanlıurfa Salkım Deresi (Kuru) Merkez/Şanlıurfa Salkım Deresi (Kuru) Merkez/Şanlıurfa Salkım Deresi (Kuru) Merkez/Şanlıurfa Koymat Deresi Merkez/Şanlıurfa Çültük Deresi (Kuru) Merkez/Şanlıurfa Karabaş Deresi (Kuru) Merkez/Şanlıurfa Ekmekli Deresi (Kuru) Merkez/Şanlıurfa Hırbatmahmut Deresi (Kuru) Merkez/Şanlıurfa Demiryolu projesi birçok dereyi kesmektedir. Demiryolu hattının dere geçişlerinde inşa edilecek sanat yapıları ile ilgili olarak 2006/27 sayılı Başbakanlık Genelgesi gereği Bölge Müdürlüklerinden akım değerleri ve görüşleri alınarak projelendirme yapılacaktır. Kuru dere geçişleri proje kriterlerine uygun sanat yapıları ile geçilecek, taşkın akımları etkilemeyecek ve demiryolu hattına ve sanat yapısına zarar vermeyecek geçiş sağlanacak, gerekli taşkın koruma tedbirleri alınacak, bu geçiş projeleri ile ilgili olarak DSİ Bölge Müdürlükleri onayı alınacak ve inşaat DSİ Bölge Müdürlükleri denetiminde gerçekleştirilecektir. İnşaat sırasında nehir yatağı, drenaj kanalı, taşkın koruma kanalı, kuru dere yataklarında taşkın debilerinin geçişini engelleyici şekilde malzeme dökülmeyecektir. Kuru dere şev üstlerinden itibaren sağlı sollu en az 25 er metre şeritvari saha korunacak, mevcut derelere müdahale edilmeyecek, güzergâh değiştirilmeyecek, değişiklik gerekmesi halinde bu husustaki DSİ Bölge Müdürlükleri izinleri alınacak, proje onayı, inşaat denetimi sağlanacak, faaliyet esnasında dereye akan yada atılan taş ve molozlar vakit geçirmeden temizlenecek, olası aşırı yağışlarda yüzey sularının su baskınlarına karşı tüm tedbirler faaliyet sahibi tarafından alınacak, mevsimsel yağışlarla akışa geçen kuru derelerin yataklarına müdahale edilmeyecek, malzeme dökülmeyecektir. Projenin inşaat ve işletme faaliyetleri sırasında proje sahasında ve çevresinde bulunan sürekli veya mevsimlik akış gösteren dere yataklarına katı veya sıvı atık atılmayacak, pasa veya 27

40 malzeme doldurulmayacak, dere yataklarından malzeme temin edilmeyecek, doğal akışları değiştirilmeyecektir Havza Islahı, İçme Suyu, Sulama, Taşkın Koruma, Drenaj Kanalları vb. Sistemleri Kestiği Noktalar Proje konusu demiryolu güzergâhı DSİ 10. (Diyarbakır) ve DSİ 15. (Şanlıurfa) Bölge Müdürlükleri sınırlarından geçmektedir. Proje alanı güzergâhı üzerinde ve çevresinde yer alan projeler aşağıda sıralanmaktadır. Diyarbakır İli, Dicle-Kralkızı Barajı P4 Sulaması Ana Kanalı HT1 Tahliyesi Mardin Ceylanpınar Ana Kanalı Yukarı Harran Sulama Şebekesi Günışık Şebekesi Gnışık Ana Kanalı, Günışık Kuyruksuyu Kanalı UY2 Boru Hattı Özenpınar Sulama Alanı Hilvan Siverek Pompaj Sulaması Sahaları Bu alanlarda faaliyet sahibi tarafından faaliyeti koruyucu gerekli taşkın koruma projeleri geliştirilecek ve drenaj kanalı, taşkın koruma kanalı, taşkın akımları etkilemeyecek ve demiryolu hattına ve sanat yapısına zarar vermeyecek geçiş sağlanacak, gerekli taşkın koruma tedbirleri alınacak, bu geçiş projeleri ile ilgili olarak DSİ Bölge Müdürlükleri onayı alınacaktır. Ayrıca projenin inşaat aşamasında DSİ 10. Bölge Müdürlüğü ve DSİ 15. Bölge Müdürlüğü ile koordineli olarak çalışılacaktır. Uygulama işlemleri DSİ Bölge Müdürlükleri denetiminde gerçekleştirilecektir. İnşaat sırasında nehir yatağı, drenaj kanalı, taşkın koruma kanalı, kuru dere yataklarında taşkın debilerinin geçişini engelleyici şekilde malzeme dökülmeyecektir. Faaliyet kapsamında demiryolu hattı şantiye işletme binası vb. yapılaşmadan dolayı oluşabilecek ve üçüncü kişilerin görebileceği zarar ziyandan DSİ Genel Müdürlüğü sorumlu tutulmayacak, yapılacak yapılar su basman kotunun doğal zeminin kotundan yeterince yükseltilecek, DSİ Genel Müdürlüğü nden zarar ziyan talep edilmeyecektir. Planlanan Demiryolu hattı proje çalışmalarında, DSİ Bölge Müdürlüklerinin sulama ve drenaj kanalları ile demiryolu hattının kesiştiği noktalarda gerekli sanat yapılarının, DSİ Bölge Müdürlüklerinin işletme ve bakım hizmetlerini aksatmayacak ve DSİ Bölge Müdürlüklerinin proje kriterlerine uygun sanat yapıları ile geçiş sağlanacak ve sulama döneminde çiftçilerin sulama hizmetini aksatmayacak iş programı esas alınarak, faaliyet sahibi tarafından planlanacak, projelendirilecek, DSİ Bölge Müdürlüklerinin sulama-drenaj şebekesini etkileyen faaliyete ait sanat yapısı projelerinin DSİ Bölge Müdürlüklerine onaylatılacak ve inşaat DSİ Bölge Müdürlükleri denetiminde yapılacaktır. Planlanan Demiryolu hattının DSİ Bölge Müdürlükleri sulama ve drenaj kanalları ile kesiştiği noktalara ait sulama kanalı, drenaj kanalı vb. DSİ Bölge Müdürlükleri projelerinin ve kamulaştırma planlarının, faaliyet sahibi tarafından DSİ Bölge Müdürlükleri İşletme ve Bakım 28

41 Şube Müdürlüğü nden ve Kamulaştırma Şube Müdürlüğü nden temin edilerek bu noktalardaki Demiryolu sanat yapılarının DSİ Bölge Müdürlükleri projelerine uyumlu projelendirilecektir Demiryolu inşaatı bittikten sonra güzergâh üzerinde yer alan DSİ ye ait tesislerde ilk haliyle teslim edilecektir. DSİ projelerinin işletme ve bakımını engelleyecek herhangi bir tesis yapılmayacaktır. Demiryolu inşaatı yapımı ve tamamlanması sonrasında üçüncü sahışlara verilebilecek zarar ve ziyan faaliyet sahibi tarafından karşılanacaktır. DSİ e ait tesisler üzerinde yapılacak tadilat, yıkım vb. çalışmalar DSİ Bölge Müdürlüklerine bildirilecek ve çalışmalar DSİ Bölge Müdürlükleri ile ortaklaşa gerçekleştirilecektir. Demiryolu inşaatı nedeniyle DSİ Bölge Müdürlükleri projelerine verilecek tahribat, zarar, ziyandan ve çiftçilerin sulamasının aksamasından oluşacak zarar ve ziyan taleplerinden faaliyet sahibi sorumlu olacaktır. Demiryolu için tesis güvenliği sağlanacak, ileride servis yollarının üzerinde işleyen trafik ve diğer nedenlerle demiryolu hattında olabilecek tahribat vb. durumlardan DSİ sorumlu olmayacaktır. Demiryolu inşaatı tamamlandığında, demiryolu inşaatından kaynaklanan DSİ Bölge Müdürlükleri tesislerine verilecek tahribat, zarar ve ziyan bertaraf edilecek, kuru dere ve akarsu kesitlerinde daralmaya yol açılmayacak, özellikle derin drenaja hizmet eden kanallar olmak üzere drenaj ve sulama kanalı talveg kotları korunacak ve kanal kesitleri daraltılmayacak, bu vb. hususlarda DSİ Bölge Müdürlükleri tarafından tespit edilen eksikliklerin hepsi tamamlanacaktır. Demiryolu inşaatının yapımı sırasında DSİ tesislerinin işlevlerini yitirmesi önlenecektir. DSİ Bölge Müdürlükleri sulama şebekesi içinde kalan bölümde gerçekleştirilecek demiryolu projesi ve inşaatı ile ilgili olarak, faaliyet sahibi ve DSİ Bölge Müdürlükleri İşletme ve Bakım Şube Müdürlüğü arasında sulama şebekesi ve drenaj şebekesi formülasyonunun korunacağını, sulama işletmesinin aksatılmayacağını, gerekli taşkın koruma önlemlerinin faaliyet sahibince alınacağı hususlarını kapsayan bir protokol yapılacaktır. Demiryolu hattı yapımı aşamasında güzergâh boyunca yapılacak patlatma, kazı-dolgu, tünel, viyadük, vb. faaliyetler sırasında yer altı sularının kalitesini ve miktarını olumsuz etkilerden korumak için, inşaat aşamasında patlatma, kazı-dolgu vb. faaliyetlerin gerçekleştirileceği alanlarda DSİ Bölge Müdürlükleri Jeoteknik Hizmetler ve YAS Şube Müdürlüğü görüşü alınacaktır. İnşaata başlanmadan önce yürürlükteki mevzuatlar (Yer altı Suları Hakkında Kanun, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği) uyarınca, yerüstü ve yer altı sularının korunmasını sağlayacak önlemler alınacaktır. İnşaat ve işletme aşamalarındaki su ihtiyaçları için ilgili mevzuat (167 sayılı Yer altı Suları Hakkında Kanun ve 6200 sayılı kanun) uyarınca gerektirmesi durumunda, yer altı suyu ve yer üstü suyu kullanım izinleri DSİ Genel Müdürlüğü nden alınacaktır. Güzergâh boyunca içmesuyu ve kanalizasyon hatları ile kesişmenin söz konusu olduğu yerlerde gerekli deplase çalışmaları yapılacak, yollara ve hatlara zarar verilmeyecek, zarar verilmesi durumunda ise verilen zarar Altyapı yatırımları Genel Müdürülüğü tarafından karşılanacaktır. Ayrıca tesisler çalışır vaziyette bırakılacaktır. 29

42 1.3. Malzeme Ocakları Demiryolu Projesinde İhtiyaç Duyulacak Malzemenin Nereden ve Ne Şekilde Karşılanacağı (kullanılacak ocakların ruhsat ve ÇED Yönetmeliği uyarınca alınmış belgeleri rapora eklenmeli, koordinat bilgileri belirtilmeli, Karayollarına ait ocakların kullanılması durumunda Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü görüşünün alınması, kullanılacak ocakların kesinleşmemesi durumunda bölgedeki ocaklarla ilgili bir yaklaşımda bulunulması) nin inşaatı sırasında, topoğrafik özelliklere bağlı olarak bazı yerlerde kazı ve bazı bölgelerde dolgu yapılması söz konusudur. Proje kapsamında yaklaşık m 3 lük yarma ve m 3 lük dolgu işlemi gerçekleştirilmesi ön görülmektedir. Belirtilen tahmini toprak işleri miktarları, halen devam etmekte olan etüt çalışmaları sonucunda kesinleştirilecek güzergâh ve buna bağlı olarak yapılacak enkesit hesapları ile netlik kazanacaktır. Dolgu işlemi için gerekli olan malzeme; yarma işleminden çıkan ve dolguda kullanılması uygun olan malzemenin yanı sıra bölgede yer alan ÇED Yönetmeliği ve ilgili diğer Yönetmeliklere göre gerekli izinleri alınmış, ruhsatlı malzeme ocaklarından temin edilecektir. Bu bağlamda Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu ÇED Raporu kapsamında yeni malzeme ocağı incelenmemiştir. Demiryolu hattı inşaatında kullanılacak olan malzemenin özellikleri; Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğünün Demiryolları Genel Teknik (Malzeme, Yapım, Kontrol, Bakım- Onarım) Şartnamesi nde yer alan özelliklere uygun olacaktır. Demiryolu hattının inşaatı aşamasında; inşaat alanına malzemenin ocaklardan taşınması esnasında nakliye kamyonlarının yükleme standardı aşılmayacaktır. Kamyonla malzeme taşınması sırasında yollara, köprüye, meskûn mahale zarar verilmeyecektir. Faaliyetin inşaat ve işletme aşamalarında malzemelerin taşınmasında karayollarının kullanılması durumunda 2918 sayılı Trafik Kanunu ve kanuna istinaden karayolları ile ilgili çıkarılan tüm kanun ve yönetmeliklere uyulacak, malzemenin taşınması sırasında yollara zarar verilmeyecek, verilmesi durumunda Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü tarafından karşılanacaktır. Demiryolu güzergâhı ve malzeme alınması için belirlenen malzeme ocaklarında karayolları kamulaştırma sınırı çekme paylarına dikkat edilecektir Demiryolu Projesinde İhtiyaç Duyulacak Malzemenin Proje Alanına Nasıl Taşınacağı (ulaşım güzergâhı belirtilmeli, malzemenin taşınması sırasında herhangi bir bağlantı yolu yapılıp yapılmayacağı açıklanmalı, Karayolları 9. Bölge Müdürlüğünden alınacak görüş rapora eklenmelidir) Proje kapsamında gerekli olan taş, kum-çakıl, balast ve ariyet malzemeleri; yarma işleminden çıkan ve dolguda kullanılması uygun olan malzemenin yanı sıra demiryolu güzergâhına yakın yer alan, ÇED Yönetmeliği ve ilgili diğer yönetmeliklere göre gerekli izinleri alınmış, ruhsatlı malzeme ocaklarından karşılanacak olup, Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu ÇED Raporu kapsamında yeni malzeme ocağı açılması planlanmamıştır. Faaliyetin inşaat çalışmaları öncesinde malzeme alınacak ocakların yeri, alınacak malzeme miktarları, ocağın üretim kapasitesinin yeterli olup olmadığı tespit edilerek Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine bildirilecektir. 30

43 İleriki dönemlerde demiryolu inşaatında kullanılmak üzere yeni malzeme ocaklarının açılmasının gündeme gelmesi halinde ÇED Yönetmeliği ve MİGEM Mevzuatlarına uygun olarak gerekli tüm izinler alınacaktır. Faaliyet kapsamında kullanılacak malzeme ocaklarının belli olmasından sonra Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü nden görüş alınacak ve belirtilen hususlar doğrultusunda hareket edilecektir. Malzeme taşınması sırasında bağlantı yolunun yapılması halinde, bağlantı yolları için Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ile protokol yapılacaktır. Demiryolu hattı inşaatında kullanılacak olan malzemenin özellikleri; nün Demiryolları Genel Teknik (Malzeme, Yapım, Kontrol, Bakım-Onarım) Şartnamesi nde yer alan kriterleri sağlayacaktır. Kullanılacak malzemeler, UİC 719 R nolu şartnamesine uygun olacaktır. Buna göre demiryolu yapımında kullanılacak malzemelere ilişkin genel özellikler Bölüm de detaylı olarak verilmiştir Patlatma - Yarma - Dolgu İşlemleri Proje Kapsamında Patlatma, Yarma ve Dolgu Yapılacak Yerler, Uygulanacak Yöntemler (koordinatları belirtilmeli, patlatma yapılacak alanların yerleşim yerlerine uzaklığı hakkında bilgi verilmelidir) Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu inşaat çalışmaları sırasında yapılacak kazılarda patlatma yönteminin kullanılıp kullanılmayacağı, jeolojik-jeoteknik nedenlere, kullanılacak iş makinelerine, iş termin süresine, hafriyatın kaldırma şekline, yerleşime yakınlık durumuna göre değişiklik arz etmektedir. Demiryolu patlatmalarında öngörülen patlatma dizaynı için hazırlanan teknik rapor EK-14 olarak verilmektedir. Proje kapsamında, güzergah boyunca gerekli görülen kesimlerde, tünel, viyadük, köprü vb. sanat yapılarının inşaası sırasında iş makinaları ile yapılamayan kazı çalışmalarında, sert blok ve malzemelerde patlatma yapılacaktır. Güzergâhta yer alan sanat yapılarının listesi Bölüm olarak verilmektedir. İnşaat çalışmalarında yapılacak olan kazı, dolgu, taşıma ve patlatma kaynaklı toz emisyonları hesaplanmış olup EK 16 da verilmektedir. Ayrıca, yerleşim yerlerine yakın mesafelerde patlatma yapılması muhtemel alanların listesi aşağıda verilmektedir. Diyarbakır İli: Km Şanlıurfa İli, Örentaş Mah: Km Şanlıurfa İli, Ortaören Köyü: Km Demiryolu patlatmalarında genel olarak ANFO ile patlatma yapılması, dinamit ile yemleme yapılması, ateşleyici olarak kapsül kullanılacaktır. Patlatmalarda kullanılacak yöntemler; Patlatma yönteminde bir veya birden fazla delik açılarak patlayıcılarla doldurulur ve ateşleme yapılır. Delinen deliklerin çapları aralarındaki uzaklık, derinlik ve delik sayısına, formasyonun niteliğine ve üretilecek malzemenin miktarına göre değişmektedir. Delik delme işlemi için Wagon-Drill kompresör ya da Truck-Drill tipi iş makineleri kullanılmaktadır. 31

44 Ayrıca kırıklı arazilerde patlayıcıların doldurulması büyük sorunlar yaratmaktadır. Delme patlatma üretim yöntemi ve sistemdeki önemli işletme parametreleri; 1. Derin lağım deliklerinin delinmesi, 2. Delinen deliklerin patlayıcı madde ile doldurulması, 3. Ateşleme kablolarının manyetoya bağlanması, 4. Ateşleme ile taş sökümü işlerinin yapılması gerekir Patlatmalarda nonel kapsüller kullanılacaktır. Milisaniye gecikmeli kapsüle verilen elektrik akımı ile patlatılan ANFO patlama sırasında doğal hacminin yaklaşık 1500 katı kadar bir hacme ulaşır ve patlatma gerçekleşir. Patlatmanın verimli olması için deliklerin sıkılanması bu sebepten dolayı çok önemlidir. Patlatma çalışmalarının yapılabilmesi için gerekli olan patlayıcı madde ruhsatı inşaat çalışmalarına başlanmadan önce alınacak ve patlatmalar ehliyetli kişilerce ve gerekli emniyet önlemleri alındıktan sonra yapılacaktır. Faaliyet alanında patlayıcı madde olarak ANFO ismi ile adlandırılan Amonyum Nitrat ve motorin karışımından oluşan madde kullanılacaktır. Bu patlayıcı nonel kapsüller yardımıyla patlatılacaktır. Nonel patlatma sistemi ülkemizde son zamanlarda kullanılmaya başlayan ve sonsuz gecikme sağlayarak ses, sarsıntı ve toz konusunda yüksek faydası olan bir sistemdir. Delik içi ve yüzey bağlantısı ayrı ayrı olduğu gibi birlikte kullanımlarını sağlayan duble sistemi de mevcuttur. Nonel sistemlerinde gecikme yüzey elemanları ile sağlanmaktadır. Delik içlerinde kullanılan kapsüller ms dir. Amacı ise deliğin erken patlayıp olası taş savurmasıyla kabloyu koparmasını engellemektir. Yüzeyde ise 9,17,25,42,67 ms gecikmeler kullanılarak patlama zaman aralıkları oluşturulup deliklerin tek tek patlaması sağlanmaktadır. Nonel sisteminde istenildiği kadar delik patlatılabilir. Bu durumun sarsıntı, gürültü ve toz açısından herhangi bir sakıncası yoktur. Ayrıca nonel kapsüller plastik tüpün ucuna bağlanan yüzey ve delik içi kapsüllerden oluşmaktadır. Plastik tüp olduğundan dolayı elektrik yükü oluşturulan ortamlarda (havanın bozuk olması, yünlü kazak giyilmesi vb.) yüksek emniyet sağlamaktadır. Alanda yapılacak patlatmalarda izlenecek yollar aşağıda detaylandırılmıştır. Patlayıcı Maddelerin Yerleştirileceği Deliklerin Delinmesi: Üst tabakanın alınması işlemleri tamamlandıktan sonra, patlayıcı maddelerin yerleştirileceği delikler delinecektir. Deliklerin delinmesine müteakip, açılmış olan bu deliklere patlayıcı maddeler ile elektrik kapsülü ve ateşleme kabloları yerleştirilecektir. Patlatma sırasında ortaya çıkabilecek etkilere karşı; - Kapsül kablolarına ilave edilecek uzatma kablolarının bağlantıları itina ile yapılacak ve izole bantla iyi bir şekilde izole edilecektir. - Yemleyici dinamitin kartuşları kablo ile bir demet şeklinde bağlanacak ve bu demet, kablo yardımı ile sarkıtılarak indirilecektir. - Sıkılama sırasında elektrik kablolarının zedelenmemesine dikkat edilecektir. Patlatmanın Yapılması: Patlayıcı maddelerin ve patlatma için yardımcı elamanların yerleştirilmesinden sonra patlatma işlemi gerçekleştirilecektir. 32

45 Patlatma öncesi ve patlatma sonrasında; - Ateşleme devresi kabloları manyetoya bağlanmadan önce devrenin direnç kontrolü yapılacaktır. - Ateşleme yapmadan önce siren ile alarm verilecek ve ayrıca flamalı gözcüler önemli noktalara dikilecektir. - Ateşleme kablosu uygun bir uzaklıktaki ateşleme cebine kadar uzatılarak vakit geçirmeden ateşleme yapılacaktır. - Yağışlı havalarda statik elektrik tehlikesi göz önüne alınarak gerektiğinde ateşlemeden vazgeçilecektir. - Ateşleme sahasına yetkililerden başkası girmeyecektir. - Patlatma işlemi uzman kişiler tarafından yapılacaktır. - Patlayıcı maddeler ateşleme yerine özel bir araçta getirilecek, dinamit ve kapsüller ayrı ayrı araçlarda nakledilecektir. - Patlamayan delikler için gereken emniyet tedbirleri alınacak ve usulüne uygun olarak zararsız hale getirilecektir. - Ateşleme yapıldıktan sonra ateşleme bölgesi sorumlu kişiler tarafından kontrol edilecek ve iş makinelerini tehlikeye sokacak bloklar, basamak şevinde askıda kalmış ise gerekli önlemler alınacaktır. nin inşaatı sırasında, topoğrafik özelliklere bağlı olarak bazı yerlerde kazı ve bazı bölgelerde dolgu yapılması söz konusudur. Proje kapsamında yaklaşık m 3 lük yarma ve m 3 lük dolgu işlemi gerçekleştirilmesi ön görülmektedir. Yüksel Proje Uluslararası A.Ş. tarafından için hazırlanan Jeolojik-Jeoteknik Araştırma Raporunda (Bkz. Ek-10) demiryolu güzergâhında öngörülen yarmaların, Karacadağ volkanikleri (Tplkv), Fırat formasyonu (Tmf), Gaziantep formasyonu (Teog) ve Kastel formasyonu (Kk) içerisinde oluşturulacağı belirtilmiştir. Her farklı formasyon için yüksekliği H>15.0 olan yarma kesitler kritik yarma olarak değerlendirilmis ve öngörülen sev oranları stabilite analizleri ile denetlenerek kesinlestirilmistir. (Bkz. Tablo 17) Tablo 17. Yüksek Yarma Şevleri Bilgileri KM Şev Yönü Yarma Boyu (m) KRİTİK YARMA Km Şev Yönü H.Max (m) Taban Zemini Şev Eğimi Sağ / Sol Sol Tplkv 2/3 Sağ / Sol Sağ Teog 2/3 Sağ / Sol Sağ Kk 2/3 Sağ / Sol Sağ Teog 1/1 Proje güzergâhı boyunca imal edilmesi planlanan dolgu kesitlerin stabilite ve oturma analizleri, ilgili idealize zemin profilleri ve parametreleri sunularak kritik görülen aralıklar için gerçeklestirilmistir. Güzergâh boyunca kaya birimlerine oturan kritik dolguların listesi Tablo 18 de; Hilvan formasyonu (PlQh), alüvyon (Qa) ve kolüvyon (Qc) birimler üzerinde olusturulacak ve yüksekliği 6.00 metreyi asan dolgular ise Tablo 19 da verilmektedir. 33

46 Tablo 18. Tabanı kaya birimlerine oturan kritik dolgu kesitleri özet bilgileri Km Dolgu Boyu (km) H.Max (m) Taban Zemini Şev Eğimi Tplkv 2/ Tplkv 2/ Tplkv 2/ Tplkv 2/ Teog 2/ Teog 2/ Teog 2/1 Tablo 19. Tabanı Hilvan formasyonu (PlQh), alüvyon (Qa) ve kolüvyon (Qc) birimlere yüksek dolgu kesitleri özet bilgileri (H > 6.00 m) Km Dolgu Boyu (km) H.Max (m) Taban Zemini Şev Eğimi PlQh 2/ PlQh 2/ PlQh 2/ PlQh 2/ Qc 2/ Qa 2/ Qa 2/ Patlayıcı Maddeleri Taşıma-Patlatma-Depolama Hususları Proje kapsamında yapılacak patlatmalarda dinamit ve ANFO kullanılacaktır. Dinamit ve ANFO nun kullanımı için valilikten gerekli izinler alınacaktır. Anfo, ruhsatlı patlayıcı depolarından hazır olarak satın alınacak olup, herhangi bir karışım yapılarak anfo üretimi yapılmayacaktır. İnşaat sırasında kullanılacak olan parlayıcı ve patlayıcı maddelerin güvenli bir şekilde nakledilmesi ve kullanılması faaliyet sahibinin yükümlülüğünde olacak ve "Patlayıcı, Parlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışacak iş Yerlerinde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzük" ve 29 Eylül 1987 gün ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi, Usul ve Esaslarına ilişkin Tüzük'te belirtilen esaslara uygun olarak yapılacaktır. İlgili tüzük hükümlerine uygun olarak; - Patlayıcı maddelerin karayollarında taşınmasında ambalajların darbe ve çarpmalardan korunması ve düşürülmemesi için önlemler alınacaktır. Taşıma sırasında taşıtın hızı, tehlikeli madde taşıyan araçlar için öngörülen hız sınırlamalarını aşmamak üzere, görüş, yol, hava ve trafik durumuna göre bir tehlike oluşturmayacak düzeyde tutulacaktır. - Patlayıcı maddeler, hayvan gücüyle çekilen taşıtlarla taşınmayacaktır. - Ambalajlar, taşıtlara, kapakları üst tarafa gelecek biçimde ve birbirlerine iyice yanaştırılmış olarak yerleştirilecek, hareket halinde, patlayıcı madde ambalajlarının sağa, sola oynamamaları, kaymamaları, sıçramamaları ve düşmemeleri için gereken önlemler alınacaktır. - Patlayıcı maddeler, taşıtlara taşıtın yan kenarlarının yüksekliğini aşmayacak biçimde yüklenecektir. - İçi saç veya demir malzeme ile kaplı taşıtların tabanlarına ve yan kenarlarına tamamen branda bezi döşenecektir. - Patlayıcı maddeler, taşıma izin belgesi alınarak nakledilecektir. 34

47 - Yükleme, boşaltma ve taşıma sırasında taşıtın yanında sigara ve benzerlerini içmek, ateş yakmak ve kıvılcım çıkaran maddeler kullanmak yasaklanacaktır. İnşaat alanlarında patlayıcı madde depolanması söz konusu değildir Demiryolu Projesi Kapsamında Yapılacak Yarma İşlemi Sırasında Ortaya Çıkacak Malzemenin Dolgu İşleminde Kullanılıp Kullanılmayacağı, Kullanılacak İse Malzemeye İlişkin Yapılması Gereken Analiz Çalışmaları ve Sonuçları Planlanan projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında yarma işlemi sonucunda ortaya çıkacak olan malzemeden dolguda kullanılması uygun olan malzemeler dolgu işlemleri esnasında tekrar kullanılacaktır. Kullanılacak olan malzemelerin özellikleri; Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğünün Demiryolları Genel Teknik (Malzeme, Yapım, Kontrol, Bakım-Onarım) Şartnamesi nde yer alan özelliklere uygun olacaktır. Bu uygunluk ise yapılacak olan analizler neticesinde belirlenecektir Proje İçin Seçilen Güzergâh ve Malzeme Ocakları Alternatifleri ile Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi, Seçilen Güzergâh, Malzeme Ocakları ve Teknolojinin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, tarafından belirlenen koridor içerisinde tespit edilen Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu güzergâhı, 1/25000 ölçekli plan ve profillere işlendikten sonra arazi gözlemlerine dayalı olarak son haline getirilmiştir. Hattın öngörülen standardı sağlaması, maliyetlerin düşük olması, çevreyi olumsuz etkilememesi, yerleşim birimleri, kent geçişleri ve jeolojik koşullar dikkate alınarak alternatifler belirlenmiş ve gerekli çalışmalar yapılmıştır. Projedeki güzergâh çalışmalarında geometrik kriterler, söz konusu demiryolunda ağırlıklı olarak yük taşımacılığı olmak üzere karma taşımacılık yapılacağı (Yük ve Yolcu) kabulüne göre belirlenmiştir. Koridor ve seçenek alternatifleri 3 ana kriter (Yapım şartları, Yapım maliyetleri ve Seyahat süreleri) dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Yapım maliyetlerinde meydana gelecek artışlar karşısında uzun vadede sağlanacak işletme hız ve ekonomisi göz önünde bulundurularak seçeneklerin hepsinde olabildiğince yüksek yatay ve düşey standart sağlamaya çalışılmıştır. Bu bağlamda güzergâh alternatiflerinde düşey maksimum eğim %o 16 olarak kabul edilmiş ve yatay kurp yarıçapının 3500 metrenin altında olmamasına gayret edilmiştir. tarafından belirlenen koridor içerisinde çalışılan alternatifler çevresel etkileri, kent geçişleri, topografik koşullar ve geometrik standartlar göz önünde bulundurularak tek bir alternatife indirgenmiştir ve sonrasında ön etüt ve ÇED süreci başlatılmıştır. Bu kapsamda arazi çalışmaları yapılmış olup, sonrasında muhtelif kurum ve kuruluşlarla bilgilendirme toplantısı organize edilmiştir. Toplantı sonrasında, kurum ve kuruluşlardan söz konusu demiryolu projesi ile ilgili kurum görüşleri ile birlikte, güzergâh üzerinde yer alan arazi kullanımlarına dair çeşitli veri haritaları temin edilmiştir. Bu süreci sosyal etki değerlendirme çalışmaları takip etmiştir. Toplanan veriler doğrultusunda rapor ve haritalar 35

48 hazırlanmış, güzergâhın gerekli görülen noktalarında revizyonlar yapılarak proje konusu güzergâh seçilmiştir Projeye İlişkin Fayda-Maliyet Analizi Proje için öngörülen yatırım giderleri; kamulaştırmayı, alt yapı maliyetini, üst yapı maliyetini içermektedir. Projenin öngörülen yatırım giderlerinin yıllara göre tahminleri Tablo 20 de sunulmaktadır. Tablo 20. Yatırım Giderlerinin Yıllara Göre Dağılımı İşin Cinsi Toplam* Kamulaştırma 24,50 16,33 40,83 Altyapı 179,73 179,73 179,73 179,73 718,92 Üstyapı 119,99 119,99 240,00 479,98 Toplam 204,23 316,05 299,72 419, ,73 (Kaynak: Yüksel Proje Fizibilite Raporu) İşletme Gider ve Gelirleri Projeden beklenen gelirlerin tahmin edilmesi önemli bir husustur. Projenin 2016 yılında tamamlanmasının planlanması nedeniyle, ilk gelirin ertesi yıl (2017) içinde elde edilmesi öngörülmüştür. Gelirlere dair tahminler iki ana kısım altında; yolcu geliri ve yük geliri olarak gerçekleştirilmiştir. İşletme giderleri; yıllık enerji, malzeme kullanımı, hizmet alımı, işçi ödemeleri ve diğer idari giderler ile genel maliyetleri kapsamaktadır. Kullanılan birim fiyatlar 2010 yılına ait olup, TCDD den alınmıştır. Genel giderlerin hesaplanmasında, her alt kesim için tren başına günlük seyahat sayısının tahmin edilmesi temel alınmıştır. Her alt kesimin mesafesine bağlı olarak, gerekli tren sayısı tespit edilmiştir. Birim fiyatların belirlenmesinde, trenlerin piyasa fiyatının % 6 sı oranında finansal kiralama ile alınacağı öngörülmüştür. Mali analiz sonuçları incelendiğinde kredi kullanılmaması durumunda FNBD(C) 446,78 milyon TL ve FİVO(C) %10,54 bulunurken, F/M oranı 1,51 olarak hesaplanmıştır. Kredi kullanılması durumunda ise mali analiz sonuçlarından FNBD(K) 714,23 milyon TL ve FİVO(K) %15,16, F/M oranı 1,35 değerleri elde edilmiştir. Ekonomik analiz sonuçlarını gözlemlendiğinde ise ENBD 793,90 milyon TL, EİVO %12,35, F/M oranı ise 1,41olarak tespit edilmiştir. Dolayısıyla proje ekonomik ve mali açıdan yapılabilir bulunmuştur Projeye İlişkin Politik, Yasal ve İdari Çerçeve Proje İle İlgili Olarak Bu Aşamaya Kadar Gerçekleştirilmiş Olan İş ve İşlemlerin Kısaca Açıklanması Etüt Proje ve Mühendislik Hizmetleri İşi T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, tarafından Yüksel Proje Uluslararası A.Ş. ye ihale edilmiştir. 36

49 Proje kapsamında yapılacak etüt, proje ve mühendislik hizmetlerinin nicelik ve niteliği sözleşme dosyasında detayları ile açıklanmış olup, öngörülen demiryolu güzergâhına yönelik bilgi ve doküman temin edilmiştir. Elde edilen bilgiler arazi gözlemleri ile teyit edilmiş ve demiryolu güzergâhının ön jeolojik - jeoteknik değerlendirilmesi yapılmıştır. Demiryolu etüt proje mühendislik hizmetleri işleri kapsamında; 1/ ölçekli güzergâh araştırması ve amenajman etüdü, 1/5000 ölçekli güzergâh ön projesi ve 1/2000 ölçekli şeritvari haritaların alınması, güzergâhın bu haritalara işlenmesi. Güzergâh üzerinde gerekli zemin etütlerinin (jeolojik, jeofizik, jeoteknik etütler ile ocak araştırmaları, laboratuvar deneyleri ( v.b.) yapılması. Tüneller, köprüler, istinat duvarları gibi sanat yapıları ile istasyon tesislerinin ve demiryolunun nün Teknik Şartnameleri ndeki esaslara göre projelerinin yapılması, Üst yapı, elektrifikasyon, sinyalizasyon, telekomünikasyon projelerinin yapılması, ÇED mühendislik hizmetleri işleri yer almaktadır. tarafından Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri arasında belirlenen koridor içerisinde üç adet alternatif belirlenmiştir. Alternatif hat çalışmaları 1/25000 ölçekli plan ve profillere işlendikten sonra arazi gözlemlerine dayalı olarak son haline getirilmiştir. Hazırlanan plan ve profillerde hattın öngörülen standardı sağlaması, maliyetlerin düşük olması, çevreyi olumsuz etkilememesi, yerleşim birimleri, kent geçişleri ve jeolojik koşullar dikkate alınarak güzergâhlar incelenmiştir. Bu bağlamda alternatiflerden iki tanesi geometrik, çevresel ve ekonomik nedenlerle elenmiştir. Güzergâh alternatifleri oluşturulurken topoğrafik ve zemin koşulları, yerleşim yerleri ile olan ilişkiler, kurumlara ait projelerin bulunduğu statülü alanlar ve çevresel kısıtlamalar göz önüne alınmış ve en uygun alternatiflerin belirlenmesi için çalışılmıştır. Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen demiryolu alternatifi üzerinde çalışmalar firmamız ve Yüksel Proje Uluslararası A.Ş. tarafından devam etmektedir. "Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu projesinin ön etüt ve ÇED Mühendislik Hizmetleri işi" firmamız tarafından yürütülmektedir. Bu çalışmalar 2 aşamalı olarak yapılmaktadır. Söz konusu demiryolu projesinin etüt aşamasında, arazi çalışmaları yapılmış olup, sonrasında muhtelif kurum ve kuruluşlarla bilgilendirme toplantısı organize edilmiştir. Toplantı sonrasında, kurum ve kuruluşlardan söz konusu demiryolu projesi ile ilgili kurum görüşleri ile birlikte, güzergâh üzerinde yer alan arazi kullanımlarına dair çeşitli veri haritaları temin edilmiştir. Bu süreci sosyal etki değerlendirme çalışmaları takip etmiştir. Sosyal etki değerlendirme çalışmaları esnasında güzergâhın geçtiği yerleşim birimlerindeki resmi kuruluşlar, sivil toplum kuruluşları ve yerel halkla görüşmeler yapılmış, söz konusu güzergâha yönelik öneriler alınmıştır. Toplanan veriler doğrultusunda rapor ve haritalar hazırlanmış, güzergâhın gerekli görülen noktalarında revizyonlar yapılmıştır. Güzergâh üzerinde yapılan revizyonlar aşağıda verilmektedir. Diyarbakır İli Geçişi GAP Havalimanı Geçişi 37

50 Söz konusu demiryolu hattının Diyarbakır İli geçişi Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ile koordineli çalışmalar sonucunda revize edilerek, imar uygulaması yapılmış alanlar dışarısına çıkarılmıştır ve Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ile mutabık kalınmıştır. İlk çalışılan alternatiflerde bağlantı hattı olarak tasarlanan GAP Havalimanı Bağlantısı iptal edilerek, Hilvan İlçesi ile Şanlıurfa Merkez İlçesi arasında kalan 30 kilometrelik kesim revize edilmiştir ve geçiş Hilvan İlçesi, GAP Havalimanı ve Şanlıurfa Merkez İlçe olarak değiştirilmiştir. için toplamda 32 adet kurum ve kuruluştan proje ile ilgili kurum görüşü ve veri temin edilmiştir. Bunların 18'si bakanlık ve genel müdürlük düzeyinde olup, 14'ü güzergâhın geçmekte olduğu illerin belediyelerini ve il müdürlüklerini kapsamaktadır. Proje ile ilgili olarak alınan resmi kurum görüşleri EK-1 de verilmektedir. Tablo 21. Genel Müdürlük ve Bakanlık Düzeyinde Görüşleri Talep Edilen Kurumlar NO KURUM ADI 1 Milli Savunma Bakanlığı 2 Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 3 İçişleri Bakanlığı 4 Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü 5 Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 6 Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü 7 Karayolları Genel Müdürlüğü 8 DSİ Genel Müdürlüğü 9 EÜAŞ Genel Müdürlüğü 10 TEİAŞ Genel Müdürlüğü 11 Boru Hatları İle Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) 12 Maden İşleri Genel Müdürlüğü 13 MTA Genel Müdürlüğü 14 Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) 15 Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) 16 Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 17 Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü 18 Orman Genel Müdürlüğü (Şanlıurfa ve Diyarbakır Orman Bölge Müdürlükleri) Tablo 22. Yerel Düzeyde Görüşleri Talep Edilen Kurum ve Kuruluşlar NO DİYARBAKIR 1 Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi 2 Kayapınar Belediyesi 3 Ergani Belediyesi 4 Diyarbakır İl Özel İdaresi 5 Diyarbakır İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü 6 Diyarbakır İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü 7 Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesi 8 Karacadağ Kalkınma Ajansı NO ŞANLIURFA 1 Siverek Belediyesi 2 Hilvan Belediyesi 3 Şanlıurfa Belediyesi 4 Şanlıurfa İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü 5 Şanlıurfa İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü 6 Şanlıurfa İl Özel İdaresi 38

51 Projeye İlişkin İzin Prosedürü (ÇED sürecinden sonra alınacak izinler) nin halen devam eden ÇED mühendislik hizmetleri işinin tamamlanmasının ardından aşağıdaki belirtilen izinler alınacaktır. Kamu kurum ve kuruluşlarının (Karayolları Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Boru Hatları ile Petrol Taşıma Genel Müdürlüğü, Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü, İlgili Belediyeler v.b.) bölgede mevcut olan veya planlanan yatırımları ile ilgili gerekli çalışmalar yapılacak ve izinler alınacaktır. Demiryolu hattı ile ilgili Kamulaştırma Planları hazırlanacak ve 4650 Sayılı Kamulaştırma Kanunu na göre gerekli işlemler yapılacaktır. Demiryolu hattı üzerinde yer alan tarım alanları ile ilgili olarak tarih ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği, Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulama Yönetmeliği, Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırmasına İlişkin Tüzüğe göre gerekli izinler alınacaktır Sayılı Değişik Zeytinciliğin Islah ve Yabanilerin Aşılanması Hakkında Kanuna göre gerekli izinler alınacaktır. Demiryolu hattının ormanlık alanlar kapsamındaki bölümler için tarih ve 6831 Sayılı Orman Kanununa göre gerekli izinler alınacaktır. Demiryolu hattı üzerinde yer alan mera vasıflı araziler için 4342 sayılı Mera Kanunu na göre gerekli izinler alınacaktır. Demiryolu hattının yapımı esnasında belirlenecek olan şantiye/şantiyeler ile ilgili olarak yüklenici firma tarafından gerekli izinler (su-atıksu, katı atık, tıbbi atıklar, atık yağlar v.b. ile ilgili) alınacaktır. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik Hükümleri gereği gerekli izinler alınmadan faaliyete başlanmayacaktır Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Zamanlama Tablosu Proje kapsamında, alt yapı inşaatı, üst yapı inşaatı, elektrifikasyon işlemleri, sinyalizasyon ve telekomünikasyon işlemleri gerçekleştirilecektir. Projenin ÇED Sürecinin 2013 yılı ortasına kadar tamamlanması planlanmaktadır. İnşaat faaliyetlerinin yılları arasında 5 yılda tamamlanması planlanmaktadır. Projenin Zamanlama Tablosu aşağıda verilmektedir. Tablo 23. Zamanlama Tablosu İş Grubu 1.Uygulama Projelerinin Hazırlanması 2-Alt Yapı İnşaatı Alt Yapı Aktarmaları Güzergâh Toprak İşleri Sanat Yapıları Alt ve Üst Geçitler Köprüler, Viyadükler Tüneller, Aç Kapa Tüneller İstasyon Bina ve Tesisleri Yıl 1.yıl 2.yıl 3.yıl 4.yıl 5.yıl 39

52 İş Grubu 3-Üst Yapı İnşaatı Malzeme Temini Poz Yapılması Elektrifikasyon Sinyalizasyon ve Telekomünikasyon Projeye İlişkin Finans Kaynakları Yıl 1.yıl 2.yıl 3.yıl 4.yıl 5.yıl Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu projesi için gerekli finans kaynağı, projenin uygulama safhasında o günkü ekonomik koşullara göre belirlenecek olup, ülkenin öz kaynaklarından yada dış kaynaklı kredi kullanımı ile karşılanması planlanmaktadır Proje Alanının Mülkiyet Durumu Proje Kapsamında Yapılacak Kamulaştırma Proje kapsamında güzergâh boyunca hattın sağından ve solundan yaklaşık 25 şer m olmak üzere ortalama 50 m. genişliğinde bir alanın kamulaştırma işlemleri yürütülecek olup, yapılması planlanan dolgu, yarma işlemleri ve sanat yapılarına bağlı olarak değişiklik göstermesi söz konusudur. Kamulaştırma genişliği İstasyonlarda ise kamulaştırma değeri istasyonun büyüklüğüne göre belirlenecektir. Kamulaştırma işlemi; arazilerin mülkiyet durumuna (kadastro görmüş alanlar, kadastro görmemiş alanlar, devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan alanlar v.b) göre değişiklik göstermektedir. Yapılacak olan kamulaştırma işlemleri ile ilgili bilgiler aşağıda verilmektedir. I- Kadastro Görmüş Arazilerde Yapılacak Olan Kamulaştırma İşlemleri Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu hattının geçtiği kadastro görmüş parsellerde tapuda ismi geçen parsel sahiplerinin (kendisi ölmüş olup ta tapu sicil kütüğünde intikali yapılmayan parsellerde nüfus kaydına göre mirasçılarının) adreslerine iadeli taahhütlü mektupla bilgi verilecektir. Mektubu alan malik; mektupta belirtilen irtibat bürosu ile irtibata geçerse kendi parselinin bedeli bildirilecek, bildirilen bedelini kabul ederse anlaşma tutanağı ile karşılıklı evrak imzalanacaktır. Kamulaştırma Kanunu nun 8. maddesine göre 45 gün içerisinde bu para bankaya yatırılarak malik; Tapu Sicil Müdürlüğü nde rıza-i ferağ vermek üzere davet edilecektir. Hak sahibi; Tapu Sicil Müdürlüğü nde belirtilen günde imzası alınarak kendisine anlaşılan bedel ödenecektir. Tapu kaydında malik birden fazlaysa; kanun gereği herkes kendi hissesinden sorumlu olup hissesini vermek istemeyenlere de yukarıda açıklanan usule göre ödeme yapılacaktır. Ayrıca tapuda ölü olan maliklerin mirasçıları veraset ilanı çıkartarak tapu kaydını kendi adlarına tescil ettirmeleri gerekecektir. Kendilerine belirtilen bedeli kabul etmeyen maliklere; Kamulaştırma Kanunu nun 27. maddesine göre acele kamulaştırma uygulanacaktır. Buna göre bağlı bulunduğu mahalli idaredeki mahkemeye gerekli başvurular yapılacak, mahkemenin belirleyeceği bilirkişilerle beraber arazide keşif yapılacak ve mahkemenin belirlediği bedel malikler adına bankaya bloke 40

