TARIM ORMAN VE HAYVANCILIK KOMİSYONU RAPORU

Transkript

1 Rapor No : 2 Rapor Tarihi : TARIM ORMAN VE HAYVANCILIK KOMİSYONU RAPORU Konu : İl Genel Meclisinin tarih ve 48 sayılı kararı ile ana komisyon Tarım Orman ve Hayvancılık Komisyonu, tali komisyon olarak Arge ve Proje Komisyonuna havale edilen, İlimizde yapılan meyveciliğin durumu, yapılan meyveciliğin kapasitesi, mevcutlarının yanında daha başka hangi meyvelerin yetiştirilebileceği, meyveciliğin gelişmesi için hangi projelerin uygulanması gerektiği, İlimiz potansiyelini artıracak proje olup olmadığı ile ilgili İl Genel Meclis üyeleri tarafından Meclis Başkanlık Divanına verilen tarihli önergenin görüşülmesi. Müzakere : Komisyonumuz, Komisyon Başkanı İbrahim ÜLKER, Üyeler; M. Akif BAŞER, Ali TİPİ, Mehmet ERKEK ve Nebi AKKUŞ unn katılımıyla toplanmıştır. Açıklamalar ve Sonuç: İLİMİZDE MEYVECİLİK ÜRETİMİ VE SORUNLARI Kayseri İli km 2 lik yüzölçümü ile ülke topraklarının yaklaşık %2,2 lik bir bölümünü kaplamaktadır. Ortalama rakım 1054 metredir. Merkez ilçeler ile birlikte 16 ilçesi bulunmaktadır. Bu ilçeler il merkezinde Kocasinan, Melikgazi, Hacılar ve İncesu İlçesinin yanı sıra Akkışla, Bünyan, Develi, Felahiye, Özvatan, Sarıoğlan, Sarız, Pınarbaşı, Tomarza, Yahyalı ve Yeşilhisar dır. 1. TARIMSAL ALTYAPI Kayseri de mevcut arazilerin kullanımına göre dağılımı incelendiğinde, toplam ha lık alanın yaklaşık %40 ı olan ha alanın tarım arazisi, ha alanın orman ve fundalık (%8), ha alanın çayır ve mera (%41), ha alanında tarım dışı arazi (%11) olduğu görünmektedir. Tarım alanı içerisinde meyvecilik yapılan arazi ha dır ve toplam alanın %0,9 unu oluşturmaktadır. Toplam tarım alanının ha ı sulanabilir nitelikte olmasına rağmen bu alanın sadece ha ı sulanmaktadır. Bu alan sulanabilir tarımsal arazinin sadece %14 ünü oluşturmaktadır. Meyveciliğin gelişmesi sulama olanaklarının geliştirilmesi ile doğru orantılıdır. Son yıllarda yapılan yeni barajlar ve sulama göletleri ile sulanan arazi miktarındaki artış, beraberinde meyvecilik alanlarının da artmasını sağlayacaktır. 2. TARIMSAL EKOLOJİ Konumu itibari ile farklı rakamlara sahip olan Kayseri ili tarımsal ekoloji bakımından 3 bölgeye ayrılmaktadır. Bunlardan Develi, Yahyalı, Yeşilhisar ve İncesu en uzun vejetasyon periyoduna sahip 1. Bölge iken, en kısa vejetasyon periyoduna sahip olan Pınarbaşı, Sarız ve Tomarza 2. Bölgeyi merkez (Kocasinan-Melikgazi), Akkışla, Bünyan, Hacılar, Felahiye, Özvatan, Sarıoğlan ve Talas vejetasyon periyoduna sahip 3. Bölgeyi oluşturmaktadır. Ancak Develi, Yahyalı, Yeşilhisar ilçelerinin Sultan Sazlığı etrafındaki bazı tarımsal alanlarında görülen mikro klima özelliğinden dolayı buralarda diğer bölgelerden farklı olarak bazı ürünlerinde yetiştirilmesi söz konusudur. Bu ürünler içerisinde en önemlilerinden birisi özellikle Iğdır yöresinde yetiştiriciliği yapılan Aprikoz (Iğdır, Şalak) kayısı çeşididir. Ayrıca yörenin kendine özgü yerel çeşitleri Pamuk Mustafa ve Bozağa da yetiştiriciliği yapılan kayısılar arasında yer almaktadır.

