SAĞLIK İLE BÜYÜME GİRİŞ ÖZET ABSTRACT. Yrd. Doç. Dr. İ. Hakan YETKİNER İzmir Ekonomi Üniversitesi
|
|
- Adem Hamzaoğlu
- 6 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 SAĞLIK İLE BÜYÜME Yrd. Doç. Dr. İ. Hakan YETKİER İzmir Ekonomi Ünivrsitsi ÖZET Bu çalışma sağlığın konomik büyüm üzrindki tkilrini inclmktdir. Emğin ürtim katılma tkinliğini blirlyn önmli tmnlrdn biri sağlık(sızlık)tır. Üstlik mğin vrimliliği kndi sağlıklılığı kadar toplumsal sağlıklılık il d yakından ilintilidir. Yani sağlığın dışsallık (xtrnality) tkisi d vardır. O hald sağlığın (ya da sağlıksızlığın) konomik büyüm üzrind önmli tkilri olmalıdır. Oysa bu tki konomi yazınında ytrinc göstrilmmiştir. Bu kuramsal çalışmada sağlığın konomik büyüm üzrindki tkisini sağlığın ölçülbilir bir tanımını gliştirrk göstrcğiz. Yin bu çalışmada piyasa mkanizmasının sağlığın dışsallık tkisini gözönün almadığı için Parto tkinliği sağlayamadığı v kamunun sağlık konusunda daha tkin rol oynamasının daha başarılı bir konomik prformans için grkli olduğu savı simülasyonlar yardımı il dstklncktir. ABSTRACT This work studis th importanc of halth in conomic growth. On of th critical factors that dtrmins th fficincy of labor participation in th production activity is halthinss of th labor stock. ot only individual halth of labor but also th halth of hr nvironmnt is critical in labor fficincy. In that rspct, th rol of halth in conomic growth had to b studid in dtail. Howvr, this issu has not bn studid at a satisfactory lvl in th litratur. In this thortical study, w first show that halthinss scal up transitional and long-run growth. Scondly, w show that markt solution fails to b th first bst solution, du to th xtrnality charactristic of halth. Hnc, w conclud that public sctor has to play a mor involving rol in improving halthinss of labor stock. 83 GİRİŞ İçsl büyüm (ndognous growth) konomik büyüm yazınında kndi iç dinamiklri il büyüm anlamında kullanılmaktadır. İçsl büyüm yatay çşitlilik (Romr, 990), diky çşitlilik/ kalit artırımı (Aghion and Howitt, 992), bşri srmay (Lucas, 988), kamu (hükümt) harcamaları (Barro, 990), v diğr ndnlrdn (bakınız örnğin Romr, 986; Romr, 987) kaynaklanabilir. Açıktır ki konomik büyümnin içsl ndnlrdn kaynaklanması onun sağlıklılığının göstrgsidir. İçsl büyüm bir konomi için n kadar sağlıklı is sağlık il büyüm d o kadar içsldir. Emk konomik büyümnin n tml unsurlarındandır. Mikro sviyd l alırsak, mk vrimliliği birysl mğin sağlıksızlığı oranında düşcktir. Örnğin grip olan bir çalışanın vrimli çalışması bklnmz. Makro düzyd, toplumdaki ortalama sağlık düştükç toplam v birysl mk vrimliliği d düşcktir. Örnğin bugün Güny Afrika da hr bş rişkindn birinin HIV virüsü taşıdığı tahmin dilmktdir. Bu da hr hanhalkının n az bir üysinin HIV virüsü taşıdığı v yakın zamanda AIDS tn ölcği anlamına glir. Böyl bir toplumsal ortamda sağlıklı olsa da mğin vrimli çalışabilcğini düşünbilmk çok zordur. Daha farklı örnklrl d göstrilbilcği gibi, sağlık vrimlilik v dolayısıyla konomik büyüm üzrind bir önkoşul olma özlliği taşımaktadır. Üzüntü vricidir ki, içsl büyüm (sağlıklı büyüm) son 20 yılın tml araştırma konusu ikn sağlık il büyüm ya da sağlığın konomik büyüm üzrindki tkisi ihmal dilmiştir. Örnğin, bşri srmay hm ğitim hm d sağlığın bir sonucu olarak tanımlansa da (bakınız Schultz (960, 96) v Mushkin (962)), pratikt tml araştırma yönlimi ğitim üzrin olmuştur. Bunun doğal bir sonucu olarak hm kuramsal hm d görgül (mpirical) çalışmalarda ğitimin konomik büyüm üzrindki tkisi ağırlıklı olarak tartışılırkn (Barro, 99; Barro v Sala-i-Martin,
2 992; Mankiw, Romr, v Wil, 992), sağlığın aynı yöndki tkisi ancak sınırlı sayıdaki çalışmada yr alabilmiştir. Görgül büyüm yazınında sağlık şartlı yakınsama (conditional convrgnc) rgrsyonlarında ikincil önmd açıklayıcı bir dğişkn olarak yr almıştır. Gnllikl bklnn ömür ya da ortalama ömür gibi birysl v/vya toplumsal sağlıklılığın dolaylı göstrglri bu çalışmalarda kullanılmıştır. (kaynakça için Barro v Sala-i-Martin (2003) bakınız). Bu alan yazınında sağlığın konomik yakınsamadaki önmini tartışmaya açan Knowls v Own (995, 997) olmuştur. Bu iki araştırmacı şartlı yakınsama alanındaki tml çalışmalardan biri olan Mankiw, Romr, v Wil in (992) çalışmasını sağlık v ğitim dğişknlrini açık v nt bir şkild ayrıştırarak sağlığın uzun rimli büyüm prformansı üzrindki tkisini ortaya koymuşlardır. Bu çalışmaların zayıf noktası sağlık dğişkninin ürtim tknolojisind x ant yr almasıdır. Sağlığın hangi mkanizmalar aracılığıyla ürtim tknolojisind yr aldığı is Knowls v Own tarafından açıklanmamıştır. Bu blirsizlik aslında doğal karşılanmalıdır çünkü kuramsal olarak sağlığın nasıl tanımlanabilcği ya da hangi mkanizmalar aracılığıyla sağlığın ürtim ya da fayda fonksiyonunda yr alabildiği çok fazla bilinmmktdir. Örnğin sağlık konusunda yayınlanmış az sayıdaki kuramsal çalışmadan biri olan Zon v Muyskn (200) sağlığı bir ndks olarak tanımlamakta v büyüm modlin, Knowls v Own ın yaptığı gibi, x ant katmaktadır. Elbtt, kuramsal bir çalışmada hr dğişkn mutlaka dtaylı olarak tanımlanmak zorunda dğildir. Ama konu sağlık v büyüm olduğuna gör sağlık il n anlatılmak istndiği, nasıl ölçülbilcği, ya da hangi mkanizmalardan dolayı sağlık ndksinin dahil dildiği açıklama grktirmktdir. Çalışmalarında tml olarak Lucas (988) modlini alan Zon v Muyskn (200) bu konuda hiçbir ipucu vrmmktdirlr. Zon v Muyskn (200) sağlığın içsl büyümyi dstkldiğini göstrmiş olsa da grid sağlık ndksinin modl nasıl v ndn dahil dildiği cvabı vrilmmiş bir soru olarak kalmaktadır. Büyüm yazınında sağlığın ll tutulur bir tanımını Muyskn, Ytkinr, v Zismr (2003), bundan sonra MYZ, yapmıştır. Sağlığı asıl olarak mk vrimliliğini blirlyn bir tmn olarak görn MYZ (2003), bu bağlamda onu sağlıklı mğin toplam mğ oranı olarak tanımlamıştır. Bu makro tanımdan yola çıkarak, MYZ (2003) sağlığın hm uzun-rimli (stady-stat) hm d gçişsl (transitional) makrokonomik dğrlr üzrindki tkisini göstrmişlrdir. MYZ (2003) gör daha sağlıklı bir mk stoğu daha başarılı bir makrokonomik prformansa yol açmaktadır. Bu çalışma tml olarak MYZ (2003) çalışmasının bir dvamı nitliğinddir. Bu çalışmada MYZ (2003) yapılan katkı sağlığın dışsallık (xtrnality) tkisinin d gözönün alınmasıdır. Yukarıda Güny Afrika örnğind blirttiğimiz gibi mk vrimliliği sadc birysl sağlıklılık il sınırlı dğildir. Eğr hanhalkından birisi sözglimi kansr is o çalışanın ürtim vrimliliğinin ksiksiz olmasından söz tmk mümkün dğildir. Çünkü hm psikolojik olarak hm d ail frdinin tdavisi için zaman ayırmak zorunda kalması o çalışanı vrimsiz yapacaktır. Yin örnğin gçtiğimiz yıllarda ortaya çıkan SARS hastalığı sırasında gözlndiği gibi, salgın bir hastalık, sayısal olarak az sayıda kişiyi tkils bil, bulaşıcı özlliğindn dolayı ürtim aktivitsi üzrind yıkıcı bir tki yaratabilir. Bu v bnzri örnklr, sağlıksızlığın sadc birysl düzyd tkilri olan bir tmn olmadığını, buna k olarak birysl sağlıksızlıkların toplamının bir dışsallık tmni olarak sağlıklı mk gücünün vrimliliğini tkilybildiğini göstrmktdir. Tknik açıdan, sağlığın dışsallık tkisinin örnğin ürtim tknolojisin klmlnmsi, büyüm modli sonuçlarında bazı farklılıklara yol açmaktadır. İyi bilinmktdir ki bir büyüm modli ğr dışsallık özlliği taşıyor is sosyal planlama çözümü v piyasa çözümü farklılaşmaktadır. Bu anlamda, ğr dışsallık sağlığın önmli blirlyicilrindn biri is, o hald konominin prformansı da sosyal planlama v piyasa çözümü açısından farklılaşacaktır. Burada bir parantz açarak modlimizin dışsallık il ilgili ayırtdici bir özlliğini tartışmak istiyoruz. İktisat yazınında pozitif v ngatif olmak üzr iki dışsallık tanımlanır: Eğr dışsallık tmni birdn büyük bir dğr alırkn girdi snkliği pozitif is pozitif dışsallık, ngatif is ngatif dışsallık vardır. Bizim modlimizd is sağlığın dışsallık dğişkni sıfır il bir arasında bir dğrdir. Bu ndnl d standart dışsallık tanımına uymamaktadır. Dışsallığın girdi snkliği arttıkça, ürtim olan katkısı azalmaktadır. Biz bu durumu azaltıcı dışsallık olarak tanımlamaktayız. Bu çalışma standart Ramsy modlini kullanmaktadır (bakınız Ramsy (928), Cass (965), v Koopmans (965)). İkinci bölümün ilk kısmında n tml v mk sağlığının vri (givn) olarak alındığı bir modl çalışılarak, sağlığın gçişsl v uzun rimli dngyi nasıl tkildiği dışsallık varsayımı altında göstrilmktdir. İkinci kısmında is bir öncki kısımda vri olarak alınmış olan sağlık dğişkni içsl hal gtirilrk modl tkrar çözülmktdir. Hr iki modld d dışsallık tkisin yr vrilmkt v aslında sağlığın 84
