BitkiVt TERMĐNOLOJĐ KILAVUZU

Transkript

1 BitkiVt TERMĐNOLOJĐ KILAVUZU GENEL Özellik Seçenekler Açıklama Latince Đsmi Bitkinin botanik dilinde kullanılan bilimsel ismi Türkçe Đsimleri Bitkiye halk tarafından verilmiş, günlük dilde kullanılan ismi veya isimleri Ağaç Yüksekliği 6 m. üstünde, tek gövdeli odunsu bitkiler Ağaççık Yüksekliği 4-6 m. arasında değişen tek gövdeli odunsu bitkiler Çalı Yüksekliği 0,50-6 m. arasında değişen, çok gövdeli odunsu bitkiler Büyüme Formu Yer örtücü Toprak yüzeyini kapatacak şekilde yayılan, yüksekliği cm. kadar olan bitkiler Sarılıcı/ Yayılıcı Belirli bir konstrüksiyon materyaline sarılarak tırmananlar yada yayılanlar Đbreli/Kozalaklı Koniferler Kaktüs Sukkulent gövdeli ve dikenli yapraklara sahip bitkiler Mevsimlik çiçek-tek yıllık Sera ortamında yetiştirilmiş, sadece bir yıl yaşayabilen türler Mevsimlik çiçek-çok yıllık Sera ortamında yetiştirilmiş, birkaç yıl yaşayabilen türler Soğanlı Toprak altın aksamları soğanlı olan türler Otsu Odunsu yapıda olmayan, dekoratif çim tarzındaki bitkiler Sporlu bitki Sporla üreyen, eğrelti türü bitkiler Kır çiçeği/yabani formlar Kır çiçekleri, doğada belirli mevsimlerde açan otsu çiçekli bitkiler Yetiştiği Bölge Akdeniz-kıyı, Akdeniz-karasal, Bitkinin Türkiye içerisinde kullanılabileceği bölgeler Doğu Anadolu, Ege-kıyı, Ege-karasal, Güneydoğu Anadolu, Đç Anadolu, Karadeniz-kıyı, Karadeniz-karasal, Marmara-kıyı, Marmara-karasal Anavatanı Bitkinin doğal olarak yayılım gösterdiği ülke ya da bölgeler Ailesi Bitkinin ait olduğu familya Yukarıdaki genel özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

2 Şekli HABĐTUS Özellik Seçenekler Açıklama Üçgen Oval Yuvarlak Sarkık Yatay Dikey Kolonvari V Şeklinde Dağınık Boyu Bitkinin olgunluk çağında ulaşabileceği

3 yerden yüksekliği Çapı Dokusu Đnce Orta Kalın Bitkinin olgunluk çağında ulaşabileceği genişliği Küçük yapraklı, küçük ve ince dallı veya sık ve yoğun gelişme eğiliminde bitkilerdir Peyzajda öteki gruplara göre daha az belirgindirler Daha az yoğunlukta bir gelişme şekli. Bitkilerin çoğu orta tekstürlüdür Silüeti daha az güçlü ve transparandır Belirgin derecede agresif, ve dominant görüntü. Geniş yapraklar, kalın masif dallar bu izlenimi verir Bitkinin gevşek ve açık bir gelişme tarzı vardır Yukarıda habitus ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

4 YAPRAK Adı Alt birim adı Açıklama Yaprak Dökme Yaprak döken Sonbaharda ve kış boyu yapraksız olanlar Herdemyeşil Yıl boyu yapraklarını koruyanlar Yarı herdemyeşil Sezonsal olarak yapraklarının bir kısmını kaybedenler Yaprak Tipi Basit Bileşik Konifer Böbrek Çizgisel Yaprak sapından ucuna kadar belirgin sadece bir segmentin olması. Yaprak sapından ucuna kadar birden fazla belirgin segmentin olması Kozalaklı (açık tohumlu) bitkilerin yaprakları Böbrek şeklinde, genelde yaprağın en açılı yerinden sapla birleşen Paralel kenarlı, uzun ince şekilli. Uzunluk genişliğin 4 katından fazla Yaprak Şekli Diktörtgenimsi Elips Kenarları neredeyse paralel. Boyu genişliğinden 2 yada 4 kat fazla Orta kısımda en geniş olan, sonları nedeyse eşit uzaklıkta. Uzunluk eninin en azından 2 katı. Kama Asimetrik ve kıvrık, uçları hafif dışa dönük Kaşıksı Düzleştirilmiş kaşık görüntüsünde, yaprağın en dar yerinden sapla birleşir.