2 Yöre çeşitleri güneş altında ortadan ikiye ayrılıp kurutularak ta tüketilmektedir. Ancak buradan elde edilen kuru kayısıların Malatya ve çevresinde yetiştirilen çeşitlere kalite yönünden rakip olma şansı bulunmamaktadır. Nitekim dünyada en çok kurutmalık kayısı yetiştiriciliği yapılan Malatya da ki üretim miktarı bazı yıllarda piyasalardaki tıkanmalar sebebiyle pazarlama durumu sıkıntıya girdiğinden son yıllarda kurutmalık kayısıların taze olarak ihraç edilmesi yaygınlaşmaktadır. Hal böyleyken bu yörede kurutmalık yetiştiricilik yerine kaliteli çeşitlerde sofralık üretime dönük yetiştiricilik desteklenmelidir. Kayseri bu yönü ile sahip olduğu ekolojiler sayesinde ülkemizin birçok noktasında farklı meyve türleri ile yapılan yetiştiricilik açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Kayseri de mevcut iklim yapısının kışların oldukça sert ve soğuk yaz aylarında ise kurak ve sıcak olması bazı meyve türlerinin yetiştiriciliği açısından sınırlayıcı bir unsur olsa da sulama olanaklarının artması ve bunların yanı sıra yapılan baraj ve göletler nedeniyle iklimde meydana gelen ve gelmeye de devam eden yumuşama meyve yetiştiriciliği için uygun ekolojilerin oluşmasına devam ettirmektedir. Bunun yanı sıra Kayseri nin bulunduğu Kızılırmak ve Sarımsaklı suyu ile Seyhan havzasında yer alan Zamantı ırmağı bölgesinde ekolojiyi etkileyen önemli akarsulardır. İklimsel veriler açısından incelendiğinde tipik karasal iklim özellikleri ile karşılaştığımız Kayseri nin ortalama toplam yağış miktarı 396,5 Kg/m 2 dir. Ortalama güneşleme süresi 81,6 saattir. Yağışların daha çok sonbahar, kış ve ilkbahar aylarında yoğunlaşmasının özellikle nisan ve mayıs aylarında bir hayli artış görünmektedir. Ocak ve şubat aylarında eski değerlerde seyreden ortalama sıcaklık değerleri yaz aylarında 22,5 C ye kadar yükselmektedir. Ekstrem yıllarda en düşük sıcaklıkların 28,4 C ye en yüksek sıcaklıkların ise 40,7 C ye ulaştığı saptanmıştır. Kızılırmak ve Seyhan havzasında yer alan Kayseri de özellikle çöküntü havzalarının tabanlarında yer alan ovalar, verimli alüviyal topraklarla kaplıdır. İl genelinde genellikle kırmızı kahverengi toprak yapısı ile karşılaşılmaktadır. Doğal bitki örtüsü çayır olan bu tip toprakların büyük bölümü nadaslı kuru tarımda, bağ bahçe tarımına ayrılmıştır. Toprak yapısı birçok meyve türünün yetiştirilebilmesine olanak sağlayacak niteliktedir. Bazı noktalarda toprak ph sinin yüksekliği bu duruma hassaslığı olan tür veya çeşitler için kloroza neden olabilmektedir. Develi ovasında toprak yapısının hidromorfik olması neden ile iyi drenaj yapılan arazilerde besin maddelerince zengin yetiştirme alanları olanakları oluşmaktadır. Ancak bu alanda tuzluluğun arttığı bazı noktalarda mevcuttur bu nedenle Develi Ovası içerisinde diğer yerler de olduğu gibi mutlaka toprak analizi yapılması gerekmektedir. Yerlere yapılan yetiştiriciliklerde önekli oranda tuz oranı ortaya çıkmaktadır. Kayseri ve yöresi Erciyes Dağının volkanik hareketlerinin sonucu ortaya yaydığı volkanik bir tabaka üzerindedir. Erciyes in çevreye yaydığı magmadan meydana gelen bu toprak yapısı volkanik tüf olarak adlandırılmakta hava nemini tutması ile önem kazanmaktadır. Bu neden ile Kayseri yöresinden özellikle Erciyes dağı çevresinde kuraklığa dayanıklı birçok yabani tür kolaylıkla yetiştirilmekte, susuz yetiştirilebilen farklı türlere ait kültür çeşitleri de bu noktada değerlendirilebilmektedir. Özellikle bağ ve kayısı yetiştiriciliği yörede susuz olarak kolaylıkla yapılabilmektedir. Yabani türler içinde ahlâtlar da kültür armut çeşitleri ile aşılanarak değerlendirilebilmektedir.