3 konomik büyüm üzrindki tkisinin sanıldığından da büyük olabilcği göstrilmktdir. Bu kısım ayrıca simülasyonlar yardımı il sosyal planlama v piyasa çözümü arasındaki farkı ortaya koymaktadır. Sonuçlar sağlığın toplumsal bir sorunsal olarak da l alınması grktiğini göstrmktdir. Üçüncü bölüm kısaca bulguları öztlmkt v modld ilrid yapılabilck iyilştirmlr dğinmktdir. MODEL Burada tartışılan modl MYZ (2003) çalışmasının bir dvamı nitliğinddir. Varsayalım ki bir konomi birbirinin aynı olan hanhalklarından oluşsun. Bu hanhalklarını tmsiln bir hanhalkını l alalım. Bu hanhalkının tan üysi olsun. Bu hanhalkı standart noklasik varsayımlar altında aşağıdaki toplam rfah U fonsiyonunu nçoklamaya çalışacaktır: U = 0 θ c θ nt ρt dt () Bu bağıntıda c kişi başı tüktim miktarını, n hanhalkı sayısının nt nüfus artış oranını, θ v ρ da, sırasıyla, marginal fayda snkliğini v öznl fayda-iskonto oranını göstrmktdir. Standart olarak varsayıldığı gibi θ, ρ > 0 v n = & / dir. Blirtmk grkir ki bu çalışmanın tml ilgi noktası sağlık v konomik büyüm arasındaki ilişkiyi mk vrimliliği açısından açıklamak olduğu için sağlığın rfah tkisi l alınmamıştır. Emk arz dn hr bir biryin i =,2,..., aşağıdaki sürksiz (discrt) fonksiyonda i varsayıldığı gibi mğini l sağlıklılığının bir fonksiyonu olarak arz dbildiğini varsayalım: i i i h = l ( h ) = (2) i 0 h Dnklm (2) d h i mk arzdn hrhangi bir kişinin sağlıklılığını göstrmktdir. Bu dnklm gör hanhalkı üylri ya sağlıklı ya da sağlıksızdır. Elbtt bu varsayım tam grçği yansıtmamaktadır. Bazı insanlar az hasta olabilir. Buna iki şkild yanıt vrbiliriz. Birincisi, bu varsayıma gör modld önmli olan mğin hasta olup olmaması dğil, çalışamayacak kadar hasta olup olmadığıdır. Modl açısından çalışamayacak kadar hasta olanlar dikkat alınmaktadır. İkincisi, ğr modl d kısmi hastalık varsaysa idik, hr bir mk arzını sıfır il bir arasında dğr alan sabit bir paramtr il çarpmamız grkirdi. Bu da aslında sonuçları nitliksl olarak hiçbir şkild dğiştirmzdi. Bu bağlamda varsaydığımız haliyl sağlık v mk arzı arasındaki ilişki çok da yanlış dğildir. Varsayalım ki toplam tan hanhalkı üysi sağlıklı olsun. Hr bir sağlıklı işçi bir birim mk arz ttiği için toplam fktif mk arzı da birim olacaktır. Yin varsayalım ki <, yani konomid ksik sağlıklılık olsun. Eğr h sağlıklı mk arzının toplam mk arzına oranı olarak tanımlanırsa, h = / konominin ortalama sağlıklılığını göstrn bir ndks olarak ld dilmktdir. Açıktır ki h < d ksik sağlıklılık olduğunu göstrmktdir. Ürtimin srbst rkabtçi sistm altında grçklştirildiğini varsayalım. Ölçğ gör sabit gtiri varsayımı altında firma sayısı önmli olmadığına gör tk bir firma çrçvsind (makro) ürtimi inclybiliriz. Tmsili firmanın aşağıdaki tknoloji il çalıştığını varsayalım: Y = K H (3) Dnklm (3) d K toplam srmay stoğunu, toplam sağlıklı (mk arz dbiln) işçi sayısını, H d sağlığın ürtim üzrindki dışsallık tkisini tanımlayan dğişkn olsun. Varsayalım ki 0 < < v > 0 dır. Elbtt dnklm (3) ölçğ gör sabit gtiri koşulunu H bir ürtim faktörü olmadığı için sağlamaktadır. Burada sağlığın dışsallık özlliğinin nasıl tanımlanacağı önmlidir. Örnğin, Romr (986) (pozitif) dışsallığı hr bir firmadan bağımsız olarak toplam bilgi stoğu olarak tanımlamaktadır. Biz bu çalışmada dışsallığı toplumun ortalama sağlık statüsü il ölçmy çalışacağız. Bu yaklaşım tutarsız dğildir. Çünkü toplumun ortalama sağlıklılığı hr bir mk biriminin çvrdn dışsal olarak n dnli tkilnbilcğini göstrn iyi bir ölçüttür. Bu ortalama n kadar yüksk (düşük) is, ürtim v mk vrimliliği da o oranda yüksk olacaktır (düşüktür). Modli çözbilmk için dışsal bir girdi olan ortalama sağlık statüsü dğişkninin tanımlanması grklidir. (2) nolu dnklmdn yola çıkarak, bu ndksi kolayca ld tmk mümkündür. Modlimizd ortalama toplumsal sağlık, sağlıklı mğin toplam mğ bölünmsi il bulunabilir. Sayısal olarak ifad dilirs, bu tanım şöyl formül dilbilir: H = i h i= = = h (4) 85
4 Böylc, dışsallığı ölçülbilir bir dğişkn olan h il v tknik çözümd kolaylık sağlayabilck şkild tanımlamış olduk. Kişi başı ürtim fonksiyonunu bularak sağlığın modl nasıl tanıtıldığına bakabiliriz. Kişi başına ürtim aşağıdaki gibidir: Y = K H y = k h + (5) Dnklm (5) d y kişi başı ürtimi, k is kişi başı fiziksl srmay stoğunu göstrmktdir. Ürtim fonksiyonunun (bakınız dnklm (3)) v kişi başı ürtim fonksiyonunun (bakınız dnklm (5)) özlliklri aşağıdaki gibidir. İlk olarak, dnklm (3) d vriln fonksiyon, ğr dışsallık da bir girdi olarak gözönün alınırsa, ölçğ gör artan gtiri özlliği göstrmktdir ( λ > is F( λ K, λ, λh ) > λf( K,, H ) ). Akılda tutulmalıdır ki srbst piyasa konomisind firmalar bu dışsallığı gözönün almazlar. Oysa sosyal planlama çözümünd dışsallık dikkat alınan bir tmndir. İşt bu ndnl sosyal planlama v piyasa çözümü dışsallık altında farklılaşmaktadır. İkinci olarak, kişi başına ürtim fonksiyonunda, vri h v k dğrlri için, da bir artış kişi başı ürtimi azaltacaktır. Bunun ndni modlimizdki dışsallığın litratürd tanımlanmış bulunan standart pozitif v ngatif dışsallıktan ayrılarak h < dğrini almasıdır. Diğr bir dyişl, + k h > k h dır. Bunun da anlamı sağlığın dışsal karaktri dikkat alındığında ksik sağlığın ürtim sviysindki önmi daha da artmaktadır. Yani, sağlık hm dolaysız v hm d dolaylı (=dışsal) tkisi ndni il ürtim sviysind blirlyici olabilmktdir. Modlin tasarımında bilrk oluşturduğumuz bu sonucun bizim açımızdan önmi bu dolaysız v dolaylı tkinin ölçülbilir bir tanımının yapılabilmiş olmasıdır. Burada bir parantz açarak ampirik büyüm modllrin bir lştiri yapmak grğini duyumsuyoruz. Görgül büyüm modllrind sağlığın uzun rimli katkısı bklnn ömür gibi dışsallığı doğrudan hsaba katmayan dğişknlrl ölçülmy dvam dildikç, kuşku yok ki sağlığın konomik büyüm üzrindki toplam tkisi olduğundan az bulunmaya dvam dilcktir. Biz gör bu alanda çalışanların daha kapsayıcı sağlık dğişknlri gliştirmsi zorunludur. Son olarak, dnklm (5) ksik sağlık n kadar azalırsa ürtim sviysinin d o dnli arttığını göstrmktdir + + ( h > h0 is k h > k h0 ). Tmsili firmanın hrhangi bir zamanda kâr akışı aşağıdaki gibi olacaktır: = K H w ( r + ) K δ (6) Dnklm (6) da r + δ fktif srmay maliytidir. Birinci drcdn kâr nçoklaması şartları aşağıdaki gibi oluşur: r = k h H δ w = )k H (7a) ( h (7b) Bu dnklmlr aşağıda tükticinin nçoklama problmind kullanılacaktır. Varsayım : Otonom Sağlık Otonom sağlık kavramı il bir konominin sağlıklılığının vri olarak alındığını anlıyoruz. Bu gzrsizin n büyük faydası modlimiz özgün bir formu olan dışsallık tmninin oynadığı kritik rolü göstrmsidir. Hanhalkının akım bütç kısıtı bu durumda A& = w + ra c c( ) olacaktır. Bütç kısıtında A finansal varlıkları, w rl ücrt oranını, r faiz haddini, c d kişi başı tüktimi tmsil tmktdir. Bu kısıtın dikkat dilmsi grkn özlliği, sağlıksız olan hanhalkı birylrinin d tüktimlrini sürdürdüklrinin varsayılmasıdır. Gnl olarak formül dildiği gibi, hükümtin olmadığı kapalı bir konomid, A = K ya da a = k şitliği doğrudur. Yani kişi başı varlıklar, a, kişi başı srmay stoğuna, k, şittir. r and w dğrlri yrin (7a) v (7b) d blirtiln birinci drcdn nçoklama şartlarını kullanarak aşağıdaki şitliği ld driz: k & + = k h ( n + δ) k c (8) Buna k olarak, hanhalkının gnl rfah optimizasyon problmi aşağıdaki Eulr şartını vrir: c& c + = ( k h θ ρ δ) (9) (8) v (9) nolu dnklmlr modldki c v k dğişknlrinin çözümlrini vrn iki diffransiyl şitliktir (dikkat dilirs h = varsayımı altında Ramsy modlin sonuçları türtilmktdir. Bu da çalışmamızın Ramsy modlin daha gnl bir hali olduğunu göstrmktdir). Kişi başı tüktim c v kişi başı fiziksl srmay k nın uzun-rimli dng dğrlri (8) v (9) nolu dnklmlr sıfıra şitlnrk bulunabilir (lbtt bu dnklmlri sıfıra şitlmk için önc uzun rimli dng dğrlrinin büyümdiğini göstrmk grklidir. Dikkatli okuyucular kolaylıkla c v k 86