53 edilecektir. Yatırılan bedeli malik kabul edip tapuda rıza-i ferağ verme işlemine razı olursa kendisinin tapuda imzası alınarak bedelin blokesi kaldırılacak ve ödeme yapılacaktır. II- Kadastro Görmemiş Arazilerde Yapılacak Olan Kamulaştırmalar: Demiryolu hattının geçtiği kadastro görmemiş tapusuz alanlarda, Kamulaştırma Kanunu hükümleri çerçevesinde köy halkından seçilen kişiler, mahkemelerce bilirkişi olarak seçilmiş, yeminleri yaptırılmış olup bu yeminli bilirkişiler kanalıyla arazide bire bir yapılan çalışma sonucu zilyedler tespit edilmiş, yeminli bilirkişilerle beraber muhtar ve azaların da imzaladığı zilyed tespit tutanakları düzenleyecektir. Bu tutanaklar esas alınarak, öncelikle kamulaştırma kanununun 27. maddesine göre acele kamulaştırma uygulanacaktır. Buna göre ilgili Mahkemeye başvurulacak, mahkemenin belirleyeceği bilirkişilerle beraber arazide keşif yapılacak ve mahkemenin belirlediği bedel hak sahibi adına bankaya bloke edilecektir. Ancak bu parayı hak sahipleri hemen alamayacaktır. Arazinin tapusuz olması nedeniyle zilyediliğin mahkeme tarafından da tespiti gerekmektedir. Bunun için hemen Kamulaştırma Kanunu nun 19. maddesine göre tekrar dava açılacaktır. Bu davada hem zilyed hem de kamulaştırma bedeli tespit edilecektir. Demiryolu hattının inşaatı esnasında hat güzergâhı civarındaki arazilere zarar verilmesi halinde, sahada yapılacak inceleme sonucunda iddia edildiği şekilde zararın varlığı tespit edilmesi durumunda; tespit edilen bu zarar inşaat işlerini yürüten yüklenici firma tarafından karşılanacaktır. Hat güzergâhı kamulaştırma alanı içinde yer alan mevcut yapılar, yapılaşmalar konutlar ve çalışmaları süren diğer planlı alanlar ile ilgili olarak gerekli inceleme yapıldıktan sonra kamulaştırma planları oluşturularak söz konusu yapılar kamulaştırılacaktır. ile ilgili etüt proje mühendislik hizmetleri işi devam etmektedir. Söz konusu işler kapsamında yapıma esas olacak demiryolu hattı nihai güzergâhına ait projelendirme çalışmaları, 1/2000 ölçekli şeritvari haritalarının alınması ve güzergâhın bu haritalara işlenmesi işleri devam edecektir. Dolayısıyla planlanan demiryolu projesi için yapılacak olan kamulaştırmalar, kamulaştırılacak alanların özellikleri, büyüklüğü, harita üzerinde gösterimi; proje ile ilgili devam eden ÇED süreci sonrasında yapılacaktır. III- Devletin Hüküm ve Tasarrufu Altındaki Araziler Proje güzergâhı boyunca Devletin Hüküm ve Tasarrufunda yer alan arazilerde kamulaştırma çalışmaları, tarafından ilgili devlet kurumundan gerekli izinler alınarak yapılacaktır. IV- Orman Alanları Proje kapsamında orman alanı bulunmamaktadır Kamulaştırılacak Alanların Mevcut Kullanım ve Mülkiyet Durumu (kamulaştırılacak alanların 1/ ölçekli harita üzerinde gösterimi) Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Proje güzergâhı Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri nden ve ilçelerinden geçmektedir. Tablo 47 te (Bkz. Bölüm ) güzergâhın km ler bazında toprak grupları ve arazi kullanımları verilmektedir. Güzergâh boyunca tarım, mera, çayır, fundalık ve 41

54 yerleşim yerlerinden geçtiği tespit edilmiştir ve demiryolu hattı platform genişliği (14.5 m) göz önünde bulundurularak hesaplamalar yapılmıştır. Bu doğrultuda, proje kapsamında yaklaşık 33,100 m.si (479,950 m 2 ) kuru tarım alanlarından, 62,600 m.si (907,700 m 2 ) sulu tarım alanlarından, 9,900 m.si (143,550 m 2 ) mera alanlarından, 41,000 m.si (594,500) çayır alanlarından ve 400 m.si (5,800 m 2 ) yerleşim alanlarından geçmektedir. Demiryolu güzergâhında tarım ve yerleşim alanları özel mülkiyete aittir. Demiryolu güzergahının yaklaşık olarak 96.1 km.si (1,393,450 m 2 ) özel mülkiyet alanlarından geçmektedir. Demiryolu güzergâhında orman, mera, fundalık, çayırlık alanlarda kamulaştırma işlemi uygulanmamaktadır. 42

55 BÖLÜM-II PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU

56 BÖLÜM 2: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU 2.1. Güzergâhın, Yarma, Dolgu ve Şantiye Alanlarının, Kullanılacak Malzeme Ocaklarının ve Proje Alanı Yakın Çevresinde Bulunan Tarım Arazilerinin, Yeraltı ve Yüzey Sularının, Deprem Kuşaklarının, Jeolojik Yapının, Yerleşim Alanlarının, Ulaşım Ağının, Enerji Nakil Hatlarının, Boru Hatlarının, Arazi Kabiliyetinin, Güzergâhın Yakın Çevresinde Faaliyetine Devam Etmekte Olan Diğer Kullanımların Yerlerine İlişkin Verilerin 1/ Ölçekli Topografik Harita Üzerine Lejant Bilgileri İle Beraber Gösterimi, İsim, Yön ve Proje Alanına Uzaklıklarının Belirtilerek Güzergâhın Fotoğraflandırılması Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Hattının sağından ve solundan er m olmak üzere m genişliğindeki alan; ÇED inceleme alanı olarak tanımlanmıştır. Hat güzergâhına ait; ÇED İnceleme Alanı (2 km), topoğrafik özelliklerini gösterir 1/ Ölçekli Topografik Harita EK 2, Koordinat bilgileri ve uydu görüntüsü EK 3, 1/ Ölçekli Haritası EK 4, 1/5000 Ölçekli Harita EK 5, Nüfus Yoğunluğu Haritası EK 7, Yer Bulduru Haritası Şekil 10, Hat güzergâhına ait fotoğraflar EK 8, Jeolojik Jeoteknik Araştırma Raporu ve Profil Paftaları İle Enkesitleri(Sondaj Noktaları İşaretlenmiş Güzergâh Jeolojisi Haritaları) EK 10, Arazi Varlığı Haritası EK 14 olarak verilmiştir. Yerleşim Alanları: Demiryolu hattının güzergâhında yer alan yerleşim alanları ve hatta olan mesafeleri il il olarak Bölüm de verilmektedir. Faaliyet Alanı Koordinatları: Proje konusu demiryolu koordinatları EK 3 olarak sunulmaktadır. Faaliyet Alanı Yer Bulduru Haritası:, Diyarbakır İli Merkez İlçesi nden başlamaktadır. Diyarbakır İli nde Yenişehir, Kayapınar, Bağlar ve Ergani İlçeleri idari sınırlarından geçmektedir. Sonrasında ise Şanlıurfa İli Siverek ve Hilvan İlçeleri idari sınırlarından geçerek Şanlıurfa İli Merkez İlçesi nde sonlanmaktadır. Faaliyet alanı Yer Bulduru Haritası Şekil 9 da verilmektedir. 43

57 Şekil 9. Yer Bulduru Haritası 44

58 2.2. Proje Yerinin İlgili İdaresince Onanmış Şanlıurfa-Diyarbakır-Adıyaman 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Üzerinde Gösterimi (*) (onaylı uygulama imar planları ile uyumu açısından inceleme yapılması) Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Güzergâhı; Adıyaman-Şanlıurfa-Diyarbakır Planlama Bölgesi tarihinde onaylanan 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı kapsamında yer almaktadır. Söz konusu proje güzergâhı Adıyaman-Şanlıurfa-Diyarbakır Planlama Bölgesi için hazırlanmış olan onaylı 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planında ilk planlanan hali ile yer almaktadır. Güzergâh için çeşitli kurum ve kuruluşlardan veriler ile yapılan detaylı etüt çalışması sonrasında revizyonlar yapılarak, güzergâhın son hali hazırlanmıştır. Güzergâhın Çevre Düzeni Planı EK-9 olarak verilmektedir. Güzergâhın Çevre Düzeni Planlarına göre değerlendirilmesi yapıldığında güzergâh; güzergâh üzerinde yerleşim alanları, tarım alanları, sulama alanları, mera alanları, dere geçişleri, yol geçişleri bulunmaktadır. Söz konusu demiryolu projesi, 1/ Ölçekli Adıyaman-Şanlıurfa-Diyarbakır Çevre Düzeni Planı 4.20 ve 4.38 Plan Uygulama Hükümleri kapsamında kalmaktadır. Bu kapsamda imar planları ilgili kurum ve kuruluşların uygun görüşlerine uyularak ilgili idaresince hazırlatılacaktır ve onaylatılacaktır. Onaylanan planlar sayısal ortamda veri tabanına işlenmek üzere Bakanlığa gönderilecektir. Söz konusu tesisler/tesis alanları amacı dışında kullanılmayacaktır Proje Alanının Onaylı 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1.000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Üzerinde Gösterimi (*) Demiryolu ile ilgili yapılacak olan istasyon ve tesisler için T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hazırlanacak Uygulama Projeleri, 3194 sayılı İmar Kanununa göre ve plan yapımına ait esaslara dair yönetmelik hükümlerine göre İmar Planı yapmaya Yetkili kurumlara (İl Özel İdareleri ve Belediyeler) gönderilerek 1/1000 ve 1/5000 Ölçekli İmar Planlarına işlemeleri sağlanacaktır. Proje kapsamında güzergâhta olabilecek tüm değişikliklerden ilgili belediyeler ve İl Özel İdareleri haberdar edilecektir. ile ilgili güzergâhın geçtiği Belediye mücavir alanları için ilgili belediyelerden görüş ve imar planları temin edilmiştir. Bu kapsamda alınan görüşler aşağıda özetlenmiştir. Ayrıca güzergâhın geçmekte olduğu ilgili belediyelerden temin edilen imar planları EK-15 te verilmektedir. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ile güzergâhın ön etüt çalışmaları esnasında görüşmeler yapılarak istenilen revizyonlar gerçekleştirilmiştir. Temin edilen tarihli görüşte, revizyon sonrası güzergâhın incelendiği, küçük bir kısmının imarlı alanda kaldığı, güzergâhın genel anlamda imar planlarıyla uyumlu olduğu belirtilmiştir. (Bkz.Ek-1) 45

59 Kayapınar Belediyesi (Diyarbakır) Söz konusu proje ile ilgili Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi nden görüş temin edilmesini talep etmişlerdir. (Bkz.Ek-1) Yenişehir Belediyesi (Diyarbakır) Demiryolu güzergâhı incelenmesi neticesinde, kent içinde mevcut bulunan demiryolu ve yürürlükteki imar planlarının göz önünde bulundurulmasının kentsel ulaşım ve gelişime katkı sağlayacağının tespit edildiği belirtilmiştir. (Bkz.Ek-1) Ergani Belediyesi (Diyarbakır) Demiryolu güzergâhı incelenmesi neticesinde demiryolu projesinin yapımında herhangi bir sakınca bulunmadığı belirtilmiştir. (Bkz.Ek-1) Siverek Belediyesi (Şanlıurfa) Söz konusu demiryolu projesi incelenmiş olup uygun görüldüğü belirtilmiştir. (Bkz.Ek-1) Hilvan Belediyesi (Şanlıurfa) Söz konusu demiryolu projesi incelenmiş olup uygun görüldüğü belirtilmiştir. (Bkz.Ek-1) Ayrıca için İl Özel İdarelerinden üst ölçek planlarına dair görüş temin edilmiştir. Bu doğrultuda alınan görüşler aşağıda özetlenmiştir. Diyarbakır İl Özel İdaresi İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü Söz konusu demiryolu güzergâhının 1/ Ölçekli Adıyaman-Şanlıurfa-Diyarbakır Planlama Bölgesi Çevre Düzeni Planı nda yer aldığı ve planla uyumlu hazırlandığı belirtilmiştir. (Bkz.Ek-1) Şanlıurfa İl Özel İdaresi İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü Şanlıurfa İli ne ait Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanmış Şanlıurfa, Diyarbakır, Adıyaman illerine ait 1/ ölçekli çevre düzeni planı mevcut olduğu belirtilmiştir. (Bkz.Ek-1) Şanlıurfa İl Özel İdaresi Yapı Kontrol Müdürlüğü Söz konusu demiryolu güzergâhının Yedikuyu-Ağızhan Konut Planı içerisinden geçmekte olduğu, projelendirme aşamasında bu hususun dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir. Projenin tüm aşamalarında Şanlıurfa İl Özel İdaresi ile koordineli olarak çalışmalar yürütülecektir. (Bkz.Ek-1) 46

60 2.4. Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorunda Koruma Alanlarının (milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma alanları, yaban hayatı koruma alanları, biyogenetik rezerv alanları, biyosfer rezervleri, doğal sit ve anıtlar, arkeolojik, tarihi, kültürel sitler, özel çevre koruma alanı, Ramsar Alanı, sulak alan, turizm alanı ve merkezi gibi ÇED Yönetmeliği nin EK-V inde belirtilen Duyarlı Yöreler) Bulunup Bulunmadığı (var ise bu alanların proje alanına, etki alanına ve inceleme koridoruna olan mesafelerinin belirtilmesi, koordinatlarının verilmesi, Diyarbakır ve Şanlıurfa Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü görüşlerinin ÇED Raporuna eklenmesi) Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu güzergâhı ve etki alanında yer alan koruma alanları ile değerlendirme aşağıda ÇED Yönetmeliği EK-V inde bulunan duyarlı yöreler listesine göre yapılmıştır. 1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2 nci maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen "Milli Parklar", "Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları" hat güzergahında bulunmamaktadır. Konu ile ilgili Doğa Koruma Genel Müdürlüğü nden temin edilen görüş EK-1 de verilmektedir. b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları" hat güzergahında bulunmamaktadır. Konu ile ilgili Doğa Koruma Genel Müdürlüğü nden temin edilen görüş EK-1 de verilmektedir. c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. Konu ile ilgili Diyarbakır ve Şanlıurfa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nden temin edilen görüşler Ek-1 de verilmektedir. ç) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları hat güzergahında bulunmamaktadır. d) 31/12/2004 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. e) 2/11/1986 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49 uncu maddesinde tanımlanan "Hassas Kirlenme Bölgeleri" hat güzergahında bulunmamaktadır. f) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9 uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. Konu ile ilgili Tabiat Varlıkları Genel Müdürlüğü nden temin edilen görüş EK-1 de verilmektedir. 47

61 g) 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. ğ) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu uyarınca orman alanı sayılan yerler hat güzergahında bulunmamaktadır. Konu ile ilgili Şanlıurfa ve Diyarbakır Orman Bölge Müdürlüklerinden temin edilen inceleme ve değerlendirme formları EK-1 de verilmektedir. h) 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. ı) 26/1/1939 tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. i) 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar hat güzergahı boyunca bulunmaktadır. Mera alanlarını gösteren arazi varlığı haritası Ek-13 olarak verilmektedir. Ayrıca Tablo 44 te (Bkz. Bölüm ) güzergâhın km ler bazında geçmekte olduğu toprak grupları ve arazi kullanımları verilmektedir. j) 17/5/2005 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen kuru ve akar dereler yer almaktadır. alanlar 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli a) 20/2/1984 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi" (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan "Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları"nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, "Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları" hat güzergahında bulunmamaktadır. b) 12/6/1981 tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. ı) 23/10/1988 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan "Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol" gereği ülkemizde "Özel Koruma Alanı" olarak belirlenmiş alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. ıı) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan "Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit" listesinde yer alan alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. ııı) Cenova Deklerasyonu nun 17. maddesinde yer alan "Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin" yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. c) 14/2/1983 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi"nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan "Kültürel Miras" ve "Doğal Miras" statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. 48

62 ç) 17/5/1994 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi" (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar. hat güzergahında bulunmamaktadır. Konu ile ilgili Doğa Koruma Dairesi Başkanlığı ndan temin edilen görüş EK-1 de verilmektedir. d) 27/7/2003 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesinde yer alan alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. 3. Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar ve benzeri) hat güzergahında bulunmamaktadır. b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı güzergah boyunca bulunmaktadır. Tarım alanlarını gösteren arazi varlığı haritası Ek-13 olarak verilmektedir. Ayrıca Tablo 44 te (Bkz. Bölüm ) güzergâhın km ler bazında geçmekte olduğu toprak grupları ve arazi kullanımları verilmektedir. c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, güzergah boyunca bulunmaktadır. Tahdi Deresi, Hazanherabieşi Deresi, Benli Deresi, Çelik Deresi, Harman Deresi gibi yüzeysel suları kesmektedir. Projenin inşaat faaliyetlerine başlamadan önce, tarih ve sayılı Resmi Gazete de (Değişiklik: tarih ve sayılı R.G.) yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ne göre izin belgesi için müracaat formu doldurularak Orman ve Su işleri Bakanlığı Malatya Bölge Müdürlüğü ne müracaat yapılarak gerekli izin belgesi alınacaktır. ç) Göller, akarsular ve yeraltı suyu işletme sahaları: Hat güzergâhında akarsular yer almakta olup, göl ve yer altı suyu işletme sahaları bulunmamaktadır. d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar hat güzergahında bulunmamaktadır. 49

63 2.5. Proje Alanı ve Etki Alanında Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler Proje konusu Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Güzergâhı; - Karayolları, - Yerleşim alanları - Sulama alanları - Dere, - Elektrik iletim hatları - Boru hattı ile kesişmektedir. Güzergâh ile ilgili olarak çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarından mevcut ve planlanan projeleri ile ilgili olarak görüşler alınmış olup, güzergâh çevresinde bulunan askeri yasak bölgeler, boru hattı, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar aşağıda verilmiştir. Konu ile ilgili olarak alınan resmi görüşler EK-1 de verilmektedir. Genel Kurmay Başkanlığı Genel Kurmay Başkanlığı ndan tarihinde temin edilen görüşte, proje alanında Askeri Alan, Askeri Güvenlik Bölgesi ve Askeri Yasak Bölge bulunmadığı belirtilmiş olup, temin edilen Genel Kurmay Başkanlığı görüşü EK-1 Resmi Yazılarda verilmektedir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Güzergâh çevresinde mevcut ve planlanan OSB alanı bulunmadığı belirtilmiştir. Elektrik Üretim Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü Güzergâh çevresinde mevcut tesis, ileriye dönük herhangi bir plan, proje ve yatırım bulunmadığı belirtilmiştir. Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi Demiryolu güzergâhı ile ilgili olarak, TEİAŞ Genel Müdürlüğü Çevre, Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı görüşü alınmıştır. Güzergâh üzerinde yer alan Müdürlüğe ait enerji iletim hatlarıyla kesişme noktalarında; Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğinde belirtilen en küçük yaklaşım mesafelerini sağlayacak şekilde (44. Ve 46. Maddelerinde belirtilen yatay ve düşey yaklaşım mesafeleri) tesis edilmesi, Demiryolu güzergâhıyla enerji iletim hatlarının kesiştiği yerlerdeki direklerin, emniyetli geçişin sağlanması amacıyla tadilatının gerekmesi halinde bütün masrafların yüklenici firma tarafından karşılanması gerektiği, Kurumlar arası protokol yapılarak işlemlerin bu protokol dahilinde yapılması gerektiği belirtilmiştir. Demiryolu projesi, elektrik iletim hatları ile kesişme noktalarında Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğinde belirtilen en küçük yaklaşma mesafelerini sağlayacak şekilde tesis edilecektir. Ayrıca demiryolu güzergâhı ile, elektrik iletim hatları ile kesiştiği yerlerdeki direklerin 50

64 emniyetli geçişin sağlanması amacıyla tadilatın gerekmesi halinde bütün tadilatlar Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü tarafından karşılanması için TEİAŞ ile protokol yapılacaktır. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Genel Müdürlüğü Güzergâh üzerinde ortaklık bünyesinde herhangi bir çalışmanın bulunmadığı belirtilmiştir. EPDK Elektrik Piyasası Dairesi Başkanlığı ne ilişkin yapılan değerlendirmeler sonucu güzergâh yakınında, 791,7 MWm/768 MWm kurulu gücündeki, doğalgaz yakıtlı, termik kombine çevrim santrali yer aldığı belirtilmiştir. Güzergâh ile herhangi bir çakışma tespit edilmemiştir. Orman Genel Müdürlüğü Demiryolu hattının geçmekte olduğu güzergâh ormansız alan olmakla beraber, Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü, Şanlıurfa ve Diyarbakır Orman İşletme Müdürlükleri nden temin edilen Orman İnceleme Değerlendirme Formları Ek-1 Resmi Yazılarda sunulmaktadır. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Demiryolu hattının geçmekte olduğu güzergâh üzerinde Şanlıurfa ve Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü uzmanlarınca yapılan mahallinde incelemelerde 2863 sayılı yasa kapsamında kalan taşınmaz kültür varlığı tespit edilmemiştir. Konu ile ilgili görüşleri EK-1 Resmi Yazılarda sunulmaktadır. DSİ Projeleri Proje güzergâhında yer alan DSİ Bölge Müdürlüklerine ait projeler, uyulması gerekli hususlar Bölüm de verilmiştir. (Bkz. EK-1) Diyarbakır İl Özel İdaresi Temin edilen görüşte, söz konusu demiryolu güzergâhı ile köy yollarının çakıştığı bölgelerde yol ve sanat yapılarının proje kapsamına alınması ve ünitelerin il, ilçe merkezine ulaşımının sağlanması durumunda sakınca bulunmadığı belirtilmiştir. Ayrıca, Adıyaman-Şanlıurfa-Diyarbakır Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı, Plan Açıklama Raporu ve Plan Hükümlerine uygun olması durumunda sakınca bulunmadığı belirtilmiştir. (Bkz. EK-1) nin inşaat aşamasında köy yollarına zarar verilmeyecek, zarar verilmesi durumunda ise verilen zarar Altyapı yatırımları Genel Müdürülüğü tarafındankarşılanacaktır. 51

65 BÖLÜM-III PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ

66 BÖLÜM 3: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ 3.1. Demiryolu Projesinden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiğinin açıklanması, etki alanının harita üzerinde işaretlenmesi) etki alanı, inşaat ve işletme döneminde demiryolundan kaynaklanacak çevresel, sosyal, ekonomik ve sosyal boyuttaki etkilerin bir arada değerlendirilmesi ile belirlenmiştir. Proje güzergâhının sağından ve solundan er metre olmak üzere metre genişlindeki alan; inceleme alanı olarak belirlenmiştir. Bu genişlik T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından yayımlanan Demiryolları Planlama ve Tasarım Teknik Esasları kaynağında yer alan Güzergâh Tayini başlığı altında verilen aralıktır. Buna göre takribi güzergâhının belirlenmesi ve idarece onaylanması aşamasında hat güzergâhı söz konusu aralık sınırları içerisinde belirli kriterlere göre değişim gösterebilmekte ve bu aralığın dışına çıkılamamaktadır. Bu nedene projeye esas söz konusu aralık ÇED Raporu içeriğinde de inceme alanı olarak tanımlanmıştır. Söz konusu inceleme alanı proje kapsamında belirlenen takribi güzergâh ve yakın çevresinde yer alan ve ÇED Raporu içeriğinde incelenerek değerlendirilecek alan olarak tanımlanmaktadır. Proje etki alanı ise projenin yaratacağı potansiyel çevresel etkilerin bir arada değerlendirilmesi sonucunda hat çizgisi kaynak olarak alınarak dışa doğru belirlenen mesafedir. Proje etki alanı; faaliyetin çizgisel proje olması, inşaat ve işletme aşamalarında oluşabilecek hafriyat, toz (maksimum etki mesafesi 180 m) ve gürültü (maksimum etki mesafesi 88 m) gibi çevresel etkilerin genel olarak değerlendirilmesi sonucunda en kötü ihtimal göz önünde bulundurularak sağından ve solundan 250 m olmak üzere 500 m kabul edilmiştir. Bu alan içinde yer alan yerleşim yerlerinde özellikle hat başlangıcı olan Diyarbakır İli, Siverek İlçesi mahalleleri, Hilvan Göktepe Köyü, Şanlıurfa Gölgen Köyü, Yukarıkoymat Köyü, Ortaören Köyü alanlarında yapılacak inşaat işlemleri ve işletme faaliyetleri sırasında yöre halkının olumsuz etkilenmemesi için özellikle ekstra önlemler alınacaktır. Projeye ait ÇED çalışmaları; güzergâhının sağından ve solundan er metre olmak üzere metre genişliğindeki koridora göre tanzim edilmektedir. ÇED İnceleme alanının da işaretli olduğu hat güzergâhı ve sanat yapılarının üzerinde yer aldığı 1/ ölçekli Topografik Harita EK 2 de verilmiştir Orman Alanları Proje Sahası, Etki Alanı ve İnceleme Koridorunda Bulunan Orman Alanı Miktarı (m 2 cinsinden, proje alanı orman alanı dışında ise en yakın orman alanı mesafesinin belirtilmesi) Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu projesi güzergâhının sağından ve solundan er metre olmak üzere metre genişliğindeki alan; ÇED İnceleme Alanı olarak tanımlanmıştır. Projeye ait ÇED çalışmaları; söz konusu alana göre tanzim edilmektedir. Hat güzergâhında herhangi ormanlık alan yer almamaktadır. 1/ ölçekli Adıyaman-Diyarbakır-Şanlıurfa Planlama Bölgesi Çevre Düzeni Planı incelenmiş olup, söz konusu demiryolu hattının Şanlıurfa 52

67 İli nde mevcut demiryolu hattı koridoruna oturduğu kesimde yaklaşık olarak 500 m mesafede Orman alanı bulunduğu tespit edilmiştir Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Orman Alanlarında Meşcere Tipi, Kapalılığı vb., Proje Sahasının İşaretlendiği 1/ Ölçekli Meşcere Haritası Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu hattı ile ilgili olarak Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü, Diyarbakır ve Şanlıurfa Orman İşletme Müdürlükleri nden Orman İnceleme ve Değerlendirme Formları temin edilmiştir. (Bkz. Ek-1) Temin edilen görüşte, güzergâh ve inceleme koridoru ağaçsız alan içerisinde kaldığından meşcere haritası verilmemektedir Projenin Orman Alanlarından Geçen Bölümünde Ne Kadar Ağaç Kesileceği, Kesilecek İse Bu Ağaçların Meşcere Tipi, Kapalılığı vb. Özellikleri Hat güzergâhı üzerinde (inceleme koridoru içerisinde) herhangi ormanlık alan yer almamaktadır. Diyarbakır ve Şanlıurfa Orman İşletme Müdürlükleri nden Orman İnceleme ve Değerlendirme Formlarında sahanın ağaçsız alan olarak değerlendirilmiş olması nedeniyle ağaç kesilmesi söz konusu değildir Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Jeolojik Özellikler Genel Jeoloji (1/ ölçekli jeoloji haritası) Diyarbakır Şanlıurfa Demiryolu güzergâhını içine alan bölge Güneydoğu Anadolu otoktonunun kuzey ucunda yer alan bölgede, otoktona ait en yaşlı kaya birimleri olarak geç Kampaniyen Maastrihtiyen yaşlı kumtaşı, şeyl ve marnlardan oluşan Kastek formasyonu yer alır. Daha üstte istifi Eosen Oligosen yaşlı genelde karbonatlardan oluşan Midyat grubu uyumsuzlukla örter. Midyat grubunun alt kesiminde Erken Eosen yaşlı karasal kırıntılardan oluşan Gercüş formasyonu bulunur. Gercüş formasyonu üzerinde Eosen yaşlı kireçtaşlarından oluşan Hoya formasyonu, daha üstte ise Geç Eosen Oligosen yaşlı kireçtaşı, killi kireçtaşı ve çörtlü kireçtaşlarından oluşan Fırat formasyonu ile Orta Geç Miyosen yaşlı konglomera, kumtaşı, miltaşı, şeyl ve çamurtaşlarından oluşan Şelmo formasyonu uyumsuzlukla izlenir. Bölgede allokton konumlu Koçali Karadut naplarına ait Kretase yaşlı silisli şeyl, killi kiraçtaşı, kiraçtaşı ve çörtlerden oluşan Karadut karmaşığı Üst Kretase sonlarında bölgeye yerleşmiştir. Karacadağ volkanitlerinin ilk evresini oluşturan Geç Miyosen Erken Pliyosen yaşlı Siverek grubu; birinci fazını oluşturan Geç Miyosen yaşlı Kördis bazaltı, üçüncü fazını oluşturan Erken Pliyosen yaşlı Çavuşlu bazaltı, dördüncü fazı oluşturan Erken Pliyosen yaşlı Çelebi bazaltı ve Barzadağı bazaltı ile gruba ilişkin aglomera, tüf, tüfit gibi kayalardan oluşan Gökçetaş piroklastikleri ile temsil edilir. Tüm bu kaya birimleri üzerinde Pliyosen Kuvaterner yaşlı adlanmamış karasal çökeller ve Kuvaterner yaşlı alüvyonlar yer alır. Bölgede yer alan sıkışma rejiminin etkisiyle, kuzeyden güneye bindirmeler, kuzeybatı güneydoğu doğrultulu ter ve normal faylar ile kuzeybatı güneydoğu gidişli antiklinal ve senklinaller gelişmiştir. Diyarbakır Şanlıurfa arasında öngörülen demiryolu güzergâhını içine alan koridorda yüzeylenen formasyonların stratigrafik, yapısal ve litolojik özellikleri Şekil 10 de açıklanmaktadır. 53

68 Yerel Jeoloji Diyarbakır Şanlıurfa arasında öngörülen demiryolu güzergâhını içine alan koridorda yüzeylenen formasyonların stratigrafik, yapısal ve litolojik özellikleri aşağıda açıklanmaktadır. Güneydoğu da Prekambriyen den Kuvaterner e kadar gelişmiş genelde platform tipi çökellerikapsayan Güneydoğu Anadolu otoktonu, Arap plakası nın Anadolu ya uzayan Kuzey kenarını temsil eder. Genelde epirojenik hareketlerin etkisi altında gelişen otoktonun kuzey kenarı önce Üst Kretase sonlarında ve daha sonra da Miyosen sonlarında allokton kütlelerin yerleşimine sahne olmuştur. Güneydoğu Anadolu otoktonunun kuzeyi allokton kütlelerle sınırlanmıştır. Midyat Grubu Kastel Formasyonu Bu formasyon ince orta kalın tabakalı gri, yeşilimsi gri renkli kumtaşı, şeyl ve marn ardalanmasından oluşur. Bazı alanlarda kumtaşı ara seviyeler halindedir. Yer yer killi kireçtaşı ve silttaşı seviyeleri de kapsayan Kastel formasyonundaki kumtaşları, serpantinit kuvars, radyolarit, çört vb. taneler içerir. Yer yer konglomera seviyeleri de kapsar. Bazı alanlarda ise türbiditik karakterde konglomera, kumtaşı, silttaşı, kiltaşı, marn, şeyl ardalanması şeklinde kaya türleri kapsar. Güneydoğu Anadolu genelinde Sayındere formasyonu üzerinde geçişli olarak yer alan Kastel formasyonu, üstte Karadut karmaşığının allokton kütleleri tarafından tektonik olarak örtülür. İnceleme alanında, Güneydoğu Anadolu otoktonunun en yaşlı birimini oluşturan Kastek formasyonunun alt ilişkisi gözlenemez. Üstte ise Midyat grubunun Gercüş formasyonu tarafından uyumsuzlukla, Karadut karmaşığı tarafından da tektonik olarak örtülür. Formasyonun kalınlığı Güneydoğu Anadolu bölgesinde 1100 metreye ulaşmasına karşın inceleme alanında yaklaşık 750 metre kalınlığa sahiptir. Bu formasyon, ince taneli kırıntılardan yanal yönde kaba taneli kırıntılara geçer. Önceki araştırmacılara göre Kastel formasyonunun yaşı geç Kampaniyen Maastrihtiyen olarak kabul edilmiştir. Gaziantep Formasyonu (Teog) Killi, tebeşirli kireçtaşlarından oluşan formasyon Peksü (1958a,b) tarafından adlandırılmıştır. Formasyon ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşlarından oluşur. Altta orta kalın tabakalı, ince kavkılı, kötü poroziteli, glokonili, piritli, fosfatlı, çört nodüllü, yer yer marn ara seviyeli killi kireçtaşı ve kireçtaşları, bunların üzerinde beyaz, krem renkli, ince kavkı parçalı, yer yer kahverenkli, hidrokarbon lekeli, ince orta tabakalı, tebeşirli, piritli, glokonili ve fosfatlı killi kireçtaşları yer alır. Formasyonun üst kesiminde orta kalın tabakalı, algli, ekinidli, bej, açık kahverenkli kireçtaşları bulunur. Gaziantep formasyonu, çoğun çört nodül ve bantlı oluşu, tebeşirli görünümü ve yumuşak bir topografya oluşturması ile ayırtmandır. İnceleme alanındaki en yaşlı birim olarak izlenen Gaziantep formasyonu, üstte Erken Miyosen yaşlı Fırat formasyonu ve Kördis bazaltı tarafından uyumsuz olarak örtülür. Kalınlığı Güneydoğu Anadolu bölgesinde m arasında değişen birim, inceleme alanında 300 m kalınlığa sahiptir. Fosil bulgularına göre bu formasyon Eosen Oligosen yaşlı kabul edilmektedir. Fırat Formasyonu (Tmf) Genelde algli kireçtaşlarından oluşan formasyon Peksü (1969) tarafından adlandırılmıştır. Formasyon masif ve orta kalın tabakalı, seyrek ince tabakalı, krem, bej, gri, açık gri renkli, bol 54

69 kırmızı alg, broyozoa, mercan, ekinid, mollusk kavkılı, bentik foraminiferli, yer yer dolomit kristalli, kötü poroziteli, taban seviyelerinde karbonat çakıllı istiftaşı / bağlamtaşı, yer yer vaketaşı karakterindeki kireçtaşlarından oluşur. Formasyonun tabanında yer yer karbonat çakıllı kireçtaşı ve dolomit çakıllı, kötü boylanmalı karbonat çakıltaşları yer alır. Birim üstte bej, krem renkli, ince çok kalın tabakalı, yer yer som, kırılgan, bol kırmızı alg, broyozoa, mercan, iri bentik foraminifer, ekinid ve mollusk kavkılı, istiftaşı ve vaketaşı karakterinde kireçtaşları ile sonlanır. Formasyon altta, Gaziantep formasyonu ile temsil edilen Midyat grubu üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Üstte Kördis bazaltı ve alüvyonlar tarafından uyumsuz olarak örtülür. 350 m kalınlığa sahiptir. Bu formasyon içerdiği fosillere göre Erken Miyosen yaşlı kabul edilmiştir. Şelmo Formasyonu (Tmş) Şelmo formasyonu, ince orta kalın, yer yer çapraz tabakalı, kırmızı, kızıl kahve, gri, yeşil, yeşilimsi gri, alacalı renkli, konglomera, kumtaşı, miltaşı, şeyl, çamurtaşı ardalanmasından oluşur. Formasyonun alt kesiminde, yer yer beyaz renkli jips seviyeleri izlenir. Kırıntıların birbirine göre oranı yöreden yöreye değişir. Bazen kumtaşı, şeyl egemen iken, bazen de konglomeralar egemendir. Kumtaşları altta ince, üstte kalın tabakalı, çapraz katmanlanmalı, sertçe, kötü boylanmalı, kaba dokulu, poroz, karbonat çimentoludur. Konglomeralar alacalı renkli, orta iri taneli, genelde kireçtaşı çakıllı ve karbonat çimentoludur. Şeyler gri, morumsu kahverengi, yeşilimsi, kırmızımsı renkli, laminalı, ince tabakalanmalı, sert, sıkı dokulu yer yer gevrek ve seyrek mikalıdır. Bu formasyon, inceleme alanından 100 metre kalınlığa sahip olmakla birlikte, güneyde 175 ile 240 metre kalınlıklarında gözlenir. Birimin yaşı ise Orta Geç Miyosen olarak kabul edilmektedir. Siverek Grubu Kördis bazaltı (Tmkö) Siverek grubunun en yaşlı bazaltik lavları Kördis bazaltı olarak tanımlanmıştır. Başlıca koyu gri, siyah renkli olivin bazalt ve olivin ojit bazaltlardan oluşur. Bazaltlar porfirik dokulu, yer yer gaz boşluklu, boşluklar kalsit dolgulu olup, olivin, ojit ve plajiyoklas fenokristalleri içerir. Bol eklemli olan bazaltlar yuvarlağımsı, bloksal ayrışmalıdır. Yayvan bir topografya oluşturur ve üzerinde 5 m ye varan toprak örtüsü gelişmiştir. Kördis bazaltı güneydoğu Anadoluda altta Mardin grubu, Adıyaman grubu, Midyat grubu ve en genç olarak da Orta Geç Miyosen yaşlı Şelmo formasyonu üzerinde yer alır. İnceleme alanında ise Midyat grubunun Gaziantep formasyonu, Fırat formasyonu ve Şelmo formasyonu uyumsuz olarak yer alır. Üstte ise Çavuşlu bazaltı tarafından uyumsuz olarak örtülür. Birimin kalınlığı 180 m ye kadar ulaşır. Formasyonun yaşı Geç Miyosen olarak belirlenmiştir. Çavuşlu bazaltı (Tplç) Siyah renkli olivin bazalt ve olivin ojit bazalt türünde, porfirik dokulu, olivin, ojit ve plajiyoklas fenokristalli, yer yer gaz boşluklu, boşluklar kalsit dolguludur. Az oranda bloklaşma ve bloklar arasında toprak oluşumu gelişmiştir. Çavuşlu bazaltı, Kördis bazaltı üzerinde uyumsuz 55

70 olarak yer alır. Üzerinde ise başka bir birim yer almamaktadır. Birimin kalınlığı yaklaşık 80 metredir. Çavuşlu bazaltı ile dokanak halinde olan Pliyosen yaşlı karasal ortam ürünü fosiller içeren çökeller göz önüne alınarak birimin yaşı Erken Pliyosen olarak kabul edilmiştir. Alitaşıtepe bazaltı (Plal) Siverek grubu volkanitlerinin üçüncü fazını oluşturan bazaltik lavların diğer kesimi Alitaşıtepe bazaltı olarak tanımlanmıştır. Siyah renkli, olivin bazalt ve olivin ojit bazalt türünde, porfirik dokulu, olivin ojit bazalt türünde, porfirik dokulu, olivin, ojit ve plajiyoklas fenokristalli, sert dokulu, yer yer gaz boşluklu, boşluklar kalsit dolguludur. Az oranda bloklaşma ve bloklar arasında toprak oluşumu gelişmiştir. Alitaşıtepe bazaltı, Kördis bazaltı, Çiftağaç bazaltı ve Çavuşlu bazaltı üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Üzerinde Çelebi bazaltı ve Barzadağı bazaltı ile Seyran bazaltı ve Hırkapınar bazaltı yer alır. Birim Siverek grubunun Gökçetaş piroklastikleriyle yanalda ve düşeyde geçişlidir. Birimin kalınlığı yaklaşık 100 m ye kadar ulaşmaktadır. Alitaşıtepe bazaltının yaşı Erken Pliyosen olarak kabul edilmektedir. Çelebi bazaltı (Plçe) Siverek grubu volkanitlerinin dördüncü ve son fazını oluşturan bazaltik lavların bir kısmı Çelebi bazaltı olarak tanımlanmıştır. Siyah renkli, olivin bazalt ve olivin ojit bazalt türünde, porfirik dokulu, olivin, ojit ve plajiyoklas fenokristalli, sert dokulu, yer yer gaz boşluklu, boşluklar kalsit dolguludur. Alttaki diğer fazların üzerinde topoğrafik yükselti oluşturan bazaltlarda sınırlı bir bloklaşma gözlense de toprak oluşumu az oranda gelişmiştir. Çelebi bazaltı, Kördis bazaltı, Çavuşlu bazaltı ve Alitaşıtepe bazaltı üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Üstte ise Barzadağı bazaltı ile İnanözü bazaltı tarafından örtülür. Birim Gökçetaş piroklastikleriyle yanalda ve düşeyde geçişlidir. Birimin kalınlığı yaklaşık 100 m ye kadar ulaşmaktadır. Çelebi bazaltının yaşı Erken Pliyosen olarak kabul edilmektedir. Karacadağ Grubu Kuşdoğan bazaltı (Plku) Karacadağ grubunun ilk fazını oluşturan bazaltlar, üç ayrı lav akıntısı şeklinde belirlenerek bunlardan ilki Kuşdoğan bazaltı olarak tanımlanmıştır. Koyu gri, siyah renkli, olivin bazalt ve olivin ojit bazalt türünde, porfirik dokulu, olivin, ojit ve plajiyoklas fenokristalli, yer yer gaz boşluklu, boşluklar kalsit dolguludur. Birimi oluşturan lavlarda köşeli bloklar halinde ayrışma gözlenir ve üzerinde kısmen toprak örtüsü gelişmiştir. Kuşdoğan bazaltının Diyarbakır M 43 paftasında altındaki birimlerle olan ilişkisi gözlenemez. Üstte ise Seyran bazaltı ve Hırkapınar bazaltı ile İnanözü bazaltı tarafından uyumsuzlukla örtülür. Kuşdoğan bazaltı, Mergimir piroklastikleri ile yanalda ve düşeyde geçişlidir. Birimin kalınlığı yaklaşık 300 m ye kadar ulaşır. Kuşdoğan bazaltı, Geç Pliyosen yaşlı olarak kabul edilmektedir. Seyran bazaltı (Plse) Karacadağ grubunun ilk fazını oluşturan bazaltik lavların bir kesimi Seyran bazaltı olarak tanımlanmıştır. İnceleme alanının kuzeyinde geniş bir yayılıma sahip olan bazaltlar, koyu gri, 56

71 siyah renkli, olivin bazalt ve olivin ojit bazalt türünde, porfirik dokulu, olivin, ojit ve plajiyoklas fenokristalli, yer yer gaz boşluklu, boşluklar kalsit dolguludur. Birimi oluşturan lavlarda köşeli bloklar halinde ayrışma gözlenir ve üzerinde kısmen toprak örtüsü gelişmiştir. İnceleme alanında, Kördis bazaltı, Çavuşlu bazaltı ve Alitaşıtepe bazaltı, Kuşdoğan bazaltı üzerinde yer alır. Üstte ise Hırkapınar bazaltı İnanözü bazaltı ile Hama bazaltı ve Leblebitaşı bazaltı tarafından uyumsuzlukla örtülür. Seyran bazaltı, Mergimir piroklastikleri ile yanalda ve düşeyde geçişlidir. Birimin kalınlığı yaklaşık 250 m ye kadar ulaşır. Seyran bazaltı, Geç Pliyosen yaşlı olarak kabul edilmektedir. Hırkapınar bazaltı (Plhı) Karacadağ grubunun ilk fazını oluşturan bazaltik lavların diğer bir kesimi de Hırkapınar bazaltı olarak tanımlanmıştır. Koyu gri, siyah renkli, olivin bazalt ve olivin ojit bazalt türünde, porfirik dokulu, olivin, ojit ve plajiyoklas fenokristalli, yer yer gaz boşluklu, boşluklar kalsit dolguludur. Birimi oluşturan lavlarda köşeli bloklar halinde ayrışma gözlenir ve üzerinde kısmen toprak örtüsü gelişmiştir. Hırkapınar bazaltı, Kördis bazaltı, Çavuşlu bazaltı ve Alitaşıtepe bazaltı, Kuşdoğan bazaltı ve Seyran bazaltı üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Üstte ise İnanözü bazaltı ve Karabahçe bazaltı tarafından uyumsuzlukla örtülür. Hırkapınar bazaltı, Mergimir piroklastikleri ile yanalda ve düşeyde geçişlidir. Birimin kalınlığı yaklaşık 200 m ye kadar ulaşır. Hırkapınar bazaltı, Geç Pliyosen yaşlı olarak kabul edilmektedir. İnanözü bazaltı (Pli) Karacadağ grubunun ikinci fazını oluşturan bazaltik lavlar İnanözü bazaltı olarak tanımlanmıştır. Koyu gri, siyah renkli, olivin bazalt ve olivin ojit bazalt türünde, porfirik dokulu, olivin, ojit ve plajiyoklas fenokristalli, yer yer gaz boşluklu, boşluklar kalsit dolguludur. Birimi oluşturan lavlarda köşeli bloklar halinde ayrışma gözlenir ve üzerinde kısmen toprak örtüsü gelişmiştir. İnanözü bazaltı altta Kördis bazaltı, Çiftağaç bazaltı, Çavuşlu bazaltı ve Çelebi bazaltı, Kuşdoğan, Seyran ve Hırkapınar bazaltı üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Karabahçe bazaltı ve Çelkenyayla bazaltı, Hama bazaltı ve Leblebitaşı bazaltı tarafından uyumsuzlukla örtülür. İnanözü bazaltı, Mergimir piroklastikleri ile yanalda ve düşeyde geçişlidir. Birimin kalınlığı yaklaşık 150 m ye kadar ulaşır. İnanözü bazaltı, Geç Pliyosen yaşlı olarak kabul edilmektedir. Çelkenyayla bazaltı (Qç) Karacadağ grubunun üçüncü ve son fazını oluşturan bazaltik lavların diğer bir kesimi Çelkenyayla bazaltı olarak tanımlanmıştır. Koyu gri, siyah renkli, olivin bazalt ve olivin ojit bazalt türünde, porfirik dokulu, olivin, ojit ve plajiyoklas fenokristalli, yer yer gaz boşluklu, boşluklar kalsit dolguludur. Birimi oluşturan lavlarda köşeli bloklar halinde ayrışma gözlenir ve üzerinde kısmen toprak örtüsü gelişmiştir. Çelkenyayla bazaltı altta İnanözü bazaltı üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Çelkenyayla bazaltı, Mergimir piroklastikleri ile yanalda ve düşeyde geçişlidir. Birimin kalınlığı yaklaşık 60 m ye kadar ulaşır. Birimden Haksal (1981) ve Ercan ve diğ. (1991) tarafından alınan örneklerden erken Pleyistosen yaşı elde edilmiştir. 57