5 Mızraksı Dar yaprak, bağlantı noktasında eni genişleyen Oval Oval şekilli, orta kısımda en geniş Ters mızraksı Mızraksı fakat dar ucundan sapla birleşen Ters böbrek Yuvarlak ve kalp şeklinde Yaprak Şekli Ters yürek Ters kalp şeklinde, en dar yerinden sapla birleşen Üçgen Yumurta Üçgen şeklinde, en geniş kısmın tam ortasından sapla birleşen Yumurta şeklinde, geniş kısımdan sapla birleşen Yuvarlak Đki boyutlu, yassı, yuvarlak bir objeyi andıran Yürek Kalp şeklinde, yaprağın en geniş kısmında sapla birleşen

6 Rengi Güz Rengi Büyüklüğü Yaprak kokusu Diğer Koyu yeşil, Yeşil, Açık Bitkinin yıl içerisindeki dominant yaprak rengi yeşil, Gri yeşil, Mavi yeşil, Sarı yeşil, Sarı, Bronz, Gri, Kahverengi, Kırmızı, Mor, Turuncu, Gümüş, Krem, Pembe, Alacalı Renk değiştirmez, Göz Bitkinin sonbaharda renk değiştirip alıcı değil, Altın sarısı, değiştirmediği, değiştiriyorsa bunun göz alıcı Sarı, Turuncu, Kırmızı, olup olmadığı ve dönüştüğü renkler Kahverengi, Bronz, Mor Küçük (0-5 cm.) Yaprağın en geniş kısmı 0-5 cm arası olanlar Orta (5-15 cm.) Yaprağın en geniş kısmı 5-15 cm arası olanlar Büyük (>15 cm.) Yaprağın en geniş kısmı 15cm. den büyük olanlar Yaprakta belirgin bir koku varsa kutu işaretlenir Dokusu Normal Derimsi Üstü tüylü Altı tüylü Sukkulent Parlak Otsu Alışılmış yaprak dokusu Yaprakları kalın ve kaygan olanlar Yaprağın üstünde küçük tüylerin bulunması Yaprağın altında küçük tüylerin bulunması Yaprakları etli ve su dolu gibi his verenler Yaprak yüzeyinin parlak olması Yaprağın otsu bir görüntü ve yapıda olması Yukarıda yaprakla ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

7 ÇĐÇEK Adı Alt birim adı Açıklama Çiçek Durumu Soliter Çiçek sapının ucunda sadece bir çiçek olanlar Başaklar halinde Çiçek sapında gruplar halinde toplanmış çiçekleri olanlar Belirgin değil/çiçeksiz Çiçek oluşturmayan yada oluştursa bile görsel açıdan göze çarpmayacak derecede belirgin olmayanlar Çiçek Büyüklüğü Çiçek Renkleri Çiçeklenme Zamanı Çiçek kokusu Küçük (0-5 cm) Orta (5-10 cm) Büyük (>10 cm) Altın, Beyaz, Eflatun, Kırmızı, Krem, Mavi, Menekşe, mor, Pembe, Sarı, Turuncu, Yeşil, Alacalı Kış başı, Kış ortası, Kış sonu, Đlkbahar başı, Đlkbahar ortası, Đlkbahar sonu, Yaz başı, Yaz ortası, Yaz sonu, Sonbahar başı, Sonbahar ortası, Sonbahar sonu Çiçekleri 0 ila 5 cm arasında olanlar Çiçekleri 5 ila 10 cm arasında olanlar Çiçekleri 10 cm. den büyük olanlar Bitkinin yıl içerisindeki dominant çiçek rengi Bitkinin çiçek açtığı ve çiçekli kaldığı sezonu belirtir. Bu periyotlar yöreden yöreye ekolojik şartlara bağlı olarak değişeceğinden bir sezonun başı, ortası ve sonu gibi tabirler kullanılmıştır. Örneğin Aydın şartlarında Kış başı, Kış ortası, Kış sonu ve Đlkbahar başına kadar çiçek açan bir bitki Ocak, Şubat, Mart, Nisan ayları boyunca çiçek açıyor demektir. Çiçekte belirgin bir koku varsa kutu işaretlenir Yukarıda çiçek ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