5 dğişknlrinin uzun-rimli dngd büyümdiğini göstrbilirlr): + k = h (0a) ρ + δ + ρ + δ c = h (n + δ). (0b) ρ + δ (0) nolu dnklmd c v k nın üzrindki çizgi bu dğişknlrin uzun-rimli dng dğrlri olduğunu göstrmktdir. Dikkat dilirs kusursuz sağlık, yani h = varsayımı altında orijinal Ramsy modlinin sonuçları ld dilmktdir. Birdn küçük h dğrlri için k, y, v c nin uzun-rimli dng dğrlri Ramsy modlin uzunrimli dng dğrlrindn daha düşük olmaktadır. Üstlik, ğr sağlığın dışsallık tkisi d gözönün alınırsa k, y, v c nin uzun-rimli dng dğrlri daha da düşük dğrlr ulaşmaktadır. Aşağıda yr alan Şkil bu bulguları göstrmktdir: Şkil d ph kusursuz sağlıklılığı ( h = ) ifad tmkt v dolayısıyla k & ph ğrisi v c& ph doğrusu standart Ramsy sonuçlarını göstrmktdir. Öt yandan k & ğrisi v c& doğrusu dışsallığın gözardı dildiği ksik sağlıklılık ( v h < ) durumunu göstrmktdir. Son olarak, k & ğrisi v c& doğrusu hm dışsallığın hm d ksik sağlıklılığın olduğu durumu işart tmktdir. El aldığımız modlin uzun-rimli dng analizi c, k, v y dğişknlrinin dışsallık durumunda ( h < v > 0 ), kusursuz sağlıklılık ( h = ) v ksik sağlıklılık ( h < v ) durumlarına gör daha düşük uzun-rimli dng dğrlrin rişbildiğini göstrmktdir. Biz gör bu otonom sağlık varsayımı altında bklnn bir sonuçtur (bir sonraki kısımda bu sonuçların sağlığın içsl blirlndiği bir durumda trsyüz olabilcğini d göstrcğiz). Sağlığın v onun dışsallık özlliğinin ürtim fonksiyonu içind vri olarak alındığı bir modld konomik karar vrici bu orana müdahal dmdiği için kusursuz sağlıklılık durumuna gör ürtim vrimliliği düşüktür. Dışsallık bu dngyi daha da aşağıya çkmktdir çünkü sağlığın dolaysız tkisin bir d dolaylı tkisinin katılması, sağlığın mk vrimliliği üzrindki önmini artırmaktadır. Üstlik dışsallığın kişisl vrimlilik üzrindki azaltan tkisi arttıkça daha da artmaktadır. Yani artan toplumsal sağlıklığın birysl mk vrimliliği üzrindki azaltan tkisini artırdığını göstrmktdir. Ekonominin sağlık statüsündki dışsal (xogous) bir artış (azalış), yani h dğrinin artışı (azalışı), c& dnklmini sağa (sola) v k & ğrisini yukarı (aşağıya) kaydırmaktadır. Bunun sonucu olarak c, k v diğr dğişknlrin hm uzun rimli dng hm d gçişsl dğrlri artmaktadır (azalmaktadır). Üstlik bu tki, dışsallığın tkisi büyüdükç, daha da güçlü bir şkild ürtim üzrind tkili olmaktadır. Şkil Sağlık v uzun-rimli dng c c& c& ph c& k & ph c ph c c k & k & k k k k ph 87
6 Sağlıklılık dğrinin otonom blirlndiği varsayımı altında, sağlığın gçişsl dönmd büyüm üzrindki tkisi d Şkil yardımı il açıklanabilir (hatırlanacağı üzr Ramsy modllrd (8) v (9) nolu dnklmlrl tanımlanan sistmin kapalı çözümü yoktur). Sağlık v sağlığın dışsallık özlliği gözönün alındığında, c v k (v böylc y ) dğişknlri gçişsl dönmd d daha düşük dğrlr almaktadır. Yani sağlık hm kısa vadd hm d uzun vadd iktisadi büyüm prformansını blirlyn önmli bir tmn olmaktadır. Bir sonraki kısımda aynı tkiyi sağlıklılığın içsl (ndojn) olarak blirlndiği durumda l alacağız. Varsayım İki: Endojn Sağlık Bu kısımda, sağlık v büyüm arasındaki ilişkiyi, sağlığın iktisadi ajanların trcihlri doğrultusunda modlin içind içsl olarak blirlnbildiği varsayımı altında çalışacağız. Bu anlamda öncki bölümd tartıştığımız modli bir adım daha gliştirmiş olacağız. Modl d dışsallık sözkonusu olduğu için, sosyal planlamacının çözümü il piyasa çözümü birbirindn ayrışmaktadır. Biz bu çalışmada sosyal planlamacının çözümünü çalışacak, piyasa çözümünün is hangi noktada sosyal planlama çözümündn ayrıştığını blirtmk il ytincğiz (ilgi duyan okurlar bu ayrışma hakkında daha dtaylı bilgiy Barro v Sala-i- Martin in (2003) kitabından ulaşabilirlr). Varsayalım ki () v (3) nolu dnklmlr modlimizin fayda v ürtim fonksiyonlarını vrsin. Sağlık dğişknini modl içind nasıl içsllştirbiliriz? Bu soruyu makro düzyd yanıtlayabilmk için iktisadi ajanların sağlıklı olmak için n yapması grktiğin bakmak grkir. İktisadi ajanlar sağlıklı olmak için önlyici v tdavi dici sağlık harcamaları yaparlar. Bu sağlık harcamaları hastalanan ya da hastalanma riski altında olanların sağlığına kavuşmasını ya da sağlıklı kalmalarını sağlar. Elbtt sağlığın iktisadi ajanlar açısından ld dilişi bu kadar dolaysız v naif dğildir. Göz önün alınması grkn pkçok unsur vardır. Ama yin d bir ilk yaklaşım olarak varsayımımız kabul dilbilirdir. Bu yaklaşımdan yola çıkarak sağlıklı çalışanların sayısının aşağıdaki birikim fonksiyonu tarafından tanımlandığını varsayalım: & ( () β β = ζx v n) () nolu dnklm d toplam sağlık harcamaları, X, vri nüfus için, azalan vrim yasasını sağlamaktadır. ζ sağlık sktörü vrimlilik paramtrsi v 0 < β < dır. ν paramtrsi sağlıklı mk stoğunun doğal hastalanma oranını vrmktdir. ν paramtrsinin işlvini anlamak amacıyla bir an için dnklm () d sağlık harcamalarının v nüfus artış hızının sıfır olduğunu varsayalım ( X v n ). Bu durumda dnklm () & = v olacaktır. Bu da hiç bir sağlık harcaması v nt nüfus artışı olmadığı bir durumda sağlıklı mk stoğunun kndi sabit doğal hızında sağlıksızlaşacağını göstrmktdir. Modl yni tanımladığımız sağlık harcamaları srmay birikim (makrokonomik bütç kısıtı) dnklmini d doğrudan tkilmktdir. Tıpkı tüktim gibi o da birikim fonksiyonunda bir akış dğişkni olarak yr almaktadır. Bu durumda bütç birikim fonksiyonu aşağıdaki gibi dğişmktdir: K& = K ( ) H C X δk (2) Dnklm (2) d X yukarıda blirttiğimiz gibi toplam sağlık harcamalarını göstrmktdir. Dnklm (3) il tanımlanan ürtim foksiyonundaki hr bir girdi, Inada (963) şartlarını sağladığı varsayıldığı için, vazgçilmzdir v pozitif miktarlarda kullanılmalıdır. Bu şart sağlık harcamalarının mutlaka pozitif miktarlarda kullanılmasını grkli kılar çünkü aksi takdird, yukarıda tartıştığımız gibi, v > n varsayımı altında, uzun-rimd toplam sağlıklı işçi sayısı sıfıra yakınsayacaktır. Bu da ürtimi sıfıra düşürcktir. Inada (963) varsayımı sağlıklı işçilrinin sayısı sıfıra yakınsarkn bu işçilrin marjinal fiziksl vrimliliğinin sonsuza ulaştığını varsaydığı için sağlıklı işçilrin sayısı, v dolayısıyla sağlık harcamaları hr zaman pozitif olmak zoundadır. () nolu dnklmi kişi başı dğrlr çvirbiliriz. Kişi başı önlyici v tdavi dici sağlık harcamalarını x = X / olarak tanımlayalım. Dikkat dilirs h = / için h & / h = & / & / doğrudur. Bu ilişkiyi kullanarak, () nolu dnklmi aşağıdaki gibi yazabiliriz: h& = ζx h h β v. (3) (3) nolu dnklm sosyal planlamacının optimizasyon problminin ikinci kısıtını oluşturmaktadır. Bu durumda sosyal planlamacının Hamiltonian dnklmi şu şkilddir (dtaylar için ilgi duyan okurlar MYZ (2003) başvurabilirlr): θ c ( J = θ β + λ{( ζx h ν) h} ρ n) t + + λ 0{ k h c x ( n + δ) k} (4)
7 Dnklm (4) d c v x kontrol dğişknlri, k v h durum (stat) dğişknlri, v λ 0 v λ şdurum (co-stat) dğişknlridir. Kişi başı ürtim y, kişi başı fiziksl srmay stoğu k, kişi başı tüktim c, sağlık statüsü h, v kişi başı sağlık harcamaları x nın optimum dğrlri standart optimal kontrol kuramı (optimal control thory) uygulanarak bulunabilir. Yr kısıtı ndniyl piyasa çözümünün dtaylarını vrmiyoruz. Blirtmk grkirs, modlimizd piyasa çözümü v sosyal planlama çözümü arasındaki tk fark durum dğişkni h nin Eulr dnklminddir. Sosyal planlama çözümünd Eulr dnklminin sağ tarafında ( ) paramtrsi yr alırkn piyasa çözümünd ( ) yr alır. Modldki tml bilinmylrin uzun-rimli dğrlri aşağıdaki gibidir: x sp h sp k sp = ( β)( ) β βζ( + ) = ) ρ n + v ρ + δ βζ( + ) ζ = ( ρ n + v) v ρ + δ β β βζ( + ) ( ρ n + v) ζ v ρ + δ β β ρ + δ ( ζ v) ( β)( β (5) β( ) ( β)( ) β (6) β( + ) ( β)( ) β (7) (5)-(7) nolu dnklmlrd sp sosyal planlama çözümünü göstrmktdir. Kişi başı tüktim d aşağıdaki gibi bulunmaktadır: c k sp ρ + δ v ρ + δ βζ( + = ( n + δ) ζ ρ n + v (8) sp ) Böylc modld uzun rimli dğrlr blirlnmiş olur. Bu bölümd çalıştığımız modlin gçişsl yolunu modli doğrusallaştırmadan (linarization) blirlmk olanaklı dğildir. Üstlik Canonical sistmd dnklm sayısı n çok üç indirilbildiği için grafiksl bir analiz d pratik olarak yararlı dğildir. Bu ndnl bir sonraki bölümd simülasyon tkniği kullanarak sağlığın konomik büyüm üzrindki tkisini altrnatif sağlık politikalarını karşılaştırarak göstrmy çalışacağız. Siyasa Bu kısımda üç farklı sonucu birbiriyl karşılaştıracağız: (i) ksik sağlık varsayımı ( h < v ) altında piyasa çözümü, (ii) ksik sağlık v dışsallık varsayımı ( h < v > 0 ) altında piyasa çözümü, (iii) ksik sağlık v dışsallık varsayımı altında sosyal planlama çözümü. Bu karşılaştırmanın amacı sağlığın v dışsallık altında sağlığın uzun rimli glişmy olan tkisini görbilmktir. Böylc sağlığın dışsallık karaktrinin makrokonomik tkisi v altrnatif siyasaların önmi ortaya konulabilcktir. Bu göstrim d sağlık alanında hangi altrnatif yapılanmanın daha vrimli olabilcği konusunda bir fikir vrcktir. Ytkinr (2002) k 4-C dki paramtr varsayımlarından yola cıkarak aşağıdaki tablo ld dilmiştir. Özl olarak blirtmk grkirs. alınmıştır (bu dışsallık dğri glişigüzl sçilmmiştir. Önclikl, 0.3 dn küçük olmalıdır. Aksi takdird, ürtim fonksiyonunda sağlıklı işgücü için artan gtiri sözkonusu olacaktır. İkinci olarak, sayısal sonuçlar dışsallık katsayısından tkilnmkl birlikt bu < 0. 3 olduğu sürc nitliksl bir dğişikliğ yol açmamaktadır. Üçüncü olarak amacımız dışsallık dğri bulmak dğildir. Bu ndnlrl varsayılan dğrinin kabul dilbilir olduğunu düşünüyoruz). Aşağıdaki tablo sonuçları öztlmktdir. Tablo gnl olarak dışsallığın konomik prformans üzrindki tkisini göstrmsi açısından öğrticidir. Önclikl sağlık il ilgili dğişknlrdn başlayalım. Kişi başı sağlık harcamalarının, x, uzun-rimli dğrlri sosyal planlama çözümünün n yüksk kişi başı sağlık harcaması yapan rjim olduğunu göstrmktdir. Biz gör bu sonuç bklnn bir sonuçtur çünkü (i) planlamacı dışsallığın farkındadır, (ii) bu farkındalık planlamacıyı toplumsal sağlığı iyilştirmy zorlamaktadır. Öt yandan, piyasa çözümü (sadc tükticilr v firmaların karar vrici olduğu durum) dışsallığı dikkat almamakta v bu yüzdn d makrokonomik prformansı daha düşük dğrlr ulaşmaktadır. Burada bir kısır döngü sözkonusudur: düşük sağlık harcamaları düşük glir yol açmaktadır. Düşük glir is kaynaklar kıt olduğu için düşük sağlık harcamalarını zorunlu kılmaktadır. Bu kısır döngü sonuç itibarı il tablodan görüldüğü gibi konominin hr dğişknin düşük dğrlr rişmsin yol açmaktadır. Eksik 89