72 Şekil 10. Genelleştirilmiş Stratigrafik Dikme Kesit 58

73 İnceleme Alanı Jeolojisi, Jeolojik Açıdan Risk Teşkil Eden Bölgeler (hat boyu jeolojik kesitler) İnceleme Alanı Jeolojisi Diyarbakır Şanlıurfa Demiryolu güzergâhı için nda yüzeylenen zemin ve kaya birimlerinin sınırları ve konumları, Yüksel Proje Uluslararası A.Ş. tarafından Ekim 2012 de hazırlanmış olan Ek 10 da verilen mühendislik jeolojisi haritası ve jeolojik jeoteknik profil ve enkesitlerde sunulmuş, zemin profilini oluşturan birimlerle ilgili açıklamalar aşağıda verilmiştir. Km: güzergâhın bu kesiminde; Karacadağ volkaniklerine (Tplkv) ait vesiküler bazalt ve aglomera ile kolüvyal örtüler bulunmaktadır. Vesiküler bazaltlar koyu gri gri renkli, sert, dayanımlı, az ayrışmış, yoğun gaz boşluklu olup boşluklar temiz yer yer de kalsitdolguludur. Aglomeralar; kahve açık kahverengi, kahverengimsi gri renkli ufalanabilir az sert, zayıf çok zayıf dayanımlı, orta çok ayrışmış tüf matriks içerisinde %50 60 oranında köseli, sert, dayanımlı, az orta ayrışmış, volkanik (vesiküler bazalt) kökenli kayaç parçaları gözlemlenmektedir. Genellikle vesiküler bazaltlar içerisinde gözlemlenen süreksizlikler ise düzlemsel ondüleli, pürüzlü, açık yer yer 1 cm ye kadar kalsit kil dolgulu olup yer yer FeO sıvanmalıdır. Karacadağ volkanikleri (Tplkv) üzerinde yer yer görünen ve kalınlığı metre civarında olan örtü tabakası koyu kahverengi katı, çakıllı kumlu kilden oluşmaktadır. Kil, orta yüksek plastisiteli olup %30 35 ince iri taneli sert kum, %5 10 oranında da ince orta, az sert, yarı köseli karbonat kökenli çakıl içermektedir. Km: arasında; Karacadağ volkaniklerine (Tplkv) ait vesiküler bazalt, bazalt,aglomera, aglomeratik tüf, volkanik cürüf, tüf ile kolüvyal örtüler bulunmaktadır. Vesiküler bazaltlar koyu gri gri renkli, sert, dayanımlı, az ayrışmış, yoğun gaz boşluklu olup bosluklar temiz yer yer de kalsit dolguludur. Bazalt; gri koyu gri renkli, sert dayanımlı, az ayrışmış üst seviyeler gaz boşluklu, boşluklar temiz yer yer kalsit dolguludur. Aglomeralar; açık sarımsı kahverengi, kahvemsi gri renkli ufalanabilir az sert, zayıf çok zayıf dayanımlı, orta çok ayrışmış tüf matriks içerisinde %25 65 oranı da köseli, sert, dayanımlı, az orta ayrışmış, volkanik (vesiküler bazalt) kökenli kayaç parçaları gözlemlenmektedir. Aglomeratik tüf; sarımsı açık kahverengi, ufalanabilir az sert, zayıf çok zayıf dayanımlı, çok tümüyle ayrışmış, tüf matriks içerisinde %30 60 oranında az sert sert, dayanımlı orta zayıf dayanımlı, orta çok ayrışmış bazalt ve bazalt kökenli volkanik cürüf parçaları gözlemlenmektedir. Tüf; sarımsı kahve kahverengi, yumuşak ufalanabilir, çok zayıf dayanımlı, çok tümüyle ayrışmış, birim içerisinde %5 15 oranında volkanik kökenli (bazalt, vesiküler bazalt, volkanik cürüf) kayaç parçaları gözlemlenmektedir. Genellikle vesiküler bazaltlar ve bazaltlar içerisinde gözlemlenen süreksizlikler orta sık, düzlemsel ondüleli, pürüzlü, açık yer yer 1 cm ye kadar kalsit kil dolgulu olup yer yer FeO sıvanmalıdır.karacadağ volkanikleri (Tplkv) üzerinde yer yer görünen ve kalınlığı 2 3 metre civarında olan örtü tabakası koyu kahverengi katı, çakıllı kumlu kilden oluşmaktadır. Kil, orta yüksek plastisiteli olup %30 35 ince iri taneli sert kum, %5 10 oranında da ince orta, az sert, yarı köseli karbonat kökenli çakıl içermektedir. Km: arasında Kuvaterner yaslı alüvyon (Qa) bulunmaktadır. Kahve koyu kahverengi, katı çok katı, kumlu çakıllı kilden oluşan birimin kalınlığı 3 4 metre civarındadır. Km: güzergâhın bu kesiminde; Karacadağ volkaniklerine (Tplkv) ait vesiküler bazalt ve tüf bulunmaktadır. Vesiküler bazaltlar koyu gri, yesilimsi gri renkli, orta sert sert, dayanımlı orta dayanımlı, orta derecede ayrısmıs gaz bosluklu olup bosluklar temiz yer yer de kil dolguludur. 59

74 Km: güzergâhın bu kesiminde Pliyo Kuvaterner yaslı Hilvan formasyonuna (PlQh) ait sarımsı açık kahverengi, katı sert, çakıllı kumlu kil bulunmaktadır. Orta plastisiteli olan birim, %30 35 oranında ince iri taneli sert kum, %5 10 oranında da ince orta, sert az sert, köseli yarı köseli, karbonat kökenli çakıl içermektedir. Birim içerisinde yer yer yoğun olmak üzere karbonat konkresyonları gözlemlenmektedir. Altta bulunan tüf ise kırmızımsı bordo renkli, ufalanabilir az sert, zayıf tümüyle ayrışmıştır. Km: arasında Eosen Oligosen yaslı Gaziantep formasyonuna (Teog) killi kireçtasları yer almaktadır. Bu birim ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşlarından olusur. Birim az orta sert yer yer ufalanabilir, çok zayıf orta zayıf, az çok ayrışmış, yoğun kırık ve çatlak nedeniyle süreksizlik özellikleri gözlenememiştir. Km: arasında Pliyo Kuvaterner yaslı Hilvan Formasyonuna (PlQh) ait koyu kahverengi, katı, çakıllı kumlu kil bulunmaktadır. Düsük orta plastisiteli olan birim, %20 25 oranında ince iri taneli sert kum, %10 15 oranında da ince orta, sert az sert, köseli yarı köseli, karbonat kökenli çakıl içermektedir. Birim içerisinde yer yer kalınlığı 60 cm ye varan yoğun karbonat konkresyonları gözlemlenmektedir. Altta bulunan killi kireçtaşı Gaziantep formasyonuna (Teog) aittir. Kırmızımsı bordo renkli, ufalanabilir az sert, zayıf tümüyle ayrışmıştır. Km: güzergâhın bu kesimde Miyosen yaslı Fırat formasyonu (Tmf) yer almaktadır. Bu formasyon çamurtaşı / kiltaşı, silttaşı, çakıltaşı, killi kireçtaşı ardalanmasından oluşmaktadır. Çamurtaşı / Kiltaşı; kırmızımsı kahverengi alt seviyelere doğru açık kahverengi bej renkli, yumuşak ufalanabilir, çok zayıf dayanımlı, çok tümüyle ayrışmış, içerisinde karbonat kireçtaşı kökenli kum çakıllar gözlemlenmektedir. Silttası; açık kahve bej renkli, ufalanabilir az sert, çok zayıf zayıf dayanımlı, orta çok ayrısmıs, içerisinde karbonat kireçtaşı kökenli kum çakıl gözlemlenmektedir. Çakıltası; kırmızımsı kahverengi, ufalanabilir az sert, çok zayıf zayıf dayanımlı, orta çok ayrısmıs, kil - silt matriksli, iri taneleri, köseli, killi kireçtaşı kökenli kayaç parçalarından oluşmaktadır. Altta bulunan killi kireçtaşı ise krem bej kirli beyaz renkli, az orta sert, zayıf orta zayıf dayanımlı, az orta derecede ayrışmıştır. Süreksizlikler açık ve kapalı, düzlemsel, yer yer kaygan ve MnO boyalıdır. Km: arasında Karacadağ volkaniklerine (Tplkv) ait bazalt bulunmaktadır. Bazaltlar koyu gri renkli, çok sert, dayanımlı, taze az ayrışmıştır. Bazaltlar içerisinde gözlemlenen süreksizlikler ise düzlemsel ondüleli, pürüzlü, açık yer yer 1 cm ye kadar kalsit kil dolgulu olup yer yer FeO sıvanmalıdır. Km: güzergâhın bu kesiminde Eosen Oligosen yaslı Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Bu birim ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşlarından oluşur. Birim ufalanabilir az sert, yer yer orta sert, çok zayıf zayıf, orta çok ayrışmış ve yer yer çört yumruludur. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: güzergâhın bu kesiminde Karacadağ volkaniklerine (Tplkv) ait bazalt ve vesiküler bazalt bulunmaktadır. Bazaltlar koyu gri renkli, çok sert, dayanımlı, taze az ayrışmıştır. Vesiküler bazaltlar koyu gri, yeşilimsi gri renkli, orta sert sert, dayanımlı orta dayanımlı, orta derecede ayrışmış gaz boşluklu olup boşluklar temiz yer yer de kil dolguludur. Bazaltlar içerisinde gözlemlenen süreksizlikler ise düzlemsel ondüleli, pürüzlü, açık yer yer 1 cm ye kadar kalsit kil dolgulu olup yer yer FeO sıvanmalıdır. 60

75 Km: arasında Karacadağ volkaniklerine (Tplkv) ait vesiküler bazalt, tüf, Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşı ve kolüvyal örtüler bulunmaktadır. Vesiküler bazaltlar koyu gri gri renkli, sert, dayanımlı, az ayrışmış yoğun gaz boşluklu olup boşluklar temiz yer yer de kalsit dolguludur. Tüf; sarımsı kahve kahverengi, yumuşak ufalanabilir, çok zayıf dayanımlı, çok tümüyle ayrışmış, birim içerisinde %10 20 oranında volkanik kökenli (bazalt, vesiküler bazalt) kayaç parçaları gözlemlenmektedir. Eosen Oligosen yaslı killi kireçtasları alt kesimlerde yüzeylenir. Bu birim ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşlarından oluşur. Birim az orta sert yer yer ufalanabilir, çok zayıf orta zayıf, az çok ayrışmış, yoğun kırık ve çatlak nedeniyle süreksizlik özellikleri gözlenememiştir. Karacadağ volkanikleri (Tplkv) üzerinde yer yer görünen ve kalınlığı 2 3 metre civarında olan örtü tabakası koyu kahverengi katı, çakıllı kumlu kilden oluşmaktadır. Kil, orta - yüksek plastisiteli olup %10 15 ince - iri taneli sert kum, %5 10 oranında da ince orta, az sert, yarı köseli karbonat kökenli çakıl içermektedir. Genellikle vesiküler bazaltlar ve bazalt içerisinde gözlemlenen süreksizlikler düzlemsel ondüleli, pürüzlü, açık yer yer 1 cm ye kadar kalsit kil dolgulu olup yer yer FeO sıvanmalıdır. Km: arasında Karacadağ volkaniklerine (Tplkv) ait bazaltlar gözlemlenmektedir. Birim koyu gri renkli, orta sert sert, orta orta zayıf dayanımlı, orta çok ayrışmışa, parçalı yapıdadır. Birim içerisindeki süreksizlikler düzlemsel ondüleli, pürüzlü, açık yer yer 1 cm ye kadar kalsit kil dolgulu olup yer yer FeO sıvanmalıdır. Km: güzergâhın bu kesiminde alüvyon (Qa) ve Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Alüvyona (Qa) ait çakıllı kumlu kil, killi kumdan oluşan birimin kalınlığı 5 6 metre civarındadır. Gaziantep formasyonu (Teog) bu kesimde ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Birim ufalanabilir az sert, yer yer orta sert, çok zayıf zayıf, az orta ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: güzergâhın bu kesiminde Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Birim bu bölümde ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Birim ufalanabilir az sert, zayıf orta zayıf yer yer orta dayanımlıdır, orta çok ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: arasında Plio Kuvaterner yaslı Hilvan formasyonu (PlQh) ve Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Hilvan formasyonuna ait birim nemli, düşük orta plastisiteli, ince iri taneli, sert kumlu, %10 15 iri taneli, az orta sert, köseli yarı köseli, killi kireçtaşı kökenli çakıllı, düşük plastisiteli killi çakıllı kumlu kil olarak temsil edilir. Gaziantep formasyonu bu kesimde ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Birim, az sert, yer yer orta sert, orta zayıf orta dayanımlı, az orta ayrışmıştır. Yer yer metreye varan karstik erime boşlukları gözlemlenmekte olup, boşluklar kırmızı renkli kil ve killi kireçtaşı kökenli moloz kum çakıl ile doludur. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: arasında Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtasları yer almaktadır. 61

76 Birim ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtasları olarak gözlenmiştir. Az sert ufalanabilir, çok zayıf zayıf dayanımlı, orta çok yer yer tümüyle ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: arasında Kastel formasyonuna (Kk) ait kireçtaşları bulunmaktadır. Birim krem bej kirli beyaz beyaz renklerde olup, orta sert yer yer az sert, orta orta zayıf dayanımlı yer yer zayıf dayanımlı, az orta yer yer çok ayrışmıştır. Süreksizlikler düzlemsel, pürüzlü, orta sık, açık, mat, yer yer parlak, MnO boyalıdır. Km: güzergâhın bu kesiminde Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Gaziantep formasyonu (Teog) bu kesimde ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Birim, az sert, yer yer orta sert, orta zayıf orta dayanımlı, az orta ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Yer yer birkaç metre kalınlığında kolüvyal örtüler gözlenmektedir. Km: arasında kolüvyon (Qc) ve Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Kolüvyon birimi nemli, orta yüksek plastisiteli; %25 30 ince iri taneli, sert kumlu; eser çakıllı kilden oluşmaktadır. Gaziantep formasyonu (Teog); ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Az sert ufalanabilir, çok zayıf zayıf dayanımlı, orta çok yer yer tümüyle ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: arasında Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Gaziantep formasyonu bu kesimde ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Birim, az sert, yer yer orta sert, orta zayıf orta dayanımlı, az orta ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: güzergâhın bu kesiminde alüvyon (Qa) ve Gaziantep formasyonuna Teog)ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Alüvyona ait çakıllı kumlu kil, killi kumdan oluşan birimin kalınlığı 2 3 metre civarındadır. Gaziantep formasyonu (Teog) bu kesimde ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Birim, az sert, yer yer orta sert, orta zayıf orta dayanımlı, az orta ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: güzergâhın bu kesiminde Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Gaziantep formasyonu bu kesimde ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Birim, az sert, yer yer orta sert, orta zayıf orta dayanımlı, az orta ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: aralığında Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtasları yer almaktadır. 62

77 Gaziantep formasyonu bu kesimde ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık ahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Birim, az sert, yer yer orta sert, orta zayıf orta dayanımlı, az orta ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Yer yer kalınlığı birkaç metreye ulasan kolüvyon örtüler gözlenmektedir. Km: güzergâhın bu kesiminde Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Birim ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Az sert ufalanabilir, çok zayıf zayıf dayanımlı, orta çok yer yer tümüyle ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: güzergâhın bu kesiminde alüvyon (Qa) ve Gaziantep formasyonuna (Teog)ait killi kireçtaşları yer almaktadır. Alüvyona (Qa) ait çakıllı kumlu kil, killi kumdan oluşan birimin kalınlığı 3 4 metre civarındadır. Gaziantep formasyonu (Teog) bu kesimde ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtasları olarak gözlenmiştir. Birim, az sert, yer yer orta sert, orta zayıf orta dayanımlı, az orta ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık,pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Km: güzergâhın bu kesiminde Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtasları yer almaktadır. Birim ince orta tabakalı, yer yer kalın tabakalı, açık gri, bej, beyaz, açık kahve renklerde, kırılgan, bol planktonik ve bentik foraminiferli kireçtaşları olarak gözlenmiştir. Az sert ufalanabilir, çok zayıf zayıf dayanımlı, orta çok yer yer tümüyle ayrışmıştır. İzlenebilir süreksizlikler, orta çok sık, düzlemsel, açık, pürüzlü, mat, yer yer parlak, kil dolgulu, FeO boyalıdır. Tablo 24. Güzergâhta Yüzeylenen Birimler BİRİM UZUNLUK (m) YÜZDE (%) Tplkv (Karacadağ Volkaniti) Teog (Gaziantep Formasyonu) Qc (Kolüvyon) PlQh (Hilvan Formasyonu) Qa (Kuvaterner Yaslı Alüvyon) Kk(Kastel Formasyonuna) Tmf (Fırat Formasyonu) Proje Alanına Ait İmar Planına Altlık Oluşturacak Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporları ve Sondaj Çalışmaları tarafından, etüt firmasından Diyarbakır Şanlıurfa Demiryolu etüt proje ve mühendislik hizmetleri kapsamında 107 adet sondaj kuyusunun açılması planlanmıştır. Jeolojik jeoteknik araştırma kapsamında toplam Derinliği metre 107 adet temel sondajları yapılmıştır. Sondaj kuyularında in situ deneyler (SPT, presiyometre ve basınçlı su deneyleri), sondajlardan sağlanan numuneler üzerinde ise zemin ve kaya mekaniği laboratuvar deneyleri yapılmıştır. 63

78 Diyarbakır Şanlıurfa Demiryolu Etüt, Proje, Mühendislik ve Danışmanlık Hizmetleri kapsamında yapılan sondaj çalışmalarından sağlanan verilere dayalı olarak Ön Proje Jeolojik Jeoteknik Arastırma Raporu hazılanmıştır. Ön Proje Jeolojik Jeoteknik Arastırma Raporu, sondaj noktalarının ve güzergah jeolojisinin işaretli olduğu 1/5000 harita, jeolojik jeoteknik profil paftaları ile enkesitleri EK-10 olarak verilmektedir. Jeoteknik Çalışmalar Diyarbakır Şanlıurfa Demiryolu kapsamında yapılan Jeolojik Jeoteknik çalışmalar aşağıda sıralanmaktadır. Güzergâha ait mühendislik jeolojisi haritası ve jeolojik jeoteknik profil paftaları ve enkesitler hazırlanmıştır. Güzergâh hidrojeolojik açıdan irdelenmiş, temel sondajlarından sağlanan verilerle yeraltı suyu seviyeleri tespit edilmiştir. Jeolojik haritalama, temel sondajları, yerinde (in situ) deneyler ve laboratuvar deneylerinden sağlanan verilerin bütünleştirilmesi ile jeoteknik değerlendirmeye gidilmiştir. Bu bağlamda yarma ve dolgu şevleri belirlenmiş, tünel, viyadük, köprü, menfez, yarma, dolgu ve istasyon bölgeleri ile ilgili zemin koşulları irdelenmiştir. Yarma şevleri için düzlemsel kayma, kama tipi kayma ve devrilme analizleri, dolgu kesitler için iç stabilite ve toptan göçme analizleri yapılmış ve oturma sorunları incelenmiştir. Güzergâhı oluşturan birimler sökülebilirdik açısından değerlendirilmiştir. Proje güzergâhı boyunca yer alan dolgular stabilite ve oturma analizleri ışığında incelenmiştir. Jeoteknik değerlendirme ve öneriler, proje güzergâhı boyunca belirli lokasyonlarda yapılan jeolojik gözlemler, temel sondajları verileri ve laboratuvar deney sonuçlarına dayalı olarak yapılmıştır. Uygulama projelerinin yapılması sırasında detay Zemin Etüd Raporları hazırlanacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında zemin etüd raporlarında belirtilen tüm hususlara uyulacaktır Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Doğal Afet Durumu (güzergâh boyunca sayılı yasa kapsamında kalan deprem dışındaki afet riskleri, heyelan, kaya düşmesi, çığ, su baskını, taşkın alanları vb. hakkında bilgi verilmeli, MTA tarafından hazırlanmış heyelan haritaları üzerinde demiryolu hattı gösterilmelidir) Jeolojik Açıdan Risk Teşkil Eden Bölgeler Güzergâh boyunca yapılan jeolojik etütler ve temel sondajlarından sağlanan verilere göre güzergâhın Km: , Km: ve Km: arasında Hilvan formasyonuna ait birimin taban zemini değişik kalınlıklar sergileyen kil ve kil ağırlıklı ayrışmış seviye ile kaplıdır. Kaya Düşmesi ve Toprak Dökülmesi Kaya birimlerinde açılan yarma şevlerinde stabiliteyi kontrol eden başlıca faktörler süreksizliklerin konumu, eklemlerin nicelik ve niteliği, yeraltı suyu durumu, ayrışma, kayaçların jeomekanik özellikleri ve uygulanan sev oranları seklinde sıralamak mümkündür. Güzergâhta izlenen Karacadağ volkaniklerine (Tplkv) ait bazalt ve aglomeralar, Gaziantep formasyonuna (Teog) ait killi kireçtaşları, Kastel formasyonuna (Kk) ait kireçtaşı ve Fırat formasyonuna (Tmf) ait 64

79 kiltaşı silttası ardalanması duraylı doğal yamaçlara sahiptir. Ancak süreksizlikler ve lokal ayrışma yerlerinde olası zayıflık zonlarının konumuna bağlı olarak yersel kaya düşmesi beklenmelidir. Diğer taraftan, Hilvan formasyonuna (PlQh) ait birimin taban zemini değişik kalınlıklar sergileyen kil ve kil ağırlıklı ayrışmışa seviye ile kaplı olduğunda yüzey suyu etkisiyle erozyon önemli boyutlara ulaşmakta olup, bu formasyonda açılacak yarmalarda yersel kaymalar ve toprak dökülmeleri ile karşılaşılabilir. Ayrıca farklı geçirimlilik özelliklerine sahip kayaçların aralanması ile temsil edilen bu formasyonda yeraltı suyu hareketi bu süreci olumsuz yönde etkiler. Bu bağlamda, yapım aşamasında ortaya çıkacak zemin koşullarının değerlendirilmesi ile gerektiğinde bazı yarma kesitlerde etek duvarı yapılarak sev yüzeylerinden gelmesi olası döküntülerin yol platformuna ulaşması önlenebilecektir. Güzergâhın Hilvan Formasyonundan geçtiği kilometreler aşağıda verilmektedir. Tablo 25. Güzergahın Hilvan Formasyonundan Geçtiği Kilometreler FORMASYON KİLOMETRE Hilvan Formasyonu Hilvan Formasyonu Hilvan Formasyonu Heyelan Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu güzergâhı MTA tarafından hazırlanan Türkiye Heyelan Envanteri Haritalarına işlenmiş olup, aktif heyelan alanlarına yakın bölgelerden geçmemektedir. (Bkz.Şekil 11 ve Şekil 12) Önlemler Proje alanı üzerinde heyelan, kaya düşmesi olabilecek alanlarda alınabilecek önlemler uygulama projelerinin yapılması sırasında netleşecek olup, günümüzde uygulanan yöntemler aşağıda sıralanmaktadır. Detay zemin etüd raporlarında tespit edilecek tüm önlemlere inşaat aşamasında uyulacaktır. - Zeminin taşıma gücünün yetersiz olduğu bölgelerde, zayıf zemin kazınarak atılacak, tabi zemine kadar kaya dolgu uygulanarak taşıma gücü arttırılacaktır. - Stabilite sorunu olan yarmalarda püskürtme betonu ve kaya bulonu uygulaması ile şev yüzeyi desteklenecektir. - Yarma taş ve kaya düşme riski taşıyan yarma şevleri tel kafes yöntemi ile sabitlenecektir. Çığ Bölgenin yapısı ve iklimsel koşullar gözönüne alındığında çığ tehlikesi beklenmemektedir. Gelecekte oluşacak herhangi bir çığ tehlikesine karşı yarma yüzeyinden demiryolu hattına doğru akışa geçecek herhangi bir malzeme için şev ile demiryolu platformu arasında 5 metrelik bir alan bırakılacaktır. Su Baskını nin hidrolojik etüt ve hesapları yapılarak, çevreden hatta ve istasyonlara gelecek yağmur suları en etkin şekilde uzaklaştırmak için akım tahminleri yapılarak hidrolik yapı sistemleri belirlenmiştir. 65

80 Sel baskınları için hattı kesen tüm noktalarda 100 yıllık feyezan debisini geçirecek köprü, menfez gibi sanat yapıları yerleştirilmiştir. Dere akışlarının menfezler veya köprülerle devamlılığı sağlanmış ve önü kesilmemiştir. 66

81 DİYARBAKIR-ŞANLIURFA DEMİRYOLU HATTI Şekil 11. Türkiye Heyelan Envanteri Haritası (Diyarbakır) 67

82 DİYARBAKIR-ŞANLIURFA DEMİRYOLU HATTI Şekil 12. Türkiye Heyelan Envanteri Haritası (Hatay) 68

83 3.5. Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Deprem Durumu Bölgede İnceleme Alanını Etkileyebilecek Diri Faylar, Bu Faylarda Meydana Gelmiş veya Gelebilecek Olan Depremlerin Büyüklükleri ve Oluş Sıklıkları, Geçmişte Meydana Gelmiş Olan Depremlerin Hasar Dağılımları ve Neden Olduğu Zemin Problemleri Tektonik Paleozoyik Mesozoyik döneminde, zaman zaman duraysız platform niteliğinde olan bölge, Miyosen sonlarında, Anadolu Torid platformu ile Neotetisin kuzey kolundan kaynaklanan napların bölgeye yerleşimine bağlı olarak kıvrılmış, kırılmış ve kendi içinde ekaylanmıştır. Bölgenin kuzeyinde Miyosen ve sonrasında sıkışma tektoniğinin etkisiyle sürüklenim ve ters faylarla bindirme kuşağı oluşurken güneyde ise gerilmeli tektoniğin etkisiyle grabenler gelişmiştir. Bölgede, Şanlıurfa kuzeyindeki, Bozova, Samsat ve Kalecik faylarının oluşturduğu Bozova fay sistemi sağ yönlü bir doğrultu atımlı fay sistemi olarak gelişirken güneyde K G doğrultulu grabenler ve K G yönlü Karacadağ volkanizmasının yayıldığı açılma çatlakları oluşmuştur. İnceleme alanının kuzeyinde Bozova fay sistemine parallel olarak çok sayıda KB GD doğrultulu, sağ yanal doğrultu atımlı fay gelişirken Çamlıdere nahiyesinin kuzeyinden itibaren K G uzanımlı normal fayların oluşturduğu, geç Miyosen ve sonrası yaşlı Akçakale graben sistemi oluşmuştur. Diyarbakır N 42 paftasında, KB GD ve D B doğrultulu çok sayıda yayvan geometrili kıvrımlar izlenir. Batıda Bozova fay sistemine yakın kesimlerde KB GD doğrultulu antiklinal ve senklinaller gelişirken doğuda ise D B doğrultulu doğrultulu antiklinal ve senklinaller gelişirmiştir. Diyarbakır M 43 paftasında yer alan bölge, Orta Miyosen den sonra Arap ve Anadolu plakalarının çarpışması sonucu, Arap plakası üzerinde neotektonik dönemlerde gelişen, üzerinde bir çok volkan konisinin geliştiği K G ve KB GD doğrultulu açılma çatlaklarından manto yükselimi sonucu çıkan Geç Miyosen Pleyistosen yaşlı volkanitler geniş alanlara yayılmışlardır. Kuzeybatı güneydoğu ve kuzey güney doğrultulu faylar yaygın olarak gelişmiştir. Depremsellik Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına göre demiryolu güzergâhının geçtiği deprem bölgeleri ve Türkiye Deprem Haritası aşağıda verilmektedir. (Bkz. Şekil 13) Diyarbakır İli; 2. derece, (Bkz. Şekil 14) Şanlıurfa İli; 2. ve 3. Derece. (Bkz. Şekil 15) 69

84 Şekil 13. Türkiye Deprem Haritası Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Projesi Şekil 14. Diyarbakır Deprem Haritası 70

85 Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Projesi Şekil 15. Şanlıurfa Deprem Haritası Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu güzergâhı yakınında Bozova Fayı (yaklaşık 35 km mesafede ) ve Doğu Anadolu Fay Hattı (yaklaşık 100 km mesafede) yer almaktadır. Bölgede, son birkaç yüz yıl içinde Doğu Anadolu Fayı üzerinde meydana gelen en önemli depremler, 1513 Pazarcık depremi, 1822 Kahramanmaraş depremi, 1866 Karlıova depremi, 1872 Antakya, 1874 Gezin depremi, 1875 Sivrice depremi, 1893 Çelikhan depremi, 1905 Pötürge depremi, 1971 Bingöl depremi, 1977 Palu depremi (Ateş ve Bayülke, 1977), Haziran- Temmuz 1986 Sürgü depremleri ve 1998 Ceyhan depremleridir. Şekil 16. Doğu Anadolu Fayı Üzerinde Meydana Gelen Depremler 71

86 Proje kapsamında Şanlıurfa ve Diyarbakır İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerinden görüş temin edilmiş olup Ek-1 de verilmektedir. Söz konusu proje kapsamında, tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan (değişiklik: tarih ve sayılı Resmi Gazete) Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Güzergâhının geçtiği kesimleri kapsayan diri fay haritası Şekil 16 olarak verilmektedir. Şekil 17. Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri Diri Fay Haritası Deprem Tehlike ve Risk Analizi, Yer Sarsıntı Şiddeti, Sıvılaşma Tehlikesi ve Zemin Etüt Çalışması Diyarbakır Sanlıurfa demiryolu güzergâhı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına göre 2. ve 3. derece deprem bölgelerinden geçmektedir. Depremsellik çalışmalarında bölgenin jeolojik formasyonlarına uygun olarak deprem durumu güvenlik katsayıları tespit edimiştir. Güzergâh boyunca çalışılacak imal edilmesi planlanan dolgular kaya birimlerine, Hilvan formasyonuna (PlQh), alüvyon (Qa) ve kolüvyon (Qc) birimlere oturan dolgular olmak üzere dört ana baslık altında incelenmis olup, stabilite ve oturma analizlerini detayları olarak yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda özellikle deprem gibi tehlike faktörleri de göz önüne alınmış olup, çalışma detayları EK-10 da Jeolojik Jeoteknik Arastirma Raporu nda verilmiştir. Dolgularla ilgili stabilite analizleri, kritik görülen aralıklarda öngörülen idealize zemin profilleri ve parametreleri saptanarak, Bishop yöntemi ve SLOPE/W programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Dolgulara ait taban stabilite analizlerinde statik durumda kısa dönemde 1.30, uzun dönemde 1.50, deprem durumunda ise 1.05 güvenlik değeri aranmıstır. Öte yandan, dolgu 72

87 içsel stabilite analizlerinde ise statik durumda 1.50, deprem durumunda 1.05 güvenlik değerleri aranmıştır. Dolguların stabilite analizlerinde kaya birimlerine oturan dolguların en yüksek kesitleri saptanmıs ve analizler bu dolgu yükseklikleri için yapılmıstır. Hilvan formasyonu (PlQh), alüvyon (Qa) ve kolüvyon (Qc) birimlerine oturan dolgularda ise güzergâh boyunca bu birimlerde yapılan sondajlar değerlendirilmis ve bu değerlendirme sonucunda dolgu yüksekliği 6.00 metreyi geçen ve stabilite veya oturma problemi beklenen aralıklar için analizler gerçeklestirilmistir. Yapılan analizler neticesinde deprem durumu güvenlik katsayıları tespit edilmiştir. Proje kapsamında yapılacak tüm imalatlarda (tünel, viyadük vb.) deprem güvenlik katsayılarına uyulacaktır Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Hidrojeolojik Özellikler ve Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Bölge Halkı İçin Önemi, Proje Alanına Mesafeleri, Debileri Proje güzergâhı boyunca zemin ve kaya birimlerinin jeolojik jeoteknik açıdan detaylandırılması, bu kesimde yer alan birimlerin mühendislik özelliklerinin belirlenmesi ve yeraltı suyu seviyesinin tespiti amacıyla 92 lokasyonda toplamda metre güzergâhta temel sondajları yapılmıştır. Sondaj noktaları EK-10 da verilen güzergâh jeolojisini gösteren 1/5000 ölçekli harita üzerine işlenmiş olup, detaylı jeolojik -jeoteknik araştırma raporu ile birlikte verilmektedir. Proje alanında yapılan Jeolojik-Jeoteknik çalışmalar neticesinde inceleme alanı ve yakın çevresinde yüzeylenen formasyonlar litolojik özelliklerine bağlı olarak yeraltısuyu taşıdıkları tespit edilmiştir. Bazalt birimleri geçirimli kabul edilirken, Gaziantep formasyonuna ait kireçtaşı birimi de, içerdiği çatlak sistemleri ve karstik boşluklar nedeniyle yeraltı suyu açısından genel olarak geçirimli kabul edilir. Bununla birlikte, Şelmo ve Kastel formasyonları gibi farklı litolojik birimlerin ardalanmasından oluşan birimler az geçirimli kısmen geçirimsizdir. Ancak bu formasyonlar içermiş oldukları çatlak sistemleri boyunca yeraltısuyu dolaşımına izin verebilirler. Diğer taraftan, alüvyal çökeller genelde yeraltı yeraltısuyu içermektedir Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Hidrolojik Özellikler ve Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Proje Alanına Mesafeleri ve Debileri Demiryolu güzergâhının çevresindeki en önemli yüzeysel su kaynakları, akarsular, göletler ve barajlardır. Tablo 23 da güzergâh çevresinde yer alan göletler ve barajlar verilmektedir. Ayrıca, demiryolu güzergâhında yer alan dere geçişleri Bölüm da detaylı olarak verilmiştir. Tablo 26. Güzergâh Çevresinde Yer Alan Göletler ve Barajlar BARAJ/GÖLET ADI KİLOMETRE GÜZERGAHA OLAN MESAFE Gözegölü Sulama Göleti km Gölet km Gölet km Soydan Sulama Göleti km Hacıhıdır Baraj Gölü km Atatürk Barajı(Aşağıkucak Köyü) km 73

88 3.8. Proje Güzergâhının Geçtiği Alanların Meteorolojik Özellikleri, Bölge Özelinde Hava Koşulları, Bu Koşulların Demiryolu Güvenliği Açısından İrdelenmesi Demiryolu güzergâhı Doğu Anadolu Bölgesinde yer almakta olup, bölgede Karasal iklim hakimdir. (Bkz. Şekil 17) Güzergâh boyunca bulunan Diyarbakır, Şanlıurfa İllerin genel iklim özelliklerini aşağıda verilmektedir. Şekil 18. Türkiye İklim Haritası Faaliyet alanının meteorolojik özelliklerinin tespit edilebilmesi için Diyarbakır-Şanlıurfa Meteoroloji İstasyonları verileri kullanılmıştır. Meteoroloji Bültenleri EK-11 olarak verilmiştir. Diyarbakır İli: Meteoroloji İstasyonu : Diyarbakır Enlem : Boylam : Yükseklik : 677 m Diyarbakır ilinde sert kara iklimiyle yarı kurak yayla iklimi hüküm sürer. Yazlar çok sıcak, kurak ve uzun, kışlar soğuk ve az yağışlı geçer. Sıcaklık Diyarbakır Meteoroloji İstasyonu na ait yılları arasındaki rasat kayıtlarına göre Diyarbakır İli nde en düşük sıcaklık C ile Aralık ayında, en yüksek sıcaklık C ile Ağustos ayında kaydedilmiştir. Sıcaklık Aralık ayından Ağustos ayına kadar düzenli olarak artmakta; Ağustos ayından Aralık ayına kadar da yine düzenli olarak azalmaktadır 74

89 Tablo 27. Diyarbakır İli Uzun Yıllar Aylık Sıcaklık Değerleri Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Yıllık Ort. Sıc. (C) Ort. Yük. Sıc Ort. Düş. Sıc En Yük. Sıc. (C) En Düş. Sıc. (C) Yağış Diyarbakır Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre bölgenin ortalama toplam yağış miktarı mm olup, en yüksek aylık ortalama toplam yağış miktarı 71.6 mm ile Nisan ayında gerçekleşmiştir. Tablo 28. Diyarbakır İli Uzun Yıllar Aylık Yağış Değerleri Ort. Top. Yağ. Mik. (mm) Gunluk En Cok Yağ. Mik. (mm) Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Yıllık Bağıl Nem Diyarbakır Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre bölgenin yıllık ortalama bağıl nemi; %54 en yüksek aylık ortalama bağıl nem %75 ile Aralık ve Ocak aylarında olup, en düşük bağıl nem %1 ile Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında gerçekleşmiştir. Tablo 29. Diyarbakır İli Uzun Yıllar Bağıl Nem Değerleri Saat 07 deki Ort. Bağıl Nem (%) Saat 14 deki Ort. Bağıl Nem (%) Saat 21 deki Ort. Bağıl Nem (%) Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Yıllık Ort. Bağıl Nem (%) En Düş. Bağıl Nem (%) Rüzgâr Diyarbakır Meteoroloji İstasyonu na göre bölgenin yıllık ortalama rüzgâr hızı; 2.3 m/sn, en hızlı esen rüzgâr ise 32.2 m/sn ile WSB (batı-güneybatı) yönünde olduğu belirlenmiştir. 75

90 Tablo 30. Diyarbakır İli Genel Rüzgâr Verileri Saat 07 deki Ort. Rüz. hızı (m/s) Saat 14 deki Ort. Rüz. hızı (m/s) Saat 21 deki Ort. Rüz. hızı (m/s) Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Yıllık Ort. Rüz. hızı (m/s) En Hızlı Esen Rüz Yönü En Hızlı Esen Rüz hızı (m/s) Şanlıurfa İli: SSW S N WSW NNE WSW N WSW S W SE WSW WSW Meteoroloji İstasyonu : Şanlıurfa Enlem : Boylam : Yükseklik : 547 m Şanlıurfa ilinde kara iklimi hüküm sürer. Yazlar uzun ve çok sıcak, kışlar çok soğuk geçer. Yaz ile kış, gece ile gündüz arasında ısı farkı fazladır. Sıcaklık Şanlıurfa Meteoroloji İstasyonu na ait yılları arasındaki rasat kayıtlarına göre Şanlıurfa İli nde en düşük sıcaklık C ile Şubat ayında, en yüksek sıcaklık C ile Temmuz ayında kaydedilmiştir. Tablo 31. Şanlıurfa İli Uzun Yıllar Aylık Sıcaklık Değerleri Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Yıllık Ort. Sıc. (C) Ort. Yük. Sıc Ort. Düş. Sıc En Yük. Sıc. (C) En Düş. Sıc. (C) Yağış Şanlıurfa Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre bölgenin ortalama toplam yağış miktarı mm olup, en yüksek aylık ortalama toplam yağış miktarı 64.7 mm ile Şubat ayında gerçekleşmiştir. 76

91 Tablo 32. Şanlıurfa İli Uzun Yıllar Aylık Yağış Değerleri Ort. Top. Yağ. Mik. (mm) Günlük En Çok Yağ. Mik. (mm) Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Yıllık Bağıl Nem Şanlıurfa Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre bölgenin yıllık ortalama bağıl nemi % 52, en düşük bağıl nem %4 ile Ekim ayında gerçekleşmiştir. Tablo 33. Şanlıurfa İli Uzun Yıllar Bağıl Nem Değerleri Saat 07 deki Ort. Bağıl Nem (%) Saat 14 deki Ort. Bağıl Nem (%) Saat 21 deki Ort. Bağıl Nem (%) Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Yıllık Ort. Bağıl Nem (%) En Düş. Bağıl Nem (%) Rüzgâr Şanlıurfa Meteoroloji İstasyonu na göre bölgenin yıllık ortalama rüzgâr hızı 1.7 m/sn, en hızlı esen rüzgâr ise 24.3 m/sn ile WNW (batı-kuzeybatı) yönünde olduğu belirlenmiştir. Tablo 34. Şanlıurfa İli Genel Rüzgâr Verileri Saat 07 deki Ort. Rüz. hızı (m/s) Saat 14 deki Ort. Rüz. hızı (m/s) Saat 21 deki Ort. Rüz. hızı (m/s) Ock Şbt Mrt Nsn Mys Hzn Temz Agus Eyl Ekm Ksm Arlk Yıllık Ort. Rüz. hızı (m/s) En Hızlı Esen Rüz Yönü En Hızlı Esen Rüz hızı (m/s) W WSW W NW W WNW W NNW WNW WNW W NNW WNW

92 Meteoroloji Grafikleri Şekil 19. Hat Güzergâhı Ortalama Sıcaklık Verileri Şekil 20. Hat Güzergâhı Ortalama Nem Verileri Şekil 21. Hat Güzergâhı Yağış Verileri 78

93 Şekil 22. Hat Güzergâhı Rüzgar Verileri 3.9. Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Flora Çalışması Proje alanı ve çevresinin, flora ve faunasının tespit edebilmek için, Ağustos 2012 tarihinde Biyolog Hazal TONGUÇ ve Biyolog Mehmet GÜL tarafından arazi çalışması yapılmıştır. Ayrıca arazi çalışmasını desteklemek amacıyla literatür incelemesi yapılarak, alanda daha önce yapılmış çalışmalar ve yayınların taraması yapılmıştır. İklim ve Vejetasyon Diyarbakır İli Diyarbakır İlinde sert ve kurak bir yayla iklimi hakimdir. Yazları çok sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı geçer. Güneydoğu Torosları kuzeyden gelen soğuk rüzgârları kestiği için kışları Doğu Anadolu ya nazaran daha az soğuktur. İklime bağlı olarak şekillenen bitki örtüsü günümüze kadar gerçekleştirilen tahrip nedeniyle bölge bitki örtüsü ve orman bakımından oldukça fakir durumdadır. Diyarbakır Havzası, Basra Körfezi nden başlayıp Toros eteklerine kadar uzanan ve Güneydoğu Toroslar yayını çizerek Amanos dağları ve Lübnan yolu ile Filistin e ulaşan Anadolu Diagonali nin kuzey ucunda yer alır. Havza; Karacadağ, Mardin Eşiği ve Toros dağları arasında bir step adacığı görüntüsündedir. Bu step adacığının çerçevesini orman tahripleri sonucunda çıplak kalmış sahalar veya bodur meşe toplulukları meydana getirmiştir. Step kenarında yer alan meşeler bölgede Akdeniz iklimine yaklaşan karasal bir iklim tipi hüküm sürdüğü için kurakçıl orman karakterindedir. Diyarbakır topraklarının % 33 ü orman ve fundalık, % 40 ı ekili arazi ve % 22 si çayır ve meralarla kaplıdır. İlkbaharda yeşeren bitki örtüsü, yaz aylarında tamamen kurur. Dere kenarları dışında bozkır alanlarından oluşan ilde, söğüt, çınar, ceviz ve kavak ağaçları, yükseklerde ise meşe, ardıç ve yabani meyve ağaçları yer alır. Şanlıurfa İli Şanlıurfa'da kontinental (kara) iklim ve özelliği ağır basmaktadır. Bu özellik sıcaklık ve yağış bakımından kendisini göstermektedir. Şanlıurfa'da günlük ve yıllık sıcaklık farkları şiddetlidir. Gece ile gündüz ve yaz ile kış ortalama sıcaklıkları arasında büyük farklar vardır. Yazları çok kurak ve sıcak, kışları yağışlı, nispeten ılıman geçmektedir. Şanlıurfa ilinde yağışların azlığı, yazların çok uzun ve kurak geçmesi toprak yapısının su tutmaya elverişli olmaması, doğal bitki örtüsünün çok cılız kalmasına neden olmuştur. İlde yer yer çalı kümeleri, su boylarında da seyrek kavaklar bulunmaktadır. 79

94 Kış aylarında yeşillenen düzlükler yaz sıcaklarının başlamasıyla birlikte bozkırlara dönmektedir. Yaz sıcaklarının başlamasıyla da otsu bitkiler kurumaktadır. Şanlıurfa ülkemiz orman bakımından en fakir illerinin başında gelmektedir. İl sınırları içerisinde belli başlı orman alanları bulunmamaktadır. Proje güzergâhının vejetasyon formasyonları Şekil 23 te bölgenin vejetasyon formasyonları haritasında verilmektedir. Proje Alanı Şekil 23. Proje Alanı Vejetasyon Formasyonları Haritası Kaynak: Şekil 23 te verilen vejetasyon haritasına göre, Prestep Meşe ormanları Juniperus excelsa ve Fıstık + Kayısı karışık step kompleksler olarak belirtilmiştir. Yapılan arazi çalışmalarında proje güzergâhının genellikle bitki örtüsü tahrip olmuş, step alanlarından oluştuğu gözlenmiştir. Fitocoğrafik Bölge Türkiye, topografik yapı ve iklim özelliklerinin farklılığından dolayı 3 floristik bölgenin etkisi altındadır. Bunlar aşağıdaki şekilde de görüleceği üzere; MED.- Mediterran (Akdeniz), IR-TUR İrano-Turan (İran-Turan) ve EUR-SIB- Avro-Sibirya (Avrupa Sibirya) bölgeleridir. Proje alanı, fitososyolojik olarak incelendiğinde, İran-Turan fitocoğrafik bölgesinin etkisi altında kalmaktadır. 80

95 Şekil 24. Türkiye Fitocoğrafik Bölgeleri Haritası (Davis P.H., Harper P.C. and Hege I.C. (eds.), Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburg) Endemizm Türkiye, jeolojik ve jeomorfolojik kaynakları nedeniyle endemik bitkiler bakımından oldukça zengindir. Ülkemizde tespit edilen toplam bitki türünün %30 unu endemik bitki türleri oluşturmaktadır. Proje alanında yapılan literatür çalışmaları ve kaynak taramalarında, 2 adet endemik bitki türünün alanda bulunma ihtimali olduğu tespit edilmiştir. Bunlar; Astragalus vexillaris ve Verbascum cheiranthifolium var. asperulum, flora tablosunda belirtilmiştir. IUCN - Tehlike sınıfları Taksonların Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabında belirlenen kategorileri ve açıklamaları Tablo 32 de verilmiştir. Tespit edilen endemik bitki türü/türleri bu kategorilere göre değerlendirilmiştir. Tablo 35. Tehlike Sınıflar ve Açıklamaları EX Extinct - Tükenmiş Endemik Türler Son ferdinin öldüğüne dair hiçbir şüphe bulunmamaktadır. EW Extinct In Wild -Doğada Tükenmiş Takson bulunabileceği ortamlarda ve yılın farklı zamanlarında yapılan araştırmalarda bulunamamış yani doğada kaybolmuş ve yalnız kültüre alınmış bir şekilde yaşamaya devam etmektedir. CR Critically Endangered- Çok tehlikede Çok yakın bir gelecekte yok olma riski altında bulunan taksonlar. EN VU Endangered- Tehlike Altında Vulnerable-Zarar Görebilir Oldukça yüksek risk altında ve yakın gelecekte yok olma tehlikesi altında olan taksonlar. CR ve EN gruplarına konmamakla birlikte, doğada orta vadeli gelecekte yüksek tehdit altında olan taksonlar. 81

96 LR Lower Risk- Az tehdit altında Populasyonları oldukça iyi ve en az 5 lokalitede bilinen taksonlar. Gelecekteki tehdit açısından sıralanabilecek 3 alt kategorisi vardır. (cd) (nt) Conservation Dependent - Koruma Önlemi Gerektiren Near Threatened - Tehdit Altına Girebilir 5 yıl içinde yukarıdaki kategorilerden birine girebilecek taksonlar. Hem tür hem de habitat açısından özel bir koruma statüsü gerektirenler. Bir önceki gruba konmayan ancak VU kategorisine konmaya yakın taksonlar. (lc) Least Concern - En Az Endişe Verici Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve tehdit altında olmayanlar. DD Data Deficient- Yetersiz Veri Dağılım ve bolluğu hakkındaki bilgi yetersiz taksonlar. NE Not Evalueted-Değerlendirilmeyen Herhangi bir kriter ile değerlendirilmeyenler. CR, EN ve VU Kategorilerine konmak için kabul edilen bazı kriterler şunlardır; CR Kategorisi için; Doğada çok kısa bir sürede kaybolma tehlikesi altında olan bitkiler hakkında aşağıdaki kriterlere göre karar verilebilir: A- Populasyon aşağıdaki tehditler sonucu azalıyor ise: 10 yıl içinde aşağıdaki nedenlerle populasyonda %80 kaybolma olasılığı bulunması a) Habitat özelliğinin değişimi ve türün kaplama derecesinin azalması; b) Aktüel ve potansiyel bir toplama tehdidi altında olması; c) Başka bir taksonun istila tehdidi, melezleme, hastalık, tohum bağlamama, kirlenme, rekabetçiler ve parazitlerin etkisi altında olması; B- Bitkinin toplam yayılış alanı 100 km 2 den ve tek yayılım alanı 10 km 2 den az, çok parçalanmış veya tek bir lokasyondan biliniyor ise. EN Kategorisi için; Yukarıda belirtilen tehlikelerin yüksek riski altında, son 10 yılda veya 3 nesilde populasyonda %50 azalma olacağı düşünülüyor; yayılış alanı 5000 km 2 den veya tek bir alanda 500 km 2 kadar; birey sayısı 2500 ün altında veya en çok 5 lokasyonda biliniyor ise. VU Kategorisi için; Yukarıda belirtilen tehditler karşısında son 10 yıl veya 3 nesil içinde populasyonda %20 oranında bir azalma olacağı düşünülen; yayılış alanı 10 lokasyondan fazla olmayan, yayılış alanı toplamda km 2, olgun birey sayısı den az veya arazi çalışmaları sırasında 100 yıl içinde populasyonunda %10 azalma olabileceği düşünülen türler. Örtüş (Bolluk) Dereceleri Bitki türlerinin inceleme yapılan alanda bulunma miktarları, alanı örtüş dereceleri olarak değerlendirilmiştir. Buna göre; 1 den (çok nadir) 5 e (çok bol veya saf populasyon oluşturmakta) kadar sayı değerleri verilmiştir. Rakamlara karşılık gelen açıklamalar aşağıda verilmiştir. 1. Çok Nadir 2. Nadir 3. Orta Derecede Bol 4. Bol 5. Çok bol veya saf populasyon oluşturmakta 82