8 MEYVE Adı Alt birim adı Açıklama Meyve Durumu Önemli Meyveleri belirgin veya görsel açıdan göze batan Önemsiz Meyveleri belirgin olmayan veya görsel açıdan önemli olmayan Böğürtlenimsi Küçük eriksi meyveler topluluğu (örnek: böğürtlen, fambuaz) Cevizimsi Kuru, olgunlaşınca ikiye ayrılmayan, 2 yada daha fazla karpeli olan (örnek: ceviz, pikan) Meyve Tipi Çoklu meyve Bir grup çiçeğin bir araya gelmesi ile oluşmuş, etli meyve, böğürtlenimsi meyveye benzer ama böğürtlenimsi meyve tek bir çiçek tarafından oluşturulmuştur (örnek:dut) Elmamsı Etli ve tohum yatağı birkaç ölmeden oluşan meyve (örnek: elma) Eriksi Etli, tek ve sert çekirdekli meyve (örnek, erik, şeftali, kayısı) Đncirimsi Etli ve boşluklu bir yapı içinde küçük tohumcukların bulunduğu meyve (örnek: incir) Kanatlı Kuru, ikiye ayrılmayan, kanat şeklinde meyve (örnek: Dişbudak, Akçaağaç meyvesi) Kapsül Kuru, olgunlaşınca ikiye bölünen, birden fazla karpelden oluşan meyve (örnek: Okaliptus meyvesi) Legümen Kuru, tek bölmeli ikiye ayrılan meyve. Bakla şeklinde (örnek: Akasya meyvesi) Portakalımsı Kabuğu derimsi olan üzümsü meyve (örnek: Turunçgiller) Sert kabuklu Kuru, kapalı, tek tohumlu, sert kabuklu meyve (örnek: Fındık, Badem meyvesi) Üzümsü Yumşak içinde birden fazla tohumun bulunduğu meyve (örnek: üzüm) Diğer Yukarıdaki tariflerde geçmeyen meyve tipleri (örnek: kozalaklar, loment, akin vb.) Büyüklüğü Meyve Renkleri Küçük (0-5 cm) Orta (5-15 cm) Büyük (>15 cm) Beyaz, Gri, Kahverengi, Kırmızı, Krem, Mavi, Mor, Pembe, Sarı, Siyah, Turuncu, Yeşil Meyveleri 0 ila 5 cm arasında olanlar Meyveleri 5 ila 15 cm arasında olanlar Meyveleri 15 cm. den büyük olanlar Bitkinin yıl içerisindeki dominant meyve rengi

9 Meyve zamanı Yenilebilirliği Kış başı, Kış ortası, Kış sonu, Đlkbahar başı, Đlkbahar ortası, Đlkbahar sonu, Yaz başı, Yaz ortası, Yaz sonu, Sonbahar başı, Sonbahar ortası, Sonbahar sonu Bitkinin meyve verdiği sezonu belirtir. Bu periyotlar yöreden yöreye ekolojik şartlara bağlı olarak değişeceğinden bir sezonun başı, ortası ve sonu gibi tabirler kullanılmıştır. Örneğin Aydın şartlarında Kış başı, Kış ortası, Kış sonu ve Đlkbahar başına kadar meyve veren bir bitki Ocak, Şubat, Mart, Nisan ayları boyunca meyvelidir demektir. Meyveler yenilebilecek türden ise kutu işaretlenir Yukarıda meyve ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

10 Kırsal Kentsel KULLANIM YERĐ Adı Alt birim adı Açıklama Bozuk alanlar Doğal afetler ve insan kullanımları sebebiyle ekolojik özellikleri bozulmuş, ekolojik restorasyon yapılması gereken alanlar Endüstriyel alanlar Madencilik alanları veya ağır sanayinin bulunduğu alanlar, organize sanayi bölgeleri, termik santraller vb. yerler Karayolları/Otoyollar Şehirler arası yollar veya bunları birbirine bağlayan otobanların bitkilendirilecek şeritleri Katı atık alanları Kentsel artıkların, hastane atıkları veya sanayi atıklarının depolandığı alanlar Kumsal alanlar Kumul alanların stabilizasyonu için bitkilendirmeye gerek duyulan alanlar Sulak alanlar Her tür sulak alan ve çevresinide bitkilendirilecek alanlar Şevler Her tür eğimli toprak yüzeyi, özelliklede erozyon ve heyelan potansiyeli olan alanlar Tarımsal alanlar Tarımsal peyzajlarda yapılacak zirai bitkiler dışındaki bitkilendirme alanları Yaban hayatı alanları Yaban hayatı habitatlarının oluşturulmasında kulanılacak bitkilendirmeler Cepheler Her tür binanın bitkilerle sarılması istenen cepheleri Çatı bahçeleri/avlular Kentsel ortamlardaki binaların çatılarında yapılacak bitkilendirmeler veya küçük avlularda gerçekleştirilecek peyzaj çalışmaları Kent parkları Kentin geneline hizmet edecek geniş ve çok fonksiyonlu parklar Mahalle parkları Mahalle aralarında yapılmış, yakın çevredeki insanlara hizmet veren daha ufak ölçekli alanlar Meydanlar Yaya veya araç trafiğinin yoğunlaştığı toplanma alanları Otoparklar Motorlu araçların park edildiği farklı ölçeklerdeki otoparklar Refüjler Kent içindeki yolları ayırmada ve trafiği yönlendirmede kullanılan şeritler Sahil bantları Kıyı kesiminde bulunan kentsel alanlarda sahil boyunca yapılacak düzenlemelerin yer aldığı alanlar Yollar/Caddeler Kent içindeki sokak ve caddelerin iki kenarı Diğer Đç mekan Ağaç altları Đç mekanlarda ki bitki düzenlemeleri Her tür alanda ve kullanımda bitki katmanları yaratmak için özellikle ağaç altlarında yapılacak bitkilendirmeler