8 sağlık modli kişi başı sağlık harcamalarında dışsallığın olduğu duruma gör daha büyük uzunrimli dng dğrin rişbilmktdir çünkü dışsallığın olmaması düşük sağlık harcamalarının yol açtığı düşük prformansı görli olarak azaltmaktadır. Uzun-rimli sağlık statüsü, h, üç rjimd ciddi farklılıklar göstrmktdir. Sosyal planlamacı daha yüksk sağlık harcamaları yaptığı için diğr altrnatiflrin gör daha yüksk bir sağlık statüsün rişbilmktdir. Sosyal planlama çözümünün aksin, dışsallık altında piyasa çözümü n düşük sağlık statüsü ld dilmsin yol açmaktadır. Bu sonuç bizim x ant bkldiğimiz bir sonuçtur çünkü sağlıklı işgücü, ürtimi v mk vrimliliğini pozitif tkilrkn dışsallık altında piyasa çözümü sağlığı v onun dışsallık tkisini grğinc dikkat almayarak, bu sonuca yol açmaktadır. Eksik sağlık modli is hr iki uç rjimin arasında bir sağlık statüsü sonucunu vrmktdir. Ekonominin makrokonomik prformansı farklı rjimlrin sağlığa vrdiklri önm gör sıralanmaktadır. Sosyal planlamacı n yüksk uzun rimli srmay, glir, v tüktim dng dğrlrin rişirkn dışsallık altında piyasa çözümü n düşük uzun-rimli dng dğrlrini vrmktdir. Bu sonuçların n çarpıcı yanı, otonom sağlık sonuçları il karşılaştırıldığında, sağlığın dışsallık özlliğinin sadc bir maliyt dğil aynı zamanda bir fırsat olduğudur. Şkil dn anımsanabilcği gibi dışsallık hiçbir müdahal ytnği olmadığı durumda makrokonomik prformansı düşürmktdir. Öt yandan Tablo dışsallığın sosyal planlama çözümü altında ksik sağlıklılığa gör daha başarılı olduğunu göstrmktdir. Bu da, sağlığın dışsallık özlliğinin aslında daha yüksk bir sağlık statüsü v konomik prformans için bir fırsat olabilcğini göstrmktdir. Sağlık hizmtlrinin sosyal planlama (kamu) liyl sağlanması, dışsallık varsayımı altında, bir konominin daha başarılı bir makrokonomik prformans göstrmsini sağlayabilmktdir. Sonuç olarak, sağlık il büyüm sağlıklı büyüm için bir ön şarttır v bu ön şart sağlığın dışsallık karaktrin koşut olarak kndini göstrmktdir. Tablo Uzun Erimli Sonuçların Sayısal Karşılaştırması. Dğişknlr Eksik Sağlık Dışsallık altında Modli Piyasa Çözümü Sosyal Planlama x h k y c SOUÇ Sağlık bir konominin makrokonomik prformansına pozitif katkı sağlamaktadır. Üstlik, bu pozitif katkı düşünüldüğündn daha büyük olabilmktdir. Bu çalışmada hm gnl olarak sağlığın hm d sağlığın dışsallık özlliğinin makrokonomik prformans üzrindki tkisini göstrmiş olduk. Bu çalışma sağlığın, dışsallık özlliği d dikkat alındığında, makrokonomik prformans üzrindki tkisinin daha güçlü olduğunu göstrmktdir. Sağlık il ilgili kararlar alırlarkn örnğin sağlık birimlrini özllştirirkn sağlığın dışsallık özlliği dikkat alınmalıdır. Tükticilr v firmalar açısında sağlığın dışsallık özlliği bir girdi ya da ürtim faktörü olmadığı için dikkat alınması piyasa kuralları içind sözkonusu dğildir. Oysa bu tmn sağlıklı mk vrimliliğini çok güçlü bir şkild tkilybilmktdir. Bu ndnl, sağlık hizmtlrinin piyasa çözümü altında Parto-tkin olması dışsallık drcsin koşut olarak olanaksız hal glmktdir. Bu ndnl sağlığın dışsallık karaktrini gözönün alan mkanizmalar kurmak tkinlik açısından bir zorunluluktur. Bu da kamu müdahalsi il sözkonusu olabilir. Glişmiş konomilrd gözlnn sağlığa sağlanan güçlü kamu dstği bu grçğin yansımasından başka birsy dğildir. 90
9 Elbtt bu çalışma kusursuz dğildir. Önclikl sağlığa tk bir boyuttan baktığı için kapsayıcı olduğunu iddia tmk mümkün dğildir. Sağlığın tanımını daha da drinlştirrk, örnğin koruyucu v tdavi dici sağlığı ayrıştırarak, bu çalışmayı tkrarlamak grktiğini düşünmktyiz. Ayrıca sağlı(klılı)ğın rfah tkisi d dikkat alınması grkn bir tmndir. Bu açıdan da bu çalışmanın tkrar dilmsi grkmktdir. KAYAKÇA AGHIO, P., HOWITT, P. (992): A Modl of Growth Through Crativ Dstruction, Economtrica, Cilt 60, Sayı 2, ss BARRO, R. J. (990): Govrnmnt Spnding in a Simpl Modl of Endognous Growth, Journal of Political Economy, Cilt 98, Sayı 5, Kısım 2, ss. S03-S26. BARRO, R. J. (99): Economic Growth in a Cross-sction of Countris, Quartrly Journal of Economics, Cilt 06, ss BARRO, R. J., SALA-I-MARTİ, X. (992): Convrgnc, Journal of Political Economy, Cilt 00, ss BARRO, R. J., SALA-I-MARTİ, X. (2003): Economic Growth, MIT Prss, Scond Edition, U.S.A. CASS, D. (965): Optimum Growth in an Aggrgativ Modl of Capital Accumulation, Rviw of Economic Studis, Cilt 32, ss IADA, K. (963): On a Two-Sctor Modl of Economic Growth: Commnts and a Gnralisation, Rviw of Economic Studis, Cilt 30, ss KOWLES, S., OWE, D. P. (995): Halth Capital and Cross-country Variation in pr Capita in th Mankiw-Romr-Wil Modl, Economics Lttrs, Cilt 48, sayı, ss KOWLES, S., OWE, D. P. (997): Education and Halth in an Effctiv-Labour Empirical Growth Modl, Th Economic Rcord, Cilt 73, Sayı 223, ss KOOPMAS, T. (965): On th Concpt of Optimal Economic Growth, in Th Economtric Approach to Dvlopmnt Planning, Amstrdam, orth Holland. LUCAS, R.E. Jr. (988): On th Mchanics of Economic Dvlopmnt, Journal of Montary Economics, Cilt 22, ss MAKIW,.G., ROMER, D., WEIL, D.. (992): A Contribution to th Empirics of Economic Growth, Quartrly Journal of Economics, Cilt 07, ss MUSHKI, S.J., (962): Halth as an Invstmnt, Journal of Political Economy, Cilt 70, ss. S29-S57. MUYSKE, J., YETKIER, I. H., ZİESEMER, T. (2003): Halth, Labour Productivity and Growth, in Growth Thory and Growth Policy (Eds. Harald Hagmann and Stphan Sitr), Routldg, London RAMSEY, F. (928): A Mathmatical Thory of Saving, Economic Journal, Cilt 38, ss ROMER, P. M. (986): Incrasing Rturns and Long-Run Growth, Journal of Political Economy, Cilt 94, Sayı 5, ss ROMER, P. (987): Growth Basd on Incrasing Rturns to Spcialization, AEA Paprs and Procdings, Cilt 77, Sayı 2, ss ROMER, P. (990): Endognous Tchnological Chang, Journal of Political Economy, Cilt 98, Sayı 5, ss. S7-S02. SCHULTZ, T.W. (960): Capital Formation by Education, Journal of Political Economy, Cilt 68, ss SCHULTZ, T.W. (96): Invstmnt in Human Capital, Amrican Economic Rviw, Cilt 5, ss. -7. YETKIER, I. H. (2002): Halth and Growth: Undrstanding th Importanc of Halth in Economic growth, Unpublishd Ph.D. Dissrtation, Middl East Tchnical Univrsity. ZO, A. Van, MUYSKE, J. (200): Halth, Education and Endognous Growth, Journal of Halth Economics, Cilt 20, Sayı 2, ss
IKTI 102 25 Mayıs, 2010 Gazi Üniversitesi-İktisat Bölümü
DERS NOTU 10 (Rviz Edildi, kısaltıldı!) ENFLASYON İŞSİZLİK PHILLIPS EĞRİSİ TOPLAM ARZ (AS) EĞRİSİ TEORİLERİ Bugünki drsin içriği: 1. TOPLAM ARZ, TOPLAM TALEP VE DENGE... 1 1.1 TOPLAM ARZ EĞRİSİNDE (AS)
DetaylıAnaparaya Dönüş (Kapitalizasyon) Oranı
Anaparaya Dönüş (Kapitalizasyon) Oranı Glir gtirn taşınmazlar gnl olarak yatırım aracı olarak görülürlr. Alıcı, taşınmazı satın almak için kullandığı paranın karşılığında bir gtiri bklr. Bundan ötürü,
DetaylıDERS 9. Grafik Çizimi, Maksimum Minimum Problemleri
DERS 9 Grafik Çizimi, Maksimum Minimum Problmlri Bundan öncki drst bir fonksiyonun grafiğini çizmk için izlnbilck yol v yapılabilck işlmlr l alındı. Bu drst, grafik çizim stratjisini yani grafik çizimind
DetaylıFARKLI SICAKLIKLARDAKİ GÖZENEKLİ İKİ LEVHA ARASINDA AKAN AKIŞKANIN İKİNCİ KANUN ANALİZİ
FARKLI ICAKLIKLARDAKİ GÖZEEKLİ İKİ LEVHA ARAIDA AKA AKIŞKAI İKİCİ KAU AALİZİ Fthi KAMIŞLI Fırat Ünivrsit Mühndislik Fakültsi Kimya Mühndisliği Bölümü, 39 ELAZIĞ, fkamisli@firat.du.tr Özt Farklı sıcaklıklara
DetaylıTÜRK EKONOMİSİNDE PARA İKAMESİNİN BELİRLEYİCİLERİNİN SINIR TESTİ YAKLAŞIMI İLE EŞ-BÜTÜNLEŞME ANALİZİ
TÜRK EKONOMİSİNDE PARA İKAMESİNİN BELİRLEYİCİLERİNİN SINIR TESTİ YAKLAŞIMI İLE EŞ-BÜTÜNLEŞME ANALİZİ Cünyt DUMRUL * ÖZ Bu çalışma ticarî dışa açıklık, bklnn döviz kuru, bklnn nflasyon oranı v Türkiy il
DetaylıEnerji Dönüşüm Temelleri. Bölüm 3 Bir Fazlı Transformatörler
Enrji Dönüşüm Tmllri Bölüm 3 Bir Fazlı Transformatörlr Birfazlı Transformatorlar GİRİŞ Transformatörlrin grçk özllik v davranışlarını daha kolay anlamak için ilk aşamada idal transformatör üzrind durulacaktır.
DetaylıDÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ EET305 OTOMATİK KONTROL I Dr. Uğur HASIRCI
DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TENOLOJİ FAÜLTESİ ELETRİ-ELETRONİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ EET305 OTOMATİ ONTROL I ALICI DURUM HATASI ontrol sistmlrinin tasarımında üç tml kritr göz önünd bulundurulur: Gçici Durum Cvabı
DetaylıÜstel Dağılım SÜREKLİ ŞANS DEĞİŞKENLERİNİN OLASILIK YOĞUNLUK FONKSİYONLARI
..3 SÜREKLİ ŞNS DEĞİŞKENLERİNİN OLSILIK YOĞUNLUK FONKSİYONLRI Üstl Dağılım Sürkli Üniform Dağılım Normal Dağılım Üstl Dağılım Mydana gln iki olay arasındaki gçn sür vya ir aşka ifadyl ilgilniln olayın
DetaylıVOLEYBOLCULARIN FARKLI MAÇ PERFORMANSLARI İÇİN TEKRARLANAN ÖLÇÜMLER YÖNTEMİNİN KULLANILMASI
96 OLEBOLCULAIN FAKLI MAÇ PEFOMANSLAI İÇİN TEKALANAN ÖLÇÜMLE ÖNTEMİNİN KULLANILMASI ÖET Gürol IHLIOĞLU Süha KAACA Farklı yr, zaman v matryallr üzrind tkrarlanan dnylr il bir vya birdn fazla faktörün tkisi
DetaylıDOĞUŞ ÜNİVERSİTESİ MATEMATİK KLÜBÜ FEN LİSELERİ TAKIM YARIŞMASI 2007 SORULARI
DOĞUŞ ÜNİVERSİTESİ MATEMATİK KLÜBÜ FEN LİSELERİ TAKIM YARIŞMASI 007 SORULARI Doğuş Ünivrsitsi Matmatik Kulübü tarafından düznlnn matmatik olimpiyatları, fn lislri takım yarışması sorularından bazıları
DetaylıYuvarlakada Kavşakların Kapasiteleri Üzerine Bir Tartışma *
İMO Tknik Drgi, 21 4935-4958, Yazı 323 Yuvarlakada Kavşakların Kapasitlri Üzrin Bir Tartışma * Srhan TANYEL* Nadir YAYLA** ÖZ Çalışmada, İzmir d bulunan dört kavşağa ait gözlmlrdn yararlanılarak, çok şritli
DetaylıDERS 9. Grafik Çizimi, Maksimum-Minimum Problemleri. 9.1. Grafik çiziminde izlenecek adımlar. y = f(x) in grafiğini çizmek için
DERS 9 Grafik Çizimi, Maksimum-Minimum Problmlri 9.. Grafik çizimind izlnck adımlar. y f() in grafiğini çizmk için Adım. f() i analiz diniz. (f nin tanım kümsi, f() in tanımlı olduğu tüm rl sayıların oluşturduğu
DetaylıBÖLÜM 7. Sürekli hal hatalarının değerlendirilmesinde kullanılan test dalga şekilleri: Dalga Şekli Giriş Fiziksel karşılığı. Sabit Konum.
9 BÖLÜM 7 SÜRELİ HAL HATALARI ontrol itmlrinin analizind v dizaynında üç özlliğ odaklanılır, bunlar ; ) İtniln bir gçici hal cvabı ürtmk. ( T, %OS, ζ, ω n, ) ) ararlı olmaı. ıaca kutupların diky knin olunda
DetaylıIKTI Mayıs, 2012 Gazi Üniversitesi-İktisat Bölümü DERS NOTU 08
DERS NOTU 08 TOPLAM ARZ EĞRİSİ (AS) VE DENGE ENFLASYON- İŞSİZLİK VE PHILLIPS EĞRİSİ TOPLAM ARZ (AS) EĞRİSİ TEORİLERİ Bugünki drsin içriği: 1. TOPLAM ARZ, TOPLAM TALEP VE DENGE... 1 1.1 TOPLAM ARZ EĞRİSİNDE
DetaylıKayıplı Dielektrik Cisimlerin Mikrodalga ile Isıtılması ve Uç Etkileri
Kayıplı Dilktrik Cisimlrin Mikrodalga il Isıtılması v Uç Etkilri Orhan Orhan* Sdf Knt** E. Fuad Knt*** *Univrsity of Padrborn, Hinz ixdorf Institut, Fürstnall, 3302 Padrborn, Almanya orhan@hni.upb.d **Istanbul
DetaylıETİL ASETAT ÜRETİMİNİN YAPILDIĞI TEPKİMELİ DAMITMA KOLONUNUN AYIRIMLI ( DECOUPLING ) PID KONTROLÜ
Onuncu Ulual Kimya Mühndiliği Kongri, 3-6 Eylül 2012, Koç Ünivriti, İtanbul ETİL ASETAT ÜRETİMİNİN YAPILDIĞI TEPKİMELİ DAMITMA KOLONUNUN AYIRIMLI ( DECOUPLING ) PID KONTROLÜ Abdulwahab GIWA, Sülyman KARACAN
DetaylıGünlük Bülten. Günlük Bülten
0 Oak 203 Prşmb Günlük Bültn İMKB vrilri İMKB 00 8,49. Piyasa Dğri-TÜM ($m) 320,064.6 Halka Açık Piyasa Dğri-TÜM ($m) 92,060.8 Günlük İşlm Hami-TÜM ($m) 2,046.97 Yurtdışı piyasalar Borsalar Kapanış % Dğ.
DetaylıTANITIM ve KULLANIM KILAVUZU. Modeller UBA4234-R. Versiyon : KK_UBA_V3.0210
SAT-IF / CATV Ultra Gniş Bantlı Dağıtım Yükslticilri (UBA-Srisi) TANITIM v KULLANIM KILAVUZU Modllr UBA4234-R Vrsiyon : KK_UBA_V3.0210 1.Gnl Tanıtım UBA Srisi Dağıtım Yükslticilri, uydu (950-2150MHz) v
DetaylıBilgi Tabanı (Uzman) Karar Verme Kontrol Kural Tabanı. Bulanık. veya. Süreç. Şekil 1 Bulanık Denetleyici Blok Şeması
Bulanık Dntlyicilr Bilgi Tabanı (Uzman) Anlık (Kskin) Girişlr Bulandırma Birimi Bulanık µ( ) Karar Vrm Kontrol Kural Tabanı Bulanık µ( u ) Durulama Birimi Anlık(Kskin) Çıkış Ölçklm (Normali zasyon) Sistm
DetaylıORTAM SICAKLIĞININ SOĞUTMA ÇEVRİMİNE ETKİSİNİN SAYISAL OLARAK MODELLENMESİ
ORTAM SICAKLIĞININ SOĞUTMA ÇEVRİMİNE ETKİSİNİN SAYISAL OLARAK MODELLENMESİ Srkan SUNU - Srhan KÜÇÜKA Dokuz Eylül Ünivrsitsi Makina Mühndisliği Bölümü -posta: srhan.kuuka@du.du.tr Özt: Bu çalışmada, komprsör,
DetaylıGünlük Bülten. 27 Aralık 2012. Merkez Bankası Baş Ekonomisti Hakan Kara 2012 yılının %6 civarında enflasyonla tamamlanacağını düşündüklerini söyledi
27 Aralık 2012 Prşmb Günlük Bültn İMKB vrilri İMKB 100 77,991.1 Piyasa Dğri-TÜM ($m) 304,387.4 Halka Açık Piyasa Dğri-TÜM ($m) 87,677.3 Günlük İşlm Hami-TÜM ($m) 1,243.42 Yurtdışı piyasalar Borsalar Kapanış
Detaylı{ } { } Ters Dönüşüm Yöntemi
KESĐKLĐ DAĞILIMLARDAN RASGELE SAYI ÜRETME Trs Dönüşüm Yöntmi F dağılım fonksiyonuna sahip bir X rasgl dğişknin dağılımından sayı ürtmk için n çok kullanılan yöntmlrdn biri, F dağılım fonksiyonunun gnllştirilmiş
DetaylıDERS 7. Türev Hesabı ve Bazı Uygulamalar II
DERS 7 Türv Hsabı v Bazı Uygulamalar II Bu rst bilşk fonksiyonlarının türvi il ilgili zincir kuralını, üstl v logaritmik fonksiyonların türvlrini, ortalama v marjinal ortalama ğrlri; rsin sonuna oğru,
DetaylıBASİT RASGELE ÖRNEKLEME YÖNTEMİNDE MEDYAN TAHMİN EDİCİLERİ AR. GÖR. SİBEL AL PROF. DR. HÜLYA ÇINGI HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ İSTATİSTİK BÖLÜMÜ
BASİT RASGELE ÖRNEKLEE ÖNTEİNDE EDAN TAHİN EDİCİLERİ AR. GÖR. SİBEL AL PROF. DR. HÜLA ÇINGI HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ İSTATİSTİK BÖLÜÜ Kapsam Gnl bilgilr BRÖ yöntmind mdyan tahmin dicilri Tahmin dicilrin
DetaylıLOGARİTMA. Örnek: çizelim. Çözüm: f (x) a biçiminde tanımlanan fonksiyona üstel. aşağıda verilmiştir.
LOGARİTMA I. Üstl Fonksiyonlr v Logritmik Fonksiyonlr şitliğini sğlyn dğrini bulmk için ypıln işlm üs lm işlmi dnir. ( =... = 8) y şitliğini sğlyn y dğrini bulmk için ypıln işlm üslü dnklmi çözm dnir.
DetaylıUYGULAMALI DİFERANSİYEL DENKLEMLER
UYGULAMALI DİFERANSİYEL DENKLEMLER Homojn Hal Gtirilbiln Diransil Dnklmlr a b cd a' b' c' d 0 Şklindki diransil dnklm homojn olmamasına rağmn basit bir dğişkn dönüşümü il homojn hal dönüştürülbilir. a
DetaylıBağımsızlığının 20. Yılında Azerbaycan
Bağımsızlığının 20. Yılında Azrbaycan Dr. Ali ASKER* 1980 lrin ortalarından itibarn Sovytlr Birliğind uygulanan ynidn yapılanma v saydamlık politikalarının amacı (n azından sözd), dmokratiklşm yoluyla
DetaylıÇelik. Her şey hesapladığınız gibi!