97 Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruması Sözleşmesi (BERN) Bern Sözleşmesinin amacı; yabani flora faunayı ve bu türlerin yaşam ortamlarını muhafaza etmek, özellikle uluslararası işbirliği ile korunmasını sağlamaktadır. Koruma altına alınan flora türleri Bern Sözleşmesi Ek-1 de verilmiştir. Tablo 36. BERN Sözleşmesi Ek Liste 1 Ek-I Kesin olarak koruma altına alınan flora türleri Proje alanında yapılan çalışmalarda tespit edilen türler, Bern Sözleşmesi Ek-1 listesinde bulunmamaktadır. CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) Flora çalışmalarında tespiti yapılan türler Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) e göre incelenmiştir. CITES Sözleşmesi ekleri ve açıklamaları Tablo 34 te verilmiştir. Flora çalışmalarında bu sözleşmede yer alan türler bulunmamaktadır. Tablo 37. CITES Sözleşmesi Ekleri Ek I: Ek II: Ek III: Nesilleri tükenme tehdidi ile karşı karşıya bulunan, bu nedenle örneklerinin ticaretinin özellikle sıkı mevzuata tabi tutulması ve bu ticarete sadece istisnai durumlarda izin verilmesi zorunlu olan türleri içerir. Nesilleri mutlak olarak tükenme tehdidiyle karşı karşıya olmamakla birlikte, nesillerinin devamıyla bağdaşmayan kullanımları önlemek amacıyla ticaretleri belirli esaslara bağlanan türleri içerir. Herhangi bir taraf ülkenin kendi yetki alanı içinde düzenlemeye tabi tuttuğu ve aşırı kullanımını önlemek veya kısıtlamak amacıyla ticaretinin denetime alınmasında diğer taraflar ile işbirliğine ihtiyaç duyduğunu belirttiği bütün türleri kapsar Arazide Tespit Edilen Türler (arazide gözlem sonucu tespit edilen türler ile literatürden alınan türlerin ayrı ayrı belirtilmesi, tespit edilen türlerin tehlike kategorilerinin, endemiklik durumlarının, nispi bolluk derecelerinin, uluslararası anlaşmalarla koruma altına alınan türler olup olmadığının belirtilmesi, IUCN kriterlerine göre tehdit kategorilerinin değerlendirilmesi ve değerlendirmelerin tablo halinde verilmesi) Proje alanında yapılan arazi çalışmaları ile teşhis yapılmış, literatür araştırmaları ve alanda daha önce yapılmış çalışmalar, bu çalışmaların yayınları incelenerek, proje alanı ve yakın çevresinde tespit edilen türler Tablo 35 de Flora listesinde verilmiştir. Bu çalışmada, türlerin hangi fitocoğrafik bölge elementi oldukları, endemizm durumu, Red Data Book Tehlike sınıfları, habitatları ve ortamda bulunuş oranları belirtilmiştir. Türlerin tespiti için TÜBİVES (Türkiye Bitkileri Veri Servisi) den, bitkilerin Türkçe karşılıkları için ise Türkçe Bitki Adları Sözlüğü (Baytop,1994) adlı eserden faydalanılmıştır. Proje alanında bulunan türler Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi olan Bern Sözleşmesine göre incelenmiştir. 83

98 Tablo 38. Flora Tablosu FAMİLYA TÜR Türkçe adı END* IUCN FCB* Habitat Bolluk Tespit* ACANTHACEAE Acanthus syriacus Ayıpençesi D. Akdeniz Kireçtaşı, kayalık yerler X A AMARYLLIDACEAE Kayalık kalkerli yamaçlar, ekili ve Ixiolirion tataricum Tatarcık İran Turan nadas tarlaları, bağlar, yol subsp. montanum kenarları X L ANACARDIACEAE Pistacia khinjuk Buttum İran Turan Boğazların kayalık yamaçları X A Ammi visnaga Diş Otu Akdeniz Tarlalar ve ovalar X A Bupleurum croceum İran Turan Sarp, kuru yamaçlar X L Coriandrum tordylium Kişniş İran Turan Step, araziler, çorak yerler X L Eryngium campestre Tengel Dikeni Orman açıklığı, taşlı tepe yanları, bozulmuş step, nadas tarlalar, X A APIACEAE kumullar Echinophora tenuifolia Kuru tepeler, tebeşirli vadiler, Çördük İran Turan subsp. sibthorpiana step, nadas tarla X L Ferulago macrocarpa İran Turan Bozkır, nadas tarlaları X L Torilis arvensis subsp. arvensis Yamaçlar, kayalar, çorak yerler X A Achillea wilhelmsii Civan Perçemi İran Turan Step, tarla X A Anthemis altissima Kel Papatya Tarla, yol kenarı, ruderal alanlar X A Carduus Kayalık kireçtaşı yamaç, tarla Deve Dileni Akdeniz pycnocephalus kenarı, boş alan X L Carthamus lanatus Aspir Kurak yamaçlar, boş alan, nadas tarla X L Centaurea behen Zerdali Dikeni İran Turan Kayalık yamaç, nadas tarla X L Centaurea iberica Deligöz Dikeni Tarla, yol kenarı, boş alan X L Cnicus benedictus Çalılık, tepelik step, yol kenarı X L ASTERACEAE Orman, bazalt kaya, yamaç, step, Crepis alpina Tüylü Kanak nadas tarla X A Kayalık kireçtaşı yamaç, volkanik Gundelia tournefortii Kenger İran Turan yamaç, step, tuzlu göl yakını, X L orman açıklığı, nadas tarla Onopordum acanthium Eşek Dikeni İran Turan Kayalık yamaç, temizlenmiş orman, yol kenarı, tarla X A Senecio pseudoorientalis Kanarya Otu İran Turan Otlak yamaç, nemli alan, step X A Scorzonera papposa Yemlik İran Turan Kireçtaşı, kireçtaşı yamaç, tarla X L 84

99 FAMİLYA TÜR Türkçe adı END* IUCN FCB* Habitat Bolluk Tespit* Leontice leontopetalum subsp. Yaramaz ot, ekili alan X A leontopetalum BERBERIDACEAE Anchusa azurea Guriz Tarlalar, kuru bozkır X L BORAGINACEAE Myosotis stricta Boncuk Otu Avrupa- Sibirya Kuru yerler X L Alyssum murale var. murale Her yerde bulunan X A Arabis aucheri Tarla, ekili alan X L Lepidium latifolium Kerdeme Bataklık, ekili alan kenarı X L BRASSICACEAE Sinapis arvensis Hardal Otu Yol kenarı, boş alan X A Thlaspi perfoliatum Ekili alan, boş alan X A Capparis ovata Kebere X L CAPPARACEAE Helianthemum Kireçtaşı kurak çalılık, step X L CISTACEAE salicifolium Convolvulus betonicifolius subsp. betonicifolius Koyungözü 85 Nadas ve ekilmiş tarlalar, yol kenarları, kuru hendekler CONVOLVULACEAE Cephalaria syriaca Pelemir Tarlalar, çorak yerler X L Bataklık alanlar, göl kenarları, Euphorbia DIPSACACEAE Sütleğen İran Turan akarsu kenarları, nemli çukurlar, X L microsphaera tarlalar, yol kenarları EUPHORBIACEAE FABACEAE Astragalus brachystachys Geven İran Turan Nadas tarlaları X L Astragalus microcephalus Boz geven İran Turan Bozkır X A Astragalus vexillaris Geven Y LR(lc) İran Turan Nadas tarlaları X L Glycyrrhiza glabra Tatlı Meyan Elikmiş tarlalar, alüvyonlu nehir vadileri, kumullar X L Lathyrus pseudocicera Koşkoz İran Turan Nadas tarlaları X A Lotus gebelia Sepik Kuru yerler X L Onobrychis megataphros Korunga İran Turan Tahıl tarlası, bağlar, çorak yerler X L Trifolium haussknechtii Yonca İran Turan X L Trifolium pauciflorum Yonca D. Akdeniz Bozkır, nadas tarlaları, taşlı kalkerli yerler X L Quercus brantii Kara Meşe İran Turan Diğer Quercus türleri ve Pinus brutia, Styrax, Paliurus ile X A X A

100 FAMİLYA TÜR Türkçe adı END* IUCN FCB* Habitat Bolluk Tespit* FAGACEAE Acinos rotundifolius Taşlı yamaçlar, step, meralar, sel suları ile açılmış yerler, ekin ve X L nadas tarlalar Marrubium cuneatum Boz Ot İran Turan Tebeşirli kıyı kenarları, tarlalar, bağlar X L Phlomis rigida Çalba İran Turan Bozkır, meşe çalısı taşlı X A Salvia ceratophylla Adaçayı İran Turan Kireçtaşı, volkanik yamaçlar, nadas tarlaları, çorak yerler X L LAMIACEAE Nadas tarlaları, mısır tarlaları ve Teucrium parviflorum Acı Yavşan İran Turan çorak yerler X A Ziziphora capitata Dağ Rayhanı İran Turan Kuru açık yerler, taşlı yamaçlar, kayalık, bozkır X L Alcea striata subsp. striata Hatmi Uçurumlar, tarlalar, taşlı yerler X A MALVACEAE Fumaria asepala Şahtare Otu İran Turan Tarla, yamaç, bağ X L Papaver argemone subsp. argemone Gelincik Tarla, yol kenarı, ekili alan X A PAPAVERACEAE Roemeria hybrida Bozuk alan, tarla, bağ X L Orman açıklığı, kayalık yamaçlar, Aegilops markgrafii Akdeniz kuru nehir kenarları, step, ekilmemiş araziler X A POACEAE Aegilops umbellulata Avena fatua var. fatua Bromus danthoniae Bromus tectorum 86 İran Turan Avrupa- Sibirya Genellikle kalkerli topraklarda, stepte, meşe çalılıklarının açıklıklarında Ekili araziler, iri çakıllı kıyılar X L Kuru kireçtaşı hareketli kayalık, yamaçlar ve araziler, sulanan arazilerde yabani ot olarak Kuru, açık çayırlar, kumlu yerler, akıntılar, arsız bitki, kaba bitki Hordeum murinum Pisipisi Otu X L Poa bulbosa Step, kuru çayırlıklar, kayalık yamaçlar, maki, dik yamaçlar X A Step, kuru yerler ve kayalık dağ Stipa holosericea İran Turan yamaçları X L Adonis aleppica Keklikgözü İran Turan Ekin tarla, nadas tarla X L RANUNCULACEAE Consolida axilliflora Mor Çiçek Mera kenarı, tarla X L X X X A L A

101 FAMİLYA TÜR Türkçe adı END* IUCN FCB* Habitat Bolluk Tespit* Amygdalus arabica Badem İran Turan Kuru taşlı yamaçlar (bozkırlar) ve seyrek meşe ormanları X A ROSACEAE Asperula glomerata İran Turan Kayalık yamaçlar ve dağ stepi X L RUBIACEAE Callipeltis cucullaria İran Turan Kuru çakıllı veya taşlı yerler, step X L SALICACEAE Salix alba Söğüt Avrupa- Göl kenarları, dere ve akarsu Sibirya kenarları X A Kuru kayalık yamaçlarda kil ve Scrophularia canina D. Akdeniz şist üzerinde, sık sık yıllık X L derelerde, gölgeli kıyılar SCROPHULARIACE AE Verbascum geminiflorum Verbascum cheiranthifolium var. asperulum Sığırkuyruğu İran Turan Bozkır, tahıl ve nadas tarlaları X L Sığırkuyruğu Y LR(lc) FCB (Fitocoğrafik Bölge): Bitkinin ait olduğu fitocoğrafik bölge END: Endemizm Y: Yaygın B: Bölgesel L: Lokal Tespit: A-Arazi Çalışması sonucu L-Literatür taraması sonucu Kaynaklar: Red Data Book Of Turkısh Plants Türkiye Tabiatı Koruma Derneği ve Van 100. Yıl Üniversitesi 2000 Davıs, P.H. Flora Of Turkey 1-8, Josef Donner Linz TÜBİVES (Türkiye Bitkileri Veri Servisi) Türk Dil Kurumu Yayını Türkçe Bitki Adları Sözlüğü Pinus ormanları, Quercus çalılığı, bozkır, taşlı yamaçlar, bağlar X L 87

102 Proje kapsamında yapılan literatür çalışmaları ve kaynak taramaları sonucunda, bulunma ihtimali olan endemik türler olan Astragalus vexillaris ve Verbascum cheiranthifolium var. asperulum Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabına göre LR(lc) kategorisinde bulunmaktadır. LR (lc) kategorisi az tehdit altında olan, en az endişe verici türler olarak tanımlanmaktadır. Belirtilen endemik türler, Tablo 36 da görüleceği üzere, yaygın endemik türler olup ülkemizde geniş bir yayılışa sahiptir. Neslinin tehlikeye girmesi gibi bir durum şu anda söz konusu olmadığı gibi yakın gelecekte de herhangi bir tehdit büyük olasılıkla beklenmemektedir. Bu tür haricinde alanda bulunan/bulunması muhtemel olan türler için IUCN kategorisi bulunmamaktadır. Endemik türlerin Türkiye dağılımları ve karelere göre durumu Tablo 36 da verilmiştir. Tablo 39. Proje alanı ve çevresinde bulunma ihtimali olan endemik türlerin özellikleri Tür Adı Türkiye Dağılımı IUCN Karelere Göre Astragalus vexillaris O. Anadolu LR(lc) Verbascum cheiranthifolium var. asperulum O. ve GB. Anadolu LR(lc) 88

103 Önemli Bitki Alanlarına İlişkin Bilgiler Önemli Bitki Alanları ÖBA Kavramı ilk olarak, 1990'lı yılların başında Türkiye'de doğal bitki örtüsünün korunması amacıyla, üç kuruluşun DHKD (Doğal Hayatı Koruma Derneği), FFI (Fauna and Flora lnternational) ve ISTE (İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Farmasötik Botanik Anabilim Dalı) liderliğinde geliştirilmiştir. Türkiye'de on yıllık bir çalışma sonunda, 20 üniversiteden yaklaşık 40 bilim insanı ve uzmanın işbirliğinde 2000'li yılların başında 122 ÖBA belirlenerek kitap haline getirilmiştir. Proje güzergâhının bulunduğu Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri, Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde bulunmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi sınırları içerisinde yer alan 2 Önemli Bitki Alanı tespit edilmiştir. Bunlar; Karacadağ Önemli Bitki Alanı Ceylanpınar Stepleri Önemli Bitki Alanı Söz konusu ÖBA lar hakkında bilgi ve proje alanına mesafeleri ile etkileri aşağıda sıralanmaktadır. Karacadağ ÖBA: Davis in kareleme sistemine göre C7 karesinde yer almaktadır. Karacadağ Önemli Bitki Alanı (ÖBA), Diyarbakır ve Urfa arasında 1981 m ye yükselen bazalt bir dağ kütlesidir. Çevresindeki yoğun yerleşim alanları nedeniyle, özellikle dağın alçak yamaçlarındaki orman ve çalı bitki örtüsü büyük ölçüde zarar görmüştür. Buna karşılık, dağda Astragalus microcephalus step bitki örtüsü geniş alanlar kaplar. ÖBA ülke çapında nadir en az 19 takson içerir. Bunlardan 8 i birkaç istisna dışında yalnızca Karacadağ Önemli Bitki Alanında özgüdür. Karacadağ aynı zamanda, bazı hububat ürünlerinin yabani atalarının ilk kez kültüre alındığı ve dünyaya dağıldığı yer olması nedeniyle arkeo-botanik açısından da oldukça önemlidir. Karacadağ ÖBA sı, Diyarbakır ve Urfa arasında en önemli yükseltiyi oluşturan volkanik bir dağdır. Kuzey-Doğu yönünde yaklaşık 45 km uzanan Karacadağ ın genişliği yaklaşık 25 km yi bulur. Dağ, yükseliği m arasında değişen Urfa Yaylası ndan dik bir şekilde 1981 m ye (Mergimir Tepesi) çıkar. Herhangi bir koruma önlemi bulunmayan Karacadağ orman ve çalı bitki örtüsü büyük ölçüde zarar görmüş olup, dağdaki odunsu bitki örtüsünün yerini step bitki toplulukları almıştır. Karacadağ yakınlarında ve bölgedeki diğer yerleşim alanlarında, en önemli geçim kaynağı hayvancılık ve arıcılıktır. Bu nedenle, Karacadağ step ve meraları her yıl Mayıs-Eylül ayları arasında yüzlerce aile tarafından yayla olarak kullanılır. Alanın bitki örtüsü aşırı otlatma ve odunsu bitkilerin haycan yemi ya da yakacak olarak toplanması nedeniyle önemli bir tehdit altındadır. Ayrıca step ve meraların tarım alanlarına dönüştürülmesi, tehlike altındaki step populasyonlarının büyük ölçüde azalmasıyla sonuçlanmıştır. (Kaynak: Türkiye nin 122 Önemli Bitki Alanı, N. Özhatay, A. Byfield S. Atay) Söz konusu Önemli Bitki Alanının proje güzergâhına uzaklığı 10 ila 23 km arasında değişmektedir. Projenin önemli bitki alanına herhangi bir zararı söz konusu değildir. İnşaat ve işletme aşamalarında alana herhangi bir etkisi bulunmayacaktır. 89

104 Ceylanpınar Stepleri ÖBA: Ceylanpınar Stepleri, Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği sınırları içindeki yarı doğal step mera parçalarını içermektedir. ÖBA yaklaşık ha büyüklüğündeki çiftlikte bozulmadan kalmış toplam yaklaşık ha büyüklüğündeki küçük bir alandan oluşmaktadır. Zengin florasında yaklaşık 482 taksonun kayıtlı olduğu ÖBA da altısı Türkiye ye endemik olmak üzere ülke çapında nadir 55 takson barındırır. Az sayıda nadir ve endemik bitki içermesi alanın Türkiye Suriye sınırına çok yakın olmasının doğal bir sonucudur. Buna karşın ÖBA, Suriye ve Irak sınırları içinde yayılış gösteren ve birkaç istisna dışında Türkiye nin başka yerinde bulunmayan çok sayıda tehlike altındaki bitkiye de ev sahipliği yapmaktadır. Devlet Üretme Çiftliği içinde bulunmasına karşın, koruma ayrıcalığına sahip olmayan ÖBA, step habitatlarının sürülerek tarım alanlarına dönüştürülmesi ve yörede yoğun olarak süren hayvancılık nedeniyle tehlike altındadır. Devlet üretme çiftliğine ayrılmış olsa da arazinin özellikle batı, kuzey ve doğu sınırlarında çok sayıda köy bulunmaktadır. Türkiye-Suriye sınırı, bu büyük çiftlik arazisinin güney sınırını oluşturur. Alanda bozulmadan kalmış yarı doğal step meralar, yörede başlıca geçim kaynaklarından biri olan hayvancılık nedeniyle aşırı otlatma baskısı altındadır. (Kaynak: Türkiye nin 122 Önemli Bitki Alanı, N. Özhatay, A. Byfield S. Atay) Söz konusu Önemli Bitki Alanının proje güzergâhına uzaklığı yaklaşık 100 km civarındadır. Projenin önemli bitki alanına herhangi bir zararı söz konusu değildir. İnşaat ve işletme aşamalarında alana herhangi bir etkisi bulunmayacaktır Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Fauna Çalışması Çalışma Yöntemi: Söz konusu proje alanının mevcut fauna varlığını ortaya koymak amacıyla 2011 yılı içerisinde arazi çalışmaları gerçekleştirilmiş, bölgede daha önce yapılmış olan çalışmalar incelenmiş ve literatür taraması yapılmıştır. Fauna tespiti yapılırken sadece proje alanı değil aynı zamanda proje alanı yakın çevresi de dikkate alınmıştır. Çünkü fauna türleri hareketli türler olup, günlük yaşamsal faaliyetleri (beslenme, dinlenme vb.) göç hareketleri yapmaktadır. Dolayısı ile birçok fauna elemanı sabit yaşayışlı canlılar olmadığından yaşamsal faaliyetleri gereğince farklı habitatlarda gözlemlenebilirler. Arazi çalışmalarında kullanılan malzemeler; 1. Nikon marka 8x40 büyütmeli dürbün 2. Samsung PL 55 ve Nikon P100 marka fotoğraf makinesi 3. Magellan marka GPS cihazı 4. Not defteri 5. Bölgenin 1/25000 ölçekli topoğrafik haritası Arazi gözleminde, bölgede bulunan fauna elemanlarını tespit etmek amacıyla, taş ve kaya altları, su kaynağı ve su kaynağına yakın bölgeler, kaya yarıkları, ağaç kovukları vb. yerler görsel olarak kontrol edildi ve karşılaşılan türler fotoğraflanarak teşhis amaçlı kullanılmıştır. Arazi çalışması sırasında fauna elemanlarına zarar vermeyecek şekilde gözlemler yapılmış olup tuzaklama yöntemine gidilmemiştir. 90

105 Çalışmalar neticesinde proje alanı ve çevresinde bulunan veya bulunması muhtemel fauna türlerinden; Tablo 40 da Amphibia (İkiyaşamlılar) türleri, Tablo 41 de Reptilia (Sürüngen) türleri, Tablo 42 de Aves (Kuş) türleri ve Tablo 43 te Mammalia (Memeli) türleri verilmiştir. İlgili tablolarda her türün Familyası, Türkçe adı, Popülasyon yoğunluğu, IUCN kategorisi, Demirsoy A. Red Data Book kategorisi ve Bern Sözleşmesi Ek-2 (Kesin Olarak Koruma Altına Alınan Fauna türleri) ve Ek-3 (Koruma Altına Alınan Fauna Türleri) listelerinin hangisinde yer aldığı belirtilmiştir. Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde yer almayan türler için (-) işareti konulmuştur. Ayrıca fauna çalışmaları Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararı ek listelerine göre değerlendirilmiştir. Faunal türlerin korunma durumları için kullanılan sözleşmeler ve açıklamaları; IUCN Risk Sınıflar 2001 IUCN Kırmızı Liste (Red List) Sınıfları, tükenme riskleri yüksek olan türleri sınıflandırmak için oluşturulmuş bir sistemdir. IUCN Risk Sınıfları özet olarak aşağıda açıklanmıştır. Şekil 25. IUCN Risk Sınıfları EX: TÜKENMİŞ Son bireyinde öldüğüne hiçbir makul şüphe kalmadığında o takson Tükenmiş (Extinct) olur. EW: DOĞADA TÜKENMİŞ Sadece tarımda, tutsak olarak (örn. kafeste) veya geçmiş dağılımının çok dışına yerleştirilmiş popülasyon(lar) halinde yaşadığı bilinen bir takson Doğada Tükenmiştir (Extinct in the Wild). CR: KRİTİK Eldeki en iyi kanıtlar, taksonun A dan E ye kadar ölçütlerden herhangi birini kritik sınıfı için karşıladığını gösteriyorsa, takson Kritik (Critically Endangered) olarak sınıflanır ve bu nedenle neslinin doğada tükenme riskinin aşırı derecede yüksek olduğu kabul edilir. EN: TEHLİKEDE Eldeki en iyi kanıtlar, taksonun A dan E ye kadar ölçütlerden herhangi birini tehlikede sınıfı için karşıladığını gösteriyorsa, takson Tehlikede (Endangered) olarak sınıflanır ve bu nedenle neslinin doğada tükenme riskinin çok yüksek olduğu kabul edilir. 91

106 VU: DUYARLI Eldeki en iyi kanıtlar, taksonun A dan E ye kadar ölçütlerden herhangi birini duyarlı sınıfı için karşıladığını gösteriyorsa, takson Duyarlı (Vulnerable) olarak sınıflanır, ve bu nedenle neslinin doğada tükenme riskinin yüksek olduğu kabul edilir. NT: TEHDİTE YAKIN Ölçütlere göre değerlendirildiğinde Kritik, Tehlikede veya Duyarlı sınıflarına girmeyen, fakat bu ölçütleri karşılamaya yakın olan veya yakın gelecekte tehdit altında olarak tanımlama olasılığı olan bir takson Tehdide Yakın (Near Threatened) olarak sınıflandırılır. LC: DÜŞÜK RİSKLİ Ölçütlere göre değerlendirildiğinde Kritik, Tehlikede veya Duyarlı sınıflarına girmeyen bir takson Düşük Riskli (Least Concern) olarak sınıflandırılır. Geniş yayılışlı ve nüfusu yüksek olan taksonlar bu sınıfa girerler. DD: YETERSİZ VERİLİ Yeterli bilgi bulunamadığı için yayılışına ve/veya nüfus durumuna bakarak tükenme riskine ilişkin bir değerlendirme yapmanın mümkün olmadığı taksonlar Yetersiz Verili (Data Deficient) sınıfına girerler. NE: DEĞERLENDİRİLMEMİŞ Henüz bu ölçütlere göre değerlendirilmemiş bir takson Değerlendirilmemiş (Not Evaluated) sınıfına girer. Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruması Sözleşmesi (BERN) Bern Sözleşmesi ve Ek listeleri, aşağıda verilmiştir. Tablo 40. BERN Sözleşmesi Ek Listeleri ve Açıklamaları (Fauna Türleri İçin) Ek-II Ek-III Kesin koruma altına alınan fauna türleri (SPFS- Strictly Protected Fauna Species) Korunan fauna türleri (PFS- Protected Fauna Species) Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) CITES Sözleşmesi ve Ek listeleri, flora başlığı altında Tablo 35 te verilmiştir. Demirsoy, A. (1996) a göre Red Data Book Kategorileri Demirsoy, A. Göre Red Data Book kategorileri aşağıda verilmiştir. Tablo 41. Demirsoy, A. (1996) a göre Red Data Book Kategorileri E Ex I K nt O R V Tehlikede (endangered): İlgili taksonun (tür ya da alttür) soyu tükenme tehlikesi ile karşı karşıya; soyun tükenmesine neden olan etkenler sürmektedir. Soyu tükenmiş (extinct): İlgili takson artık adı geçen bölgede yaşamamaktadır ya da yenilenebilecek sayının altına düşmüştür. Bilinmiyor (in determinate): Taksonun durumu bilinmiyor Yetersiz bilinenler (insufficient known): İlgili taksonun durumu, bilgi yetersizliğinden dolayı hangi kategoriye gireceği bilinmemektedir. (not threatened): Yaygın, bol olan ve tehlikede olmayan Tehlike dışı (out of danger): Önceden tehlikede iken, alınan önlemlerle kurtarılan Nadir (rare): Küçük populasyonlar halinde bulunanlar; şu an tehlikede değil; tehlikeye kaydıklarına ilişkin (yani vulnerable kategorisine kaydıklarına) belirli bir gözlem yok; fakat risk altındadırlar. Tehdit altında; zarar görebilir (vulnerable): İlgili taksonun soyu hızla tehlikeye düşmektedir. Eğer neden olan etkenler sürerse, yakın bir gelecekte soyu tükenebilir. 92

107 Merkez Av Komisyonu Kararı (M.A.K) Merkez Av Komisyonu 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunundan aldığı yetki çerçevesinde her yıl toplanarak o av dönemi içinde yurt çapında korunacak av hayvanlarını, avlanmasına izin verilecek av hayvanlarını ve bunların avlanma süreleri, zamanı ve günlerini, avlanma miktarlarını, yasaklanan avlanma araç ve gereçlerini, yasaklanacak avlanma sahalarını, mücadele maksatlı avlanma esas ve usullerini belirlemektedir ( Merkez Av Komisyon Kararları ve Açıklamaları aşağıda verilmiştir. Tablo 42. Merkez Av Komisyon Kararları ve Açıklamaları Ek-1 Ek-2 Ek-3 Orman ve Su İşleri Bakanlığı nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları Merkez Av Komisyonu nca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları Ornitofauna İçin Kullanılan Red Data Book Kategorileri ve Açıklamaları Kuş türleri ile ilgili olarak Prof. Dr. İlhami Kiziroğlu tarafından belirlenen Red Data Book kategorileri aşağıda verilmiştir. Tablodaki kuş türlerinin korunma durumu ve statüleri ile ilgili olarak kullanılan sembollerin açıklaması şu şekildedir. A.1.0= Şüpheye yer bırakmayacak şekilde yok olan ve artık doğal yaşamında görülmeyen türlerdir. A.1.1= Doğal popülasyonları şu anda tükenmiş veya en az son on beş-yirmi beş yıllık süreçte doğal yaşamında artık görülmeyen, ancak volier, kafes diğer yapay koşullarda yaşamını sürdüren evcilleşmiş, domestik, türlerdir. A.1.2= Bu türlerin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmıştır. İzlendikleri bölgelerde 1birey- 10 çift (=1-20 birey) ile temsil edilirler. A.2= Bu türlerin sayıları gözlendikleri bölgelerde çift (22-50 birey) arasında değişir. Bunlar önemli ölçüde tükenme tehdidi altındadır. A.3= Bu türlerin Türkiye genelindeki nüfusları, gözlendikleri bölgelerde genel olarak (52-500) birey arasında değişir. Bunlar da tükenebilecek duyarlılıkta olup, vahşi yaşamda soyu tükenme riski yüksek olan türlerdir. A.3.1= Bu türlerin popülasyonlarında, gözlendikleri bölgelerde azalma vardır. Bu türlerin nüfusu da çift ( birey) arasında değişir. A.4= Bu türlerin IUCN ve ATS ölçütlerine yoğunlukları, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi altına girmemiş olmakla birlikte, popülasyonlarında lokal bir azalma olup, zamanla tükenme tehdidi altına girmeye adaydırlar. Bu türlerin popülasyonları gözlendikleri bölgelerde çift (= birey) arasında değişir. A.5= Bu türlerin gözlenen popülasyonlarında henüz azalma ve tükenme tehdidi gibi bir durum söz konusu değildir. A.6= Yeterince araştırılmamış ve haklarında sağlıklı veri olmayan türleri içerir. Sadece rastlantısal türler= RT olarak bir veya en fazla iki gözleme dayandıkları için, güvenilir bir değerlendirme şansı şu anda yoktur ve araştırılması gerekir A.7= Bu türlerle ilgili şu anda bir değerlendirme yapmak olanaklı değildir; çünkü bu türlerin Türkiye de elde edilen kayıtları tam sağlıklı ve güvenilir değildir. IUCN kriterlerine göre NE: (not evaluated) kategorisine giren türler bu gruba dahil edilmiştir. Bunlar şimdiye kadar yukarıdaki, kriterlere uygunluğu tam olarak değerlendirilememiş türleri içerir. ilgili tablolarda * la işaretlenmiştir. 93

108 B - grubundaki türler ya kış ziyaretçisi, ya da transit göçerdir. Bu türlerde önemli ölçüde tükenme tehdidi altında bulunmakta olup, aynen A grubundaki değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Bu nedenle B grubundaki türler için de B.1.0 B.7 basamaklarında ölçütler kullanılacaktır: B1.0= Bu statüye giren, daha önce Türkiye de kışladıklarına özgü kaydı bulunduğu halde, bugün tükenen türlere verebileceğimiz bir örnek bulunmamaktadır. B.1.1= Bu türler Türkiye yi kışlak veya geçit bölgesi olarak kullanır; ancak popülasyonları önemli ölçüde tükenme tehdidi altındadır. Bu guruba giren kuşların kışlak bölgelerindeki doğal popülasyonlarının soyu şu anda tükenmiş: ancak volier, kafes ve diğer yapay koşullarda yaşamını sürdüren evcilleşmiş, domestic, türlerdir. Bu türlerin vahşi yaşamda tutunma şansları kalmamıştır. Yabani yaşama salıverilmeleri halinde, doğal yaşam koşullarına uymaları artık olanaklı değildir. B.1.2= Bu türlerin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmış olup, izlendikleri bölgelerde 1 birey- 10 çift (1-20 birey) ile temsil edilirler. Bu türlerin soyu büyük tükenme tehdidi altında olduğu için, mutlaka Türkiye genelinde korunmaları gerekir. B.2= Bu türlerin sayıları, gözlendikleri bölgelerde çift (22-50 birey) arasında değişir. Bu türler önemli ölçüde tükenme tehdidi altındadır. B.3= Bu türlerin Türkiye genelindeki nüfusları gözlendikleri bölgelerde genel olarak çift ( birey) arasında değişir. Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük türler. Bu türler de tükenebilecek duyarlıkta olup vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türlerdir. B.3.1= Bu türlerin popülasyonlarında gözlendikleri bölgelerde azalma vardır. Bunların nüfusu da çift ( birey) arasında değişir. Gözlendikleri bölgelerde, eski kayıtlara göre azalma eğiliminde olan türleri içerir. B.4= Bu türlerin popülasyon yoğunlukları, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi altına girmemiş olmakla birlikte, popülasyonlarında mevzii bir azalma vardır. Bunlar zamanla tükenme tehdidi altına girmeye aday türlerdir. Bu türlerin popülasyonları gözlendikleri bölgelerde çift ( birey) arasında değişir. B.5= Bu türlerin gözlenen popülasyonlarında henüz bir azalma ve tükenme tehdidi gibi durum söz konusu değildir. B.6= Az araştırılmış ve yeterince kaydı olmayan türleri içermektedir. Sadece rastlantısal tür= RT olarak ikiden daha az gözleme dayandıkları için güvenilir bir değerlendirme şansı şu anda yoktur ve araştırılması gerekir. B.7= Bu türlerle ilgili, şu anda bir değerlendirme yapmak olanaklı değildir; çünkü kayıtları çok az, emin ve sağlıklı değildir. K:Kış ziyaretçileri Bu türler, daha çok ve batı kökenli olup kışı, sıcak olan Türkiye nin, başta Göller Bölgesi ve daha güneydeki sulak alanlar olmak üzere, sıcak bölgelerinde geçirmek üzere gelen türlerdir. T: Transit göçerler Bu türler ilkbahar ve sonbahar göçlerinde, göç yolu üzerindeki Anadolu yu kullanır. R: Rastlantısal türler Bunlara özgü düzensiz kayıtlar olup, birey sayıları da oldukça düşüktür. N: Nadir türler Yukarıdaki statülere girmeyen, hakkında emin, yeterli ve sağlıklı veri olmayan türlerdir. 94

109 Arazide Tespit Edilen Türler (arazide gözlem sonucu tespit edilen türler ile literatürden alınan türlerin ayrı ayrı belirtilmesi, tespit edilen türlerin tehlike kategorilerinin, endemiklik durumlarının, nispi bolluk derecelerinin, uluslararası anlaşmalarla (Bern Sözleşmesi EK-1 ve Ek-2) koruma altına alınan türler olup olmadığının belirtilmesi, Merkez Av Komisyonu Kararlarına göre irdeleme yapılması ve değerlendirmelerin tablo halinde verilmesi) Classis-1: Amphibia (İkiyaşamlılar) Çalışmalar Neticesinde Saptanan Türlerin Korunma Statüleri Çalışmalar sonucu proje alanı ve çevresinde 3 amfibi türü tespit edilmiştir. Bern Sözleşmesine Göre; 2 tür Ek-II listesinde, 1 tür de Ek-III listesinde bulunmaktadır. IUCN Kırmızı Listeye Göre; 3 tür de LC kategorisinde bulunmaktadır. Demirsoy, A. (1996) Red Data Book kategorilerine göre ise 3 tür de nt (yaygın, bol) kategorisinde bulunmaktadır. Endemizm e Göre; 3tür de endemik olmayıp, ülkemizde geniş yayılış alanına sahip bir türdür. Merkez Av Komisyon Kararlarına (MAK) Göre; 3 tür de Merkez Av Komisyon Kararlarının ek listelerinde bulunmaktadır. Çalışma alanında saptanan İkiyaşamlılar (Amfibia) türleri Tablo 40 da verilmiştir. Classis 2: Reptilia (Sürüngenler) Çalışmalar Neticesinde Saptanan Türlerin Korunma Statüleri Çalışmalar sonucu proje alanı ve çevresinde 20 sürüngen tespit edilmiştir. Bern Sözleşmesine Göre; 8 tür Ek-II listesinde, 12 tür Ek-III listesinde bulunmaktadır. IUCN Kırmızı Listeye Göre; 1 tür VU kategorisinde, 1 tür NT kategorisinde, 13 tür LC kategorisinde bulunmaktadır. Demirsoy, A. (1996) Red Data Book kategorilerine göre, 24 tür nt kategorisinde, 1 tür R kategorisinde bulunmaktadır. 95

110 Endemizm e Göre; 20 tür de endemik değildir. Merkez Av Komisyon Kararlarına (MAK) Göre; 20 tür de Ek-1 listesinde bulunmaktadır. Çalışma alanında saptanan sürüngenler (Reptilia) türleri Tablo 41 da verilmiştir. Classis 3: Aves (Kuşlar) Çalışmalar Neticesinde Saptanan Türlerin Korunma Statüleri Çalışmalar sonucu proje alanı ve çevresinde 51 kuş türü tespit edilmiştir. Bern Sözleşmesine Göre; 30 tür Ek-II listesinde, 14 tür Ek-III listesinde bulunmaktadır. IUCN Kırmızı Listeye Göre; 51 tür de LC kategorisinde bulunmaktadır. Endemizm e Göre; Tespit edilen ornitofauna içerisinde endemik bir tür bulunmamaktadır. Merkez Av Komisyon Kararlarına (MAK) Göre; 34 tür Ek-1 listesinde, 9 tür de Ek-2 listesinde bulunmaktadır. Ek-3 listesinde bulunan kuş türlerinin sayısı ise 7 dir. Çalışma alanında saptanan Kuş (Aves) türleri Tablo 42 de verilmiştir. Classis 4: Mammalia (Memeliler) Çalışmalar Neticesinde Saptanan Türlerin Korunma Statüleri Çalışmalar sonucu proje alanı ve çevresinde 25 memeli türü tespit edilmiştir. Bern Sözleşmesine Göre; 2 tür Ek-II listesinde, 6 tür ise Bern Sözleşmesi Ek-III listesinde yer almaktadır. IUCN Kırmızı Listeye Göre; 17 tür LC kategorisinde, 1 tür NT kategorisinde, 1 tür ise VU kategorisinde bulunmaktadır. 96

111 Demirsoy, A. (1996) Red Data Book kategorilerine göre, 18 tür nt kategorisinde, 3 tür V kategorisinde, 4 tür R kategorisinde bulunmaktadır. Endemizm e Göre; Tespit edilen memeli faunasında endemik bir tür bulunmamaktadır. Merkez Av Komisyon Kararlarına (MAK) Göre; 6 tür Ek-1 listesinde, 2 tür Ek-2 listesinde, 2 tür Ek-3 listesinde bulunmaktadır. Çalışma alanında saptanan memeli türleri Tablo 43 de verilmiştir. 97

112 Tablo 43. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunması Muhtemel Amphibia (İkiyaşamlı) Türleri ve Korunma Durumları TÜR NO FAMİLYA ve TÜR ADI BUFONİDAE Bufo viridis (=Pseudepidalea viridis) LAURENTI, 1768 HYLİDAE Hyla savignyi AUDOUİN,1812 TÜRKÇE ADI KARA KURBAĞALARI Gece kurbağası AĞAÇ KURBAĞALARI Ağaç kurbağası HABİTAT Bahçelerde, açık taşlık alanlarda, su yakınlarında 4600m ye kadar. Tüm Türkiye de Yalnız üreme zamanında suda, ağaçlarda, ağaçsı bitkilerde, bazen de küçük bitkilerin üzerinde, 1500m RANİDAE SU KURBAĞALARI Rana ridibunda (=Pelophylax Bol bitkili havuz, göl ve ağır akan Yeşil kurbağa, esas ridibundus= sularda daha çok alçak ovalardaki su kurbağası, ova Pelophylax sularda 2500 m ye kadar. Tüm kurbağası bedriagae) Türkiye de PALLAS, 1771 (*) Kaynak: G: Gözlem L: Literatür A: Araştırma Literatür; YİĞİT, N., ÇOLAK, E. Ankara 2002 Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED), Demirsoy, A. TÜRKİYE OMURGALILARI AMFİBİLER, 2006, Herpetoloji-Prof Dr. Abidin BUDAK, Doç. Dr. Bayram GÖÇMEN, 2005, İkinci Baskı POPULASYON YOĞUNLUKLARI RED DATA BOOK (Demirsoy, A.) BERN IUCN M.A.K Yüksek nt Ek-II LC - G, L Düşük nt Ek-II LC - L Düşük nt Ek-III LC - G, L KAYNAK (*) 98

113 Tablo 44. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunması Muhtemel Reptilia (Sürüngen) Türleri ve Korunma Durumları TÜR NO FAMİLYA ve TÜR ADI TÜRKÇE ADI HABİTAT TESTUDİNİDAE TOSBAĞAGİLLER Testudo graeca Tosbağa (LINNAEUS, 1758) GEKKONIDAE EV KELERLERİ Cyrtodactylus (=Cyrtopodion) Mardin keleri heterocercus mardinesis (BLANFORD,1874) Cyrtopodion kotschyi (STEINDACHNER, İnce parmaklı keler 1870) Cyrtodactylus Arap keleri, karinalı (=Cyrtopodion) scaber keleri (HEYDEN, 1827) AGAMIDAE KAYA KELERLERİ Laudakia stellio (LINNAEUS, 1758) Laudakia ruderata= Trapelus ruderatus OLIVER, 1804 SCİNİDAE Mabuya aurata (=Trachylepis aurata) Linnaeus, 1758 Mabuya vittata (=Trachylepis vittata) LACERTİDAE Lacerta cappadocica (=Apathya cappadocica) Lacerta (=Timon) princeps Ophisops elegans MENESTRIES, 1832 Dikenli keler Bozkır keleri PARLAK KERTENKELELER Genellikle kumlu, taşlı ve kuru arazilerde yaşarlar. Ev duvarlarında ve kalkerli taşlar üzerinde görülürler Az bitkili taşlık ve kayalıklarda yaşar. Ayrıca evlerde de görülür. Türkiye nin hemen her yerinde görülür. Ev duvarlarında ve kalkerli taşlar üzerinde görülürler Kayalık ve taş duvarlarda bazen de ağaçlarda 1500 m ye kadar. Batı, Güney, Orta ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde Çöl ya da yarı çöl özelliği gösteren steplerde toprak ve taşların üzerinde yaşarlar. Böcek ve örümcekleri yerler. POPULASYON YOĞUNLUKLARI RED DATA BOOK (Demirsoy, A.) BERN IUCN M.A.K. KAYNAK (*) Orta nt Ek-II VU Ek-1 G, L, A Orta nt Ek-III LC Ek-1 L Orta nt Ek-II LC Ek-1 L Düşük nt Ek-III LC Ek-1 L Orta nt Ek-II - Ek-1 G, L Orta nt Ek-III LC Ek-1 L Tıknaz kertenkele Açık arazide taşlık kısımlarda yaşarlar Orta nt Ek-III LC Ek-1 L Şeritli kertenkele KERTENKELELER Kayseri kertenkelesi Doğu kertenkelesi, Siirt kertenkelesi Tarla kertenkelesi Açık arazide, bahçelik yerleri tercih ederler. Orta nt Ek-III LC Ek-1 L Genellikle kayalık ve taş yığınları olan yerlerde 2000 m yüksekliğe kadar çıkar. Orta nt Ek-III LC Ek-1 L Çok seyrek olarak ve bodur ağaçların olduğu açık arazilerde yaşar. Orta nt Ek-II LC Ek-1 L Ülkemizdeki steplerde en çok rastlanılan kertenkelelerden biridir. Bitkisi az açık Orta nt Ek-II - Ek-1 G alanlarda, taşlık yerlerde yaşarlar. 99

114 TYPHLOPİDAE Typhlops vermicularis MERREM, 1820 Leptotyphlops macrorhynchus (JAN, 1861) COLUBRİDAE Coluber jugularis (Dolichophis jugularis) LINNAEUS, 1758 Kör yılan İpliksi yılan Karayılan Nemli toprak içi ve taş altlarında yaşarlar. Türkiye nin büyük bir kısmına yayılmıştır. Açık arazide seyrek bitki örtüsünün bulunduğu, taşlar ve nemli toprakların içinde, bazen bahçe ve tarlalarda yaşarlar. Ovalarda, taşlık dere kenarları, yamaç ve tarlalar ile bataklıklarda yaşarlar. Ayrıca bağ bahçe araları ile mezarlıklarda görülürler. Taş altı ve kemirici yuvalarında gizlenirler. Az vejetasyonlu taşlık biyotoplarda yaşarlar Orta nt Ek-III - Ek-1 L, A Düşük R Ek-III - Ek-1 L Orta nt Ek-II LC Ek-1 L 15 Coluber (=Hemorrhois) ravergieri Kocabaş yılan Orta nt Ek-III - Ek-1 L 16 Coluber (=Dolichophis) Taşlık ve çalılık dere kenarlarında, schmidti NIKOLSKY Kırmızı yılan yamaçlar ve tarlalarda yaşarlar Orta nt Ek-III LC Ek-1 L 17 Eirenis eiselti Orta Ek-III LC Ek-1 L 18 Eirenis modestus (MARTIN, 1838) Uysal yılan Az bitkili taşlık bölgeler. Tüm Türkiye Orta nt Ek-III LC Ek-1 L 19 Natrix tessellata Su içi veya kenarlarında yaşarlar. Tüm Su yılanı (LAURENTI, 1768) Türkiye Yüksek nt Ek-II LC Ek-1 G, L, A VIPERIDAE ENGEREKLER 20 Ormansız düz ova ve taşlık kısımlarda Vipera lebetina Kocaengerek yaşar. Doğu Akdeniz, Güneydoğu ve (LINNAEUS, 1758) Doğu Anadolu Orta nt Ek-II NT Ek-1 L Kaynak: G: Gözlem L: Literatür A: Araştırma Literatür; YİĞİT, N., ÇOLAK, E. Ankara 2002 Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED), Demirsoy, A. TÜRKİYE OMURGALILARI SÜRÜNGENLER, 2006, Herpetoloji-Prof Dr. Abidin BUDAK, Doç. Dr. Bayram GÖÇMEN, 2005, İkinci Baskı