11 Bitki kasası/saksı Kemer/Pergole üstleri Bina girişleri Yüzme havuzu çevresi Çim alan Duvar/Korkuluk Bitkilerin belirli bir konteyner içerisine dikildiği durumlar. Bitki kasası gibi çok büyük bir konstrüsksiyon materyalinin içi olabileceği gibi her boy saksıya yapılacak dikimler Belirli bir alana girişi vurgulayan, gölge elemanı görevi üstlenecek konstrüksiyonların bitkilendirilmesi Bina girişlerini vurgulamak üzere girişin iki yanında yapılack bitkilendirmeler Yüzme havuzu çevresinde kullanılabilecek bitkiler Çim alanlarda kullanılmaya uygun, böylesi zemine ve koşullara kolayca adapte olacak bitkilendirmeler Duvar ve korkulukların üzerini sarılarak kaplayan bitkiler Peyzaj tarzı Çöl bahçesi/kaya Yağış paterninin düzensiz olduğu, kurak ve bahçesi sıcak ortamlara uyumlu tasarım elementlerini barındıran peyzajlar Doğal tarzda bahçeler Doğadaki desenlerin mümkün olduğu kadar barındırıldığı, doğayı mimik eden peyzajlar Formal bahçeler Rönesans bahçelerinden tanıdık olduğumuz, daha çok geometrik desenlerin ve formal tasarım elementlerinin bulunduğu peyzajlar Japon bahçeleri Japon bahçe sanatının elementlerini taşıyan peyzajlar Tropikal bahçeler Tropikal yerlerde görülen, yeşilin ve gösterişli çiçeklerin hakim olduğu, formallikle informalliğin tasarımda aynı anda yer alabileceği peyzajlar Yukarıda kullanım yeri ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

12 KULLANIM AMACI Adı Alt birim adı Açıklama Erozyon kontrol Erozyonun önlenmesi ve toprağın stabil hale getirilmesi Gölge sağlama Güneşi bol alan mekanlarda gölge oluşturma Görsel perdeleme Kötü ve istenilmeyen görüntülerin kapatılması Mühendislik Hava kalitesini Antropogenic kullanımlardan doğan sebeplerle Đşlevleri iyileştire oluşan hava kalitesindeki düşmelerin iyileştirilmesi Rüzgar kıran Rüzgarın etkilerinin azaltılması Ses perdelemesi Gürültü ve sesin etkilerinin katlanabilir boyutlara getirilmesi Sınırlama Belirli bir alanın sınırlarının belirlenmesi Su ıslahı Su kalitesinin özellikle kirlilik gibi durumlarda iyileştirilmesi Tıbbi bitki/kozmetik Đlaç ve kozmetik sanayisinde kullanılacak hammadde Toprak ıslahı Toprak kirliliğinin olduğu durumlarda toprağin temizlenmesi, veya dokusu bozulmuş topraklarda dokunun canlandırılması Trafiği yönlendirme Bir alan içerisinde yaya ve araç trafiğini bir yönden başka bir yöne çekebilme ve akışını sağlama Yaban hayatına destek Yaban hayatının çoğalabileceği ve devamlılığını sürdürebileceği habitatlar oluşturma Mimarlık Đşlevleri Alan doldurucu Bitki katmanları oluşturma Çime alternatif Doğallaştırıcı Fon bitkisi Geçiş bitkisi Masif bitkilendirme Odak bitkisi Soliter Belirli bir alandaki boşlukların doldurulması Birden fazla kademeden oluşmuş bir bitki kompozisyonu yaratma Yer kaplayan malzeme olarak çimin yerine kullanılabilecek bitkiler Hem doğal özellikleri bozulmuş hem de estetik açıdan formal ve sert bir karaktere sahip bir alanda doğallık hissini hem ekolojik hem de estetik olarak uyandırmak Peyzajın arka planında kullanılacak, önündeki bitkilere bir fon oluşturarak onların daha öne çıkmasını sağlayacak bitkiler Farklı peyzaj tarzları arasında geçişi yapacak bağlantı niteliğindeki bitkiler Aynı türün çok sayıda bir arada kullanılabileceği bitkilendirmeler Bir alanda gözü ve dikkati belirli bir yere toplamayı sağlayacak çoğunlukla güçlü forma, alışılmışın dışındaki silüete yada göz alıcı renge sahip bitkiler Tek başına kullanıldığında görsel açıdan etkili olacak bitkiler