Çlik Hr şy hsapladığınız gibi! idyapi Bilgisayar Dstkli Tasarım Mühndislik Danışmanlık Taahhüt A.Ş. Piyalpaşa Bulvarı Famas Plaza B-Blok No: 10 Kat: 5 Okmydanı Şişli 34384 İstanbul Tl : (0212) 220 55 00
DetaylıMENKUL KIYMET DEĞERLEMESİ
MENKUL KIYMET EĞERLEMESİ.. Hiss Sdii Tk ömlik Gtirisii Hsaplaması Bir mkul kıymti gtirisi, bkl akit akımlarıı, şimdiki piyasa fiyatıa şitly iskoto oraıdır. Mkul kıymti özlliği gör bu akit akımları faiz
DetaylıORGANİK TARIM İÇİN TORFA ALTERNATİF KOMPOSTLAR
ORGANİK TARIM İÇİN TORFA ALTERNATİF KOMPOSTLAR HAZIRLAYAN ÖĞRENCİLER 6-E Öykü ZİNCİRCİOĞLU Arda BAYRAKTAR DANIŞMAN ÖĞRETMEN NİLÜFER DEMİR İZMİR 2012 İÇİNDEKİLER 1. Projnin Amacı v Hdfi.. 2 2. Organik Tarım
DetaylıGünlük Bülten. 26 Aralık 2012. Merkez Bankası Erdem Başçı 2013 Yılı Para ve Kur Politikası nı açıkladı
26 Aralık 2012 Çarşamba Günlük Bültn İMKB vrilri İMKB 100 77,596.2 Piyasa Dğri-TÜM ($m) 302,542.1 Halka Açık Piyasa Dğri-TÜM ($m) 87,060.7 Günlük İşlm Hami-TÜM ($m) 976.12 Yurtdışı piyasalar Borsalar Kapanış
DetaylıHizmet Kalitesinin Servqual Metodu İle Ölçümü ve Sonuçların Yapısal Eşitlik Modelleri İle Analizi: Öğretmen Evi Uygulaması
19 Hizmt Kalitsinin Srvqual Mtodu İl Ölçümü v Sonuçların Yapısal Eşitlik Modllri İl Analizi: Öğrtmn Evi Uygulaması Sülyman Ersöz, Mhmt Pınarbaşı, A.Kürşad TÜRKER, Mustafa YÜZÜKIRMIZI Endüstri Mühndisliği
DetaylıMehmet Zile Mersin Üniversitesi, Mersin
ÜÇ FAZLI ASENKRON MAKĐNENĐN BULANIK MANTIK ĐLE VEKTÖR KONTROLÜ Mhmt Zil Mrsin Ünivrsitsi, Mrsin -posta:mhmtzil@yahoo.com.tr ÖZET Birçok lisans programında gnllikl nrji dönüşümü vya lktrik makinlri drsinin
Detaylıy xy = x şeklinde bir özel çözümünü belirleyerek genel
Difransil Dnklmlr I / 94 A Aşağıdaki difransil dnklmlrin çözümlrini bulunuz d d -( + ) 7 + n( ) +, () + n ( + ) 4 + - + 5 6 - ( - ) + 8 9 - - + + - ( -) d- ( + ) d + Not: Çözüm mtodu olarak: Tam difdnk
Detaylı- BANT TAŞIYICILAR -
- BANT TAŞIYICILAR - - YAPISAL ÖZELLİKLER Bir bant taşıyıcının nl örünümü aşağıdaki şkild vrilmiştir. Bant taşıyıcıya ismini vrn bant (4) hm taşınacak malzmyi için alan bir kap örvi örn, hm d harkt için
DetaylıELM202 ELEKTRONİK-II DERSİ LABORATUAR FÖYÜ
T SKRY ÜNİERSİTESİ TEKNOLOJİ FKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELM202 ELEKTRONİK-II DERSİ LBORTUR FÖYÜ DENEYİ YPTIRN: DENEYİN DI: DENEY NO: DENEYİ YPNIN DI v SOYDI: SINIFI: OKUL NO: DENEY GRUP
DetaylıKULLANMA TALİMATI. EXCİPİAL LİPO %4 Emülsiyon Cilt üzerine uygulanır.
KULLANMA TALİMATI EXCİPİAL LİPO %4 Emülsiyon Cilt üzrin uygulanır. Etkiıı madd: Hr 1 g mülsiyonda 40 rng Ür (Karbamid) içrir. Yardımcı ıııaddlr: Sodyum laktat, Laktik asit, Triklozan, Orta zincirli triglisritlr,
DetaylıTahvilin Fiyatı ve Bugünkü Değeri Bir yıl sonra 100 dolar vermeyi taahhüt eden bir tahvilin bugünkü değeri :
B.E.A. Finansal Piyasalar v Bklnilr Mrkzi hükümin büç açığının karşılanması için piyasaya sunduğu borçlanma aracı ahvillrin iki ml özlliği vardır: a) Tanımlanmış Risk: bu risk anımı vad sonunda ahvili
DetaylıGeleneksel Devlet Anlayışından e-devlete: Türkiye ve Irak e- devlet Algısı Karşılaştırması
BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 7, SAYI: 3, EYLÜL 214 21 Glnksl Dvlt Anlayışından -dvlt: Türkiy v Irak - dvlt Algısı Karşılaştırması Wadullah Majd FADHIL 1, Alptkin SÖKMEN 2, Emr Burak EKMEKÇİOĞLU
DetaylıDEĞERLEME RAPORU EKİZ KİMYA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 4 ADET PARSEL
DEĞERLEME RAPORU EKİZ KİMYA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. İZMİR MENEMEN - SÜZBEYLİ 4 ADET PARSEL Bu taşınmaz dğrlm raporu, Ekiz Kimya Sanayi v Ticart A.Ş. nin istmi üzrin hazırlanmıştır. İlgilisi v hazırlanış
DetaylıYENİ NESİL CAM KORKULUK SİSTEMLERİ
F Mtal v Rklam Ürünlri San Tic AŞ YENİ NESİL CAM KORKULUK SİSTEM F TAL v NTİCAŞ Zmin Üstü Bağlantılı EGANT Srisi C50 Elgant srisi yüksk mimari standarttaki yapıların, dğrin, sağlamlığı v sttiği il dğr
DetaylıGİRİŞİMCİ WEB SAYFALARININ DEĞERLENDİRİLMESİNDE BULANIK BİLİŞSEL HARİTALAMA YÖNTEMİNİN KULLANIMI
EKEV AKADEİ DERGİSİ Yıl: 14 Sayı: 44 (Yaz 2010) 335 GİRİŞİCİ WEB SAYFALARININ DEĞERLENDİRİLESİNDE BULANIK BİLİŞSEL HARİTALAA YÖNTEİNİN KULLANII. Dursun KAYA (*) A. Samt HAŞILOĞLU (**) Slçuk Burak HAŞILOĞLU
DetaylıALTI TEKERLEKLİ TAŞITIN DİNAMİK ANALİZİ
Altı krlkli aşıtın Dinamik Analizi HAVACILIK VE UZAY EKNOLOJİLERİ DERGİSİ EMMUZ 5 CİL SAYI (1-14) ALI EKERLEKLİ AŞIIN DİNAMİK ANALİZİ Cihan DEMİR Yıldız knik Ünivrsitsi, Makin Fakültsi, Makin Mühndisliği
Detaylıe sayısı. x için e. x x e tabanında üstel fonksiyona doğal üstel fonksiyon (natural exponential function) denir. (0,0)
DERS 4 Üstl v Logaritik Fonksionlar 4.. Üstl Fonksionlar(Eponntial Functions). > 0, olak üzr f ( ) = dnkli il tanılanan fonksiona taanında üstl fonksion (ponntial function with as ) dnir. Üstl fonksionun
DetaylıGünlük Bülten. 27 Şubat 2013. TCMB, Şubat ayı PPK toplantısı özetini yayınladı
27 Şuat 2013 Çarşama Günlük Bültn İMKB vrilri İMKB 100 77,514.3 Piyasa Dğri-TÜM ($m) 302,886.2 Halka Açık Piyasa Dğri-TÜM ($m) 86,403.0 Günlük İşlm Hacmi-TÜM ($m) 1,629.94 Yurtdışı piyasalar Borsalar Kapanış
DetaylıAsenkron Makinanın Alan Yönlendirme Kontrolünde FPGA Kullanımı ALAN İ., AKIN Ö.
Asnkron Makinanın Alan Yönlndirm Kontrolünd FPGA Kullanımı ALAN İ., AKIN Ö. ABSTRACT In this study, th fasibility of usag of fild programmabl gat arrays (FPGA) in th fild orintd control (FOC) of induction
DetaylıYENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI AÇISINDAN RÜZGAR ENERJİSİNİN TÜRKİYE DEKİ KAPASİTESİ ÖZET
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI AÇISINDAN RÜZGAR ENERJİSİNİN TÜRKİYE DEKİ KAPASİTESİ LEVENT YILMAZ Istanbul Tknik Ünivrsitsi, İnşaat Fakültsi, Hidrolik v Su Yapıları Kürsüsü, 8626, Maslak, Istanbul. ÖZET
Detaylımetal (bakır) metaloid (silikon) metal olmayan (cam) iletken yar ı iletken yalıtkan
1 YARI İLETKENLER Enstrümantal Analiz ir yarı iltkn, iltknliği bir iltkn il bir yalıtkan arasında olan kristal bir malzmdir. Çok çşitli yarıiltkn malzm vardır, silikon v grmanyum, mtalimsi bilşiklr (silikon
DetaylıMANYEZİT ARTIĞI KULLANILARAK SULU ÇÖZELTİLERDEN Co(II) İYONLARININ GİDERİMİ
Onuncu Ulusal Kimya Mühndisliği Kongrsi, 3-6 Eylül 1, Koç Ünivrsitsi, İstanbul MANYEZİT ARTIĞI KULLANILARAK SULU ÇÖZELTİLERDEN Co(II) İYONLARININ GİDERİMİ İlkr KIPÇAK, Turgut Giray ISIYEL Eskişhir Osmangazi
DetaylıMühendisler İçin DİFERANSİYEL DENKLEMLER
Mühndislr İçin DİFERANSİYEL DENKLEMLER Doç. Dr. Tahsin Engin Prof. Dr. Yunus A. Çngl Sakara Ünivrsitsi Makina Mühndisliği Bölümü Elül 8 SAKARYA - - Mühndislr İçin Difransil Dnklmlr İÇİNDEKİLER BÖLÜM BİRİNCİ
DetaylıKULLANMA TALİMATI. Başlıkları yer almaktadır. 1. KESTİNE nedir ve ne için kullanılır?
KULLANMA TALİMATI KESTİNE 10 mg film tablt Ağızdan alınır. Etkin madd: 10 mg bastin. Yardımcı maddlr: Mikrokristaliz slüloz (E-460i), prjlatiniz mısır nişastası, laktoz monohidrat, kroskarmlloz sodyum
DetaylıÇay Atıklarından Aktif Karbon Üretimi ve Adsorpsiyon Proseslerinde Kullanımı
ÖZET Çay Atıklarından Aktif Karbon Ürtimi v Adsorpsiyon Prosslrind Kullanımı Mrym OZMAK a, Işıl Gürtn b, Emin YAĞMUR b, Zki AKTAŞ b a DSİ Gn.Md. TAKK Dairsi Başkanlığı, Ankara, 61 b Ankara Ünivrsitsi Mühndislik
DetaylıDEĞERLEME RAPORU REYSAŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. KOCAELİ - KARTEPE - UZUNTARLA 165 ADA - 9 PARSEL DEPOLAMA TESİSİ
DEĞERLEME RAPORU REYSAŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. KOCAELİ - KARTEPE - UZUNTARLA 165 ADA - 9 PARSEL DEPOLAMA TESİSİ Bu dğrlm raporu, Rysaş Gayrimnkul Yatırım Ortaklığı A.Ş. nin istmi üzrin hazırlanmıştır.