115 Tablo 45. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunması Muhtemel Aves (Kuş) Türleri ve Korunma Durumları TÜR NO FAMİLYA ve TÜR ADI TÜRKÇE ADI STATÜ RED DATA BOOK (KİZİROĞLU, İ.) BERN IUCN M.A.K CİCONİİDAE LEYLEKGİLLER 1 Ciconia ciconia (L., 1758) Ak leylek G, Y A.3.1 Ek-II LC Ek-1 L, A ACCİPİTRİDAE ATMACAGİLLER 2 Accipitter nisus (L.,1758) Atmaca Y A.3 Ek-II LC Ek-1 L, A 3 Buteo buteo (L.,1758) Şahin Y A.3 Ek-II LC Ek-1 L, A 4 Buteo rufinus (Cretzschmar, 1827) Kızıl şahin Y A.3 Ek-II LC Ek-1 G, L, A FALCONİDAE DOĞANGİLLER 5 Falco tinnunculus (Linne, 1758) Kerkenez Y A.2 Ek-II LC Ek-1 L, A PHASANİDAE TAVUKSUGİLLER 6 Alectoris chukar (Gray, 1830) Kınalı keklik Y A.2 Ek-III LC Ek-3 L COLUMBİDAE GÜVERCİNGİLLER 7 Columba palambus (L., 1758) Tahtalı güvercin Y A.4 - LC Ek-3 L, A KAYNAK (*) 8 Columba livia (Gmelin, 1789) Kaya güvercini Y A.5 Ek-III LC Ek-3 G, L, A 9 Streptopleia decaocta (Frivaldzsky, 1838) Kumru Y A.5 Ek-III LC Ek-2 G, L, A 10 Streptopleia senegalensis (L., 1758) Küçük kumru Y A.4 Ek-III LC Ek-2 G STRİGİDAE BAYKUŞGİLLER 11 Bubo bubo (L., 1758) Puhu Y A.1.2 Ek-II LC Ek-1 L 12 Athene noctua (Scopoli, 1769) Kukumav Y A.2 Ek-II LC Ek-1 L, A APODİDAE EBABILGİLLER 13 Apus apus (L., 1758) Kara sağan, ebabil G A.3.1 Ek-III LC Ek-1 L 14 Tachymarptis (Apus) melba (L., 1758) Akarın ebabil G A.3.1 Ek-II LC Ek-1 L 15 Merops apiaster (L., 1758) Arıkuşu G A.3.1 Ek-II LC Ek-1 L, A UPUPİDAE ÇAVUŞKUŞUGİLLER 16 Upupa epops (L., 1758) Hüthüt, çavuşkuşu G A.2 Ek-II LC Ek-1 L, A ALAUDİDAE TARLAKUŞUGİLLER 17 Melanocorypha calandra (L., 1758) Boğmaklı tarlakuşu Y A.5 Ek-II LC Ek-1 L 18 Galerida cristata (L., 1758) Tepeli toygar Y A.3 Ek-III LC Ek-2 G, L, A 19 Alauda arvensis (L., 1758) Tarla kuşu Y A.4 Ek-III LC Ek-2 G, L 101

116 HİRUNDİNİDAE KIRLANGIÇGİLLER 20 Hirundo rustica (L., 1758) İs (Kır) kılangıcı G A.5 Ek-II LC Ek-1 L 21 Hirundo daurica (L., 1758) Kızıl kırlangıç G A.3 Ek-II LC Ek-1 L 22 Delichon urbicum (L., 1758) Pencere (Ev) kırlangıcı G A.3 Ek-II LC Ek-1 L MOTACİLLİDAE KUYRUKSALLAYANGİLLER 23 Motacilla cinerea (Tunstall,1771) Dağ kuyrukkakanı Y A.2 Ek-II LC Ek-1 L 24 Motacilla alba (L., 1758) Akkuyrukkakan Y A.3.1 Ek-II LC Ek-1 L TROGLODYTİDAE ÇİTKUŞUGİLLER 25 Troglodytes troglodytes (L., 1758) Çitkuşu Y A.1.2 Ek-II LC Ek-1 L TURDİDAE ARDIÇKUŞUGİLLER 26 Erithacus rubecula (L., 1758) Narbülbülü (Kızılgerdan) Y A.3 Ek-II LC Ek-1 G, L 27 Phoenicurus ochruros (Gmelin, 1789) Kara (Ev) kızılkuyruk Y A.2 Ek-II LC Ek-1 L 28 Saxicola torquatus (l., 1766) Karagerdan taşkuşu Y A.3 Ek-II LC Ek-1 L 29 Oenanthe isabellina (Temminck, 1829) (Boz) Toprakrenkli kuyrukkakan Y A.3 Ek-II LC Ek-1 L SYLVİİDAE ÖTLEĞENGİLLER 30 Sylvia nisoria (Bechstein, 1795) Çizgili ötleğen G A.2 Ek-II LC Ek-1 L 31 Sylvia curruca (L., 1758) Akgerdan ötleğen G A.2 Ek-II LC Ek-1 L 32 Sylvia atricapilla (L., 1758) Karabaş ötleğen G A.2 Ek-II LC Ek-1 L MUSCİCAPİDAE SİNEKKAPANGİLLER 33 Muscicapa striata (Pallas, 1764) Gri (Benekli) sinekkapan G A.3 34 Ficedula semitorquata (Homeyer, 1885) Yarımband sinekkapan G A.3 Ek-II LC Ek-1 L LANİİDAE ÜMÜKSIKANGİLLER 35 Lanius collurio (L., 1758) Kızılsırtlı ümüksıkan G A.3 Ek-III LC Ek-1 L 36 Lanius minor (Gmelin, 1788) Karalın ümüksıkan G A.3 Ek-III LC Ek-1 L 37 Lanius nubicus (Lichtenstein, 1823) Akalın ümüksıkan G A.2 Ek-III LC Ek-1 L CORVİDAE KARGAGİLLER 38 Pica pica(l., 1758) Saksağan Y A.5 - LC Ek-3 G, L, A 39 Corvus monedula (L., 1758) Cüce karga Y A.5 - LC Ek-3 G, L 40 Corvus corone (L., 1758) Leş kargası Y A.5 - LC Ek-3 G, L, A 41 Corvus corax (L., 1758) Kara karga Y A.5 Ek-III LC Ek-2 L STURNİDAE SIĞIRCIKGİLLER 42 Sturnus vulgaris (L., 1758) Sığırcık Y A.5 - LC Ek-2 G, L, A PASSERİDAE SERÇEGİLLER 102

117 43 Passer domesticus (L., 1758) Ev serçesi Y A.5 - LC Ek-3 G, L, A FRİNGİLLİDAE İSPİNOZGİLLER 44 Fringilla coelebs (L., 1758) İspinoz Y A.4 Ek-III LC Ek-2 G, L, A 45 Serinus serinus (L., 1766) Kanarya Y A.3 Ek-II LC Ek-1 L, A 46 Carduelis cannabina (L., 1758) Keten kuşu Y A.3 Ek-II LC Ek-1 L 47 Carduelis carduelis (L., 1758) Saka Y A.3.1 Ek-II LC Ek-1 L, A EMBERİZİDAE KİRAZKUŞUGİLLER 48 Emberiza citrinella (L., 1758) Sarı kirazkuşu Y, G A.2 Ek-II LC Ek-1 L 49 Emberiza hortulana (L.,1758) Kirazkuşu G A.3 Ek-III LC Ek-2 L 50 Emberiza melanocephala (Scopoli, 1769) Karabaş kirazkuşu G A.4 Ek-II LC Ek-1 L 51 Miliaria (E.) calandra (L., 1758) Tarla kirazkuşu Y A.4 Ek-III LC Ek-2 L (*) Kaynak: G: Gözlem L: Literatür A: Araştırma Literatür; KİZİROĞLU, İ. (2008): Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi, Desen Matb., Ankara., YİĞİT, N., ÇOLAK, E. Ankara 2002 Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) TÜR NO Tablo 46. Proje Alanı ve Çevresinde Bulunması Muhtemel Mammalia (Memeli) Türleri ve Korunma Durumları FAMİLYA ve TÜR ADI TÜRKÇE ADI HABİTAT POPULASYON YOĞUNLUKLARI RED DATA BOOK BERN IUCN M.A.K KAYNAK (*) ERİNACEİDAE KİRPİLER 1 Erinaceus concolor Bağ, bahçe, kültür arazisi ve orman, Kirpi MARTIN, 1838 Trakya hariç Marmara ve Karadeniz Düşük nt - LC Ek-1 L, A 2 Hemiechnus auritus Uzunkulaklı kirpi Kuru stepler Düşük R - - Ek-1 L VESPERTILIONIDAE DÜZBURUN YARASALAR 3 Pipistrellus Çok değişik ortamlarda. Türkiye nin pipistrellus Cüce yarasa hemen her yerinde (SCHREBER, 1744) Orta V Ek-III LC - L 4 Pipistrellus kuhlii (KUHL, 1819) Beyazyakalı yarasa Orta V Ek-II LC Ek-1 L Miniopterus schreibersi (KUHL, 1819) SORİCİDAE Crocidura leucodon (HERMANN, 1780) Crocidura suaveloens (PALLAS, 1811) Uzunkanatlı yarasa SİVRİFARELER Sivri burunlu tarla sivrifaresi Bahçe sivrifaresi Açık arazilerde, yerleşim yerlerinden uzak yaşarlar. Açık arazi, orman sınırları, çalılık alanlar. D. Karadeniz hariç tüm Türkiye Açık arazi, orman sınırları, çalılık alanlar. Düşük V Ek-II - Ek-1 L Orta nt Ek-III LC - L Orta nt Ek-III LC - L 103

118 LEPORİDAE Lepus europaeus LINNAEUS, 1758 CRICETIDAE Cricetulus migratorius (PALLAS, 1773) Microtus guentheri (DANFORD & ALSTON, 1880) Mesocricetus auratus (WATERHOUSE, 1838) GERBILIDAE Meriones tristami THOMAS, 1892 SPALICIDAE Spalax ehrenbergi (=Nannospalax ehrenbergi) (NEHRENBERGİ, 1898) MURİDAE Apodemus (Sylvaemus) flavicollis (MELCHIOR, 1834) Rattus rattus (Linnaeus, 1758) TAVŞANLAR Yabani tavşan Her türlü habitat Trakya, Anadolu Düşük nt Ek-III LC Ek-3 L, A AVURTLAKLAR=HAMSTERLER Cüce avurtlak Avurtalak=Koca avurtlak=kızıl hamster KOŞARFARELER Türkiye çöl sıçanı KÖRFARELER Yaylalar, orman içi çayırlar ve kültür arazisi. Trakya, Anadolu Otluk ve kültür yapılan steplerde, kurak yerlerde yaşarlar. 104 Orta nt - LC - L Orta nt - LC - L Step ve düzlüklerde çok yaygındırlar. Orta nt - VU - L Step ve bozkıra uyum yapmışlardır. Ekim yapılan bölgelerde Orta nt - LC - L Güney körfaresi=kösnü Step alanlar Orta nt L, A FARELER, SIÇANLAR Sarıboyunlu orman faresi Tarlalarda, bahçelerde, steplerde Orta nt - LC - L Ev sıçanı Meskun yerler ve otlu, çalılık dere kenarı. Marmara, Karadeniz, Akdeniz, Ege, İç ve Batı Anadolu Orta nt - LC - L 16 Mus domesticus LINNAEUS, 1758 Ev faresi Tüm Türkiye Düşük nt - LC - L 17 Mus macedonicus Açıkı arazilerde yabanıl olarak yaşarlar. Orta nt - LC - L DIPODIDAE ARAPTAVŞANLARI 18 Allactaga euphratica Arap tavşanı Step ve yarı çölleşmiş alanlarda yaşarlar. Orta R - NT Ek-1 L HYSTRICIDAE Hystrix indica KERR, 1972 CANİDAE Canis familiaris MARGO, 1891 Vulpes vulpes (LINNAEUS, 1758) Oklu kirpi KÖPEKLER Yağışı az, insandan uzak yerlerde yaşarlar Orta R - LC Ek-1 L Evcil köpek Türkiye nin her yerinde Yüksek nt L, A Tilki, kızıl tilki Her türlü habitat, Trakya, Anadolu Orta nt - LC Ek-3 L, A

119 22 MUSTELIDAE Mustela nivalis LINNAEUS, 1766 SANSARLAR Gelincik Gececil olmalarına karşın, gündüzleri de hareket ettikleri görülür. Her türlü kovuk, çukur, delik, çalı içi, ağaç atıklarının yığıldığı yerler, kütüklerdeki oyuklar, kemiricilerin galerileri, keza açık araziler ve tarım arazileri, binalardaki uygun oyuklar ve delikler yaşadıkları yerler olabilir. Düşük nt Ek-III LC Ek-2 L 23 Meles meles (LINNAEUS, 1758) Porsuk Orman, step Orta R Ek-III LC Ek-2 L FELİDEA KEDİLER 24 Felis catus LINNAEUS, 1758 Evcil kediler Tüm Türkiye Yüksek nt L CAMELIDAE 25 Camelus dromedarius Bir hörgüçlü deve Düşük nt G (*) Kaynak: G: Gözlem L: Literatür A: Araştırma Literatür; YİĞİT, N., ÇOLAK, E. Ankara 2002 Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED), Demirsoy, A. TÜRKİYE OMURGALILARI MEMELİLER,

120 Fauna Açısından Önemli Alanlar Proje alanı ve çevresinde genellikle tarım alanları görülmektedir. Dolayısı ile bir antropojen baskıdan söz konusudur. Fauna sınıfları arasında özellikle iki yaşamlılar hayatlarını devam ettirebilmek amacıyla suya ihtiyaç duymaktadır. Dolayısı ile suyun bulunduğu her nokta iki yaşamlılar açısından önemli alanlardır. Sürüngenler ise kuraklığa iki yaşamlılara göre daha dayanıklı olup, suya gereksinimi daha azdır. Yapılan çalışmada proje alanında Önemli Kuş Alanları (ÖKA) ise bulunmamaktadır Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri Tarım Arazileri, Büyüklükleri, Koordinatları, Harita Üzerinde İşaretlenmesi Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu projesi; Diyarbakır ve Şanlıurfa illeri ve ilçe sınırları içerisinden geçmektedir. Demiryolu güzergâhı Diyarbakır İlinde, Yenişehir, Kayapınar, Bağlar ve Ergani İlçeleri sınırlarından, Şanlıurfa İli nde ise Siverek, Hilvan ve Merkez İlçeleri sınırlarından geçmektedir. Söz konusu demiryolu projesi için Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan temin edilen Coğrafi Bilgi Sistemi verileri ile hazırlanan, tarım arazilerinin gösterildiği Arazi Varlığı haritası EK- 13 olarak verilmiştir. Diyarbakır İli Diyarbakır da 650 bin hektara yakın bir alan ekilmektedir. Tahıl başta gelen ürünüdür. Sebze ve meyvecilik gelişmektedir. Tahıl ürünü 20 sene içinde 3 misli artmıştır. Başlıca tarım ürünleri ise buğday, arpa, darı, pirinç, mercimek, baklagiller, saf pamuk, tütün, susam ve keten tohumudur. Son 10 sene içinde sebzecilik çok gelişmiştir. Hıyar, domates, patlıcan, biber, fasulye, kabak ve taze soğan yetişir. Türkiye de yetişen karpuzun % 10 a yakını ve kavunun % 5 i Diyarbakır da yetişir. Meyvecilikte daha çok üzüm, ceviz, badem, nar, dut ve armut yetişir. Diğer meyveler azdır. Sunî gübre kullanımıyla modern tarım araçları kullanımı artmıştır. Şanlıurfa İli Şanlıurfa İli nin 2006 yılına göre toplam tarım alanı 1,217,350 hektardır. Bu alanın 978,744,65 hektarı tarla ürünleri, ,0 hektarı meyve ,0 hektarı sebze, 107,930,00 hektarı nadas, 31,45 hektarı örtü altı tarımına ayrılmış durumdadır. Şanlıurfa İli nde 12,567 hektar alanda devlet sulaması, 145,700 hektar alanda halk sulaması olmak üzere toplam 358,267,3 hektar alan da sulu tarım yapılmaktadır. GAP projesi tamamlandığında Şanlıurfa İlinde sulanacak alan miktarı dekar olarak planlanmıştır. Bu değer GAP la hedeflenen sulama miktarının %30,3 ine denk gelmektedir. Ülkemizin, Pamuk üretiminin % 39 u, Buğday üretiminin % 8 i, Mercimek üretiminin % 36 sı, Arpa üretiminin %11 i, Mısır üretiminin %13 ü, Antep Fıstığı üretiminin %38 i Şanlıurfa İli nde gerçekleşmektedir. Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü Demiryolu güzergâhının yaklaşık m.si kuru tarım alanlarından, m.si sulu tarım alanlarından geçmektedir. güzergâhında bulunan toprak grupları ve özellikleri Tablo 47 olarak verilmektedir. 106

121 Tablo 47. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Güzergâhı Toprak Grupları ve Şimdiki Arazi Kullanımı No Güzergâh (m) Arazi Kullanım Şekli Doğal bitki örtüsü ile bulunan tarım alanları Meralar Doğal bitki örtüsü ile bulunan tarım alanları Sulanan alan Meralar Sulanan alan Doğal bitki örtüsü ile bulunan tarım alanları Sulanan alan Doğal çayırlıklar Sulanan alan Doğal çayırlıklar Meyveyle karışık sulu Doğal çayırlıklar Meyveyle karışık sulu Doğal çayırlıklar Bitki değişim alanları Doğal çayırlıklar Doğal bitki örtüsü ile bulunan tarım alanları Sulanan alan Seyrek bitki alanları Sulanmayan ekilebilir alan Doğal çayırlıklar Doğal bitki örtüsü ile bulunan tarım alanları Doğal çayırlıklar Sulanan alan Meralar Sulanan alan Meralar Sulanan alan Meralar Sulanan alan Meralar Doğal bitki örtüsü ile bulunan tarım alanları Meralar Sulanan alan Doğal bitki örtüsü ile bulunan tarım alanları Meralar Sulanan alan Doğal çayırlıklar 107

122 Sulanmayan ekilebilir alan Doğal çayırlıklar Sulanmayan ekilebilir alan Doğal çayırlıklar Sulanmayan ekilebilir alan Meralar Sulanmayan karışık tarım Meralar Sulanmayan ekilebilir alan Sulanmayan karışık tarım Üzüm bağları Kesikli kırsal Üzüm bağları Sulanmayan ekilebilir alan Sulanmayan karışık tarım Sulanmayan ekilebilir alan Bitki değişim alanları Doğal çayırlıklar Sulanan alan Doğal çayırlıklar Kaynak: Orman ve Su İşleri Bakanlığı, CBS verileri. Diyarbakır İli Diyarbakır İli nin toplam yüzölçümü km 2 olup, bunun ha. ı tarım arazisi, ha. ı çayır mera arazisi, ha. ı orman arazisi ve ha. ı diğer araziler olarak dağılım göstermektedir. Diyarbakır İli Arazi Sınıflandırması Tablo 48 de verilmektedir. Tablo 48. Diyarbakır İli Arazi Sınıflandırması ARAZİ SINIFLANDIRMASI ALAN (Da) I. SINIF ARAZİ II. SINIF ARAZİ III. SINIF ARAZİ IV. SINIF ARAZİ V.VI.VII.VIII SINIF ARAZİ YERLEŞİM SAHASI SU YÜZEYİ T O P L A M (Kaynak: Diyarbakır İl Çevre Durum Raporu 2011) 108

123 Şekil 26. Diyarbakır İli Arazilerin Dağılım Kaynak: Diyarbakır İl Çevre Durum Raporu 2011 Diyarbakır İli nde tarım alanları toplam arazi kullamının %44 ünü oluştırmaktadır. Türkiye geneline göre yüksek bir oranda tarım arazisine sahip olan ilde, orman alanları %22, çayır-mera alanları %19, tarıma elverişsiz alanlar ise %15 alana sahiptir. Şanlıurfa İli: Şanlıurfa İli nin toplam yüzölçümü hektar olup, hektarı tarım arazisi, hektarı orman ve fundalık alan, hektarı çayır ve mera, 390,917 hektarı tarım dışı arazidir. Şekil 27. Şanlıurfa İli Arazilerin Dağılımı Kaynak: Şanlıurfa İl Çevre Durum Raporu

124 Şanlıurfa İli nde tarım alanlarının oranı yüksek (%66) orman alanlarının oranı ise çok düşüktür (% 0.64) Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarı Demiryolu güzergâhında yer alan illerde üretilen ürünler ve yıllık üretim miktarları aşağıda verilmektedir. Diyarbakır İli Tablo 49.Diyarbakır İli Ekili Alanlar Tablosu İl adı Toplam Ekilen tarla Nadas Sebze bahçeleri Meyve Alan(dekar) alanı(dekar) alanı(dekar) alanı(dekar) alanı(dekar) Diyarbakır Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 50. Diyarbakır İli Tarım Ürünlerin Ekim Alanı Ve Üretim Miktarı Ürün adı Ekilen alan(dekar) Hasat edilen alan(dekar) Verim(kg/da) Türkiye Verim(kg/da) Arpa Bugday , Mercimek Pamuk , Mısır(Dane) Üzüm (Sofralık) Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 51.Diyarbakır İli Kuru Tarım Ürünlerin Ekim Alanı Ve Üretim Miktarı Ürün adı Ekilen alan(dekar) Hasat edilen alan(dekar) Verim(kg/da) Üretim(Ton) Nohut Fasülye(kuru) Mercimek(k) Fiğ(ot) Burçak(dane) Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 52. Diyarbakır İli Meyve Ağaçları Ve Üretimi Ürün adı Toplu meyveliklerin alanı(dekar) 110 Meyve veren ağaç sayısı Üretim(ton) Antepfistiği ,31 Badem ,87 Ceviz ,35 Elma (golden) ,88 Elma (starking) ,32 Elma (amasya) ,06

125 Elma (diğer) ,40 Armut ,33 Ayva ,82 Erik ,45 Kayisi ,79 Kiraz ,38 Şeftali ,47 Zerdal Vişne ,81 Dut ,27 Incir ,31 Nar ,30 Uzum (sofralık) Uzum ( şaraplık ) Uzum (kurutmalık ) Zeytin Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 53. Diyarbakır İli Endüstri Bitkileri Üretimi Ürün adı Ekilen alan(dekar) Hasat edilen alan(dekar) Verim(kg/da) Üretim (ton) Tütün Şekerpancarı Pamuk Yaşlı Tohumlar Susam Ayçiçeği Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 54.Diyarbakır İli Sebze Üretimi Diyarbakir ili 2011 yili sebze üretim değerleri ürünler Alan (da) Üretim (ton) Türkiye üretimi (ton) Domates (sofralik) Patlican Hiyar Biber(sivri ve dolmalik) T.fasulye T.soğan T.sarımsak Kavun Karpuz Kaynak: TÜİK

126 Şanlıurfa İli Tablo 55. Şanlıurfa İli Ekili Alanlar Tablosu Toplam Ekilen tarla Nadas Sebze bahçeleri Meyve İl Adı Alan(dekar) alanı(dekar) alanı(dekar) alanı(dekar) alanı(dekar) Şanlıurfa Kaynak: TÜİK 2010 Tablo 56. Şanlıurfa İli Tarım Ürünlerin Ekim Alanı Ve Üretim Miktarı Ürün adı Ekilen alan(dekar) Hasat edilen alan(dekar) Üretim(ton) Verim(kg/da) Arpa (Biralık) Arpa(Diğer) Bugday (Diger) Buğday(Durum) Çeltik Misir (Dane) Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 57. Şanlıurfa İli Kuru Tarım Ürünlerin Ekim Alanı Ve Üretim Miktarı Ürün adı Ekilen alan(dekar) Hasat edilen alan(dekar) Üretim(ton) Verim(kg/da) Bakla Burçak Fasulye (Kuru) Fig Mercimek Mürdümük Nohut Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 58. Şanlıurfa İli Meyve Ağaçları Ve Üretimi Ürün adı Toplu meyveliklerin alanı(dekar) Meyve veren ağaç(adet) Meyve vermeyen ağaç (adet) Üretim Armut 92 3,480 2, Ayva Elma(Golden) 305 4,015 18, Elma(Starking) Elma(Grannysmith) ,800 61,60 Elma(Diğer) 130 2,520 7, Erik 2,200 62,635 17,735 1, Kayısı ,790 17, Kiraz 22 1, Şeftali(Nektarin) 391 8,000 4, Şeftali(Diğer) 120 7,020 3, Vişne 12 1, Zerdali 0.0 6,625 3, Antep Fıstığı 768, ,555,572 5,224,836 21,693,68 112

127 Badem 12, , , Ceviz ,840 2, ,85 Çilek Dut ,650 6, İncir ,015 3, Nar 8, , ,332 3, Trabzon Hurma Üzüm(Sofralık) 78, ,372, ,940 21, Üzümiii(Kurutmalık) 58, , Üzüm(Şaraplık) 30, ,800 8, Zeytin(Sofralık) 14, Zeytin(Yağlık) 42, , Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 59. Şanlıurfa İli Endüstri Bitkileri Üretimi Ürün adı Ekilen alan(dekar) Hasat edilen alan(dekar) Üretim(ton) Verim(kg/da) Kırmızı Biber Kimyon Pamuk(Kütlü) Pamuk(Lif) Şekerpancarı Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 60. Şanlıurfa İli Yem Bitkileri Üretimi Ürün adı Ekilen alan(dekar) Hasat edilen alan(dekar) Üretim(ton) Verim(kg/da) Burçak Fig Mısır Yonca Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 61. Şanlıurfa İli Sebze Üretimi Grup adı Ürün adı Üretim(ton) Meyvesi Yenen Sebzeler Bamya Kavun Karpuz Kabak (Sakız) 192 Patlıcan Biber (Dolmalık) Biber (Sivri) Biber (Salçalık) Acur 497 Hıyar (Sofralık) Domates (Sofralık)

128 Kaynak: TÜİK 2011 Grup adı Ürün adı Üretim(ton) Domates (Salçalık) Soğansı-Yumru-Kök Sebzeler Sarımsak (Taze) Soğan (Taze) Havuç Turp (Kırmızı) Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Bu Alanların Harita Üzerinde İşaretlenmesi Demiryolu güzergâhında yer alan illerde uygulanan tarımsal gelişim projeleri aşağıda sıralanmaktadır. Diyarbakır İli: Diyarbarbakır ilinde tarımın geliştirilmesi amacıyla çeşitli projeler gerçekleştirilmektedir. Bu projeler genel olarak aşağıda sıralanmıştır. Doğrudan Gelir Desteği Projesi Çayır-mera ve Yem Bitkileri Geliştirme Projesi Ön Soy Kütüğü Projesi Doğrudan Gelir Desteği Projesi Suni tohumlama Desteği Yem Bitkileri Desteği Bağcılık Projesi Meyveciliği Geliştirme Projesi Organik Bitkisel Üretim Projesi Tarımsal Sulama Yayım Projesi Suni Tohumlama Yayım Projesi Yağlı Tohumlu Bitki Yetiştiriciliğini Geliştirme Projesi Zeytinciliği Geliştirme Projesi Seracılığı Geliştirme Projesi Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri Eğitim Projesi Taşlık Arazi Islah Projesi Şanlıurfa İli: Şanlıurfa ilinde tarımın geliştirilmesi amacıyla çeşitli projeler gerçekleştirilmektedir. Bu projeler genel olarak aşağıda sıralanmıştır. Toprak Reformu (Toplulaştırma) Projesi Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Şanlıurfa ve Harran Ovaları Sulama Projesi Bitkisel Üretimi Güçlendirme Projesi Çiftçi Kayıt Sistemi ve Doğrudan Gelir Desteği Projesi Bitki Hastalık ve Zararlılarıyla Mücadele Projesi Ekolojik Tarımın Yaygınlaştırılması ve Kontrolü Projesi Sorunlu Tarım Alanlarının Tespiti ve İyileştirilmesi Projesi Arazi Toplulaştırma ve Dağıtım Projesi Tarımsal Araştırma ve Geliştirme Projesi Sertifikalı Tohumluk Kullanımını Yaygınlaştırma Projesi

129 Sertifikalı Buğday Üretimini Geliştirme Projesi Zeytin Yetiştiriciliğini Geliştirme projesi Sebze Üretimini Geliştirme Projesi Meyve Üretimini Geliştirme Projesi Bağcılığı Geliştirme Projesi Kanola Yetiştiriciliğini Geliştirme Projesi Hububat Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele Projesi Yemeklik Baklagil Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele Projesi Sanayi Bitkileri Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele Projesi Meyve Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele Projesi Bağ Hastalık ve Zararlılarıyla Mücadele Projesi Sebze Hastalık ve Zararlılarıyla Mücadele Projesi Antepfıstığı Hastalık ve Zararlılarıyla Mücadele Projesi Genel Zararlılarla Mücadele Projesi Yabancı Ot ve Parazit Bitkilerle Mücadele Projesi Vasıf Dışına Çıkarılacak Tarım Arazilerin Vasıflarını Gösterir Bilgi ve Belgeler (proje alanı ve etki alanındaki alanların 5403 Sayılı Toprak Koruma Kanunu ve Arazi Kullanımı Kanunu uyarınca değerlendirilmesi) Güzergâh boyunca yapılan arazi ve harita okuma çalışmalarında proje alanı ve çevresinde mera, çayır, tarım alanları bulunduğu tespit edilmiştir. Proje alanı içerisinde kalan tarım ve mera vasfındaki alanlar; proje için belirlenecek yapıma esas güzergâhın netleşmesi ve söz konusu proje kapsamında gerçekleştirilecek kamulaştırma çalışmalarında (güzergâhta yer alan tüm parsellerin mülkiyet bilgilerinin belirlenmesi ve kamulaştırma planlarının hazırlanması) belirginlik kazanacaktır. Proje inşaat çalışmalarına başlamadan önce ilgili İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri ile irtibata geçilerek arazi incelemesi ve etüt raporu çalışmaları yaptırılacaktır. Proje kapsamında kullanılacak tarım alanları için 19 Temmuz 2005 tarih ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu na istinaden çıkarılan 15 Aralık 2005 tarih ve sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu Uygulama Yönetmeliği gereğince proje kapsamında yer alan tarım alanlarının, tarım dışı amaçlı kullanımı için söz konusu kanunun 13. Maddesi doğrultusunda; - Projenin aplike edildiği parsel numaraları ve sınırlarının göründüğü 1/5000 ölçekli kadastral paftaları, - İlgili parsellere ait tapu kayıtları, - Parsellerin irtifak miktarlarının belirttiği listeyle birlikte İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri ne müracaatta bulunularak gerekli izinler alınacaktır. Proje sahasına giren alanlar içerisinde 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ile ilgili mevzuat kapsamında olan yerler için ilgili mevzuatlar kapsamında gerekli izinler alınacak, Toprak Koruma Projesinin hazırlanmasının gerekli görülmesi halinde Toprak Koruma Projesi hazırlatılacak ve inşaat faaliyetlerine bu izinler alındıktan sonra başlanılacaktır sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu kapsamında Uygulama Alanı ilan edilen sahalarda ilgili kanun kapsamında gerekli izinlerin alınmasından sonra çalışmalara başlanılacaktır. 115

130 Proje sahasına giren alanlar içerisinde 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında yerlerin bulunması durumunda tahsis amacı değişikliği vb. izinlerin alınmasından sonra çalışmalara başlanılacaktır. Projenin her aşamasında sahada gerçekleştirilecek çalışmalarda Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulama Yönetmeliği, Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırmasına İlişkin Tüzüğe ve 4342 sayılı Mera Kanunu ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu esaslarına uyulacaktır Mera Alanları, Koordinatları, Harita Üzerinde İşaretlenmesi Söz konusu demiryolu güzergâhının 9.6 kilometrelik kesimi mera alanlarından geçmektedir. Tablo 47 te (Bkz. Bölüm ) güzergâhın km ler bazında toprak grupları ve arazi kullanımları verilmektedir Hayvancılık Faaliyetleri ve Vasıf Dışına Çıkarılacak Arazilerin Vasıflarını Gösterir Bilgi ve Belgeler Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu projesi; Diyarbakır ve Şanlıurfa illeri ve ilçe sınırları içerisinden geçmektedir. Aşağıda güzergâhın geçtiği illere ait hayvancılık verileri verilmektedir. Proje kapsamında hayvanların beslenme alanlarında hayvan geçişlerinin sağlanabilmesi amacıyla sanat yapıları (menfez vb.) yapılacaktır. (Bkz. Bölüm 1.2.4) Güzergâh boyunca yer alan mera alanlarının kilometre olarak dağılımı Tablo 47 olarak verilmiştir. (Bkz. Bölüm ) Diyarbakır İli: Diyarbakır ilinde hayvancılık faaliyetleri olarak; büyükbaş hayvan (sığır ve manda), küçükbaş hayvan (koyun), kümes hayvancılığı ve arıcılık üretimi yapılmaktadır. Aşağıda Diyarbakır İl ine ait hayvansal üretim ve miktarları verilmektedir. Tablo 62. Diyarbakır İli Hayvancılık Verileri Büyük Baş Hayvan Türü Adet Kümes Hayvancılığı Adet Sığır(Melez) Tavuk Sığır(Yerli) Hindi Manda Kaz Ördek Küçük Baş Hayvan Türü Adet Arıcılık Kovan Adedi Koyun Fenni Kovan Keçi Yerli Kovan Kaynak: TÜİK 2011 Tablo 63. Diyarbakır İlinde Üretilen Hayvansal Ürünler ve Üretim Miktarları Hayvansal Ürün Birim (ton/adet/baş) Süt Kırmızı Et Deri Kaynak: TÜİK

131 Şanlıurfa İli Şanlıurfa da büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapılmaktadır. Genel olarak yerli ırk olarak güneydoğu Anadolu kırmızısı(gak), kültür ırkı olarak holstain(siyah alaca), simental ve montofon ırkı hayvanlar yetiştirilmektedir. İlimizde yetiştirilen büyük baş hayvan sayısı tir. Bunlardan baş besi hayvanı, başı süt sığırından oluşmaktadır. İlin tüm ilçelerinde büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapılmaktadır. Süt sığırcılığı yapılan işletme kapasiteleri 50 baş, 100 baş, 200 baş, 300 baş tır. İlde canlı hayvan ihracatı yapılmamaktadır. Süt işletmelerinde elde edilen ürünler il içi ve il dışındaki süt işleme tesislerine pazarlanmaktadır. Atıkların değerlendirildiği modern tesisler bulunmamaktadır. Hayvansal ürünlerle ilgili üretim bilgileri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 64. Şanlıurfa İli Hayvancılık Verileri Büyük Baş Hayvan Türü Adet Kümes Hayvancılığı Adet Baş Besi Hayvanı Yumurta Tavuğu 712,200 Süt Sığırı Ördek 20,390.0 Kaz 31,540 Küçük Baş Hayvan Hindi 179,460 Arıcılık Kovan Adedi Eski Usul Kovan 2,946.0 Yeni Usul Kovan 21,399.0 Kaynak: TÜİK 2010 Tablo 65. Şanlıurfa İli Hayvancılık Verileri Hayvansal Ürün Süt Et Deri Kıl Yapağı Kaynak: TÜİK 2010 Birim (ton/adet/baş) 556,272 ton 47,200 ton ton 309 ton ton Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorunda 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamına Girenler Alanlar Söz konusu proje kapsamında demiryolu hattı çeşitli noktalarda dere, çay gibi yüzeysel su kaynakları ile kesişim göstermektedir. Bu kapsamda yapılacak olan inşaat faaliyetleri sırasında; 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nun Sulara Zararlı Madde Dökülmesi Başlıklı 20. Maddesi İle Buna Bağlı Olarak Çıkarılan Su Ürünleri Yönetmeliği nin 11. ve 12. Maddeleri ve Yönetmeliğin Ek 5 ve Ek 6 sayılı cetvellerinde belirtilen değerlere uyulacaktır Sayılı Su Ürünleri kanununun 20. Maddesi ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Yönetmeliğinin 11. Maddesi gereğince de Su ürünlerine veya bunları tüketenlerin veya kullananların sağlığına veya istihsal vasıtalarına zarar veren maddelerin iç sulara ve denizlerdeki istihsal yerlerine veya civarlarına dökülmesi ve dökülecek şekilde tesisat yapılması yasaktır. Dökülmesi yasak olan zararlı maddeler ve alıcı ortama ait kabul edilebilir değerler, Su Ürünleri yönetmeliğinin 5 sayılı Ek inde gösterilmiştir hükmü gereğince inşaat aşamasında hafriyat atığı, 117

132 katı atık, atıksu gibi çalışmalar süresince oluşabilecek atıklar yüzeysel su kaynaklarına hiçbir şekilde verilmeyecektir Sayılı Su Ürünleri kanununun 9. Maddesinde İç suların sulama, enerji istihsali gibi maksatlarla kullanılması halinde bu sularda mevcut su ürünlerinin yaşama, üreme, muhafaza ve istihsalini zarardan koruyacak tedbirlerin ilgililer tarafından alınması şarttır. hükmü yer almaktadır. Bu kapsamda 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu gereği tüm izinler alınacaktır. Güzergâh boyunca yüzeysel su kaynaklarından geçiş için planlanan sanat yapılarının projelendirilmesi ve inşaat çalışmaları sırasında dere ve çayların akış yönünü engellemeyecek şekilde çalışmaların yapılması sağlanacaktır. Güzergah boyunca ve ÇED İnceleme Alanında herhangi bir Su Ürünleri İstihsal sahası bulunmamaktadır. Bununla birlikte, proje alanında yer alan derelerde su ürünleri yer almaktadır. Su ürünlerinin bulunduğu alanlarda Larva bırakma dönemlerinde (Nisan-Temmuz) daha hassas çalışılacak ve patlatma yapılmayacaktır sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamına giren yerler için gerekli izinler alınmadan inşaat faaliyetlerine başlanılmayacaktır Proje Alanı, Etki Alanı ve İnceleme Koridorundaki Yeraltı ve Yerüstü Maden Sahaları (proje alanında maden ruhsatı varlığının belirlenmesi, maden ruhsatları var ise söz konusu ruhsatlarla ilgili olarak kaynak kaybına yol açılıp açılmayacağı konusunda mahallinde tetkik yapılması) ile ilgili etüt proje mühendislik hizmetleri işi devam etmektedir. Söz konusu işler kapsamında yapıma esas olacak demiryolu hattı nihai güzergâhına ait etüt ve projelendirme çalışmaları devam etmektedir. Dolayısıyla demiryolu güzergâhının ÇED çalışmasına konu olan 2 km lik koridor içerisinde değişme ihtimali bulunmaktadır. Demiryolu ile ilgili olarak etüt çalışmaları sırasında MİGEM e başvuru yapılarak bölgedeki ruhsatlar için sorgulama yapılmıştır. Yapılan sorgulama sonucunda güzergâh çevresinde yer alan ruhsatların işlendiği uydu haritası EK-1 de verilmektedir. Demiryolu projesine ait nihai güzergâhın belirlenmesinden sonra, demiryolu projesinin inşaatına başlanmadan önce hat üzerinde ve yakınında yer alan ruhsatlı maden sahaları ve jeotermal kaynak sahaları ile ilgili olarak, kaynak kaybı olup olmayacağının tespiti amacıyla MİGEM ile koordineli olarak tarafından yerinde tespit çalışması yapılacak ve 05/06/2004 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5177 sayılı Kanunla değişik 3213 sayılı Maden Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkartılmış olan mevzuatların gerektirdiği izinler alınacaktır. Bu kapsamda 1/25000 ölçekli 6 0.lik kesinleşmiş hat koordinatları ile Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne başvurulacak ve ilgili mevzuatların gerektirdiği çalışmalar yapılıp gerekli izinler alınacaktır. Proje kapsamında gerekli olan taş, kum-çakıl, balast ve ariyet malzemeleri; yarma işleminden çıkan ve dolguda kullanılması uygun olan malzemenin yanı sıra bölgede yer alan, ÇED Yönetmeliği ve ilgili diğer yönetmeliklere göre gerekli izinleri alınmış, ruhsatlı malzeme ocaklarından karşılanacaktır. Dolayısıyla kapsamında yeni malzeme ocağı/ocakları yer almamaktadır. 118

133 3.14. Demiryolu Hattının Geçtiği Tüm İl ve İlçelerin Sosyo-Ekonomik Özellikleri Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler) Proje güzergâhında yer alan yerleşim yerlerine ait ekonomik özellikler aşağıda açıklanmaktadır. Diyarbakır İli İlin ekonomisi tarıma dayanır. Brüt gelirin % 40 ı tarımdan ve % 10 u sanâyiden temin edilir. Son 10 sene içinde sebzecilik çok gelişmiştir. Sun î gübre kullanımıyla modern tarım araçları kullanımı artmıştır. 350 bin hektara yaklaşan çayır ve mer aları ile hayvancılığa çok elverişlidir. Hayvancılık verimi henüz düşüktür, kalite ıslahıyle üretim artacaktır. Koyun, kılkeçisi, sığır, eşek ve katır beslenmektedir. 7 bini aşan arı kovanı ile arıcılık gün geçtikçe gelişmektedir. Türkiye nin hâlihazırda en zengin petrol yatakları Diyarbakır-Siirt sınırında Siirt in Batman ilçesi ile Diyarbakır ın Bismil ilçesi sınırları içindedir. Diyarbakır da ilk petrol kuyusu 1961 de Shell tarafından açılmıştır. TPAO ise 1973 ten beri faaliyettedir. Türkiye de senede çıkan 2.5 milyon ton ham petrol istihsâlinin yarısı Diyarbakır dan elde edilir. Hazro ilçesinde de linyit çıkarılır. Ergani de bakır mâdeni vardır. Diyarbakır da son senelerde en büyük gelişme inşaat sektöründe olmuştur. Küçük sanâyi, dokumacılık, bakırcılık, demircilik ve kuyumculuk da gelişmiştir. Fabrikaların çoğu devlet sektörüne âittir. Sümerbank Pamuklu Dokuma Fabrikası, Sümerbank Halı ve Yünlü Dokuma Fabrikası, Yem Fabrikası, Süt Endüstrisi Kurumu, Buhar ve Su Türbinleri Fabrikası, Küçük Su Türbini ve Pompa Fabrikası, Tahıl Sigorta Fabrikası ve Ergani Çimento Fabrikası vardır. Diyarbakır İli Ergani İlçesi Dicle'nin sağ kıyısına 10 km uzaklıkta ve 1526 metre yüksekliğindeki Zülküf Dağı'nın güney eteğine kurulmuş Ergani, Diyarbakır ilinin en büyük ilçesidir. İlçe merkezine bağlı, 86 köy bulunmaktadır. Ergani İlçesi nin başlıca geçim kaynakları tarım, ticaret ve sanayidir. Özellikle büyük ölçekli fabrikalar olan Çimento Fabrikası ve Yem Fabrikası istihdam olanağı sağlamaktadır. Şanlıurfa İli Şanlıurfa ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma, enerjiye, turizm ve hayvancılığa dayanmaktadır. Atatürk Barajında yürütülen balıkçılık da Şanlıurfa ekonomisine katkıda bulunmaya başlamıştır. Tekstil ve Gıda sektörünün toplam imalat sanayi içerisindeki payı % 71 dolayındadır. Diğer Sektörlerin imalat sanayi içerisindeki payı ise ancak % 29. İmalat sanayinin % Gıda sanayi, % Tekistil, % 7.96 Metal Eşya ve Makina Sanayi, % 0.78 Metal Sanayi, % 8.16 Seramik, Cam ve Taş ürünleri Sanayi, % 1.36 Kağıt Sanayi, % Kimya Sanayi ve % 0,58 Ağaç, Mantar Sanayidir. Şanlıurfa nın ekonomisinin büyük bir bölü tarıma dayalıdır. Türkiye deki toplam sulanabilen alanların % 10 una tek başına sahip olan Şanlıurfa da bu arazilerin şuan yüzde 30 sulanabilen arazilerdir. GAP'ın tamamlanmasıyla sulanacak 1,822 milyon hektar arazinin 50'si Şanlıurfa da bulunmaktadır. 119

134 Şanlıurfa da tarıma dayalı sanayi içerisinde hububat ve pamuk ağırlıklıdır. Tekstil sanayi ve bulgur fabrikaları ile un fabrikaları bulunmaktadır. Ayrıca, turizm de ekonomiye önemli ölçüde katkısı sağlamaktadır yılı verilerine göre yarısı yatılı olmak üzere bir milyon turisti ağırlayan Şanlıurfa, 12 bin yıllık tarihi geçmişe sahiptir. Bu sayı her geçen gün artarak devam etmektedir. Şanlıurfa ekonomisine hayvancılığında katkısı büyüktür. TÜİK 2009 verilerine göre Ülkemizdeki küçükbaş hayvanların % 9,3 ü ve koyun varlığının %10,4 ü gibi önemli bir oranı Şanlıurfa da bulunmaktadır. Atatürk Baraj Gölü nde tatlı su balıkçılığın yanı sıra 17 adet işletmede de alabalık yetiştiriciliği yapılmaktadır yılında, çevre il ve ilçelere 314 ton balık satışı yapılmıştır. Gıda Tarım ve Hayvancılık Şanlıurfa İl Müdürlüğünden alınan bilgilere göre 2011 yılının üretimi 312 ton su ürünü avcılığı, 2 bin 21 ton gökkuşağı alabalığı yetiştiriciliği olarak gerçekleşmiştir. Şanlıurfa İli, Hilvan İlçesi Diyarbakır-Şanlıurfa duble karayolu üzerinde olan Hilvan 17 km.lik mesafe ile GAP Uluslararası Havalimanı na en yakın ilçe merkezidir. İlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında, arpa, buğday, burçak, darı, fiğ, kenevir, mercimek, mısır, nohut, biber, bostan, soğan, sarımsak gelmektedir. Ayrıca çeltik, bakliyat sanayi bitkileri, Antep fıstığı, zeytin, karpuz, kavun, üzüm, narinciye ve sebze yetiştirilmektedir. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında olan Şanlıurfa ve ilçelerinde tarım üretimi sürekli artış göstermiştir. Hilvan da sulama suyu sağlandıktan sonra pamuk üretimi önemli derecede artmıştır. Hayvancılık ilçe halkının bir diğer geçim kaynağı olup, dağlık ve engebeli kesimde sığır, koyun ve keçi yetiştirilir. Yağ, peynir, yün, deri, süt ve et üretilmektedir. İlçede sanayi kuruluşu olarak Toprak Mahsulleri Ofisinin siloları, yem fabrikası ve mercimek paketleme fabrikası bulunmaktadır. Şanlıurfa İli, Siverek İlçesi Şanlıurfa ilinin kuzeyinde yer alan Siverek batısında Adıyaman'ın Kahta ilçesi, batıdan kuzeye doğru uzanan Atatürk Baraj gölü, kuzeyinde ise Adıyaman'ın Gerger ilçesi ile Diyarbakır'ın Çermik ve Çüngüş ilçeleri, doğusunda Diyarbakır ile komşudur. Siverek İlçesi nin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Ekime elverişli arazinin çoğunluğu, son yıllarda tarlalarda taş toplanması ile arazinin büyümesi, tarımda makineleşmenin gelişmesi, gübre kullanımının artması ile ürünlerde büyük oranda artış gerçekleşmiştir. Tarımdan sonra en önemli gelir kaynağı hayvancılıktır. İklim ve arazi her türlü hayvancılığın gelişmesine elverişlidir. Mera besiciliği en yaygın hayvancılık türüdür. İç pazara ve dış pazara canlı hayvan ihracatı yapılmaktadır. 120