13 Ek Özellikler Bodur Gösterişli çiçekler Gösterişli meyveler Güzel gövde Đlginç silüet Đlginç yaprak rengi Sonbahar rengi Topiary Alışılmış boylu bitkilerin bodur türleri Çiçeklendiğinde göz alıcı çiçekleri olan bitkiler Meyveleri göze batan bitkiler Gövdesinin dokusu, rengi ya da şekli ilginç olan bitkiler Genel görüntüsü ilginç olan bitkiler Yaprak rengi alışılmışın dışında olan bitkiler Sonbaharda göz alıcı rengi olan bitkiler Topiary yapılmaya (budanarak şekil verilmeye) elverişli bitkiler Yukarıda kullanım amacı ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

14 YETĐŞME ĐSTEĞĐ Adı Alt birim adı Açıklama Tam güneş Gün boyu güneşli olan yerler Yarı güneş Günün belirli bölümünde güneş alan, ya da Işık Đsteği ağaç altlarından süzülerek gelen güneşi alabilecek yerler Gölge Güneşi direk alamasa da aydınlık olan yerler Koyu gölge Sürekli koyu gölge olan yerler Su Đsteği Az (kserofit) Kışın neredeyse hiç, yazın 2 haftada bir yada daha uzun aralıkla sulanması gerekenler Orta (mesofit) Kışın haftada 3-4, yazın haftada 1 defa sulanması gerekenler Çok (higrofit, hidrofit) Sürekli su içinde olması gereken bitkiler, ya da toprak şartları uygun olsa dahi her gün sulanması gereken bitkiler Az Ender olarak gübre isteyen bitkiler Orta Ara sıra gübre isteyen bitkiler Besin Gereksinimi Çok Sık sık gübrelenmesi gereken bitkiler Toprak Đsteği Toprak Drenajı Kumlu, Killi, Humuslu, Taşlı, Diğer, Seçici değil Đyi Kötü Fark etmez Bitkinin hangi tür toprakta daha iyi performans gösterdiği Sulama yapıldıktan sonra suyu hemen alta geçirebilen topraklar Sulama yapıldıktan sonra suyu alta hemen geçirmeyerek tutan topraklar Drenajının iyi ya da kötü olmasının bitkinin performansı açısından öneminin olmaması Yukarıda yetişme isteği ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

15 DĐĞER Adı Alt birim adı Açıklama Büyüme Hızı Yavaş Dikildiği ilk birkaç yıl belirli bir gelişme göstermeyip 5-10 yıl sonra gelişmeye başlayanlar Orta Her yıl belirli boyutta gelişme gösterenler Hızlı Dikildikten bir sezon sonra gelişmesi belirgin olanlar Bakım Đhtiyacı Az Orta Çok Sürekli budama, aşı, yaprak temizliği, ilaçlama gerektirmeyen. Bitkinin belirli bir aksamının sürekli dökülerek kirlilik yaratmadığı durumlar Yukarıda bahsedilen işlemlerin bir veya ikisinin sezonsal olarak yapılmasını gerektiren durumlar Sürekli budama, aşı, yaprak temizliği, ilaçlama gerektiren. Bitkinin belirli bir aksamının sürekli dökülerek kirlilik yarattığı durumlar Zehirlilik Zehirsiz, Çiçekleri zehirli, Meyvesi zehirli, Yaprağı zehirli, Bütünü zehirli Bitkinin zehirli olup olmadığı, zehirli ise hangi parçasının zehirli olduğu Üretimi Aşıyla, Ayırmayla, Çelikle, Daldırmayla, Sporla, Tohumla Bitkiden yeni bitkiler elde etmek için kullanılacak üretim şekilleri