DetaylıFarklı Kural Tabanları Kullanarak PI-Bulanık Mantık Denetleyici ile Doğru Akım Motorunun Hız Denetim Performansının İncelenmesi
Ahmt GANİ/APJES II-I (24) 6-23 Farklı Kural Tabanları Kullanarak PI-Bulanık Mantık Dntlyici il Doğru Akım Motorunun Hız Dntim Prformansının İnclnmsi * Ahmt Gani, 2 Hasan Rıza Özçalık, 3 Hakan Açıkgöz,
DetaylıKANUN TOHUMCULUK KANUNU. Kanun No. 5553 Kabul Tarihi : 31/10/2006 BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam ve Tanımlar
8 Kasım 2006 ÇARŞAMBA Rsmî Gazt Sayı : 26340 KANUN TOHUMCULUK KANUNU Kanun No. 5553 Kabul Tarihi : 31/10/2006 Amaç BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam v Tanımlar MADDE 1 Bu Kanunun amacı; bitkisl ürtimd vrim v
DetaylıMakine Öğrenmesi 4. hafta
ain Öğrnmsi 4. hafta Olasılı v Koşullu Olasılı ays Tormi Naïv ays Sınıflayıcı Olasılı Olasılı ifadsinin birço ullanım şli vardır. Rasgl bir A olayının hrhangi bir olaydan bağımsız olara grçlşm ihtimalini
DetaylıSosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Sciences
Sosyal Bilimlr Drgisi / Th Journal of Soial Sins Akadmik Sosyal Araştırmalar Drgisi, Yıl: 6, Sayı: 35, Mart 2019, s. 193-210 ISSN: 2149-0821 Doi Numbr:http://dx.doi.org/10.16990/SOBIDER.4886 Dr. Öğr. Üysi,
DetaylıBiyomedikal Mühendisliği Bölümü TBM 203 Diferansiyel Denklemler* Güz Yarıyılı
Biomdikal Mühndiliği Bölümü TBM 0 Diranil Dnklmlr* 07-08 Güz Yarıılı Pro. Dr. Yn Emr ERDEMLİ n@kocali.d.tr *B dr notları Yrd. Doç. Dr. Adnan SONDAŞ ın katkılarıla hazırlanmıştır. Diranil Dnklmlr Kanaklar
DetaylıSınav süresi 80 dakika. 1. (a) 20 puan 2 dy. Solution: 2 dy. y = 2t denklemi lineer diferansiyel denklemdir. Denklemin integrasyon çarpanını bulalım.
May 7, 7 3:-4:3 MATH6 Final Exam / MAT6 Final Sınavı Pag of 7 Your Nam / İsim Soyisim Your Signaur / İmza Sudn ID # / Öğrnci Numarası Profssor s Nam / Öğrim Üysi Kopya çkn vya kopya çkm girişimind bulunan
DetaylıAtomlardan Kuarklara. Test 1
4 Atomlardan Kuarklara Tst. Nötronlar, tkilşim parçacıkları dğil, madd parçacıklarıdır. Bu ndnl yanlış olan E sçnğidir. 5. Elktriksl olarak yüklü lptonlar zayıf çkirdk kuvvtlri aracılığıyla tkilşim girrlr.
DetaylıDEĞERLEME RAPORU REYSAŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. KOCAELİ - KARTEPE - MAŞUKİYE 0 ADA PARSEL ARAZİ
DEĞERLEME RAPORU REYSAŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. KOCAELİ - KARTEPE - MAŞUKİYE 0 ADA - 884 PARSEL ARAZİ Bu dğrlm raporu, Rysaş Gayrimnkul Yatırım Ortaklığı A.Ş. nin istmi üzrin hazırlanmıştır.
DetaylıBirleştirilmiş E-Öğrenme Tasarımı Modeli ve Hızlı Öğretim Tasarımı Stratejileri
Özt Birlştirilmiş E-Öğrnm Tasarımı Modli v Hızlı Öğrtim Tasarımı Stratjilri Doç.Dr. İsmail İpk & Yrd. Doç. Dr. Ömr Faruk Sözcü Fatih Ünivrsitsi Bilgisayar v Öğrtim Tknolojilri Eğitimi Bölümü 34500 Büyükçkmc-İstanbul
Detaylı1. Açık Bir Ekonomide Denge Çıktı (Gelir)
IKTI 02 20 Mart, 202 DERS NOTU 04 TOPLAM HARCAMALAR VE DENGE ÇIKTI - III Bugünki dersin içeriği:. AÇIK BİR EKONOMİDE DENGE ÇIKTI (GELİR)... A. DENGE İÇİN SIZINTILAR/ENJEKSİYONLAR YAKLAŞIMI... 5 B. DEVLET
DetaylıGünlük Bülten. 05 Mart 2013. Şubat ayında TÜFE %0.30 arttı, ÜFE %0.13 azaldı. Şubat ayında elektrik tüketimi %6 düşüş gösterdi
XU 100 U SD /TR Y (S ağ taraf) 05 Mart 2013 Salı Günlük Bültn İMKB vrilri İMKB 100 80,612.2 Piyasa Dğri-TÜM ($m) 315,101.9 Halka Açık Piyasa Dğri-TÜM ($m) 89,968.2 Günlük İşlm Hacmi-TÜM ($m) 1,595.93 Şuat
DetaylıInfrared Kurutucuda Ayçiçeği Tohumlarının Kuruma Davranışı ve Kuruma Modellerine Uyum Analizi
Fırat Üniv. Mühndislik Bilimlri Drgisi Fırat Univ. Journal of Enginring 7(1), 51-56, 015 7(1), 51-56, 015 Infrard Kurutucuda Ayçiçği Tohumlarının Kuruma Davranışı v Kuruma Modllrin Uyum Analizi Özt * Mhmt
DetaylıRuppert Hız Mekanizmalarında Optimum Dişli Çark Boyutlandırılması İçin Yapay Sinir Ağları Kullanımı
Makin Tknolojilri Elktronik Drgisi Cilt: 6, No: 2, 2009 (-8) Elctronic Journal of Machin Tchnologis Vol: 6, No: 2, 2009 (-8) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.tknolojikarastirmalar.com -ISSN:304-44 Makal (Articl)
DetaylıFIRAT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ EMÜ-419 OTOMATİK KONTROL LABORATUARI DENEY 5
FIRT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FKÜLTESİ ELEKTRİKELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ÖLÜMÜ EMÜ419 OTOMTİK KONTROL LORTURI DENEY 5 PID KONTROLÖR KRKTERİSTİKLERİNİN İNELENMESİ VE NLOG OLRK POZİSYON KONTROL SİSTEMLERİNDE
DetaylıDESTEK DOKÜMANI. Mali tablo tanımları menüsüne Muhasebe/Mali tablo tanımları altından ulaşılmaktadır.
Mali Tablolar Mali tablo tanımları mnüsün Muhasb/Mali tablo tanımları altından ulaşılmatadır. Mali tablolarla ilgili yapılabilc işlmlr ii gruba ayrılır. Mali Tablo Tanımları Bu bölümd firmanın ullanacağı
DetaylıCevap: B. x + y = 5 ve y + z = x = 3z y. x + y = 5 z + y = 3 x t = 2 bulunur. 7x 9y = y 3x 10x = 8y. 3/ 3y = x + z 15k = 4k + z + Cevap: B
6 LYS/MAT MATEMATİK ÇÖZÜMLERİ DENEME. ( ab) ( ab) 6( ab) 6. 6 y z ( ab) ( ab) 6( ab) 6 6 6y y z 6y ( ab) 6 6( y) ( y z) ab.. olur. y v y z. 7 z y / y z k k z y z y t bulunur. 7 9y y 8y k, y k zk A) y 8,
Detaylı4-NITROFENOLÜN BENTONİTLE ADSORPSİYONU
4-NITROFENOLÜN BENTONİTLE ADSORPSİYONU ADSORPTINON OF 4-NITROPHENOL FROM AQUEUS SOLUTIONS ONTO BENTONITE Elif YILMAZ*, Rmziy YAZICI**, Slin TOP**, Elif SEKMAN**, M. Sinan BİLGİLİ***, Gamz VARANK***, Ahmt
Detaylı1. Açık Bir Ekonomide Denge Çıktı (Gelir)
DERS NOTU 4 TOPLAM HARCAMALAR VE DENGE ÇIKTI (3) Dersin içeriği:. AÇIK BİR EKONOMİDE DENGE ÇIKTI (GELİR)... A. DENGE İÇİN SIZINTILAR/ENJEKSİYONLAR YAKLAŞIMI... 5 B. DEVLET HARCAMALARI ÇARPANI... 7 C. DIŞ
DetaylıB. Sermaye stoğunun durağan durum değerini bulunuz. C. Bu ekonomi için altın kural sermaye stoğu ne kadardır?
A.Ü. SBE 2015-2016 Bahar Dönemi Makro İktisat - II Çalışma Soruları - 2 1. Nüfus artışı veya teknolojik ilerlemenin olmadığı Solow Modeli nde bazı parametreler şu şekilde olsun: s = 0.2(tasarruf oranı)
DetaylıDEĞERLEME RAPORU REYSAŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. KOCAELİ - KARTEPE - UZUNTARLA 165 ADA - 17 PARSEL ARAZİ
DEĞERLEME RAPORU REYSAŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. KOCAELİ - KARTEPE - UZUNTARLA 165 ADA - 17 PARSEL ARAZİ Bu dğrlm raporu, Rysaş Gayrimnkul Yatırım Ortaklığı A.Ş. nin istmi üzrin hazırlanmıştır.
DetaylıÇAPRAZ AKIŞLI ISI DEĞİŞTİRİCİ
ÇAPRAZ AKIŞLI ISI DEĞİŞTİRİCİ MAK-LAB012 1. DENEY DÜZENEĞİNİN TANITILMASI Düznk sas olarak dikdörtgn ksitli bir kanaldan ibarttir. 1 hp gücündki lktrik motorunun çalıştırdığı bir vantilatör il kanal içind
DetaylıSÜLFÜRİK ASİTLE MUAMELE EDİLEN FISTIK KABUKLARI İLE Cr(VI) İYONLARININ ADSORPSİYONU
SÜLFÜRİK ASİTLE MUAMELE EDİLEN FISTIK KABUKLARI İLE Cr(VI) İYONLARININ ADSORPSİYONU Vyis SELEN, Ali YARAŞ 2, Cansu YILMAZ 3, M. Şaban TANYILDIZI 4, Dursun ÖZER 5 Fırat Ünivrsitsi Mühndislik Fakültsi Kimya
DetaylıA 308 Astrofizik II. Prof. Dr. Fehmi EKMEKÇİ Ankara Üni. Fen Fak. Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü
A 308 Astrofizik II Prof. Dr. Fhmi EKMEKÇİ Ankara Üni. Fn Fak. Astronomi v Uzay Bilimlri Bölümü Yararlanılacak Kaynaklar A. Kızılırmak, 970, Astrofiziğ Giriş, Eg Üni. Fn Fak. Matbaası, Bornova-İzmir Lloyd
DetaylıSÜLFÜRİK ASİTLE DEHİDRATE EDİLEN BUĞDAY KEPEĞİ İLE Cu(II) İYONLARININ ADSORPSİYONU
SÜLFÜRİK ASİTLE DEHİDRATE EDİLEN BUĞDAY KEPEĞİ İLE Cu(II) İYONLARININ ADSORPSİYONU A. ÖZER, D.ÖZER Fırat Ünivrsitsi, Mühndislik Fakültsi, Kimya Mühndisliği Bölümü. 23279-ELAZIĞ ÖZET Bu çalışmada, sülfürik
Detaylıİletkende seri olarak tel direnci ve magnetik alandan doğan reaktans ile şönt olarak elektrik alandan doğan toprak kapasitesi mevcuttur.