135 Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri, göçler, nüfus artış oranları vb.) Yapımı planlanan Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri ve ilçelerinden geçmektedir. Güzergâh üzerinde ve 2 km.lik koridor içinde yer alan yerleşim yerlerinin nüfus verileri aşağıda Tablo 66 da verilmektedir. Tablo 66. Demiryolu Güzergâh ÇED Koridoru İçinde Kalan Yerleşim Yeri Nüfus Verileri İl İlçe Belde/Köy Toplam Erkek Kadın İl nüfusu Yenişehir Merkez İlçe Toplam Merkez Tosunlu Kayapınar Karayakup Diyarbakır İlçe Toplam Bağlar Merkez İlçe Toplam Demirli Ergani Alitaşı İlçe Toplam İl nüfusu Yoğunca Siverek Başdeğirmen İlçe Toplam Aşağıçatak Göktepe Hilvan Merkez Alpı Aşağıkamış Şanlıurfa İlçe Toplam Gölgen Kengerli Aşağıakören Kanoğlu Yukarıkoymat Merkez Sarışeyh Seyrantepe Ortaören Merkez İlçe Toplam Kaynak: TUİK,

136 Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri net göç ve göç hızları Tablo 67 ve Tablo 68 de verilmiştir. Diuarbakır İli nin aldığı göç kişi, verdiği göç ise kişidir. Şanlıurfa İli nin ise aldığı göç kişi, verdiği göç ise 41,570 kişidir. Tablo 67. Diyarbakır İli Net Göç ve Göç Hızı İl ADNKS 2011 Nüfusu Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hızı Türkiye ,00 Diyarbakır ,48 Kaynak: TUİK, 2011 Tablo 68. Şanlıurfa İli Net Göç ve Göç Hızı İl ADNKS 2011 Nüfusu Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hızı Türkiye ,00 Şanlıurfa ,31 Kaynak: TUİK, Yaratılacak İstihdam İmkânları ve İşsizlik Para ile ölçülebilen gelirler, direkt gelirler iken, para ile ölçülemeyen gelirler ise indirekt gelirler olmaktadır. Para ile ölçülebilen demiryolu gelirleri (yolcu/yük taşıma ücreti, transfer, vb.) istasyonlarda reklâm kira - otopark vb. gelirler, depolama elleçleme - yükleme/boşaltma katering - transfer vb. gelirler ve hizmet sektöründe istihdam yaratımı olarak ele alınarak değerlendirilebilir. Para ile ölçülemeyen fakat paraya dönüştürülebilen demiryolu indirekt gelirleri zaman/konfor/kaza azalma gelirleri, milli kaynakları kullanım kazancı, ulusal ve bölgesel kalkınmaya katkı kazancı ve istihdam yaratımı olarak ele alınmalıdır. Para ile ölçülemeyen ve paraya dönüştürülemeyen demiryolu gelirleri ise sosyal eşitlik dengesi, bölgesel kalkınma, askeri/sivil savunma lojistik temini, bölge kaynaklarından yararlanma ve çevresel etkilerin iyileştirilmesi olarak dikkat çekmektedir. Genel olarak projenin direkt gelirleri, bölge halkları içinde istihdam ve gelir anlamı taşımaktadır. Söz konusu proje sayesinde hat güzergâhı boyunca bulunan istasyon yerleri ve yakın çevreleri, dikkate değer bir canlanma ve sosyalleşme şansı bulacağı açıkça ortadadır. Hareketlik kazanacak olan bölgelerde yeni iş alanları (ticaret, esnaflık, sanat vb.) ortaya çıkacaktır. Projenin bu dolaylı etkilerini sayısal olarak vermek mümkün olmamakla birlikte, bölgede görülen işsizlik probleminin çözümüne şüphesiz ki bir miktar çözüm sağlaması beklenmektedir. 122

137 BÖLÜM-IV PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER

138 BÖLÜM 4: PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER 4.1. Arazinin Hazırlanması ve Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne Kadar Alanda ve Ne Miktarda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Malzemenin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları (hafriyat depo alanlarının ve bitkisel toprak depo alanlarının koordinatlarıyla birlikte gösterilmesi, bitkisel toprağın nasıl değerlendirileceğinin açıklanması) nin inşaatı sırasında, topoğrafik özelliklere bağlı olarak bazı yerlerde kazı ve bazı bölgelerde dolgu yapılması söz konusudur. Proje kapsamında yaklaşık m 3 lük yarma ve m 3 lük dolgu işlemi gerçekleştirilmesi ön görülmektedir. Belirtilen tahmini toprak işleri miktarları, halen devam etmekte olan etüt çalışmaları sonucunda kesinleştirilecek güzergâh ve buna bağlı olarak yapılacak enkesit hesapları ile netlik kazanacaktır. Dolgu işlemi için gerekli olan malzeme; yarma işleminden çıkan ve dolguda kullanılması uygun olan malzemenin yanı sıra bölgede yer alan ÇED Yönetmeliği ve ilgili diğer Yönetmeliklere göre gerekli izinleri alınmış, ruhsatlı malzeme ocaklarından temin edilecektir. Bu bağlamda Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu ÇED Raporu kapsamında yeni malzeme ocağı incelenmemiştir. Demiryolu hattı inşaatında kullanılacak olan malzemenin özellikleri; Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğünün Demiryolları Genel Teknik (Malzeme, Yapım, Kontrol, Bakım- Onarım) Şartnamesi nde yer alan özelliklere uygun olacaktır. Demiryolu hattı arazisinin inşaata hazır hale getirilebilmesi için yüzeyden ortalama 40 cm kalınlığında bitkisel toprak sıyrılacaktır. Güzergâh uzunluğu km.dir km.(hat uzunluğu) x 50 m. (kamulaştırma genişliği) x 0,4 m.(sıyrılacak toprak kalınlığı) = ,24 m 3 lük bitkisel toprak oluşumu beklenmektedir. Dolguda kullanılması uygun olmayan organik madde içeren bu toprak; bölgede belirlenecek olan uygun bir sahada depolanacak ve peyzaj amacıyla yeşillendirilecek sahalarda kullanılacaktır. Bitkisel toprağın depolanmasında aşağıdaki hususlara dikkat edilecektir. Bitkisel toprak aşağıda koordinatları verilen hafriyat depolama alanlarında kazı fazlası malzemeden ayrı şekilde depolanacaktır. Depolanan toprağın hemen kullanılmayıp uzun süre saklanmasının gerektiği durumlarda, bitkisel toprakların üzeri erozyona, kuruma, yabani ot sarmasına karşı korunması ve toprağın canlılığını sürdürmesi amacıyla (çim, çayır-mera, bitki vb) bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın yüzeyden itibaren 5 40 cm derinliğinde yüzeysel toprak tabakları oldukları göz önünde bulundurulduğunda bitkisel toprak yığınlarının yüksekliği maksimum 1,5 metreyi geçmeyecektir. Kazı fazlası malzemesinin geçici depolanması esnasında; Depolama sahasının su kaynaklarından, yerleşimlerden, özel çevre koruma alanlarından, mutlak tarım alanlarından, doğal ve kültürel yapılardan, askeri vb. alanlardan uzak bölgelere kurulacak, 123

139 Depolama sahasının mümkün mertebe orman alanı dışında planlanmasına, ancak alternatif sahaların bulunmaması halinde projenin orman alanlarından geçtiği yerlerde toprakça fakir taşlık-kayalık alanların seçilmesi hususuna özen gösterilecek, Depolama sahasında mümkün mertebe ağaç kesiminden kaçınılacak, Depolanan malzemenin miktarına ve yapısına bağlı olarak erozyon tehdidine karşın aşınımını engellemek için gerekli tüm önlemlerin alınacak, Sahanın geçici depolama sonrasında eski doğal koşullar sağlanacak, Çevre ve insan sağlığı ile emniyeti açısından tehlike yaratmayacak şekilde ve yöntemlerle taşınması ve depolanmasına dikkat edilecek, Kazı fazlası malzeme; Başbakanlığın 2006/27 sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar Genelgesi doğrultusunda hiçbir suretle akar ve/veya kuru dere yataklarına dökülmeyecektir. Proje kapsamında yapılacak inşaat çalışmaları sonucu oluşacak ve dolguda kullanılması uygun olmayan kazı fazlası malzeme için söz konusu demiryolu güzergâhının geçmekte olduğu illerin ve ilçelerin muhtelif kamu kuruluşlarından Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre izinlendirilmiş hafriyat depolama alanları bilgileri talep edilmiştir. Bu doğrultuda halihazırda izinlendirilmiş, güzergâh yakınında bulunan hafriyat depolama alanları belirlenmiştir. Diyarbakır İli Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi nden temin edilen görüşte, Silvan Yolu Müslümeğik Mevkii 3. Km. de m 3 kapasiteli alan bulunduğu belirtilmiştir. Bu alan hattın güneydoğusunda 10 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. Ayrıca, Dokuzçeltik Mevkii nde m 3 kapasiteli hafriyat depolama alanının belirlendiği belirtilmiştir. Söz konusu hafriyat döküm alanlarının koordinatları aşağıda verilmektedir. Ancak güzergaha olan mesafelerinden dolayı Ek- 2 de verilen topografik haritaya işlenmemiştir. Tablo 69. Diyarbakır İli 1. Hafriyat Depolama Alanları Koordinatları NO Y X NO Y X

140 Tablo 70. Diyarbakır İli 2. Hafriyat Depolama Alanları Koordinatları NO Y X NO Y X Şanlıurfa Şanlıurfa Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nden temin edilen görüşte, ilçe belediyeleri tarafından inşaat ve yıkıntı atıklarını depolama amaçlı olarak belirlenmiş hafriyat döküm alanları bulunduğu belirtilmiştir. Hilvan İlçesi nde hattın kuzeyinde, hatta yaklaşık 300 m uzaklıkta, Siverek İlçesi nde ise hattın kuzeyinde hatta yaklaşık 6 km uzaklıkta hafriyat depolama alanları bulunmaktadır. Koordinatları Tablo 71 de verilmektedir. Hafriyat depolama alanları, Ek- 2 olarak verilen topoğrafik harita üzerine işlenmiştir. Tablo 71. Hafriyat Depolama Alanları Koordinatları HİLVAN (3 No lu Hafriyat Döküm Alanı) SİVEREK (1 No lu Hafriyat Döküm Alanı) Y X Y X , , , , , , ,09 Ayrıca Siverek Belediyesi nden mevcut hafriyat döküm alanının verileri temin edilmiş olup, Tablo 72 da verilmektedir. Tablo 72. Siverek Hafriyat Depolama Alanı Koordinatları (2 No lu Hafriyat Döküm Alanı) Y X Proje kapsamında yapılacak inşaat çalışmaları sonucunda açığa çıkacak hafriyat atıklarının bir kısmı bu alanlarda bir kısmıda yarmanın fazla olduğu alanlar için aşağıda belirtilen kilometrelere yakın alanlarda depolanması planlanmaktadır. 125

141 Tablo 73. Hafriyat Dökülmesi Planlanan Alanlar 1 No lu Hafriyat Depolama Alanı (KM ) 2 No lu Hafriyat Depolama Alanı (KM ) X Y X Y No lu Hafriyat Depolama Alanı (KM ) 4 No lu Hafriyat Depolama Alanı (KM ) X Y X Y No lu Hafriyat Depolama Alanı (KM ) X Y X Y Güzergah boyunca bulunan mevcut hafriyat döküm alanları ile öneri hafriyat döküm alanları EK 2 de verilmekte olan 1/25000 ölçekli topografik haritada gösterilmektedir. Dolguda kullanılması uygun olmayan hafriyat atığı malzemeler yukarıda koordinatları belirtilen depolama alanlarına bertaraf edilecektir. Bu alanlar dışında hafriyat depolama alanı ihtiyacı olması halinde, mahallin mülki amirliğinden ve ilgili belediyelerden döküm için gerekli izinler alınarak bertaraf edilecektir. İzinlendirme aşamasında hafriyat depolama alanları ile ilgili olarak alınması istenen tüm tedbirlere uyulacak ve izin alınmadan hiçbir kazı yapılmayacak ve kazı fazlası malzemesi bertaraf edilmeyecektir. Yukarıda koordinatları belirlenen hafriyat döküm alanı haricinde yeni belirlenen alanlar Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri ne bildirilecektir. Proje kapsamında oluşacak hafriyat atıklarının bertarafı konusunda tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine (9., 13., 14., 16. ve 23. madde hükümlerine) ve 26 Mart 2010 tarih ve sayılı Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır İnşaat ve İşletme Aşamasında Su Temini Sistemi Planı, Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları İnşaat Aşaması: nde gerekli olan içme ve kullanma suyu; İnşaat işlerinde, Tozu önlemek amacıyla ulaşımda kullanılan alanlarda, İşçiler tarafından şantiyelerde kullanılacaktır. 126

142 nin inşaatı sırasında proje güzergâhında geçici şantiyeler kurulacaktır. Proje kapsamında 3 adet şantiye kurulması öngörülmektedir. Şantiye alanlarında yapılacak inşaat işlemlerine göre çalışacak personel sayısı da değişiklik gösterecek olup, ortalama her şantiyede 150 kişinin istihdam edilmesi ön görülmektedir. Çalışacak personel için gerekli olan su miktarı: 150 kişi x 150 lt/gün-kişi = lt/gün = 22,5 m 3 /gün dür. Projenin inşaatı aşamasından diğer kullanımlar için (spreyleme, inşaat işleri, v.b.) günde 7,5 m 3 /gün lük bir su ihtiyacı olacağı tahmin edilmektedir. Dolayısıyla projenin inşaatı aşamasında içme ve kullanma suyu ihtiyacı toplam 30 m 3 /gün dür. Söz konusu su ihtiyacı; A-) Şantiye/şantiyelerin Belediye Mücavir alan sınırları içerisinde kurulması halinde şebekeye bağlanılarak, B-) Mücavir alan sınırları dışarısında kalması halindeyse TSE 266 standardı niteliklerini taşıyan tankerlerle taşıma suretiyle temin edilecektir. Suyun temin edildiği kaynaklar ve taşımada kullanılan tankerler; Gıda Maddelerinin ve Umumi Sağlığı İlgilendiren Eşya ve Levazımın Hususi Vasıflarını Gösteren Tüzüğün 426 ncı maddesine dayanılarak hazırlanan ve "İçme ve Kullanma Sularının ve Satış Yerlerinin Tabi Olacakları Esaslar"ı düzenleyen tarih ve sayılı Genelge de belirtilen hususlara uygun seçilecektir. İşletme Aşaması: Demiryolu hattının işletme aşamasındaki su ihtiyacı: hattı ve istasyonu kullanan yolcular ile çalışanlar için olacaktır. Demiryolu Hattının işletilmesi esnasında bir istasyonu bir seferde yaklaşık 439 kişinin (20 görevli personel yolcu) kullanması tahmin edilmektedir. (Kaynak: Yüksel Proje Fizibilite Raporu) Proje kapsamındaki istasyonların yerleri yerleşim alanları içerisinde kalmakta olup, istasyonlarda şehir şebekesi kullanılacaktır. Trenlerde ihtiyaç duyulacak su ise istasyonlardaki şebeke suyundan ve piyasada satılan hazır sulardan karşılanacaktır Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Oluşacak Sıvı Atıklar Sıvı Atıkların Cinsi A- İnşaat Aşaması: I- Atıksular: kapsamında yer alan ünitelerin inşaat aşamasında çalışacak personelin su kullanımından kaynaklı evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. Bunun dışında herhangi bir atıksu oluşumuna neden olabilecek bir faaliyet bulunmamaktadır. Projelerde gerekli olan kullanma suyu üstyapı çalışmalarında, inşaat işlerinde, tozu önlemek amacıyla ulaşımda kullanılan alanlarda ve işçiler tarafından şantiyelerde kullanılacaktır. 127

143 II- Atık Yağlar: Proje kapsamında arazinin hazırlanması sırasında kullanılacak makinelerin bakımları, yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri; kurulacak şantiye/şantiyelerde oluşturulacak makine parkının ilgili biriminde veya ruhsatlı izinli akaryakıt istasyonlarında yapılacaktır. Bu işlemlerin şantiye/şantiyelerde yapılması durumunda araçların bakımından kaynaklı atık yağ oluşması söz konusudur. Proje konusu demiryolu hattında şantiyelerin, istasyon alanı olarak belirlenen alanlara kurulması planlanmaktadır. Personelin yemek ihtiyaçlarının şantiye alanlarından karşılanması planlanmakta olup, bitkisel atık yağların meydana gelmesi söz konusudur. B- İşletme Aşaması: Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Hattının işletilmesi esnasında hem trenler ve istasyonda çalışacak personelden, hem de trenler (trenlerin seyir halindeyken oluşacak bu atıksular tren içindeki sızdırmaz sistemlerde toplanacak ve istasyonlara aktarılacaktır) ve istasyonları kullanacak kişilerden kaynaklı sıvı atık oluşumu söz konusudur. Proje kapsamında kullanılacak olan vagon ve trenlerin herhangi bir nedenle arıza yapması durumunda istasyon yerlerinde bulunan bakım ünitelerinde küçük onarımların yapılması muhtemeldir. Eğer bakım işlemi yapılması durumunda atık yağlar meydana gelmesi muhtemeldir. Ayrıca genel bakım ve onarımları belirlenecek olan zaman aralıklarında (6 ay, 1 yıl v.b) Ankara İli sınırları içerisinde yer alan Ankara Etimesgut Hızlı Tren Kompleksi bakım-onarım istasyonunda yapılacaktır Sıvı Atıkların Miktarı A- İnşaat Aşaması: I- Atıksular: kapsamında proje güzergâhında geçici şantiyeler kurulacaktır. Şantiye alanlarında yapılacak inşaat işlemlerine göre çalışacak personel sayısı da değişiklik gösterecek olup, ortalama 150 kişinin çalışacağı ön görülmektedir. Bu bağlamda kullanılacak su miktarı hesaplanırken maksimum personel sayısı olan 150 kişi baz alınmıştır. Kişi başına günde 150 litre su kullanılacağı, suyun % 100 ünün atıksuya dönüşeceği varsayılmıştır. Oluşacak olan atıksuyun miktarı: 150 kişi x 150 lt/gün-kişi = lt/gün = 22,5 m 3 /gün dür. II- Atık Yağlar: Bakım-onarım çalışmaları gerektiğinde ve iş makinelerinin yetkili servislere götürülememesi durumunda şantiye alanında yapılacaktır. Bu bağlamda meydana gelecek atık yağ miktarı değişiklik arz edecektir. Proje konusu demiryolu hattında şantiyelerin, istasyon alanı olarak belirlenen alanlara kurulması planlanmaktadır. Personelin yemek ihtiyaçlarının şantiye alanlarından karşılanması planlanmakta olup, bitkisel atık yağların meydana gelmesi söz konusudur. Bitkisel atık yağ miktarı, yapılacak yemek çeşidi, miktarı vb. bileşenlere bağlı olarak değişiklik arz edecektir. 128

144 B- İşletme Aşaması: Proje kapsamında yer alan istasyonlarda çalışacak personel sayısının yaklaşık 20 kişi olacağı tahmin edilmekle birlikte güzergâh boyunca, istasyonlarda tren yolcularının tamamı ve görevlileri de dikkate alındığında yaklaşık 439 kişinin hizmet alacağı öngörülerek oluşması beklenen maksimum atıksu miktarı; 439 kişi x 150 lt/gün-kişi = m 3 /gün.dür. Proje kapsamında kullanılacak olan vagon ve trenlerin herhangi bir nedenle arıza yapması durumunda istasyon yerlerinde bulunan bakım ünitelerinde küçük onarımların yapılması muhtemeldir Sıvı Atıkların Bertaraf Yöntemleri ve Deşarj Edileceği Ortamlar (bu konuda gerekli izinler alınmalı ve rapora eklenmelidir) İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksular: kapsamında yer alan ünitelerin inşaat aşamasında çalışacak personelin su kullanımından kaynaklı evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. Proje konusu demiryolu hattında şantiyelerin, istasyon alanı olarak belirlenen alanlara kurulması planlanmaktadır. Şantiye alanlarının yerleri, etüt, projelendirme ve mühendislik hizmetlerinin tamamlanmasını müteakip başlatılacak olan inşaat işleri sırasında belirlenecek olup, yapım ihalesini alan Yüklenici tarafından netleştirilecektir. Şantiye alanlarının belediye mücavir alanlarında kalması halinde kanalizasyon sistemine verilecektir. Etüt, proje ve mühendislik hizmetleri işi devam etmekte olan projenin yüklenicisi olacak firma, ilgili belediye ile görüşerek atıksu deşarjını 31 Aralık 2004 Tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren (13 Şubat 2008 tarih ve R.G. sayı ile değişik) Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ne uygun olarak yapacaktır. Belediyelerin kanalizasyon sistemine bağlantı yapılması ile ilgili olarak protokol yapılacak, yapılan protokol Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine sunulacaktır. Şantiye alanlarının mücavir alanlar dışında belirlenmesi halinde ise; 31 Aralık 2004 tarih ve sayılı Resmi Gazete ile yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümleri gereğince arıtma tesisi yapılması planlanmaktadır. Yapılması planlanan biyolojik arıtma tesisinin genel özellikleri aşağıda verilmektedir. Paket Biyolojik Arıtma Sistemi Söz konusu proje kapsamında paket atıksu arıtma tesisi kurulması planlanmakta olup, özellikleri aşağıda genel olarak verilmektedir. Ön Çöktürme Havuzu Dengeleme Havuzu Biyolojik Reaktör 129

145 Çöktürme Havuzu Ön çökeltme havuzunun başlıca amacı atıksuyu iki temel bileşene; çamur ve çökelmiş atıksuya ayırmaktır. Böylece bu iki bileşen ayrı ayrı arıtılabilir. Ön çökeltme havuzlarında askıdaki katı maddelerin %50-70'i ve BOİ'nin % 25-40'ı uzaklaştırılabilir. Çöktürme havuzu arıtma tesisinin ilk giriş kapısıdır. Atık su ile beraber tesise giriş yapan biyolojik olarak arıtılamayacak katı maddelerden çökebilenleri haznenin tabanında yüzenler ise haznenin yüzeyinde toplanır. Çöken ve yüzen maddeler içerisinde biyolojik olarak çözünen maddeler var ise zamanla çürüyerek suya karıştıklarından hazne tabanında veya yüzeyinde aşırı birikmeye yol açmazlar. Biyolojik olarak arıtılamayan ve haznede biriken katı maddeler yılda birkaç kez vidanjörle çekilerek hazneden uzaklaştırılacaktır. Katı madde içermeyen atık su, hazne yarı seviyesinden terfi haznesine alınır. Bu hazne sayesinde arıtma tesisi difüzör hatlarının ve sistem içerisinde çalışan pompa vs. ekipmanların katı maddelerden zarar görmesi önlenmiş olur. Ön çöktürme haznesi bulunan arıtma tesisinde atık su girişine konulan kaba ızgara, pislik tutucu gibi ekipmanların kullanılmasına gerek kalmayacaktır. Ön çökeltme havuzlarında atıksuyun bekletilme süresi 1,5 2,5 saat arasında değişebilmektedir. Dengeleme Havuzu ve Besleme Pompası Ön çöktürme havuzundan geçen atık sular toplandığı ve atıksuyun debi ve konsantrasyon yönünden dengelenerek, arıtma tesisine homojen ve düzenli bir atıksu transferinin sağlandığı havuzdur. Burada homojen bir atık su karışımı sağlanır. Ayrıca pik debilerle aşırı atık su gelişini dengeleyen bir haznedir. Dengeleme haznesine biriken atık suları biyolojik reaktöre iletmek için dengeleme haznesine dalgıç pompa (besleme pompası) montajı yapılacaktır. Biyolojik Reaktör ve Temiz Su Deposu Dengeleme havuzundan sonra ardışık kesikli reaktöre geçen atıksular burada aktif çamur ile temas ettirilmektedir. Ardışık kesikli reaktörde, atıksuların içerdiği organik kirlilikler aerobik bakteriler yardımı ile CO 2 ve suya dönüştürülmektedir. Bunun için gerekli oksijen ve karışım havası, ünite bünyesinde bulunan blower ile sağlanmaktadır. Blowerden sağlanan hava, ince hava kabarcığı veren membranlı kauçuk difüzörlerle tüm reaktöre eşit olarak dağıtılmaktadır. Ardışık kesikli reaktörde organik kirliliği giderilen atıksular içerdiği bakteri yumaklarıyla çökelmeye bırakılmaktadır. Çökeltime bırakılarak bakteri yumaklarından ayrılan arıtılmış su, dalgıç tip tahliye pompası ile tahliye edilirken dozaj pompası ile hipoklorit dozlanarak dezenfekte edilmekte ve su arıtma işlemi tamamlanmaktadır. Sistemde zamanla oluşan ve belirli zamanlarda atılması gerekli atık çamurlar dalgıç tip çamur pompası ile çamur depo havuzuna transfer edilir. Çamur depo havuzunda depolanan atık çamurlar belirli aralıklarla sistemden uzaklaştırılacaktır. Aşağıda arıtma sisteminin akım şeması verilmektedir. 130

146 Atıksu Girişi Izgara Ön Çöktürme Havuzu Dengeleme Havuzu Tahliye Pompası Terfi Pompası Biyolojik Reaktör Blower Arıtılmış Su Fazla Çamur Havuzu Şekil 28. Arıtma Tesisi İş Akım Şeması Arıtma Tesisi Çıkış Suları Kalitesi tarihli ve sayılı Resmi Gazetede (değişiklik tarih ve Resmi Gazete, 30 Mart 2010 tarih ve sayılı R.G. ve tarih ve sayılı R.G.) yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde verilen Tablo 21.1 de Evsel Nitelikli Atıksuların Alıcı Ortama Deşarj Standartları nı sağlar vaziyette olması için arıtılmış suda bulunmasına izin verilen maksimum kirletici konsantrasyonları Tablo 74 de verilmektedir. Arıtma tesisi, arıtılmış su karakteristiklerinin 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliğinde belirtilen parametre ve limitleri sağlayacak şekilde boyutlandırılacak ve çalıştırılacaktır. Tablo 74. Sektör: Evsel Nitelikli Atık Sular (Sınıf 1: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak Kg/Gün Arasında, Nüfus = ) PARAMETRE BİRİM KOMPOZİT NUMUNE KOMPOZİT NUMUNE 2 SAATLİK 24 SAATLİK Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ 5) (mg/l) Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) (mg/l) Askıda Katı Madde (AKM) (mg/l) ph Arıtılmış sular, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerinin uygun gördüğü alanlara deşarj edilecektir. Şantiye alanlarının mücavir alan dışında kalması halinde işletilmesi planlanan atıksu arıtma tesisi için 14/02/2013 Tarih ve 2013/4 sayılı Atıksu Arıtma/Derin Deniz Deşarjı Proje 131

147 Onayı genelgesi kapsamında Atıksu Arıtma Tesisi Projesi hazırlatarak ilgili mercilerden (Belediye, Valilik ya da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) Proje Onayı alınacaktır. Ayrıca atıksu arıtma tesisi işletmeye geçmeden önce tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine müracaat edilerek gerekli çevre izni (deşarj) alınacak olup, izinler alınmadan inşaat faaliyetlerine başlanmayacaktır. İnşaat Aşamasında Oluşacak Atık Yağlar: Demiryolu projesi kapsamında oluşacak atık yağlar sızdırmasız tanklarda depolanarak çevre lisanslı bertaraf tesislerine intikali sağlanacaktır. Araçlar ve makineler için bakım ve yakıt ikmallerinin yapılmasında 14 Mart 2005 tarih ve sayılı(değişiklik tarih ve sayılı R.G.) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve 30/07/2008 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren(değişiklik 30/03/2010 tarih ve sayılı Resmi Gazete) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ne uyulacaktır. Bitkisel atık yağların bertaraf edilmesi sırasında; 19 Nisan 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak Yürürlüğe (değişiklik 30 Mart 2010 tarih ve sayılı Resmi Gazete) giren Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İşletme Aşaması: Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Hattının işletilmesi esnasında hem trenler ve istasyonda çalışacak personelden, hem de trenler ve istasyonları kullanacak kişilerden kaynaklı sıvı atık oluşumu söz konusudur. Oluşacak bu atıksular; İstasyonun bulunduğu yerleşim yerlerinde kanalizasyon bağlantısı mevcut ise, kanalizasyon şebekesine bağlanacaktır. Şebekenin bulunmadığı yerlerde ise 31 Aralık 2004 tarih ve sayılı Resmi Gazete ile yayımlanarak yürürlüğe giren ve 13 Şubat 2008 tarih ve R.G. sayı ile değişik Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Madde 23. de belirtilen 84 kişi sınır değerinin üzerinde olduğu durumlarda arıtma sistemi kullanılacaktır. Proje kapsamında kullanılacak olan vagon ve trenlerin herhangi bir nedenle arıza yapması durumunda istasyon yerlerinde bulunan bakım ünitelerinde küçük onarımların yapılması muhtemeldir. Demiryolu projesi kapsamında oluşacak atık yağlar sızdırmasız tanklarda depolanarak çevre lisanslı bertaraf tesislerine intikali sağlanacaktır. Araçlar ve makineler için bakım ve yakıt ikmallerinin yapılmasında 14 Mart 2005 tarih ve sayılı(değişiklik tarih ve sayılı R.G.) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve 30/07/2008 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren(değişiklik 30/03/2010 tarih ve sayılı Resmi Gazete) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ne uyulacaktır. 132

148 Projenin tüm aşamalarında; 31 Aralık 2004 Tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ne (Değişiklik Sayılı Resmi Gazete ve 30 Mart 2010 tarih ve sayılı Resmi Gazete ), tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır sayılı Su Ürünleri Kanununa ve bu kanuna bağlı çıkartılan, tarih ve sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Ürünleri Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır İnşaat ve İşletme Aşamasında Oluşacak Katı Atıklar Katı Atıkların Cinsi Projenin inşaat aşamalarında yapılacak işlemler sırasında şantiyelerde çalışacak personelden ve iş makinelerinden kaynaklı katı atıkların meydana gelmesi söz olacaktır. İşletme aşamasında ise trenlerdeki yolcular ve personellerden bunun yanı sıra istasyonlarda evsel katı atıkların oluşması söz konusu olacaktır. Atıklar, 05/07/2008 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümleri Ek IV Atık Listesine göre tanımlanmıştır. Evsel nitelikli katı atıklar ve ambalaj atıkları, İnşaat atıkları, İş makinelerinden ve bakım-onarım işlemlerinden kaynaklı atıklar, Tıbbi atıklar, Arıtma Çamurları. Tablo 75. Meydana Gelecek Atıkların Atık Kodları Atık Türü Kağıt ve Karton Cam Ambalaj Atığı Evsel Atıklar Plastikler Metaller Biyolojik olarak bozunabilir mutfak ve kantin atıkları Hafriyat Atıkları dışındaki toprak ve kayalar Arıtma çamurları Kentsel atık suyun arıtılmasından kaynaklanan çamurlar Atık Yağlar Atık Hidrolik Yağlar (13 01) Sentetik hidrolik yağlar Pil ve Akü Atıkları Kurşunlu piller Atık Kodu 133

149 Katı Atıkların Miktarı Proje kapsamında yapılacak işlemler sırasında meydana gelecek katı atıkların miktarı ve özellikleri aşağıda verilmektedir. Evsel Nitelikli Katı Atıklar ve Ambalaj Atıkları; Faaliyetin inşaat aşamalarında çalışacak personelden, işletme aşamasında ise tren ve istasyonlardaki yolcu ve personelden kaynaklı katı atıkların oluşması söz konusu olacaktır. nin inşaatı sırasında proje güzergâhında geçici şantiye/şantiyeler kurulacaktır. Her bir şantiyede çalışacak kişi sayısı ortalama 150 kişidir. Bir kişiden kaynaklanan günlük katı atık miktarı 1,14 kg (TUİK 2012) olarak kabul edilirse, 150 kişiden kaynaklanacak katı atık miktarı: Q Q q N Q = q x N = Bir günlük toplam katı atık miktarı = Bir kişiden kaynaklanacak günlük katı atık miktarı = İşçi sayısı = 1,14 kg/kişi-gün x 150 kişi = 171 kg/gün olacaktır. nin işletilmesi esnasında trenlerde ve istasyonlarda yolcu (trenlerin seyrederken oluşacak yemek atıkları v.b.) ve çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıklar ve ambalaj atıklarının oluşumu söz konusudur. Demiryolu Hattının işletilmesi esnasında bir istasyonu bir seferde yaklaşık 439 kişinin (20 görevli personel yolcu) kullanması tahmin edilmektedir. Bir kişiden kaynaklanan günlük katı atık miktarı 1,14 kg (TUİK 2012) olarak varsayılmıştır. 439 kişiden kaynaklanacak katı atık miktarı: Q Q q N Q = q x N = Bir günlük toplam katı atık miktarı = Bir kişiden kaynaklanacak günlük katı atık miktarı = Görevli personel ve yolcu sayısı = 1,14 kg/kişi-gün x 439 kişi = kg/gün olacaktır. İnşaat Atıkları: Projenin inşaat faaliyetleri sırasında kullanılacak malzeme parçaları, hasar görmüş malzemeler, perçinler, vidalar, sac-makine parçaları, elektrik kabloları vb. inşaat atıklarının oluşması söz konusudur. İş Makinelerinden ve Bakım-Onarım İşlemlerinden Kaynaklı Atıklar, Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında kullanılacak makinelerin bakımları, yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri; kurulacak şantiye/şantiyelerde oluşturulacak makine parkının ilgili biriminde veya ruhsatlı izinli akaryakıt istasyonlarında yapılacaktır. 134

150 Şantiye alanında yapılacak bakım-onarım işlemleri sızdırmaz zemin üzerinde gerçekleştirilecektir. İnşaat aşamasında makine ve ekipmanların herhangi bir arıza anında yapılacak onarım çalışmalarında atık lastik, atık akü ve makine ekipman parçaları meydana gelmesi söz konusudur. Şantiyelerde bakım-onarım işlemlerinin yapılması durumunda meydana gelmesi beklenen akümülatörler, Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği gereğince bu tür atıkları toplayan ve geri kazanımı sağlayan firmalara verilecektir. Şantiyelerde bakım-onarım işlemleri sonrasında meydana gelmesi beklenen atık lastikler, Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği gereğince, lastik dağıtımını ve satışını yapan işletmelere veya yetkili taşıyıcılara teslim edilecektir. İşletme aşamasına geçildiğinde ise trenlerin ve demiryolu hatlarının bakım-onarımdan kaynaklanacak atıkların oluşması söz konusudur. Bakım-onarım atıkları genel olarak aşağıda tanımlanmıştır. Balast Eleme: Ortalama 5 yılda bir defa tekrarlanan bu çalışmada metre başına 0,1 m 3 atık (balast özelliklerini taşımayan madde) çıkacağı tahmin edilmektedir. Üst Yapı Yenileme: Ortalama her 30 yılda bir gerçekleştirilen üst yapı yenileme faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan beton traversler (rayların üstüne oturduğu beton bloklar) olup, tüm hat boyunca yaklaşık adettir. Alt Yapı Yenileme: Demiryolu hattının işletilmesi esnasında olağanüstü durumlarda yapılacak olan alt yapı yenileme çalışmaları olup, miktarı tahmin edilememektedir. Tren ve Vagonların Bakım ve Onarımından Kaynaklı Atıklar: Tren setlerinin bakımları TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından uygun görülen zamanlarda Ankara Etimesgut Hızlı Tren Kompleksi nde yapılacak olup, proje kapsamında değerlendirilmemiştir. Ancak proje kapsamında kullanılacak olan vagon ve trenlerin herhangi bir nedenle arıza yapması durumunda istasyon yerlerinde bulunan bakım ünitelerinde küçük onarımların yapılması muhtemeldir. Eğer bakım işlemi yapılması durumunda makine ekipman parçaları meydana gelmesi söz konusudur. Tıbbi atıklar; nin inşaatı sırasında proje güzergâhında geçici şantiye/şantiyeler kurulacaktır. Hattın inşaatı aşamasında kurulacak olan şantiye/şantiyelerde personel sayısının 49 kişiyi geçmesi nedeniyle revir ünitesi kurulacaktır. Revirde, inşaat faaliyetleri sırasında oluşabilecek küçük çaplı yaralanma vb. durumlara ilk müdahalenin yapılması için sadece ilk yardım ekipmanları bulunacaktır. Bu aşamada tıbbi atık olarak çok az miktarda yara bandı, sargı bezi vb. atıklar oluşması beklenmektedir. Arıtma Çamurları; Şantiye alanlarından kaynaklı atıksuların atıksu arıtma tesisinde arıtılması halinde biyolojik arıtma tesisi yapılması planlanmaktadır. Bu bağlamda arıtma tesisinden kaynaklı arıtma çamurlarının meydana gelmesi söz konusudur. 135

151 Katı Atıkların Bertaraf Yöntemleri (bu bölümde varsa geçici depolama alanları hakkında bilgi verilmeli, katı atıkların hangi düzenli katı atık depolama alanında depolanacağı planlanmalı, alınan izinler rapora eklenmelidir) Evsel nitelikli katı atıklar ve ambalaj atıkları Faaliyetin inşaat aşamalarında çalışacak personelden ve işletme aşamasında trenlerde ve istasyonlardaki yolcu ve personelden kaynaklı katı atıklar ve pet şişe, cam şişe, karton vb ambalaj atıkları olacaktır. Oluşacak katı atıklar evsel nitelikli olup, atıklar çöp konteynerlerinde biriktirilerek en yakın yerleşim yerlerindeki Belediyelere verilerek şantiye alanından uzaklaştırılacaktır. Ambalaj atıkları (plastik, cam vb.) ise şantiyelerde ve istasyonlarda ayrı konteynerlerde toplanarak çevre lisanslı ambalaj atığı alan firmalara verilecektir. Projenin inşaat ve işletme aşamalarında; 14 Mart 1991 tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, [03 Nisan 1991 tarih ve Sayılı, 22 Şubat 1992 tarih ve Sayılı, 2 Kasım 1994 tarih ve Sayılı, 15 Eylül 1998 tarih ve Sayılı, 18 Eylül 1999 tarih ve sayılı, 29 Nisan 2000 tarih ve sayılı, 25 Nisan 2002 tarih ve sayılı ve 5 Nisan 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren değişikliklere], Ambalaj atıkları tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak tarihinde yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesislerinin Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik ilgili maddesi gereği oluşacak evsel nitelikli katı atıkların toplanması taşınması ve bertarafı için ilgili belediyeler ile sözleşme yapılacaktır. İnşaat Atıkları: Projenin inşaat faaliyetleri sırasında kullanılacak malzeme parçaları, hasar görmüş malzemeler, perçinler, vidalar, sac-makine parçaları, elektrik kabloları vb. inşaat atıklarının oluşması söz konusudur. İnşaat atıkları, şantiye alanı içerisinde uygun bölgelerde toplanarak, tarih ve sayılı Resmi Gazetede Yayınlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği esaslarına göre bu tür atıkları değerlendiren lisanslı tesislere verilerek geri kazanımı sağlanacaktır. 136

152 İş Makinelerinden ve Bakım-Onarım İşlemlerinden Kaynaklı Atıklar: İnşaat aşamasında çalışacak olan araçların bakım ve onarımlarının şantiye alanında yapılması durumunda bakım onarım işlemleri sızdırmaz zemin üzerinde gerçekleştirilecektir. Bu bakımlar sırasında atık lastik, atık akü ve makine ekipman parçaları oluşması muhtemeldir. Şantiyelerde bakım-onarım işlemlerinin yapılması durumunda meydana gelmesi beklenen akümülatörler, Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği gereğince bu tür atıkları toplayan ve geri kazanımı sağlayan firmalara verilecektir. Şantiyelerde bakım-onarım işlemleri sonrasında meydana gelmesi beklenen atık lastikler, Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği gereğince, lastik dağıtımını ve satışını yapan işletmelere veya yetkili taşıyıcılara teslim edilecektir. Tesiste bakım-onarım işlemleri sonrasında meydana gelmesi beklenen makine-ekipman parçaları bu tür hurda parçaları alan lisanslı firmalara verilerek değerlendirilecektir. Tren setlerinin bakımları TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından uygun görülen zamanlarda Ankara Etimesgut Hızlı Tren Kompleksi nde yapılacak olup, proje kapsamında değerlendirilmemiştir. Ancak proje kapsamında kullanılacak olan vagon ve trenlerin herhangi bir nedenle arıza yapması durumunda istasyon yerlerinde bulunan bakım ünitelerinde küçük onarımların yapılması muhtemeldir. Bakım işlemi yapılması durumunda makine ekipman parçaları, kontamine olmuş atık meydana gelmesi söz konusudur. Bakım-Onarım Atölyelerinde oluşacak metal, polietilen, polipropilen, ahşap ve benzeri geri kazanılabilir atıklar bu tür atıkları toplayan ve geri kazanımını sağlayan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisanslı firmalara verilecektir. Atölyede ortaya çıkan her türlü kontamine olmuş atık (eldiven, bez, toz keçesi vb.) maddeler ile kaynak ve boya çapakları tarih ve sayılı Resmi Gazetede (değişiklik 30 Mart 2010 tarih ve sayılı Resmi Gazete) yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak geri kazanılmak üzere çevre lisanslı firmalara verilecektir. Tıbbi atıklar; İnşaat çalışmaları süresince şantiye sahalarında kurulması planlanan revirlerde, ilk müdahalenin yapılması için sadece ilk yardım ekipmanları bulunacaktır. Bu aşamada tıbbi atık oluşumu beklenmemekte olup, sadece çok az miktarda yara bandı, sargı bezi vb. atıklar oluşacaktır. Bu atıklar özel kaplarda revirde toplanarak biriktirilecek ve lisanslı Tıbbi Atık Bertaraf Tesislerine verilecektir. Projenin inşaat aşamalarında; tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Arıtma Çamurları; Şantiye alanlarından kaynaklı atıksuların atıksu arıtma tesisinde arıtılması halinde biyolojik arıtma tesisi yapılması planlanmaktadır. Bu bağlamda arıtma tesisinden kaynaklı arıtma çamurlarının meydana gelmesi söz konusudur. 137

153 Arıtma tesisinden kaynaklanacak arıtma çamuru analizleri yapılarak, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği EK 11-A hükümlerine göre kategorisi belirlenecektir. Analiz sonuçlarının katı atık bertaraf tesislerine verilmesinin uygun olması halinde, çamur stabilizasyonu yapıldıktan sonra şantiye alanının yer aldığı belediye katı atık depolama tesisine verilecektir. Arıtma çamurlarının verileceği katı atık bertaraf tesisi ile ilgili olarak Belediyeler ile protokol yapılacak ve yapılan protokol Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine sunulacaktır. Analiz sonuçlarının tehlikeli atık olarak çıkması halinde ise çevre lisanslı tesislere verilecektir Proje Kapsamında Elektrifikasyon Planı, Bu Planın Uygulanması İçin Yapılacak İşlemler ve Kullanılacak Malzemeler, Enerji Nakil Hatlarının Geçeceği Yerler ve Trafoların Yerleri Planlanan demiryolunun enerji türü; elektrik enerjisi olup, gerilim ihtiyacı; 25 kv Monafaze 50 Hz dir. Bu enerjinin Demiryolu Hattı güzergâhına dağıtımını sağlamak amacıyla metre aralıklarla Beton Kataner direkler tesis edilecektir. Beton katener direkleri ile birlikte Katener Sistemi Şekil 29 de verilmektedir. Şekil 29. Katener Sistemi Katener sistemleri katener telleri, bir taşıyıcı iletken (portör teli), bir kontak teli (seyir teli), kontak telinin taşıyıcı iletkene asılmasını sağlayan pandüller ve diğer irtibat tellerinden meydana gelmektedir. Ayrıca sitemde, katener iletkenlerini taşıyan direkler, konsol donanımları, topraklama, işaretli uyarılar, yükseklik sınırlama portalları vs. gibi koruma teçhizatları da yer almaktadır. Katener sistemi kesiti Şekil 30 da verilmektedir. 138

154 Şekil 30. Katener Sistemi Kesiti Açık alanda ve tünelde döşenecek Konsol-Hoban ve Kataner Sistemlerinin için prensip gösterimleri Şekil 31 ve Şekil 32 de verilmektedir. 139

155 Şekil 31. Açık Alanda Konsol-Hoban ve Kataner Sistemi İçin Prensip Gösterim 140

156 Şekil 32. Tünelde Konsol-Hoban ve Kataner Sistemi İçin Prensip Gösterim İstasyonlarda hat sayısı fazla olduğundan, hat aralarındaki mesafelerin direk dikmek için yeterli olmadığı durumlarda, ikiden fazla hattı kapsayan portal sistemleri tercih edilmektedir. İstasyonlarda yolcu peronlarına direk gelmemesine özen gösterilecektir. Proje kapsamında kullanılacak olan elektriğin, hat güzergâhına en yakın trafodan sağlanabilmesi için elektrik iletim ve dağıtımından sorumlu ilgili kurumlarla gerekli yazışmalar yapılacak ve gerekli izinler alınacaktır. Demiryolu hat güzergâhında muhtemel deplase çalışmalarının olması durumunda TEDAŞ ile karşılıklı protokol yapılacaktır Yapılacak Patlatmanın Yaratacağı Etkiler ve Alınacak Önlemler Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu inşaat çalışmaları sırasında yapılacak kazılarda patlatma yönteminin kullanılıp kullanılmayacağı, jeolojik-jeoteknik nedenlere, kullanılacak iş makinelerine, iş termin süresine, hafriyatın kaldırma şekline, yerleşime yakınlık durumuna göre değişiklik arz etmektedir. 141

157 Proje kapsamında tünel inşaatlarında, sert zeminlerde kullanılması planlanan patlayıcı madde miktarı, demiryolu projesinin uygulama projelerinin tamamlanmasını müteakip netleşecektir. Güzergâh boyunca, nerelerde patlatma yapılacağı, yapılacak patlatmalarda kullanılacak patlayıcı miktarı, patlatma dizaynı belirlenerek, inşaat faaliyetleri öncesi rapor halinde Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine, DSİ Bölge Müdürlüklerine ve Jandarma Bölge Komutanlıklarına sunulacak, uygun görüş veya patlatma izni alınmadan inşaat çalışmalarına başlanmayacaktır. Proje kapsamında inşaat aşamasında yapılacak patlatmalarda ilgili tüzük ve yönetmeliklerde (Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul Ve Esaslarına İlişkin Tüzük, Maden Ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı Ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük, Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı Ve İş Güvenliği Tüzüğü, tarih ve Sayılı Resmi Gazete yayımlanan Yapı Malzemeleri Yönetmeliği, tarih ve Sayılı Resmi Gazete yayımlanan Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik vb.) belirtilen tedbirler ve gerekli izinler alınacaktır. Projenin inşaat aşamasında çevrede oluşacak patlatmadan kaynaklı her türlü zarar proje sahibi tarafından karşılanacaktır. Patlatma öncesi, alan içerisinde herhangi bir canlı varlığın olmaması sağlanarak gerekli uyarılar yapılacak ve patlatmalar Jandarma kontrolünde yapılacaktır. Çalışmalarda Maden ve taş ocakları işletmelerinde ve tünel yapımında alınacak işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerine ilişkin tüzüğün patlayıcı maddeler bölümündeki maddelerine uyulacaktır. Parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli, zararlı maddelerle çalışan işyerlerinde ve işlerde alınacak tedbirler hakkındaki tüzüğün ve 67. maddelerine uyularak, Çevre Mevzuatı uyarınca gerekli çalışmalar yapılacaktır. Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Ek-7, Tablo 6 da verilen Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Çok Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri tablosunda titreşim frekansı 1-4 Hz için verilen en yüksek titreşim hızı 5 mm/sn dir. Faaliyet kapsamında yapılması planlanan patlatma işlemlerinde Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen sınır değerler aşılmayacaktır. Patlatmalara nonel kapsüllerin kullanılması planlanmaktadır Orman Alanlarına Etkiler Projenin Orman Alanlarına Olabilecek Muhtemel Olumsuz Etkileri ve Etki Azaltıcı Tedbirler Güzergâhın etki alanı dışında yer alan ormanlık alanların, demiryolu güzergâhına olan mesafelerinden dolayı orman alanlarına herhangi bir etkisi bulunmamakta olup, bir önlem alınması planlanmamıştır Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Önlemler Güzergâhın etki alanı dışında yer alan ormanlık alanların, demiryolu güzergâhına olan mesafelerinden dolayı orman yangınına karşı herhangi bir önlem alınması planlanmamıştır. 142

158 4.8. İnşaat ve İşletme Aşamasında Oluşacak Toz Emisyonları, Toz Emisyonu Hesaplamaları ve Alınacak Önlemler Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolunun yapımında toz yayıcı işlemler, inşaat mahallinden kaynaklanacaktır. Yapılan hesaplamalarda demiryolu projesi kapsamında yaklaşık m 3 lük yarma ve m 3 lük dolgu işlemi işlemine ihtiyaç duyulacağı belirlenmiştir. İnşaat çalışmalarında alt yapı inşaatının yaklaşık 5 yılda tamamlanması planlanmaktadır. İnşaat çalışmalarından kaynaklı toz emisyonları 2 aşamada hesaplanmış olup, EK 16 da verilmektedir. 1 aşama hesaplamalarında kazı, dolgu, taşıma, depolama işlemleri, 2. aşamada ise yapılacak patlatmalardan kaynaklı emisyonlar hesaplanmıştır. Demiryolu güzergahında yapılan toz hesaplarında kontrolsüz şartlarda hattın başında yer alan Diyarbakır İli yerleşim alanlarında ve Şanlıurfa İlinde ise 3 noktada Siverek İlçesi Örentaş Mahallesi, Göktepe Köyü, Ortaören Köyü) toz emisyon değerinin aşılacağı öngörülmektedir. Ancak inşaat faaliyetleri sırasında aşağıda verilen tedbirler doğrultusunda çalışılacak olup, inşaat faaliyetleri kontrollü şartlarda yapılacaktır. İnşaat faaliyetlerinin kontrollü şartlarda yapılmasından dolayı en yakın yerleşimlerinde standart değerler sağlanacak ve yerleşimlerin olumsuz etkilenmesi önlenecektir. Depolama alanlarının çevresindeki yerleşim alanları, depolama alanlarına mesafelerinden dolayı oluşan toz emisyonlarından olumsuz etkilenmemesi beklenmemektedir. Toz emisyonlarının yerleşim yerlerine olumsuz etkisinin azaltılması amacıyla aşağıda belirtilen tedbirler alınacaktır. Savurmadan yükleme ve boşaltma yapılmasına özen gösterilecektir, Sahalarda çalışan araçlara hız sınırlaması getirilecektir, İnşaat süresince yaz aylarında meskun mahalde aralıklı olarak arazöz ile spreyleme yapılarak sulama çalışmaları yapılacaktır. Demiryolunun yerleşimlerin içinden geçtiği kesimlerde (Diyarbakır İli yerleşim alanlarında, Şanlıurfa İli Siverek İlçesi Örentaş Mahallesi, Göktepe Köyü, Ortaören Köyü) yukarıda belirtilen tedbirlerin yanı sıra gerekli olması durumunda ise toz önleyici yapılar (branda, panel vb.) kullanılacaktır. Demiryolu hattının inşaatı aşamasında; inşaat alanına malzemenin taşınması esnasında nakliye kamyonlarının yükleme standardı aşılmayacaktır. Kamyonla malzeme taşınması sırasında yollara, köprüye, meskûn mahale zarar verilmeyecektir. Malzemenin taşınması esnasında, hız sınırlamalarına uyularak, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun belirlemiş olduğu hükümlerine uyulacaktır. Demiryolunun işletme aşamasında ise yük amaçlı kullanılacak olan istasyonlarda açıkta depolanacak malzeme, malzemenin boşaltılması ve kamyonlara yüklenmesi esnasında bir miktar toz oluşumu söz konusu olacaktır. Ancak yük amacı ile kullanılacak olan istasyonlarda yer alacak açık depolama alanlarında rüzgâr etkisi ile toz oluşumuna sebep olabilecek küçük boyutta malzeme depolanmayacaktır. Bu tür malzemeler ( Örn: tahıl, kum, çakıl, kömür vb.) yine yükleme alanında yer alacak olan kapalı ambarlarda muhafaza edilecektir. Açık depolama alanlarında ise daha büyük ebatta olan malzemeler ve konteynırlar depolanacaktır. (Örn: tuğla, blok taş, blok mermer, granit, makine parçaları vb.) Bu nedenle söz konusu malzemelerden kaynaklı toz oluşumu da düşük seviyede olacaktır. Projenin tüm aşamalarında; 3 Temmuz 2009 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 143

159 4.9. İnşaat ve İşletme Aşamasında Oluşacak Gürültü ve Titreşim (akustik rapor formatında) Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu projesi için tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği gereğince inşaat ve işletme çalışmalarını kapsayacak şekilde Akustik Rapor hazırlanmış ve EK-12 te sunulmuştur. Akustik rapor kapsamında yapılan gürültü hesaplamalarında Kazı-Dolgu çalışmalarından kaynaklı gürültü 88 m.de, Üstyapı çalışmalarından kaynaklı gürültünün ise 50 m.de standart değerlerin altına düştüğü tespit edilmiştir. Her bir şantiye alanı için kazı dolgu çalışmalarında oluşturulacak şantiye alanlarının altyapı çalışmaları için 100 m, üstyapı çalışmalarında ise 50 m nin içerisinde gürültüye duyarlı yapı olmayacak şekilde seçileceği Altyapı Yatırımları İnşaatı Genel Müdürlüğü tarafından taahhüt edilmektedir. Ancak şantiye alanının bu mesafe dâhilinde olması durumunda ise ÇGDY Yönetmeliği nde getirilen sınır değeri sağlayacak şekilde gerekli kontrol tedbirleri alınarak şantiye faaliyetinin sürdürüleceği yapımcı firma tarafından taahhüt edilmektedir. Diyarbakır-Şanlıurfa demiryolu hattının inşaat ve işletme aşamalarında, hat boyu mevcut bulunan yerleşim yerlerine, tesislere, hiçbir yapı ve altyapı tesisine titreşim kaynaklı oluşabilecek zarar verilmeyecek olup, proje kapsamında titreşim kaynaklı tüm zararlar Altyapı Yatırımları İnşaatı Genel Müdürlüğü tarafından karşılanacaktır. İnşaat aşamasında oluşabilecek çevresel titreşim düzeyinin ÇGDY Yönetmeliği Ek-II 5. Maddesinde belirtilen Çevresel Titreşimle ilgili esasları sağlayacak şekilde gerekli tedbirlerin alınacağı ise Altyapı Yatırımları İnşaatı Genel Müdürlüğü tarafından taahhüt edilmektedir. Proje kapsamında gerek inşaat gerekse işletme aşamasında oluşabilecek sorunlara karşı alınması gereken kontrol tedbirleri uygulamaya konulacaktır. Demiryolu hattının inşaatı ve işletmesi esnasında gürültü ve titreşim nedeniyle hat güzergâhı ve civarındaki arazilere, konutlara, yerleşkelere zarar verilmesi halinde, sahada yapılacak inceleme sonucunda iddia edildiği şekilde zararın varlığı tespit edilmesi durumunda; tespit edilen bu zarar Altyapı Yatırımları İnşaatı Genel Müdürlüğü ve TCDD tarafından karşılanacaktır. Ayrıca söz konusu demiryolu işletmeye geçtikten sonra alanda yapılacak çevresel gürültü ve titreşim ölçümlerinin yönetmelik sınır değerlerini geçmesi halinde, ek gürültü kontrol tedbirleri uygulamaya alınacaktır İnşaat ve İşletme Döneminde Flora ve Fauna Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler Vejetasyon örtüsü üzerine etkiler; İnşaat alanındaki bitki örtüsünün tamamen kaybı (kalıcı yapıların bulunduğu alanlarda), Yollar ve diğer küçük yapılar nedeniyle bitki örtüsünün parçalanması İnşaat sırasında açığa çıkan emisyonlar ve deşarjlar nedeniyle vejetasyon yapısında bozulmalardır. 144

160 Yaban hayatı üzerine olası etkiler; Yaşam alanı kaybı, Yaşam alanlarının parçalanması, Emisyonlar ve deşarjlardan kaynaklı yaban hayatı sağlığı üzerinde etkilerdir. Flora Türleri İçin Alınacak Önlemler Proje sahasına ulaşım mümkün olduğunca mevcut yollar üzerinden yapılacaktır. İnşaat sırasında yapılacak geçici yollar mümkün olduğunca dar ve kısa olacaktır. Proje sahası dışında kalan doğal alanlara çıkışın yasaklanması ya da mümkün olduğunca az olması sağlanacaktır. İnşaat döneminde Çevresel Etki Değerlendirme Raporu nda belirtildiği üzere gerekli çevresel önlemler alınacak ve ilgili mevzuatlara uyulacaktır. İnşaat ve işletme sırasında çalışacak işçiler eğitilecek ve yasadışı avlanmaları engellenecektir. Mümkün olduğunca proje sahası ve proje ulaşım yolları içinde hareket edilecek ve belirlenen güzergâhların dışına çıkışı önlenecektir. Hafriyat atıkları dere kenarlarında depolanmayacaktır. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Proje kapsamında tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu ve Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir. Fauna Türleri İçin Alınacak Önlemler Fauna popülasyonunun zarar görmesini engellemek amacıyla inşaat çalışmaları öncesinde, alanda öncelikle görsel kontroller yapılacak, yuvalama alanları tespit edilecek, sonra kaçırma-kovalama veya yüksek ses çıkarak rahatsız etme yöntemi ile fauna türlerinin alandan uzaklaşmaları sağlanacaktır. Çalışmalar sırasındaki görsel kontroller de juvenil (yavru) bireyler ile karşılaşılabilir. Yavru bireylerin alan dışarısına tek başına çıkması mümkün olmayabilir. Yavru bireyler ve tüm bu kaçırma tekniklerine rağmen alandan uzaklaşmayan ergin bireyler uygun yakalama teknikleri kullanılarak ve zarar görmeyecek şekilde alan çalışma alanı dışarısına çıkarılacaktır. Çalışma alanı dışarısına çıkarılan türlerin taşınması ve bırakılacağı habitat oldukça önem taşımaktadır. Örneğin sucul bir formun, karasal alana bırakılması yaşamını sürdürme şansını düşürebilir. Bu nedenle bu konuya özellikle dikkat edilecek ve alan dışarısına çıkarılacak türler uygun habitata bırakılacaklardır. İnşaat çalışmaları sırasında oluşacak gürültü ve titreşim inşaat aşamasından önce yapılacak olan kontroller sonrasında da bir nevi kaçırma yöntemi oluşturacaktır. Ancak oluşacak gürültü ve titreşim üreme döneminde olan fauna türlerinde strese neden olabilir ve anne bireyin kuluçkada iken yumurtayı veya yavru bireyi bırakarak habitatını terk etmesine neden olabilir. Bu durumun önüne geçilmesi amacıyla gürültü ve titreşim çıkaran makine ve ekipmanların gereksiz yere kullanımı önlenecektir. Yeni makine ve ekipmanlar kullanılacak ve bakımları düzenli olarak sağlanarak emisyon miktarı sınır değerlerin altında kalması sağlanacaktır. 145

161 Toprak üstünde mevcudiyetini sürdüren fauna taksonları olduğu gibi toprağın yüzey kısmına yakın olan bölgede yaşamını devam ettiren ikiyaşamlı, sürüngen, memeliler bulunmaktadır. Toprak yüzeyine yakın bir kesimde yaşamını devam ettiren fauna türleri için daha dikkatli davranılarak, yuva girişleri, kemiricileri oluşturduğu tümseklikler tespit edilerek bu türlerin kendiliğinden alanı terk etmesi beklenecek veya uygun yakalama teknikleri ile yakalanarak çalışma alanı dışarısına çıkarılacaktır. İnşaat çalışmaları sırasında herhangi bir faunal tür yaralanırsa ve/veya zarar görürse derhal ilgili uzman personele bildirilerek koruma önlemi alınacak ve tedavisi için Orman Su İşleri Bölge Müdürlüğü ile irtibata geçilerek gerekli işlemler yapılacaktır. Fauna türleri arasında Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 e göre koruma altında olan türler vardır. Bu türlerle ilgili olarak Bern Sözleşmesi koruma tedbirlerine ve bu sözleşmedeki 6. ve 7. Madde hükümlerine uyulacaktır. Bunlar; 1- Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak; Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri, Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek, Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek, Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak, Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır. 2- Korunan fauna türleri ile ilgili olarak; Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara, Yabani faunayı yeterli popülasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamaya, Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamasında Bern Sözleşmesi, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu ve Yönetmeliklerine ve diğer ulusal ve uluslar arası sözleşme hükümlerine ve Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararı hükümlerine uyulacaktır Projenin Çevredeki Tarım Arazilerine ve Tarımsal Faaliyetlere Olabilecek Etkileri ve Alınacak Önlemler, Güzergâhın Tarım Arazilerini Bölen Kısımlarında Ulaşımın Sağlanması İçin Belirlenen Geçişler, Boyutları, Geçişler Arasındaki Mesafeler Güzergâh boyunca yapılan arazi çalışmalarında proje alanı üzerinde mera, çayır ve sulu tarım arazilerinin olduğu görülmektedir. Proje alanı içerisinde kalan tarım ve mera vasfındaki alanlar; proje için belirlenecek yapıma esas güzergâhın netleşmesi ve söz konusu proje kapsamında gerçekleştirilecek kamulaştırma çalışmalarında netlik kazanacaktır. Proje inşaat çalışmalarına başlamadan önce ilgili İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri ile irtibata geçilerek arazi incelemesi ve etüt raporu çalışmaları yaptırılacaktır. 146

162 Güzergâh inşaat çalışmaları esnasında bölgede yarma ve dolgu işlemlerinden kaynaklı tarım alanlarını etkileyecek geçici toz oluşumu söz konusu olacaktır. Bu toz oluşumu sulama yöntemiyle minimize edilecektir. Bunun yanı sıra yarma işlemleri ve diğer sanat yapılarının inşası için alandaki bitkisel toprak sıyrılacak olup bu toprağın düzenli şekilde depolanması sağlanarak saha dışına düzensiz yayılması engellenecektir. Tüm çalışmalar süresince iş makinelerinin manevralarından kaynaklanacak arazi bozulmasının söz konusu olmaması için, belirlenen güzergâhlarda araçların hareket etmesi sağlanacak olup güzergâh alanı dışındaki arazilerin zarar görmesi engellenecektir. Tüm yol kesişimlerinde sanat yapıları ile geçişler sağlanacaktır. Güzergâh boyunca bu sanat yapılarına ilaveten sadece tarım arazileri arasındaki bağlantının yapılması ve hayvan geçişlerinin sağlanması için ekstra sanat yapıları (altgeçitler) projelendirilerek geçişler sağlanacaktır. Altgeçitler, tarım makinalarının rahatlıkla geçebileceği büyüklükte ve sıklıkta tasarlanmıştır. Tablo 76 da demiryolu hattı üzerinde planlanan tarımsal amaçlı ve hayvan geçişlerini sağlamak amaçlı altgeçitler yer almaktadır. Tüm sanat yapıları lik topoğrafik haritada ve uydu haritasında gönterilmiştir. Tablo 76. Tarımsal Amaçlı ve Hayvan Geçişleri Amaçlı Planlanan Altgeçitler NO GEÇİŞ KİLOMETRE YERLEŞİM 1 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Çölgüzeli/Kayapınar 2 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Pirinçlik Köyü 3 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Tokaçlı Mah. Tosunlu Köyü 4 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Tokaçlı Mah. Tosunlu Köyü 5 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Yukarıakdikbek Köyü 6 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Karayakup Köyü 7 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Karayakup Köyü 8 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Karayakup Köyü 9 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Karaburçak Köyü 10 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Karaburçak Köyü 11 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Demirli Köyü 12 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Demirli Köyü 13 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Demirli Köyü 14 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Demirli Köyü 15 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Siverek Örentaş Mah. 16 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Siverek Bakanak Mah 17 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Yoğunca Köyü 18 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Yoğunca Köyü 19 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Siverek Mahalleri 20 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Siverek Mahalleri 21 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Siverek Mahalleri 22 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Başdeğirmen Köyü 23 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Başdeğirmen Köyü 24 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Arslanlı Köyü 147

163 25 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Arslanlı Köyü 26 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Ekinlik Mah. 27 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Göktepe Köyü 28 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Göktepe Köyü 29 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Hilvan Mahalleleri 30 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Kuyucak Köyü, Kulaflı Köyü 31 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Aşağıakören Köyü 32 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Seyrantepe Köyü 33 ALTGEÇİT (7.00x6.00) Osmanbey ve Derman Köyleri Planlanan demiryolu hattı güzergâhı üzerinde yer alan tarım arazileri ile ilgili olarak; ilgili İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri ne gerekli başvuru yapılacak ve gerekli izinler alınacaktır. Ayrıca, projenin her aşamasında sahada gerçekleştirilecek çalışmalarda 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu esaslarına uyulacaktır. Toplulaştırma alanlarında yapılacak işlemleri 3083 Sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanunu ve bu Kanuna istinaden çıkarılan yönetmelikler belirlemektedir Sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanunu Madde 19 gereğince; Uygulama alanlarında bulunan tarım arazisi, zorunlu sebepler olmadıkça tarım dışı amaçlarla kullanılmaz. Ancak zorunlu hallerde, uygulama alanlarındaki arazi ilgililerin müracaatı üzerine uygulayıcı kuruluşun izni ile tarım dışı amaçlarda kullanılabilir tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu Uygulama Yönetmeliği Madde 65 hükümlerine göre; Madde 65 (Değişik: 03/01/ /1246 K.) Uygulama alanlarında, Kanun hükümlerine göre sahibine bırakılan, dağıtılan veya Genel Müdürlüğün emrine geçen tarım arazisi, tarım dışı amaçlarla kullanılamaz. Ancak bu arazi, tarım dışı amaçla kullanımın zorunlu olması hâlinde Genel Müdürlüğün izni ile tarım dışı amaçlarla kullanılabilir. Zorunluluk; her derece ve türden eğitim hizmetleri için yapımına ihtiyaç duyulan okullar, tarımsal işletme veya tarım ürünlerinin işlenmesi ve muhafazasıyla ilgili yapı ve tesisler ile sanayi bölgeleri, havaalanları, baraj ve göletler, içme suyu ve bunlara ait tesisler, ham petrol ve doğalgaz arama, üretim, iletim ve depolama tesisleri ile bunlara ait ek tesisler, turistik yerler, sportif alanlar, maden işletmesi, depolar, oto yakıt ve dinlenme tesisleri, enerji, ULAŞIM, haberleşme yatırımları ve imar planı talepleri veya benzerleri ile Milli Savunma ihtiyaçları için kullanımı ifade eder. 148

164 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu kapsamında Uygulama Alanı ilan edilen sahalarda ilgili kanun kapsamında gerekli izinlerin alınmasından sonra çalışmalara başlanılacaktır. Ayrıca, 1/5000 lik ve 1/25000 lik koordine özetli haritayla DSİ kurum yazısı ve tapu kaydı veya üst kullanım hakkının alınarak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüklerine gönderilmesi halinde 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu ve 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesi ve Tarım Reformu Kanunu gereği kurum tarafından etüt raporu hazırlanacaktır Projenin Çevredeki Hayvancılık Faaliyetlerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, Hayvan Geçişleri, Boyutları, Geçişler Arasındaki Mesafeler Güzergâh boyunca hayvan geçiş alanlarının kullanılmasının engellenmemesi için sanat yapıları (altgeçit) projelendirilerek geçişler sağlanacaktır. Bölgedeki mera alanlarında yayılım yapacak hayvanların tren yoluna çıkarak zarar görmesinin engellenmesi amacıyla, demiryolunun çevresi tel çit ile çevrilecektir. İlave olarak tarımsal alan bölgelerinde demiryolu tel çit sınırı dışında demiryolu hattına paralel erişim bağlantı yolları düzenlenecek ve demiryolunun her iki tarafında paralel uzanan erişim bağlantı yolları en yakın alt ya da üstgeçit yapısı ile birbirine bağlanacaktır. Bölüm 4.11 de verilen Tablo 76 da tarımsal amaçlı ve hayvan geçişleri amaçlı planlanan altgeçitler verilmektedir. Ayrıca 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamındaki meralık alanlarla ilgili olarak; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Mera Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun Madde 3. ile değişik 14. Maddesi c. bendi Tahsis amacı değiştirilmedikçe mera, yaylak ve kışlaktan bu Kanunda gösterilenden başka şekilde yararlanılamaz. Ancak, bu Kanuna veya daha önceki kanunlara göre mera, yaylak ve kışlak olarak tahsis edilmiş olan veya kadimden beri bu amaçla kullanılan arazilerden; Kamu yatırımları yapılması için gerekli bulunan yerlerin, ilgili müdürlüğün talebi, komisyonun ve defterdarlığın uygun görüşü üzerine, valilikçe tahsis amacı değiştirilebilir ve söz konusu yerlerin tescilleri Hazine adına, vakıf meralarının tescilleri ise vakıf adına yaptırılır. gereğince gerekli başvuru yapılacak ve gerekli izinler alınacaktır Projenin ÇED Yönetmeliği nin EK-V inde Tanımlanan Duyarlı Yöreler Üzerine Etkisi ve Alınacak Önlemler Proje konusu güzergâh ile ilgili Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü yazısı EK-1 Resmi Yazılarda verilmektedir. Güzergâhta, Özel Çevre Koruma Bölgesi ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahası bulunmamaktadır. Proje güzergâhı boyunca çevredeki yaban hayvanlarının doğal yaşamlarını devam ettirebilmeleri, demiryolundan geçişlerini sağlayabilmeleri için hayvanların yoğun olduğu yerler ve geçiş noktaları tespit edilerek gerekli görülen yerlere geçiş yolları yapılacaktır. 149

165 Bununla birlikte bahse konu yazı gereği proje güzergâhı içerisinde yer alan çay ve derelere ilişkin herhangi bir müdahalede bulunulmayacak olup, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen esaslar kapsamında gerekli tedbirler alınacaktır. Ayrıca flora ve fauna türleri için taraf olduğumuz Bern sözleşmesi kapsamında belirtilen koruma tedbirlerine uyulacaktır. Faaliyetin sona ermesinin ardından alanda restorasyon ve rehabilitasyon çalışmaları yapılacaktır Projenin 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamına Giren Alanlar Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler Söz konusu proje kapsamında demiryolu hattı çeşitli noktalarda dere, çay gibi yüzeysel su kaynakları ile kesişim göstermektedir. Bu kapsamda yapılacak olan inşaat faaliyetleri sırasında; 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nun Sulara Zararlı Madde Dökülmesi Başlıklı 20. Maddesi İle Buna Bağlı Olarak Çıkarılan Su Ürünleri Yönetmeliği nin 11. ve 12. Maddeleri ve Yönetmeliğin Ek 5 ve Ek 6 sayılı cetvellerinde belirtilen değerlere uyulacaktır Sayılı Su Ürünleri kanununun 20. Maddesi ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Yönetmeliğinin 11. Maddesi gereğince de Su ürünlerine veya bunları tüketenlerin veya kullananların sağlığına veya istihsal vasıtalarına zarar veren maddelerin iç sulara ve denizlerdeki istihsal yerlerine veya civarlarına dökülmesi ve dökülecek şekilde tesisat yapılması yasaktır. Dökülmesi yasak olan zararlı maddeler ve alıcı ortama ait kabul edilebilir değerler, Su Ürünleri yönetmeliğinin 5 sayılı Ek inde gösterilmiştir hükmü gereğince inşaat aşamasında hafriyat atığı, katı atık, atıksu gibi çalışmalar süresince oluşabilecek atıklar yüzeysel su kaynaklarına hiçbir şekilde verilmeyecektir Sayılı Su Ürünleri kanununun 9. Maddesinde İç suların sulama, enerji istihsali gibi maksatlarla kullanılması halinde bu sularda mevcut su ürünlerinin yaşama, üreme, muhafaza ve istihsalini zarardan koruyacak tedbirlerin ilgililer tarafından alınması şarttır. hükmü yer almaktadır. Bu kapsamda 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu gereği tüm izinler alınacaktır. Güzergâh boyunca yüzeysel su kaynaklarından geçiş için planlanan sanat yapılarının projelendirilmesi ve inşaat çalışmaları sırasında dere ve çayların akış yönünü engellemeyecek şekilde çalışmaların yapılması sağlanacaktır sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamına giren yerler için gerekli izinler alınmadan inşaat faaliyetlerine başlanılmayacaktır Taşkın Önleme ve Drenaj ile İlgili İşlemler Güzergâh boyunca irili ufaklı akarsu veya kuru dere, yandere vb geçişlerde söz konusu su yataklarının Q 1000 taşkın pikleri hesaplanarak, söz konusu taşkın piklerini geçirecek gerekli taşkın koruma projeleri geliştirilecek, gerekli tedbirler alınacak, planlanan demiryolu hattı taşkın koruma hesapları ve projeleri DSİ Bölge Müdürlüklerine onaylatılacak, taşkın koruma hizmetleri DSİ Bölge Müdürlükleri denetiminde inşa edilecektir. Demiryolu projesi birçok dereyi kesmektedir. Hat boyunca kesilen derelerden taşkın riski taşıyanlar için DSİ tarafından yapımı tamamlanan ve planlanan taşkın tesisleri bulunmaktadır. Demiryolu hattının dere geçişlerinde inşa edilecek sanat yapıları ile ilgili olarak 2007/27 sayılı 150

166 Başbakanlık Genelgesi gereği Bölge Müdürlüklerinden akım değerleri ve görüşleri alınarak projelendirme yapılacaktır. Bu alanlarda faaliyet sahibi tarafından faaliyeti koruyucu gerekli taşkın koruma projeleri geliştirilecek ve drenaj kanalı, taşkın koruma kanalı, kuru dere geçişlerinin proje kriterlerine uygun sanat yapıları ile geçilecek, taşkın akımları etkilemeyecek ve demiryolu hattına ve sanat yapısına zarar vermeyecek geçiş sağlanacak, gerekli taşkın koruma tedbirleri alınacak, bu geçiş projeleri ile ilgili olarak DSİ Bölge Müdürlükleri onayı alınacak ve inşaat DSİ Bölge Müdürlükleri denetiminde gerçekleştirilecektir. İnşaat sırasında nehir yatağı, drenaj kanalı, taşkın koruma kanalı, kuru dere yataklarında taşkın debilerinin geçişini engelleyici şekilde malzeme dökülmeyecektir. DSİ Bölge Müdürlükleri sulama şebekesi içinde kalan bölümde gerçekleştirilecek demiryolu projesi ve inşaatı ile ilgili olarak, faaliyet sahibi ve DSİ Bölge Müdürlükleri İşletme ve Bakım Şube Müdürlüğü arasında sulama şebekesi ve drenaj şebekesi formülasyonunun korunacağını, sulama işletmesinin aksatılmayacağını, gerekli taşkın koruma önlemlerinin faaliyet sahibince alınacağı hususlarını kapsayan bir protokol yapılacaktır. Çalışmalar bu protokol kapsamında ve DSİ Bölge Müdürlükleri denetiminde gerçekleştirilecektir Sulama Sistemleri, Havza Islahı, Taşkın Koruma, Drenaj Kanalları ve Diğer Altyapı Yatırımlarının Etkilenmemesi İçin Alınacak Önlemler Proje kapsamında İl Özel İdareleri tarafından yapılan ve yapılacak olan içme suyu amaçlı sondaj, içme suyu ve sulama suyu amaçlı isale ve şebeke hattı, içme suyu amaçlı su deposu, köprü, yol, sanat yapıları, sulama suyu tesisleri, vb.ne inşaat çalışmalarında doğacak zararlar faaliyet sahibi tarafından karşılanacaktır. İnşaat çalışmaları sırasında bu kaynaklara zarar verilmemesi için gerekli önlemler alınacaktır. Planlanan Demiryolu hattı proje çalışmalarında, DSİ Bölge Müdürlüklerinin sulama ve drenaj kanalları ile demiryolu hattının kesiştiği noktalarda gerekli sanat yapılarının, DSİ Bölge Müdürlüklerinin işletme ve bakım hizmetlerini aksatmayacak ve DSİ Bölge Müdürlüklerinin proje kriterlerine uygun sanat yapıları ile geçiş sağlanacak ve sulama döneminde çiftçilerin sulama hizmetini aksatmayacak iş programı esas alınarak, faaliyet sahibi tarafından planlanacak, projelendirilecek, DSİ Bölge Müdürlüklerinin sulama-drenaj şebekesini etkileyen faaliyete ait sanat yapısı projelerinin DSİ Bölge Müdürlüklerine onaylatılacak ve inşaat DSİ Bölge Müdürlükleri denetiminde yapılacaktır. Planlanan Demiryolu hattının DSİ Bölge Müdürlükleri sulama ve drenaj kanalları ile kesiştiği noktalara ait sulama kanalı, drenaj kanalı vb. DSİ Bölge Müdürlükleri projelerinin ve kamulaştırma planlarının, faaliyet sahibi tarafından DSİ Bölge Müdürlükleri İşletme ve Bakım Şube Müdürlüğü nden ve Kamulaştırma Şube Müdürlüğü nden temin edilerek bu noktalardaki Demiryolu sanat yapılarının DSİ Bölge Müdürlükleri projelerine uyumlu projelendirilecektir Demiryolu inşaatı bittikten sonra güzergâh üzerinde yer alan DSİ ye ait tesislerde ilk haliyle teslim edilecektir. DSİ projelerinin işletme ve bakımını engelleyecek herhangi bir tesis yapılmayacaktır. Demiryolu inşaatı yapımı ve tamamlanması sonrasında üçüncü sahışlara verilebilecek zarar ve ziyan faaliyet sahibi tarafından karşılanacaktır. 151

167 DSİ e ait tesisler üzerinde yapılacak tadilat, yıkım vb. çalışmalar DSİ Bölge Müdürlüklerine bildirilecek ve çalışmalar DSİ Bölge Müdürlükleri ile ortaklaşa gerçekleştirilecektir. Demiryolu inşaatı nedeniyle DSİ Bölge Müdürlükleri projelerine verilecek tahribat, zarar, ziyandan ve çiftçilerin sulamasının aksamasından oluşacak zarar ve ziyan taleplerinden faaliyet sahibi sorumlu olacaktır. Demiryolu için tesis güvenliği sağlanacak, ileride servis yollarının üzerinde işleyen trafik ve diğer nedenlerle demiryolu hattında olabilecek tahribat vb. durumlardan DSİ sorumlu olmayacaktır. Demiryolu inşaatı tamamlandığında, demiryolu inşaatından kaynaklanan DSİ Bölge Müdürlükleri tesislerine verilecek tahribat, zarar ve ziyan bertaraf edilecek, kuru dere ve akarsu kesitlerinde daralmaya yol açılmayacak, özellikle derin drenaja hizmet eden kanallar olmak üzere drenaj ve sulama kanalı talveg kotları korunacak ve kanal kesitleri daraltılmayacak, bu vb. hususlarda DSİ Bölge Müdürlükleri tarafından tespit edilen eksikliklerin hepsi tamamlanacaktır. Demiryolu inşaatının yapımı sırasında DSİ tesislerinin işlevlerini yitirmesi önlenecektir. DSİ Bölge Müdürlükleri sulama şebekesi içinde kalan bölümde gerçekleştirilecek demiryolu projesi ve inşaatı ile ilgili olarak, faaliyet sahibi ve DSİ Bölge Müdürlükleri İşletme ve Bakım Şube Müdürlüğü arasında sulama şebekesi ve drenaj şebekesi formülasyonunun korunacağını, sulama işletmesinin aksatılmayacağını, gerekli taşkın koruma önlemlerinin faaliyet sahibince alınacağı hususlarını kapsayan bir protokol yapılacaktır. İnşaat ve işletme aşamalarındaki su ihtiyaçları için ilgili mevzuat (167 sayılı Yer altı Suları Hakkında Kanun ve 6200 sayılı kanun) uyarınca gerektirmesi durumunda, yer altı suyu ve yer üstü suyu kullanım izinleri DSİ Genel Müdürlüğü nden alınacaktır Proje Kapsamında Gerçekleştirilecek Faaliyetler Sonucunda Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynakları İle Kuru Derelere Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler Demiryolu hattı yapımı aşamasında güzergâh boyunca yapılacak patlatma, kazı-dolgu, tünel, viyadük, vb. faaliyetler sırasında yer altı sularının kalitesini ve miktarını olumsuz etkilerden korumak için, inşaat aşamasında patlatma, kazı-dolgu vb. faaliyetlerin gerçekleştirileceği alanlarda DSİ Bölge Müdürlükleri Jeoteknik Hizmetler ve YAS Şube Müdürlüğü görüşü alınacaktır. İnşaata başlanmadan önce yürürlükteki mevzuatlar (Yer altı Suları Hakkında Kanun, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği) uyarınca, yerüstü ve yer altı sularının korunmasını sağlayacak önlemler alınacaktır. Ayrıca taşkın koruma, yeraltısularının ve yerüstü sularının korunması, işletmedeki DSİ Bölge Müdürlükleri Projeleri üzerindeki planlanacak sanat yapıları ile ilgili olarak DSİ Bölge Müdürlükleri İşletme ve Bakım Şube Müdürlüğü ile protokol yapılacak, akarsu ve kuru dereler üzerindeki sanat yapıları için DSİ Bölge Müdürlükleri onayı alınacak ve inşaatların DSİ Bölge Müdürlükleri denetiminde yapılacaktır. İnşaat çalışmaları sırasında mevcut derelere müdahale edilmeyecek, güzergâh değiştirilmeyecek, değişiklik gerekmesi halinde bu husustaki DSİ Bölge Müdürlükleri izinleri alınacak, proje onayı, inşaat denetimi sağlanacak, olası aşırı yağışlarda yüzey sularının su baskınlarına karşı tüm tedbirlerin faaliyet sahibi tarafından alınacak, mevsimsel yağışlarla akışa geçen kuru derelerin yataklarına müdahale edilmeyecek, malzeme dökülmeyecektir. Faaliyet kapsamında demiryolu hattı şantiye işletme binası vb. yapılaşmadan dolayı oluşabilecek ve üçüncü kişilerin görebileceği zarar ziyandan DSİ Genel Müdürlüğü nün sorumlu 152

168 tutulmayacak, yapılacak yapıların su basman kotunun doğal zeminin kotundan yeterince yükseltilecek, DSİ Genel Müdürlüğünden zarar ziyan talep edilmeyecektir. Su ihtiyaçları için ilgili mevzuat (167 sayılı Yer altı Suları Hakkında Kanun ve 6200 sayılı kanun) uyarınca gerektirmesi durumunda, yer altı suyu ve yer üstü suyu kullanım izinleri DSİ Genel Müdürlüğü nden alınacaktır. Faaliyet alanı ve çevresindeki akarsuların ve mevsimsel akış gösteren kuru dere yataklarının faaliyet sırasında zarar görmemesi için dere yataklarına ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere inşaat ve işletme aşamalarında pasa malzeme, hafriyat atıkları, belediye atıkları, evsel atık, sıvı atıklar gibi her türlü atık ve artık atılmayacak, yataklar değiştirilmeyecek ve oluşabilecek çevre kirliliğinin engellenmesi için tüm önlemler alınacaktır. Proje kapsamında yer altı suyu kaynaklarına hiçbir suretle arıtılmış veya arıtılmamış atıksu, katı atık, hafriyat fazlası malzeme atılmayacaktır. Yerüstü su kaynaklarına atıksu, katı atık, hafriyat fazlası malzeme atılmayacaktır. Proje kapsamında inşaat ve işletme aşamasında oluşacak atıksular kanalizasyon sisteminin bulunmadığı yerlerde ve yüzeysel su kaynaklarına atılması halinde; deşarj edilecek atık su; atık su deşarjı kriterleri sağlaması halinde deşarj edilecektir. Proje kapsamında; 2872 Sayılı Çevre Kanunu, 167 sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanun, Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, tarih ve sayılı "Dere Yatakları ve Taşkınlar" adı ile yayınlanan 2006/27 nolu Başbakanlık Genelgesi ve ilgili diğer mevzuatların ilgili hükümlerine uyulacaktır Karayolu Projelerine Etkiler ve Alınacak Önlemler Demiryolu Hattının Karayollarını Kesiştiği Noktalarda Karayolundaki Trafik Güvenliğini Etkilemeyecek Şekilde Ne Tür Geçişlerin Yapılacağı, Finansmanı, Geçiş Yapılmasının Mümkün Olmadığı Durumlarda Yapılacak Güzergâh Değişikleri Hakkında Bilgi Verilmesi Karayolları ile kesişme noktalarındaki yapılması gerekebilecek yol ve sanat yapıları nce projelendirilecek, Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ne onaylattırılacak ve yapımın her türlü finansmanı Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde tarafından karşılanacaktır. Söz konusu demiryolu projesinin karayolu ile keşişim noktaları ve trafik güvenliğini etkilememesi için alınacak önlemler Bölüm te verilmiştir. Tüm karayolları kesişmelerinde sanat yapıları ile geçişler sağlanacak olup, bu geçişler farklı seviyelerde planlanmıştır. Hiçbir karayolu kesişiminde hemzemin geçit planlanmamıştır. Güzergâh boyunca planlanmış sanat yapıları ve kilometreleri, Bölüm te verilmiştir. 153

169 Malzemenin Taşınması ve İnşaat Sırasındaki Araç Yükü (araç cinsi ve sayısı şeklinde detaylandırılarak % artış olarak hesaplanması) ve Güncel Trafik Haritası Yük taşımacılığında birim yük için harcanan enerji, karayolunda demiryolunun 3-4 katına ulaşmaktadır. Gelişmiş demiryollarında enerji olarak elektrik enerjisinin kullanımı söz konusudur. Bu durum ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkelerin petrole bağımlılığını azaltmakta ve bunun sonucu ülke ekonomisine de olumlu katkı sağlanmaktadır. Karayollarındaki trafiğin bir bölümünün demiryoluna çekilmesi ile yol trafik sıkışıklığı azaltılmakta ve karayolu kaza sayısının azalmasına yardımcı olunmaktadır. Ülkemizde karayolu kazalarının çokluğu ile mal ve can kayıpları önemli boyutlardadır. Taşıma sistemleri arasında taşımanın dengeli dağılımı ile trafik güvenliğinin artırılması ve ekonomik işletmecilik koşullarının yaratılması demir yollarının gelişmesi ile sağlanmış olacaktır. Yolcu taşımacılığında da karayolu hakimiyeti sözkonusudur. Karayollarına yapılan yatırımların yanı sıra araba sahipliliğinin son yıllarda giderek artması ve toplu taşımacılık sistemlerinin oluşturulmaması durumunun devam etmesi halinde yolcu taşımacılığında da karayolu sektörü toplam taşımacılığın neredeyse tamamına egemen olacak konuma gelecektir. Demiryolu güzergâhında yer alan karayolları trafik hacmi haritaları aşağıda verilmiştir. Şekil 33. Demiryolu Güzergâhında Yer Alan Karayollarının Trafik Hacim Haritası (2011 yılı) 154

170 Tablo 77. Demiryolu Güzergâhında Yer Alan Karayolları 2011 Yılı Toplam Yıllık Ortalama Günlük Taşıt Sayıları Araç Cinsi Karayolu Otomobil Orta yüklü Otobüs Kamyon Kamyon+Römork, Toplam ticari taşıt çekici+yarı römork Diyarbakır-Siverek Yolu Girişi Siverek Girişi Hilvan Çıkışı Şanlıurfa Girişi Kaynak: Otoyollar ve Devlet Karayolları Trafik Hacim Haritası, 2011 Projenin Karayollarına Etkisi: Projenin gerçekleşmesi ile birlikte bölgedeki şehirlerarası yollarda önemli ölçüde trafik azalması beklenmektedir. Karayolundan çekilecek araçların sayısı, T.C. Karayolları Genel Müdürlüğü nün trafik hesaplamalarında kullandığı taşıt kriterleri (otomobil:2,5 kişi/araç, orta ağır taşıt:15 kişi/araç, otobüs:28,3 kişi/araç, orta ağır taşıt 3,5 ton/araç, kamyon 10 ton/araç, TIR:16,5 ton/araç ve orta ağır taşıt trafiğinin % 30 u yolcu % 70 i yük) dikkate alınarak yapılmıştır. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) tarafından yapılan demiryolu etütlerinde yeni demiryolu yapımları ile demiryolu payının % 17 lere ulaşacağı saptaması yapılmıştır. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu öngörülen toplam sefer sayısı, yük miktarı, yolcu sayısı ve istasyon bilgileri aşağıda verilmektedir. Bu bilgiler ışığında trafik yüküne etkisi 2017 yılı itibari ile hesaplanmıştır. Hesaplamalarda; trenlerle taşınacak kişilerin tamamının otomobil ile nakledileceği ve bir otomobilin ortalama 4 kişi taşıyacağı kabulü ve yükün kamyonlarla nakledileceği ve bir kamyonun taşıyacağı yük miktarının ortalama 20 ton olacağı kabulü kullanılmıştır. Yük Miktarları: Yıllık Toplam Yük Miktarı İstasyon Sayısı Günlük Yük Miktarı İstasyon başına yük miktarı Kamyon sayısı : ton/yıl : 4 adet : ton/yıl /365 gün= ton : ton / 4 = ton : ton/20ton/kamyon=81.54 kamyon Yolcu Miktarları: Yıllık Toplam Yolcu Miktarı : kişi/yıl İstasyon Sayısı : 4 adet Günlük Yolcu Miktarı : kişi/yıl/365gün= kişi İstasyon başına yolcu miktarı : kişi / 4 = kişi Otomobil sayısı : kişi/4kişi/oto 972 otomobil Hat güzergâhındaki trafik yükleri incelendiğinde; tüm yolcuların otomobil kullanıldığı ve tüm yükün ise kamyonlara nakledildiği varsayımı ile; mevcut trafiği; 155

171 Diyarbakır-Siverek Yolu Girişi için; otomobil trafiğini yaklaşık % 38, kamyon trafiğini % 7 oranında arttıracağı, Siverek Girişi Yolu için; otomobil trafiğini yaklaşık % 30, kamyon trafiğini % 6 oranında arttıracağı, Hilvan Çıkışı yolu için; otomobil trafiğini yaklaşık % 21, kamyon trafiğini % 6 oranında arttıracağı ön görülmektedir. Şanlıurfa Girişi yolu için; otomobil trafiğini yaklaşık % 23, kamyon trafiğini % 6 oranında arttıracağı ön görülmektedir. Projeden kaynaklı trafik artışının güzergâhta yer alan karayollarının standartları göz önüne alındığında trafik yoğunluğunu olumsuz yönde etkilemeyecektir İnşaat ve İşletme Aşamasında Yollara Zarar Verilmemesi İçin Alınacak Önlemler, 2918 Sayılı Trafik Kanunu Kapsamında Yapılacak İşlemler ve Alınacak İzinler (karayolları, köy yolları vb. yolara zarar verilmesi durumunda yapılacak onarım hakkında bilgi verilmeli) Proje kapsamında 2918 Sayılı Trafik Kanunu ve Karayolları ile ilgili çıkarılan tüm kanun ve yönetmeliklerde belirtilen hükümlere uyulacak olup, Karayolları ile ilgili tüm işlemlerde Bölge Müdürlüğü nden gerekli izinler alınarak protokoller yapılacaktır. Karayolu kesişim noktalarında mevcut karayoluna veya projesine uygun alt ve üst geçitler planlanacak, özellikle yatay ve düşey açıklıklar yönünden incelenmek üzere ön ve detay projeleri ile birlikte Karayolları Bölge Müdürlüğü nden görüş alınarak onaylattırılacaktır. Bu kapsamda yapılacak işlemler, Karayolları Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde gerçekleştirilecektir. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu hattının Karayolları ile kesiştiği noktalarda alt geçit ve üst geçit gibi sanat yapıları ile geçişler gerçekleştirilecektir. Sanat yapılarının uygulama projeleri aşamasında trafik güvenliğini sağlayacak tüm tedbirler alınacak olup detaylı plankote çalışmalarının onaylanmasından önce Karayolları Genel Müdürlüğü ile protokoller gerçekleştirilecektir. Proje çalışmaları süresince malzemelerin taşınması için mevcut yolların kullanılması sırasında, 2918 sayılı Trafik Kanunu ile ilgili yönetmelikleri ile karayolları ile ilgili tüm kanun hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca, malzemelerin ve hafriyat toprağının taşınması esnasında köy yollarında oluşacak tahribatı önlemek için ile İl Özel İdareleri Yol ve Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü arasında protokol yapılacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında köy yollarında zarar ziyan meydana gelmesi durumunda zarar ziyan faaliyet sahibi tarafından karşılanacaktır. Malzemelerin taşınması esnasında ve patlatmalarda yollara zarar verilmemesine dikkat edilecek, verilmesi durumunda zarar tarafından Karayolları ilgili Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde karşılanacaktır. Malzemelerin taşınması kamyonların üzerine branda örtülecek ve kamyonlara hız sınırlaması getirilecektir. 156

172 Proje kapsamında trafik güvenliği ile ilgili olarak gerekli tedbirler alınacak olup Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü görüşü de alınarak Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan Şehir içi-şehir dışı Yol Yapım-Bakım-Onarımlarda Trafik İşaretleme Standartları yayınlarında belirtilen şekilde işaretlemeler yapılacaktır Demiryolu Projesinin Doğalgaz veya Petrol Boru Hatları İle Etkileşimi, Ham Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı Tesislerinin Yapımı ve İşletilmesine Dair Teknik Emniyet ve Çevre Yönetmeliği nde Belirtilen Kriterler Çerçevesinde İrdeleme Yapılması ve Alınacak Önlemler için, Doğal Gaz İşletmeleri Bölge Müdürlüğü nden temin edilen 616 sayı 05/01/2012 tarihli görüş, Petrol İşletmeleri Bölge Müdürlüğü nden temin edilen sayı 02/04/2012 tarihli görüş ve Dörtyol İşletme Müdürlüğü nden temin edilen sayı 03/05/2012 tarihli görüş Ek-1 de verilmektedir. Boru Hatları ile kesişimlerin olduğu noktalar ve geçişlerde alınması gerekli tedbirler Bölüm de detaylı olarak verilmiştir. Ayrıca, söz konusu demiryolu projesi için Milli Savunma Bakanlığı, Ant. Başkanlığı Doğu Bölge Müdürlüğü nden temin edilen görüşte, Nato Boru Hattı ile bir noktada kesiştiği tespit edilmiştir. Bu bölgede yapılacak olan çalışmalarda boru hattında meydana gelecek her türlü zarar faaliyet sahibi kurum tarafından karşılanacak olup, yapılacak çalışmalar sırasında Bölge Müdürlüğü ne bağlı Diyarbakır 3. İşletme Müdürlüğü ile koordinasyon kurulacaktır Projenin Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler ile Etkileşimi, Alınacak Önlemler Proje alanında Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufunda olan karayolları, enerji iletim hattı, sulama alanı, meralar, boru hattı vb. alanlar yer almaktadır. Proje güzergâhı boyunca Devletin Hüküm Ve Tasarrufunda Yer Alan araziler Bölüm 2.5. de verilmektedir. Bu alanlar ile ilgili olarak, faaliyetin inşaat ve işletme aşamalarında kamu ve kurum görüşlerinde belirtilen tüm hususlara uyulacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında alınması gerekli tüm izinler alınacak, emniyetli geçişler sağlanacak, herhangi bir nedenle tadilat gerekmesi durumunda tadilat masrafları faaliyet sahibi tarafından karşılanacaktır Doğal Afet ve Deprem Durumuna İlişkin Alınacak Önlemler Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu projesi kapsamında taşkın, heyelan, sel gibi doğal afetlere karşı alınacak önlemler Bölüm 3.4. te incelenmiştir. Depremler ile ilgili olarak demiryolu projesi planlama aşamasında ve inşaat çalışmaları süresince her türlü yapının inşaatında mülga Bayındırlık ve İskân Bakanlığının tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine ve 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun ve bu kanuna istinaden çıkartılan Yönetmelik esaslarına uyulacaktır. 157