9 ÖÜM 4 İETİM HT 4.. İltim hatlarının yapısı üksk grilim iltim hatlarında malzm olarak çlik özlü alüminyum iltknlr kullanılır. ( luminium onductor tl inforcd) Kanada standardı olarak tüm dünyada kuş isimlri
DetaylıEğitimde şimdilik son hamle olmak üzere Bilim Merkezi ni Bayrampaşalı genç araştırmacıların hizmetine sunmuş bulunduğumuzu da burada ifade edelim.
Dğrli Bayrampaşalılar, Atila AYDINER İçind bulunduğumuz v Bilgi Çağı olarak tanımlanan bu dönmd, büyük dvltlrin v büyük özl sktör yapılanmalarının n önmli gidr kalmini bilgi v tknoloji harcamaları oluşturuyor.
DetaylıGünlük Bülten. 06 Mart 2013. Merkez Bankası, Şubat Ayı Fiyat Gelişmelerini açıkladı. Yurtiçi otomotiv satışları Şubat ta geçen yıla göre %17 arttı
XU 100 US D/TRY (Sağ taraf) 06 Mart 2013 Çarşama Günlük Bültn İMKB vrilri İMKB 100 81,051.2 Piyasa Dğri-TÜM ($m) 318,088.0 Halka Açık Piyasa Dğri-TÜM ($m) 90,822.1 Günlük İşlm Hacmi-TÜM ($m) 1,695.51 Yurtdışı
Detaylı( ) ( ) Be. β - -bozunumu : +β - + ν + Q - Atomik kütleler cinsinden : (1) β + - bozunumu : nötral atom negatif iyon leptonlar
6.. BETA BOZUUU Çkirdğin pozitif vya ngatif lktron yayması vya atomdan bir lktron yakalaması yolu il atom numarası ± 1 kadar dğişir. β - -bozunumu : ( B 4 4 ( B 4 nötral atom Atomik kütllr insindn : (
DetaylıThe Mathematics-Oriented Epistemological Belief Scale (MOEBS): Validity and Reliability Study
Kuramsal Eğitimbilim Drgisi, 6(3), 359-388, Tmmuz 2013 Journal of Thortical Educational Scinc, 6(3), 359-388, July 2013 [Onlin]: http://www.kg.aku.du.tr DOI numbr: http://dx.doi.org/10.5578/kg.5952 Th
Detaylıyapılmalıdır ki, t anında H nin değeri maksimum yapılabilsin. H nin maksimizasyonu için birinci
58 3.. Lucas ın Modeli 3... Model Bu modelde Lucas (988), tek sektörlü bir ekonomide fiziksel sermaye ile birikim ilişkileri üzerinde yoğunlaşmaktadır. üfus dinamiği dışsal olarak alınmakta, ayrıca paraya
Detaylıİletkende seri olarak tel direnci ve magnetik alandan doğan reaktans ile şönt olarak elektrik alandan doğan toprak kapasitesi mevcuttur.
9 ÖÜM 4 İETİM HT 4.. İltim hatlarının yapısı üksk grilim iltim hatlarında malzm olarak çlik özlü alüminyum iltknlr kullanılır. ( luminium onductor tl inforcd) Kanada standardı olarak tüm dünyada kuş isimlri
DetaylıGERİ ÖDEME TALEP FORMU T.C. LONDRA BÜYÜKELÇİLİĞİ EĞİTİM MÜŞAVİRLİĞİNE, Sort Kod : Hesap No : İmzası E-posta : Telefon Nu :
T.C. LONDRA BÜYÜKELÇİLİĞİ EĞİTİM MÜŞAVİRLİĞİ GERİ ÖDEME TALEP FORMU B-1 T.C. LONDRA BÜYÜKELÇİLİĞİ EĞİTİM MÜŞAVİRLİĞİNE, 1416 Sayılı Kanuna gör MEB (... Ünivrsitsi) adına rsmi burslu statüd öğrnim görmk
DetaylıEğitim-Öğretim Yılı Güz Dönemi Diferansiyel Denklemler Dersi Çalışma Soruları 1
006-007 Eğitim-Öğrtim Yılı Güz Dönmi Difransil Dnklmlr Drsi Çalışma Soruları 1 1) d/dt +sint difransil dnklmini çözünüz. ) (4+t)d/dt + 6+t difransil dnklmini çözünüz. ) d/dt-7 difransil dnklmini (0)15
DetaylıPamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi. Pamukkale University Journal of Engineering Sciences
Pamukkal Ünivrsitsi Mühndislik Bilimlri Drgisi, Cilt 19, Sayı 6, 013, Sayfalar 66-74 Pamukkal Ünivrsitsi Mühndislik Bilimlri Drgisi Pamukkal Univrsity Journal of Enginring Scincs DIŞ MERKEZ ÇAPRAZLI BİR
DetaylıB OSC2 VOD PIC16F84 MİKRODENETLEYİCİSİ KULLANILARAK CİHAZLARIN TELEFON İLE KONTROLÜNE BİR UYGULAMA. Rabman YAKAR, Etem KÖKLÜKAYA.
SAU Fn Bilimlri Enstitüsü Drgisi PIC16F84 Mikrodntlcisi Kullanılarak Ciaziarın Tlfon D Kontrolün Bir Uygulama PIC16F84 MİKRODENETLEYİCİSİ KULLANILARAK CİHAZLARIN TELEFON İLE KONTROLÜNE BİR UYGULAMA Rabman
Detaylıx ise x kaçtır?{ C : }
İZMİR FEN LİSESİ LOGARİTMA ÇALIŞMA SORULARI LOGARİTMA FONKSİYONU. ( ) ( ) f m m m R C : fonksionunun m { ( 0,) } dim tnımlı olmsı için?.. f ( ) ( ) fonksionunun tnım kümsind kç tn tm sı vrdır?{ C : }.
DetaylıAğrıyı sil, kazancını bil.
Ağrıyı sil, kazancını bil. Daha hızlı iyilşm için Anında v uzun sürli tki HAYVAN REFAHINI ONEMSiYORUZ Cox1 Aktivasyonu Lox Aktivasyonu Cox Aktivasyonu Prostasiklin (PGI) Tromboksan (TXA TXB) Prostaglandinlr
DetaylıAISI 316L ÇELİĞİNİN İŞLENMESİNDE TAKIM RADYÜSÜ VE KESME PARAMETRELERİNİN TAGUCHİ YÖNTEMİYLE OPTİMİZASYONU
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Dr. Journal of th Faculty of Enginring and Architctur of Gazi Univrsity Cilt 28, No 3, 437-444, 2013 Vol 28, No 3, 437-444, 2013 AISI 316L ÇELİĞİNİN İŞLENMESİNDE TAKIM RADYÜSÜ
DetaylıHR.Ü.Z.F.Drgisi, 2008, 12(4):65-71 J.Agric.Fac.HR.U., 2008, 12(4):65-71 SÜNE MÜCADELESİNDE ÇİFTÇİ DAVRANIŞLARI: ADIYAMAN- DİYARBAKIR-MARDİN-ŞANLIURFA ÖRNEĞİ Mhmt DUMAN Clalttin GÖZÜAÇIK Vdat KARACA Çtin
DetaylıGEBAM BÜLTENİ. Hacettepe Üniversitesi GERİATRİK BİLİMLER Araştırma ve Uygulama Merkezi. Geriatri ve Gerontoloji Kursu
2007 www.gbam.hacttp.du.tr GEBAM BÜLTENİ Hacttp Ünivrsitsi GERİATRİK BİLİMLER Araştırma v Uygulama Mrkzi Griatri v Grontoloji Kursu Ülkmizd hr yıl Mart ayında çşitli tkinliklrin grçklştiği Ulusal Yaşlılar
DetaylıGünlük Bülten. 26 Şubat 2013. İtalya da seçim sonuçları belli oldu
26 Şuat 2013 Salı Günlük Bültn İMKB vrilri İMKB 100 76,670.3 Piyasa Dğri-TÜM ($m) 302,093.4 Halka Açık Piyasa Dğri-TÜM ($m) 86,034.3 Günlük İşlm Hacmi-TÜM ($m) 1,341.46 Yurtdışı piyasalar Borsalar Kapanış
DetaylıMatris Konverterden Beslenen Lineer Asenkron Motor Modeli ve Matlab/Simulink ile Benzetimi
6 th Intrnational Advancd Tchnologis Symposium (IATS ), 6-8 May, Elazığ, Turky Matris Konvrtrdn Bslnn inr Asnkron Motor Modli v Matlab/Simulink il Bnztimi M. Ş. Üny, H. Altun Univrsity of Şırnak, Şırnak/Turky,
Detaylı2003] K. BATU TUNAY 65
2003] K. BATU TUNAY 65 Türkiy d 980 Sonrası Dönmd Enflasyon Bklnilrinin Rasyonlliğinin Sınanması Dr. K. Bau TUNAY * Öz Bu çalışma, 980 sonrası dönmd Türkiy d konomik birimlrin nflasyon bklnilrinin nasıl
DetaylıTestversion Ej för ifyllnad
Yaşadığınız konutta aldığınız dstk hakkında n düşünüyorsunuz? Yaşadığı konut 1. Aldığı dstği tkil ikanları a. Bana vriln dstk hiztini tkilybiliy. Katılıy N ru n d u Bili Tstvrsion b. Yaşadığı konut hakkında
DetaylıMakro İktisat II Örnek Sorular. 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120
Makro İktisat II Örnek Sorular 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120 Tüketim harcamaları = 85 İhracat = 6 İthalat = 4 Hükümet harcamaları = 14 Dolaylı vergiler = 12
Detaylıdoldurulması sırasında yayınlanan karakteristik X-ışınlarını bulması
BETA () BOZUNUMU Çkirdklrin lktron yayınlamaları yy ilk gözlnn radyoaktif olaylardan birisidir. Çkirdğin atom lktronlarından birisini yakalaması, 1938 d Amrikalı fizikci Luis Waltr Alvarz in çkirdk k tarafından
DetaylıT.C. SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ
T.C. SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ GEROTOR PROFĐLLERĐNĐN OPTĐMĐZASYONU Bkir KARAGÜL YÜKSEK LĐSANS TEZĐ MAKĐNA ANABĐLĐM DALI KONYA 2010 ÖZET Yüksk Lisans Tzi GEROTOR PROFĐLLERĐNĐN OPTĐMĐZASYONU
Detaylı