173 4.22. İnşaat Aşamasında Oluşturulacak Şantiye Alanlarında İnşaatın Tamamlanması Sonrasında Yapılacak İşlemeler Projenin inşaat faliyetleri sırasında kullanılan şantiye alanlarında yapılacak işlemler aşağıda sıralanmaktadır. İnşaatın tamamlanmasından sonra prefabrik binalar sökülerek kaldırılacak, Alanda yer alan alan iş makineleri bir sonraki kullanım alanlarına nakledilecek, Alanda bulunan kullanılmamış inşaat malzemeleri (ray, travers, vida, vb.), tekrar satıcı firmalara gönderilerek sahadan uzaklaştırılacaktır, Sahada yer alan fosseptik çukurlar vidanjör ile çektirilecek kapatılacaktır. Alanda yer alan tüm atıklar toplanarak belediye katı atık bertaraf sahasına verilecektir. Alanda son olarak topoğrafik kontrol yapılarak oluşan çukur, tümsek gibi bozulmuş topoğrafik alanlar düzeltilecektir Güzergâh Boyunca Güvenlik İçin Alınacak Önlemler Demiryolunun inşaat işlemleri sırasında insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli faaliyetler, genel inşaat riskleri ile sınırlıdır. İş araçları, aletleri ve makinelerinin kullanımından doğabilecek genel riskler, projenin inşaatı boyunca göz önüne alınacaktır. İş kazaları ve risklerin önüne geçilebilmesi için, işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin kanun, yönetmelik, tüzük ve şartnamelere harfiyen uyulacaktır. Tehlike arz eden işlemler, işinde tecrübeli ve dikkatli çalışan personel tarafından yürütülecektir. Bu konudaki yasal mevzuata uyulacak, güvenlik konuşunda işçiler bilgilendirilecek ve uygulamaların sürdürülmesi özenle takip edilecektir. Ayrıca, yetkisiz kişilerin inşaat sahalarına gitmemesi için önlemler alınacaktır. İşletme Aşaması: Hızlı trenler; yarım asırdır dünyanın çeşitli ülkelerinde milyonlarca yolcuyu taşımaktadır. Yeni kuşak demiryolu hatları üzerinde giden bu trenlerin bazıları, saatte 300 kilometrenin üzerinde hıza ulaşabilmektedir. Hızlı trenlerin güvenli bir şekilde işlemesi için, vagon aerodinamiğinden elektronik kontrol sistemlerine kadar birçok altyapı unsurunun tamamlanması gerekmektedir. Hızlı Tren standartlarında projelendirilen Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu projesi kapsamında hızlı trenin güvenli bir şekilde hat güzergâhında çalıştırılması için eğimden, raylara, vagondan elektrifikasyona kadar her türlü önlem alınacak ve bunun için en uygun teknoloji ve ekipmanlar kullanılacaktır. Proje kapsamında kullanılacak tren setleri en son teknolojiye uygun olarak seçilecektir. Hızlı trenlerin söz konusu yüksek hızlara ulaşması için ancak bu hızı destekleyen özel yapım demiryolu rayları gerekmektedir. Yüksek hızlarda merkezkaç kuvveti normale göre çok daha yüksek olduğu için, rayların bu hızı destekleyecek güçte dayanıklı olması gerekmektedir. Raydan çıkma tehlikesini minimize etmek için, yüksek hızlı demiryolu hatlarının mümkün olduğunca düz, eğimsiz ve virajsız inşa edilmesi gerekmektedir. Hızlı tren işletmesinde önemli bir güvenlik konusu da; güzergâh üzerine insan, taşıt, hayvan çıkması nedeniyle meydana gelebilecek kazaların önlenmesi ile trafik sinyalizasyonu ve seyir kontrolü gibi güvenlik sistemlerinin sorunsuz işlemesidir. Bu nedenle hızlı tren güzergâhları, tel örgülerle dış ortamdan 158

174 ayrılmaktadır. Proje kapsamında hızlı trenin geçeceği güzergâh, tel örgü ile dış ortamdan ayrılacak, trafik sinyalizasyonu, seyir kontrolü ve diğer güvenlik sistemleri için de en son teknoloji kullanılacaktır. Şekil 34 te tel örgülerle dış ortamdan izole edilmiş hızlı tren güzergâhı görülmektedir. Şekil 34. Demiryolu Çevresine Çekilen Tel Örgüler Proje Kapsamında Yapılacak Kamulaştırmanın Sosyo-Ekonomik Etkileri Demiryolu projesi için kamulaştırma işlemleri; 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu ile bu Kanunda çeşitli değişiklikler yapan ve 5 Mayıs 2001 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı Kamulaştırma Kanununa göre gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan kamulaştırmanın büyüklüğü; Hat güzergâhında; hattın sağından ve solundan yaklaşık 25 şer metre olmak üzere ortalama 50 metre, istasyonlarda ise; belirlenecek olan istasyon büyüklüğüne göre olacaktır. Kamulaştırma sırasında, demiryolu için gerekli olan taşınmaz mallar için arazi bedelleri, nakden ve peşin olarak veya eşit taksitlerle mülk sahiplerine ödenmektedir. Kamulaştırma maliyetleri arazi kullanım durumuna ve arazi özelliklerine bağlı olarak belirlenmektedir. Bu bağlamda bölgede bir gelir artışı meydana gelecek olup, ekonomik bir hareketlilik yaşanacaktır. Demiryolu güzergâhı üzerinde yer alan arazilerin dağılımlarına bakıldığında tarım arazileri, meralar, fundalıklar, yerleşim yerleri, ormanlık alanlar ve çayırlardan oluştuğu gözükmektedir. Tarım, bağ, bahçe ve mera gibi alanlarda yapılacak olan kamulaştırmalar civar yerleşimlerde yaşayan insanların gelir kaynaklarında kayıplara neden olabilecektir. Hak sahipliği bulunan kişilere ödenecek olan kamulaştırma bedelleri ile bu kayıplar bir miktar giderilebilecektir. Ancak, geçim kaynaklarında meydana gelebilecek kayıplar, burada yaşayan insanları başka iş 159

175 olanakları aramaya yönlendirebilecektir. Kamulaştırılacak mera alanları da civar yerleşimlerin hayvanlarını otlattıkları sahalardır. Bu nedenle, mera alanlarının kaybı o alanları kullanan yerel halkı yeni otlak arayışına itebilecektir Tehlikeli Durumlar İçin Acil Eylem Planı, Gerekli Ekipmanlar ve İlk Yardım İmkanları kapsamında yapılacak çalışmalarda ağır iş makinelerinin kullanımı söz konusudur. Personelin dikkatsizliği ve güvenlik talimatlarına uymaması, güvenlik araç ve gereçlerin kullanılmaması durumunda iş kazalarının olması muhtemeldir. İş kazalarının asgariye indirilmesi amacıyla, kalifiye eleman çalıştırılması yoluna gidilecek ve personel iş emniyeti konusunda eğitilecektir. Her türlü faaliyette işçi sağlığı ve iş güvenliğini olumsuz yönde etkileyebilecek unsurlar bulunmaktadır. Bu konuda ilgili tüzük ve yönetmelikler çerçevesinde her türlü önlemler alınacaktır. Ayrıca tüm inşaatın faaliyet aşamasında İşçi güvenliği konusunda 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu ve bu Kanuna istinaden çıkartılmış olan Mevzuatlara uyulacaktır. Sağlık ile ilgili ihtiyaçlar için en yakındaki sağlık birimleri kullanılacaktır. Ayrıca, olası iş kazalarında ilk müdahalede bulunmak amacıyla şantiye/şantiyelerde revir yer alacaktır. Bu konuda yapılacak çalışmaların uzman ekip tarafından değerlendirilmesi amacıyla Acil Eylem Planı hazırlanacaktır. Acil Eylem Planları (ACE) ayrıca aşağıdaki konuları da içerecektir; İş güvenliği ve ilk yardım planları, Sabotaj ve saldırılara karşı koruma-emniyet ve güvenlik planı, Meydana gelebilecek kazalara karşı 24 saat hazır bulundurulacak ilk yardım ekibi, Yangın çıkması durumu göz önüne alınarak yangına karşı her türlü önlem alınacaktır. Yangına karşı her türlü ekipman ve donanımın, mevcut yönetmelik ve kanunlara uygun olarak yapılması sağlanacaktır. Proje kapsamında iş güvenliği ve işçi sağlığını koruma amaçlı olarak hazırlanan Acil Müdahale Planı, doğal afet, yangın, sabotaj gibi acil durumlarda işlerlik kazanacaktır. Projenin inşaat aşamasında kullanılacak olan Acil Eylem Planı nda bulunması gerek unsurlar aşağıda sıralanmıştır; Acil Eylem Ekibi nin (AEE) Belirlenmesi AEE nin görev tanımlarının yapılması AEE içerisinde ast kademeler oluşturulması (kurtarma, ilk yardım, müdahale vb.) AEE nin ilgili kurum/kuruluşlar ve kendi içerisindeki koordinasyon konularının belirlenmesi AEE içerisinde çalışacak personelin günlük çalışma esaslarının belirlenmesi AEE nin bir müdahale anında ihtiyaç duyacağı tüm ekipman ve araçlar özellikle projenin inşaat aşamasında hazır bulundurulacaktır. Acil Müdahale Planı, koordinasyon öncelikleri Şekil 35 te verilmiştir. 160

176 ACİL EYLEM PLANI YANGIN PATLAMA SABOTAJ DOĞAL AFET KAZA Yangını ilk gören personel tarafından müdahale edilmesi İlk işlem olarak saha güvenliğinin sağlanması Sabotaj sonucu meydana gelen zararın belirlenmesi Saha güvenliğinin sağlanması Kazayı ilk gören personel tarafından müdahale edilmesi Yangının söndürülememesi halinde İtfaiyeye haber verilmesi Sahada bulunan yaralıların patlama alanından çıkarılması Güvenlik güçlerine haber verilmesi Deprem, sel vb. durumlarda ilk işlem olarak saha tahliyesi Yaralanma olayı durumunda yaralının hastaneye nakli Yangın alanının tahliyesi ve güvenliğinin sağlanması Yangın çıkması durumunda ilk müdahalenin yapılması Sahanın tahliyesi ve güvenliğinin sağlanması Yaralı insanlara ilk müdahale yapılarak hastanelere nakli Kaza alanının tahliyesi ve güvenliğinin sağlanması Yangının çıkma nedeni tespit edilerek Proje Müdürüne rapor edilmesi İtfaiyeye haber verilmesi ve yangının söndürülmesi Yaralı kişilerin bulunması durumunda ilk yardım yapılması Hasar tespitinin yapılması ve saha temizliği Kaza nedeni tespit edilerek Proje Müdürüne rapor edilmesi Yangının çıkma nedeni ile ilgili olarak gerekli tedbirlerin alınmasının sağlanması Patlama nedeni incelenerek Proje Müdürü tarafından gerekli tedbirlerin alınması sağlanacak Sabotaj yapan kişilerin tespit edilerek mahalli kolluk güçlerine haber verilmesi Doğal afetlere karşı sahada alınan tedbirler incelenerek ilave edilmesi gerekli tedbirlerin belirlenmesi Kaza nedeni ile ilgili olarak gerekli tedbirlerin alınmasının sağlanması Şekil 35. Acil Müdahale Planı Akım Şeması 161

177 Görev ve Sorumluluklar Faaliyet Sahibi Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında gerçekleşecek olan her türlü eylem ve faaliyet, faaliyet sahibinin kontrolü altındadır. Şantiye şefi tarafından bir acil müdahale ekibi görevlendirilecek ve bu personele eğitimler verilerek görevleri belirtilecektir. Mevcut personelin örgütlenmesi ve hareket planının hazırlanmasından kilit konumdaki idareciler sorumludur. Karmaşayı en aza indirecek planın başarıyla uygulanabilmesi için, her bir personelin acil durumda üstleneceği sorumluluğu bilmesi gerekmektedir. Acil Eylem Planı Koordinatörü Acil Eylem Ekibi nin kurulmasını ve acil durumlar karşısında geliştirilecek olan eylemlerin Acil Eylem Planı na uygun biçimde yürütülmesini sağlayacak olan Acil Eylem Planı Koordinatörü nün diğer sorumluluk ve görevleri aşağıda belirtilmiştir. Katılımcıların acil durumlarda müdahale edebilecek şekilde eğitilmesi ve ekip içerisinde gerekli iş bölümünün yapılması, Acil durum halinde aranabilecek kişilerin belirlenmesi ve bu kişilerin iletişim bilgilerinin herkesin ulaşabileceği bir yerde asılı olarak bulunmasının sağlanması, Aranılacak olan kişilerin iletişim bilgilerinin irtibat listesinde güncelleştirilmesi, Acil durum tatbikatları gerçekleştirerek Acil Eylem Planı nın işlevselliği ve uygunluğunun denetlenmesi, Acil Eylem Ekibi nin Acil Eylem Planı na uygun hareket etmesinin sağlanması, Acil Eylem Planı nın yıllık olarak gözden geçirilmesi ve yapılacak değişiklikler ile birlikte hazırlanan yeni planın kopyalarının katılımcılara dağıtılması, Acil durumun sona ermesiyle birlikte durumun Acil Eylem Ekibi ile gözden geçirilmesi, rapor hazırlanması ve bu raporun işletme sahibine sunulması, Acil Eylem Planı nın yetersiz kaldığı yerlerde işletme sahibinin onayını aldıktan sonra gerekli eylemlerin yapılması ve bu eylemlerin daha sonra Acil Eylem Planı na yansıtılması. Acil Eylem Ekibi Acil Eylem Ekibi Koordinatörü tarafından oluşturulan Acil Eylem Ekibinin görev ve sorumlulukları aşağıda verilmiştir. Acil Eylem Planı kapsamında verilecek olan eğitim ve tatbikatlara katılma, Acil Eylem Planı na uygun olarak gerekli eylemlerin gerçekleştirilmesi, Acil durum esnasında proje koordinatörünün konu ile ilgili olarak bilgilendirilmesi, Yıllık olarak Acil Eylem Planı Koordinatörü ile birlikte planın gözden geçirilmesi, Önceden belirlenen irtibat kişilerinin acil durum anında olaydan haberdar edilmesi, Acil durumun sona ermesiyle birlikte Acil Eylem Planı Koordinatörü ile birlikte durumun gözden geçirilmesi ve raporun hazırlanmasında yardımcı olunması. 162

178 Acil Durumlar Kazalar Demiryolu inşaatı, ağır ve tehlikeli işler kapsamında olup, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği nde 5. risk grubu içerisinde yer almaktadır. Bu risk grubundaki kazalar yaralanmalara neden olur. En yakın hastaneden olası yaralanma durumlarında yararlanılacaktır. Bu durumlar için şantiyelerde ve çalışma alanlarında sürekli bir araç hazır bekletilecektir. Proje sahasında herhangi bir yaralanma durumu söz konusu olduğunda aşağıdaki yol izlenecektir: İlk yardım uygulaması yapılır, Derhal acil/tıbbi yardıma başvurulur, Alanda daha fazla zararı önlemek için emniyete alınır, Yangın olasılığı araştırılır, Dökülen maddeler temizlenir, Tıbbi yardım ve kurtarma ekibi için alan temizlenir. Bazı kazalar sonucunda gerçekleşebilecek muhtemel yangın ihtimaline karşı Acil Eylem Ekibi tarafından araştırma yapılacak, su yüzeylerine dökülecek olan yağ, benzin vb. gibi zararlı sıvılar ise yine Acil Eylem Ekibi tarafından temizlenecektir. Söz konusu müdahalenin yetersiz olduğu durumlarda itfaiye çağırılarak bu maddelerin su yüzeylerinden alınması sağlanacak ve maddeler sızdırmasız kaplarda biriktirilerek Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertaraf edilecektir. Deprem İlk olarak, tesiste çalışan personelin olası bir deprem durumunda neler yapması gerektiğine dair eğitimler verilecektir. Herhangi bir deprem belirtisiyle karşı karşıya kalındığında aşağıda verilen basamaklar izlenecektir. Deprem hissedildikten sonra tesis görsel olarak denetlenir ve 24 saat boyunca izleme yapılır. Önemli veya önemli olabilecek hasar varsa vakit kaybetmeden ilgili mercilere haber verilir. Eğer güvenli ise tesis hasar kontrolüne başlanır. Yangın Proje alanı içerisinde meydana gelebilecek yangınlar için, önceden tedbirler alınacak ve yangının oluşmasının engellenmesi sağlanacaktır. Kurak mevsimlerde tesis alanı dışında, özellikle ormanlık alanlarda, ateş yakılmayacak ve yangın çıkmaması için gerekli bütün önlemler alınacaktır. Olası bir yangın durumunda ise, yangın söndürücü alet ve ekipmanlar proje alanı içerisinde hazır bulundurulacaktır. 163

179 Aşırı Yağış Proje alanı içerisinde meydana gelebilecek aşırı yağış durumunda acil müdahale ekibinin yapacakları aşağıda belirtilmiştir. Sızıntı, erozyon ve taşkın riskleri için görsel denetlemeler yapılır. Önemli veya önemli olabilecek hasar varsa vakit kaybetmeden ilgili mercilere haber verilir. Kuvvetli rüzgâr bekleniyorsa gözlemler artırılır, değişiklikler rapor edilir. Eğer güvenli ise tesis hasar kontrolüne başlanır. Toprak Hareketleri Tesis içerisinde toprak hareketleri (toprak kayması, erozyon v.b.) gerçekleşmesi halinde yapılacaklar aşağıda belirtilmiştir. Yapılan rutin kontroller sonrası toprak hareketleri tespit edildiyse, demiryolu hattında bozulma olup olmadığına bakılır. Belirti bulunursa, hasarın büyüklüğü hesaplanır ve eğer su kontrol altına alınamıyorsa sorumlu personele rapor edilir. Vakit kaybetmeden ilgili mercilere haber verilir. Bütün süreçlerde meydana gelen olaylar kaydedilir. Eğer güvenli ise tesis hasar kontrolüne başlanır. Acil Durumun Sona Ermesi ve Bunu Takip Eden Eylemler Acil durumun bittiğini gösteren koşullar oluşmuş ve Acil Eylem Planı Koordinatörü proje alanı güvenliğini onaylamış ise gerekli olan birimler konu ile ilgili olarak bilgilendirilecektir. Acil müdahale ekibi, Acil Eylem Planı Koordinatörü yönetiminde bir araya gelerek, durumun genel bir değerlendirilmesini yapacak ve acil durum ile ilgili olarak tutanak hazırlayacaktır. Acil duruma müdahale sırasında gerçekleştirilen eylemlerin Acil Eylem Planı na uygunluğu tartışılacak, gerekli olan düzeltmeler veya eklemeler plana entegre edilecektir. Öngörülmeyen bir acil durum ile karşılaşılması söz konusu olduğunda, bu durumun Acil Eylem Planı içerisinde yer alması ve bununla ilgili önleyici tedbirlerin ve müdahale planlarının geliştirilmesi sağlanacaktır Proje Kapsamındaki Peyzaj ve Çevre Düzenleme Çalışmaları Genel olarak demiryolu projelerinde peyzaj çalışmalarının amacı; Erozyon kontrolü sağlamak, Çevredeki arazilerin kullanımına etkileri yumuşatmak, Bakım gereksinimlerini minimuma indirmek, Bölgesel veya yerel karakteri pekiştirmek, Gürültüden etkilenmesi muhtemel alanlarda perdeleme görevini sağlamak, Hat güzergâhından veya bitişik alanlardan arzu edilen görüntüleri korumak, Özellikle kış/bahar süresince, mevsimlik renkleri sağlamak, Çirkin görünüşe sahip yapıları (çöplükler, fabrikalar vb.) perdelemektir. 164

180 Demiryolu hattı için hazırlanacak olan peyzaj projelerinde öncelikli olarak güzergâhın içinde bulunduğu bölgenin genel özellikleri doğrultusunda doğal olarak yetişebilecek bitkiler belirlenecek ve oluşan liste içerisinden güzergâh ile uyum sağlayıp kendine yetebilecek bitkiler seçilecektir. Bitkilendirme uygulanacak alanın dar olması ve büyük oranda demiryolu için gerekli olan şevler tarafından oluşturulmuş olması kısıtlı imkânlar sunmakla birlikte kırsal peyzaj yapısı içerisinde yer alması ve tarımsal araziler içinde ilerlemesi ortaya konan bitkilendirme çalışmasının zaman içerisinde bu yapı ile birleşmesi konusunda avantaj olarak kendini göstermektedir. Bitkiler arasında geniş yapraklı ağaçlara yer verilmeyecek ve bu şekilde ilerleyen zaman içindeki gelişim süreciyle taç yapısının dar bir koridor halindeki güzergâhta görsel bir engel oluşturmaması sağlanacaktır. Büyük ağaçlar içerisinde iğne yapraklı ağaçlardan demiryolu platformunun sınırına doğru yararlanılacaktır. Demiryolu hattına yakın bulunan ilk kademelerde yer örtücü bitkilere yer verilecektir. 1/1 eğimine sahip şevler üzerinde ağaç ve çalılarla düzenlemeye gidilmeyecek, 2/1 eğimindeki şevlerde ise ikinci ve sonraki kademelerde bitkilendirmeye gidilecektir. Ancak eğim derecesinin de etkisiyle geniş bir alana yayılan bölümlerde 2/1 eğimine sahip şevlerin ilk kademelerinin sınır tarafındaki kısımlarında da kısa boylu çalılarla bitkilendirme yapılacaktır. Alanda şevlerin tutulması için yer örtücü bitkilere yer verilecek olup, söz konusu bitkilerin daha çok sarılıcı ve yayılıcı özellikli olanları saptanacaktır Projenin Başlangıç, İnşaat ve İşletme Dönemine Ait İzleme ve Kontrol Programı nin inşaat ve işletme aşamalarındaki olumlu ve olumsuz, biyo-fiziksel ve sosyo-ekonomik etkileri ÇED çalışmaları kapsamında incelenmiştir tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin 18. Maddesinde; Bakanlık, "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı verilen projelerle ilgili olarak, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya bu Yönetmeliğin Ek-IV üne göre hazırlanan proje tanıtım dosyasında öngörülen ve proje sahibi tarafından taahhüt edilen hususların yerine getirilip getirilmediğini izler ve kontrol eder. Proje sahibi veya yetkili temsilcisi, "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararını aldıktan sonra yatırımın başlangıç, inşaat, işletme ve işletme sonrası dönemlerine ilişkin izleme raporlarını Bakanlığa veya Valiliğe iletmekle yükümlüdür. İfadeleri yer almaktadır tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği Yeterlik Belgesi Tebliğinin 9. Maddesinde ise aşağıdaki ifadeler yer almaktadır. ÇED Olumlu Kararı verilen projelerle ilgili proje sahibi, bu Tebliğ kapsamında yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlardan herhangi birine, yatırımın başlangıç ve inşaat dönemlerinde belirtilen taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini, yatırımın işletmeye geçişine kadar proje sahasına giderek, yerinde izleme kontrolünü yaptırmakla yükümlüdür. İlgili ÇED Daire Başkanlıkları, proje sahibi tarafından yetkilendirilmiş 165

181 kurum/kuruluşu bu Tebliğin Ek-4 formuyla Daire Başkanlığına bildirir. Proje sahibi tarafından yetkilendirilen kurum/kuruluş, bu Tebliğin Ek-4 ünde yer alan ÇED Raporlarında Verilen Taahhütlere Ait Yatırımın İnşaat Dönemi İzleme-Kontrol Formunu doldurarak nda belirtilen izleme-kontrol süreleri sonundan itibaren yirmi iş gününde Bakanlığa iletmekle yükümlüdür. ÇED Raporlarında Verilen Taahhütlere Ait Yatırımın İnşaat Dönemi İzleme-Kontrol Formunda belirtilen hususların, ndaki taahhütlerle ve proje alanındaki verilerle uyuşması zorunludur. Buna göre ÇED Olumlu Kararı verilen projenin nda belirtilen taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini izlemek ve kontrol etmek görevi yatırım öncesi ve inşaat aşamalarında ÇED Raporunun izlemesini yapacak firmanın yükümlüğünde, projenin işletme aşamasında ise yatırımcının yükümlülüğündedir. için ÇED Olumlu Belgesinin alınması sonrasında, projenin başlangıç ve inşaat dönemlerinde izleme çalışması yapılması gerekmektedir. Dolayısıyla Demiryolu Projesi ile ilgili İzleme programı oluşturulacak, ÇED Komisyonunca belirlenen periyotlarda İzleme Formu doldurularak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na sunulacaktır. İzleme programları inşaat ve işletme dönemleri için ayrı ayrı oluşturulacaktır. Her iki aşama için oluşturulacak izleme programlarına ait genel bilgiler aşağıda verilmiştir. A- İnşaat Aşaması: nin inşaat aşamasında; projenin uluslararası kabul görmüş mühendislik yaklaşımları standartlarına uygun bir şekilde inşa edilmesini sağlamak için, proje ile ilgili hazırlanan ÇED Raporu nda belirtilen hususlar dikkate alınarak İzleme Programı oluşturulacaktır. İzleme programı ile ilgili temel bilgiler aşağıda verilmiştir. 1) İzleme Programının Amacı İzleme Programı Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Hattının İnşaat işlemlerinin çevresel açıdan izlenmesi denetlenmesi, sürdürülebilir kalkınma prensibine bağlı kalarak mevcut çevre kalitesinin korunmasını ve bu amaçla yapılacak işlemleri tanımlamak, Faaliyet sahibine ÇED Raporunda taahhüt edilen hususlar ve bu konuda uyulması gereken yükümlülükler hakkında yol göstermek ve inşaat işlemleri boyunca bu hususlara uyulup uyulmadığının izlenmesidenetlenmesi amacıyla tasarlanmış bir dokümandır. Başka bir deyişle söz konusu projenin Yeterlik Tebliği gereğince izleme denetleme çalışmaları sırasında uygulanacak işlemleri, uyulması gereken kanun ve bağlı yönetmelikler doğrultusunda yapılacakları belirlemektir. 2) İzleme Programının Kapsamı İzleme programı; Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu işi dâhilinde yapılacak olan tüm çalışmalarda çevre ve sağlığa zararlı sonuçlar doğurabilecek faaliyetleri kapsamaktadır. İzleme Programının hedefleri; ÇED Raporunda tanımlanan çevresel etkiler ve alınacak önlemleri tanımlamak, 166

182 İnşaat çalışmalarında yapılacak olan işlemlerin ÇED Raporunda belirtilen Yönetmelik, kanun ve tüzüklere uygun olup, olmadığının tespiti için gerekli düzenlemeleri yapmak, ÇED Raporunda belirtilen genel ve sahaya özel çevresel etki azaltıcı önlemleri tanımlamak ve yerine getirilmesini sağlamak, Sorumlu kişiler, zamanlama, kapsam, kontrol formları vb. izleme yöntemleri ile ayrıntılı ve düzenli bir izleme programı oluşturmak ve gerektiğinde revize etmek, Çalışmalar sırasında elde edilen kayıtları düzenli olarak tutmak ve yetkili kurumlara rapor halinde sunmak, Çalışma alanı ve etki alanında yapılacak olan su-atık su, gürültü, hava analiz ve ölçümlerinin yapılmasını sağlayarak rapor halinde sunmak, 3) Uygulama Alanları İzleme Programının hedeflerine ulaşmak amacıyla aşağıda belirtilen kriterlerin ve uygulamaların takibi yapılacaktır. 1. tarafından Çevre ve Şehircilik Bakanlığına verilen taahhütler çerçevesinde yer alan ve ÇED Raporunda da belirtilen Kamu Kurum ve Kuruluşlarından alınması gereken izinlerin ve yapılması gereken protokoller temin edilecek/ettirilecektir. 2. Demiryolu Hattı İnşaatı nce müteahhit bir firmaya yaptırılacak ise inşaat çalışmalarını yürütecek Müteahhit e ÇED Raporu ve İzleme Programı hakkında gerekli bilgi ve belgelerin sağlanacak, yapılması gereken çalışmalarla ilgili açıklamalarda bulunulacaktır. Müteahhit firma ÇED Raporunda verilen bütün taahhütlerden sorumlu olacaktır. 3. ÇED Raporunda belirtilen Demiryolu Hattı Güzergâhına inşaat çalışmalarında uyulup/uyulmadığının, güzergâhta oluşacak değişikliklerin ÇED Raporunda incelenen alan içerisinde kalıp kalmadığına dikkat edilecektir. 4. Demiryolu Hattı üzerinde yer alacak olan yapıların (istasyon, siding istasyonu, sanat yapıları v.b.) ÇED Raporunda belirtilen alanlar içerisinde kalıp kalmadığına dikkat edilecektir. 5. Güzergâhta yapılacak yarma ve dolgu çalışmaları esnasında Yarma sonucu ortaya çıkan ve dolguda kullanılması mümkün olmayan hafriyat atığı malzemenin yürürlükte olan Hafriyat Yönetmeliğine uygun olarak bertaraf edilip edilmediğinin, Dolguda kullanılacak olan kum-çakıl, ariyet, taş v.b. malzemelerin temin şeklinin (hangi ocaklardan, ne şekilde) ÇED Raporunda taahhüt edildiği gibi gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğinin, 6. Hafriyat işlemleri esansında oluşacak olan bitkisel toprakların hafriyat tekniğine uygun olarak sıyrılması, depolanması ve çalışmalar tamamlandıktan sonra tekrar serilip serilmediğinin, 7. Demiryolu hattı inşaatında sert zeminlere rastlanması durumunda yapılacak olan patlatmalara ilişkin alınması gereken önlemlere uyulup uyulmadığının, 8. Demiryolu hattı güzergâhı üzerinde yer alan nesli tehlikede ve endemik flora-fauna türlerinin tespit edildiği alanlarda, alınması gereken önlemler ve yapılması gereken çalışmalara uyulup uyulmadığının, 9. İnşaat çalışmaları sırasında toz emisyonuna neden olan faaliyetlerde ilgili yönetmelik sınır değerlerine uyulup uyulmadığının, 167

183 10. İnşaat çalışmaları sırasında gürültüye neden olan faaliyetlerde ilgili yönetmelik sınır değerlerine uyulup uyulmadığının, 11. Güzergâh boyunca bazı kesimlerdeki (yerleşim merkezi, askeri alanlar v.b.) geçişlerin ÇED Raporunda belirtilen önlemler ve yapılması gereken çalışmalara uyulup uyulmadığının, 12. Demiryolu Hattının inşası sonrası peyzaj çalışmalarının yapılıp yapılmadığı, 13. İnşaat çalışmaları sırasında oluşacak atıkların (katı, sıvı, tehlikeli v.b.) ÇED Raporunda belirtilen ve ilgili yönetmelik hükümlerine uygun olarak bertarafına uyulup uyulmadığının, 14. Demiryolu Hattının inşaatı sırasında herhangi bir kültür varlığıyla karşılaşılması durumunda, ilgili Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü veya Müze Müdürlüğüne bilgi verilip verilmediğinin ve ÇED Raporunda belirtilen taahhütlere uyulup uyulmadığının. 15. Şantiyelerde ve inşaat çalışmalarında işçi sağlığı ve güvenliği açısında alınacak önlemlere uyulup uyulmadığının, 16. Demiryolu Hattı İnşası sırasında ve tamamlandıktan sonra ÇED Raporunda belirtilen analiz ve ölçümlerin yapılıp yapılmadığının, 17. İnşaat çalışmaları yapılacak alanın içerisinde bulunduğu Valilik, Kaymakamlık ve Muhtarlıklara çalışmalar öncesinde, çalışmalar sırasında ve çalışmalardan sonra gerekli bilgilerin verilip verilmediğinin, çalışmalarla ilgili şikâyet olup olmadığının ve şikâyetlerin ele alınıp gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığının 18. ÇED Raporunda belirtilen önlem ve hususlar dışında inşaat çalışmaları sırasında oluşabilecek ilave önlemlere uyulup uyulmadığının takibi yapılacaktır. 4) Yetki ve Sorumluluklar 4.A) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği, bu yönetmelik uyarınca çıkarılan Yeterlik Belgesi Tebliği ve 2872 sayılı Çevre Kanunu ile 5491 sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ve bu kanuna bağlı olarak yayımlanmış yönetmelikler gereğince İzleme Programında ve program dâhilinde yapılacak çalışmalarda, çalışmaların uygunluğuna, yeterliliğine, gerektiğinde yenilenmesine ve programın revize edilmesini talep etmeye yetkilidir. 4.B) Faaliyet Sahibi () tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliği madde 18 gereğince Proje Sahibi veya yetkili temsilcisi Çevresel Etki Değerlendirmesi olumlu veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir kararı aldıktan sonra ilgili mevzuat uyarınca aldığı diğer izin ve ruhsatlar ile yatırımın başlangıç, inşaat, işletme ve işletme sonrası dönemlerine ilişkin izleme raporlarını Bakanlığa iletmekle yükümlüdür. Faaliyet Sahibi ÇED Raporunda belirtilen tüm hususlara, inşaat aşamasında oluşacak değişikliklere paralel olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından istenilen çalışmaları yapmak ve önlemleri uygulamakla yükümlüdür. Faaliyet Sahibi (), hazırlanacak raporlar ile ilgili çalışmaları da gerekli bilgi ve belgeleri Denetim Firmasına vermek ve alınması gereken önlemleri uygulamakla yükümlüdür. İzleme Programında ve program dâhilinde yapılacak çalışmalarda, çalışmaların uygunluğuna, yeterliliğine, gerektiğinde yenilenmesine ve programın revize edilmesini talep etmeye yetkilidir. Proje kapsamında yer alan genel taahhütler aşağıda verilmektedir. 168

184 Tablo 78. Taahhütler Listesi Evsel katı atık (büro atığı, ambalaj atıkları) Hafriyat atığı Atık yağ Bitkisel atık yağ Tıbbı atık Tehlikeli atık Atık su (evsel) Atık Gaz (personel ısınması, araç egzosu) Toz (hafriyat, araçlardan kaynaklı vs.) Gürültü Tarım alanları Taahhütler Listesi Oluşacak katı atıklar evsel nitelikli olup, atıklar çöp konteynerlerinde biriktirilerek en yakın yerleşim yerlerindeki Belediyelere verilerek şantiye alanında uzaklaştırılacaktır. Ambalaj atıkları (plastik, cam vb.) ise şantiyelerde ve istasyonlarda ayrı konteynerlerde toplanarak lisanslı ambalaj atığı alan firmalara verilecektir. Dolguda kullanılması uygun olmayan hafriyat atığı malzemeler koordinatları belirtilen depolama alanlarına bertaraf edilecektir. Bu alanlar dışında hafriyat depolama alanı ihtiyacı olması halinde, mahallin mülki amirliğinden ve ilgili belediyelerden döküm için gerekli izinler alınarak bertaraf edilecektir. İzinlendirme aşamasında hafriyat depolama alanları ile ilgili olarak alınması istenen tüm tedbirlere uyulacak ve izin alınmadan hiçbir kazı yapılmayacak ve kazı fazlası malzemesi bertaraf edilmeyecektir. Yukarıda koordinatları belirlenen hafriyat döküm alanı haricinde yeni belirlenen alanlar Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri ne bildirilecektir. Demiryolu projesi kapsamında oluşacak atık yağlar sızdırmasız tanklarda depolanarak lisanslı bertaraf tesislerine intikali sağlanacaktır. Bitkisel atık yağlar, sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı bidon, konteyner ve tank gibi toplama kaplarında toplanarak, lisanslı taşıma araçlarıyla lisanslı bitkisel atık yağ bertaraf tesislerine verilerek bertaraf edilecektir. Tıbbi atıklar diğer atıklarla karıştırılmayacak, revirde ayrıca toplanacaktır. Çevre lisanslı firmalara verilecektir. Şantiye alanlarının belediye mücavir alanlarında kalması halinde kanalizasyon sistemine verilecektir. Etüt, proje ve mühendislik hizmetleri işi devam etmekte olan projenin yüklenicisi olacak firma, ilgili belediye ile görüşerek atıksu deşarjını Belediyelerin kanalizasyon sistemine yapacaktır. Şantiye alanlarının mücavir alanlar dışında belirlenmesi halinde ise; arıtma tesisi yapılması planlanmaktadır. Faaliyette inşaat aşamasında kullanılacak makine ve teçhizattan kaynaklanacak gaz emisyon değerlerinin en az seviyede kalması için araçların periyodik bakımları düzenli olarak yapılacaktır. Toz emisyonlarının yerleşim yerlerine olumsuz etkisinin azaltılması amacıyla savurmadan yükleme ve boşaltma yapılmasına özen gösterilecektir. Sahalarda çalışan araçlara hız sınırlaması getirilecektir. İnşaat süresince yaz aylarında meskun mahalde aralıklı olarak arazöz ile spreyleme yapılarak sulama çalışmaları yapılacaktır. Demiryolunun yerleşimlerin içinden geçtiği kesimlerde yukarıda belirtilen tedbirlerin yanı sıra gerekli olması durumunda ise toz önleyici yapılar (branda, panel vb.) kullanılacaktır. İş makinelerinin bakımları düzenli yapılacak ve mümkün olduğunca aynı anda çalıştırılmamasına özen gösterilecektir. ÇGDY Yönetmeliği nin 31 inci maddesinin (e) bendi gereği; Çevre Düzeni Planları, Nazım İmar Planları ve Uygulama İmar Planlarının hazırlanması aşamasında akustik planlamanın yapılabilmesi ve yerleşim alanları içindeki sakin alan ve açık arazideki sakin alanların oluşturulması için gürültü haritaları ve eylem planlarının, plan eki olarak istenmesi ve plan kararlarına esas olması zorunlu olduğundan bahse konu hattın geçtiği alanların bağlı bulunduğu yerel yönetimlerce hazırlanmış İl Çevre Düzeni Planlarının ve uygulama planlarının gerek hat güzergâhının seçiminde gerekse kontrol tedbirlerinin belirlenmesi aşamasında uyulacaktır. Demiryolu işletmeye geçtikten sonra alanda yapılacak çevresel gürültü ve titreşim ölçümlerinin yönetmelik sınır değerlerini geçmesi halinde, ek gürültü kontrol tedbirlerinin uygulamaya alınması sağlanacağı tarafından taahhüt edilmektedir. Proje kapsamında kullanılacak tarım alanları için 19 Temmuz 2005 tarih ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu na istinaden çıkarılan 15 Aralık 2005 tarih ve sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu Uygulama Yönetmeliği gereğince proje kapsamında yer alan tarım alanlarının, tarım dışı amaçlı kullanımı için söz konusu kanunun 13. Maddesi doğrultusunda Projenin aplike edildiği parsel numaraları ve sınırlarının göründüğü 1/5000 ölçekli kadastral paftaları, ilgili parsellere 169

185 Mera alanları Sulak alanlar Taahhütler Listesi ait tapu kayıtları, parsellerin irtifak miktarlarının belirttiği listeyle birlikte İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri ne müracaatta bulunularak gerekli izinler alınacaktır sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu kapsamında Uygulama Alanı ilan edilen sahalarda ilgili kanun kapsamında gerekli izinlerin alınmasından sonra çalışmalara başlanılacaktır. Güzergâh boyunca hayvan geçiş alanlarının kullanılmasının engellenmemesi için sanat yapıları (altgeçit) projelendirilerek geçişler sağlanacaktır. Bölgedeki mera alanlarında yayılım yapacak hayvanların tren yoluna çıkarak zarar görmesinin engellenmesi amacıyla, demiryolunun çevresi tel çit ile çevrilecektir. İlave olarak tarımsal alan bölgelerinde demiryolu tel çit sınırı dışında demiryolu hattına paralel erişim bağlantı yolları düzenlenecek ve demiryolunun her iki tarafında paralel uzanan erişim bağlantı yolları en yakın alt ya da üstgeçit yapısı ile birbirine bağlanacaktır Projenin inşaat faaliyetlerine başlamadan önce, tarih ve sayılı Resmi Gazete de (Değişiklik: tarih ve sayılı R.G.) yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ne göre izin belgesi için müracaat formu doldurularak Orman ve Su işleri Bakanlığı Malatya Bölge Müdürlüğü ne müracaat yapılarak gerekli izin belgesi alınacaktır. 4.C) ÇED İzleme İşini Yapacak Firma ÇED İzleme çalışmasını yapacak firma; Nihai kabul edilen ÇED Raporunda belirtilen tüm hususlara ilişkin kayıtları tutma, gerekli çalışmaları yaptırma, ÇED komisyonunca belirlenecek izleme periyotlarına uygun sürelerde Çevre ve Şehircilik Bakanlığına rapor hazırlamakla yükümlüdür. ÇED Komisyonunda; yatırımın başlangıç ve inşaat dönemlerine ait izleme formları düzenlenme süresi İnceleme Değerlendirme Komisyonu tarafından belirlenecektir. ÇED İzleme çalışmasını yapacak firma hazırlayacağı raporlar ile ilgili çalışmaları Faaliyet Sahibi ( veya adına Demiryolu İnşaatını Yürütecek Kurum/Kuruluş) ile ortak yürütmekle yükümlüdür. İzleme Programında ve program dâhilinde yapılacak çalışmalarda, çalışmaların uygunluğuna, yeterliliğine, gerektiğinde yenilenmesine ve programın revize edilmesini talep etmeye yetkilidir. 5) Gözden Geçirme İzleme Programının gözden geçirilmesi amacıyla yapılacak işlemler için bir süre belirlenmemiştir. Programın çalışmalara uygunluğu, geçerliliği, yeterliliği, etkinliği ve sürekliliğinin sağlanmasında yardımcı olacak araçlar hazırlanacak raporlara ilişkin öneriler ve çalışmalar esnasında elde edilecek verilerdir. B- İşletme Aşaması: nin işletme aşamasında demiryolu hattı ve istasyonların bakımı, güvenliği İşletmeci kuruluş tarafından sağlanacaktır. Demiryolu Hattı ile ilgili yapılan değişiklik, alınan izin onay, ruhsat v.b. bilgiler ilgili birimlere bildirilecektir. Diyarbakır- Şanlıurfa Demiryolu Projesi nin işletme aşamasında 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkartılan bütün Yönetmelik, Genelge ve Tüzüklere uyulacaktır. 170

186 BÖLÜM-V HALKIN KATILIMI

187 BÖLÜM 5: HALKIN KATILIMI Halkın Katılımı Toplantısına İlişkin Bilgiler, Toplantı Sonrasında Proje Kapsamında Yapılan Değişiklikler, Bu Konuda Verilebilecek Bilgi Ve Belgeler Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu güzergâhı, Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri sınırları içerisinden geçmektedir. Proje konusu faaliyet için; Halkın Katılımı Toplantıları Tablo 79 da belirtilen yer ve tarihlerde gerçekleştirilmiştir. Tablo 79. Diyarbakır-Şanlıurfa Demiryolu Halkın Katılımı Toplantı Bilgileri 1.Toplantı : Şanlıurfa İli Toplantı Yeri : Hilvan Yatılı İlköğretim Bölge Okulu Toplantı Yerinin Adresi : Hilvan-Şanlıurfa Karayolu 2. Km Üzeri, ERK Petrol Karşısı Hilvan/ ŞANLIURFA Toplantı Tarihi : 18/09/2012 Toplantı Saati : Toplantı : Şanlıurfa İli Toplantı Yeri : Siverek Endüstri ve Teknik Meslek Lisesi Toplantı Yerinin Adresi : Hacı Ömer Mahallesi, Hürriyet Cad. Siverek/ ŞANLIURFA Toplantı Tarihi : 18/09/2012 Toplantı Saati : Toplantı : Diyarbakır İli Toplantı Yeri : Cahit Sıtkı Tarancı Kültür Sanat Merkezi Toplantı Salonu Toplantı Yerinin Adresi : İnaloğlu Caddesi Atatürk Stadyumu Yanı Yenişehir/DİYARBAKIR Toplantı Tarihi : 19/09/2012 Toplantı Saati : Yönetmelik uyarınca Halkın katılımı toplantısının yeri ve saati konusunda Diyarbakır ve Şanlıurfa İlleri Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerinden onay alındıktan sonra, Halkın Katılımı Toplantısı nın halka duyurulması için yerel gazetelerde ve ulusal düzeyde yayın yapan bir gazetede ilan verilmiştir. Halkı Bilgilendirme Toplantılarında öncelikle yöre halkına ve katılımcı kuruluşlara proje hakkında bilgi verilmiş olup, daha sonra yöre halkının proje hakkındaki görüşleri alınmıştır. Halkı Bilgilendirme Toplantılarında öncelikle yöre halkına ve katılımcı kuruluşlara proje hakkında bilgi verilmiş olup, daha sonra yöre halkının proje hakkındaki görüşleri alınmıştır. Yöre halkı tarafından faaliyet hakkında genel olarak olumlu görüş bildirilmiş olup, belirtilen genel hususlar aşağıda belirtilmiştir. - Kamulaştırma işleminin nasıl yapılacağı - Demiryolunun işletilmesi aşamasında olası kazaları engellemek için gerekli yapıların (altüst geçitler, tarım-yaya-taşıt geçitler v.b) tesis edilmesi, - Güzergâhın geçtiği yerleşim yerleri ve araziler Yöre halkı tarafından belirtilen hususlar, ÇED Raporu içinde irdelenmiş olup, faaliyetin muhtemel çevresel etkilerinin minimuma indirilmesi için alınacak tedbirler ve uyulacak yönetmelikler taahhüt edilmiştir. Halkın Katılımı Toplantısı fotoğrafları Şekil olarak verilmektedir. 171

188 Şekil 36. Şanlıurfa İli Hilvan İlçesi Halkın Katılımı Görüntüleri Şekil 37. Şanlıurfa İli Siverek İlçesi Halkın Katılımı Görüntüleri Şekil 38. Diyarbakır İli Halkın Katılımı Görüntüleri 172