3 3. MEVCUT MEYVECİLİK VE GELİŞME DURUMU Kayseri özellikle gelişmiş sanayi yatırımları ve geleneksel ticaret anlayışı gereği oldukça güçlü bir ekonomiye sahip olmasına rağmen özellikle meyvecilik konusunda oldukça gerilerde kalmış bir il olarak karşımıza çıkmaktadır. Bugüne kadar özellikle iklim özellikleri itibariyle birçok meyve türünün yetiştirilemeyeceği önyargısını taşıyan Kayseri, benzer ekolojik özelliklere sahip illerde yapılan meyve yetiştiriciliklerinden son yıllarda etkilenerek bir takım gelişmeler gösterse de, mevcut potansiyeli ve alt yapısı düşünüldüğünde bu özelliklerin yeterince değerlendirilemediği görülmektedir. Son yıllarda özellikle Niğde gibi elma yetiştiriciliğinin yaygın olduğu bir yöreye yaygın olduğu bir yöreye yakınlığı nedeni ile Kayseri de elma üretiminin düzenli olarak artırıldığı görülmektedir yılı TÜİK verileri incelendiğinde mevcut durum adet olan meyve veren elma ağacı sayısının yanı sıra adet meyve vermeyen elma ağacı görülmektedir. Bu ağaçlarında meyve vermeye başladığı göz önüne alındığında ton olan kayseri elma üretiminin tahmini olarak ton civarında bir artış göstereceği ortadır. Ancak özellikle bazı yöreler de eski çeşitlerle kurulmuş yaşlanmış bahçeler ortadan kalkarken, bir taraftan da yeni çeşitlerle bahçeler oluşturulmaya devam etmektedir. Böylece üretim daha çok yeni ve güncel çeşitlerle yapılmaktadır. Üretim artışının düzenli olduğu ve Türkiye elma üretiminin geldiği nokta göz önünde bulundurulduğunda ürünün depolanması ve Pazar süresinin uzatılması daha da önemli bir konuma geldiğinden soğuk hava deposu sayısı, üretimi takiben arttırılmalı ve bu tür yatırımlar teşvik edilmelidir. Elmanın dışında yumuşak çekirdekli meyve türleri arasında önemli bir yer alan armut son yıllarda piyasada oluşan talebe rağmen, ateş yanığı hastalığından (Erwinia amylovora) dolayı üretimi sınırlanan Kayseri ve yöresinde üretim ve fidan dikim miktarı bakımından ele alındığında artış gösteren türler arasında yer almıştır. Mevcut durumda 2009 yılı verilerine göre adet meyve veren armut ağacının yanında adet meyve vermeyen armut ağacı bulunması bu türün yetiştiriciliğine olan ilginin artışının en önemli göstergelerinden birisidir. Bu ağaçların verime yatması durumunda armut üretimi 2 katından daha fazla bir noktaya ulaşacaktır. Ayrıca bölgede iklim ve toprak yapısı gereği yabani ahlat ağaçlarının doğal ortamda kolayca yaşamını sürdürebilmesi, bu yabani türün üzerine aşılanan armutlardan elde edilen üretiminde zamanla artmasına neden olmaktadır. Bu türde Pazar istekleri gözden kaçırılmadan çeşit seçimi yapılması ele alınması gereken en önemli konular arasındadır. Yörede yetiştiriciliğine önem verilen meyve türlerinden biriside kayısı ve zerdalidir. Son zamanlarda özellikle Yeşilhisar ve Yahyalı dolaylarında artan sofralık kayısı yetiştiriciliği ile üretim miktarı bir hayli yükselmiştir. Kayseri ve yöresinde mevcut toprak yapısının susuz ortamlarda kayısı yetiştiriciliğine imkân tanıması nedeni ile uzun yıllar kapama bahçe tesisinden ziyade özelikle bağ alanlarının kenarlarında çit bitkisi olarak yoğun kayısı yetiştiriciliğinin yapıldığı görülmektedir ancak bu yetiştiricilik aşılı köklü fidan dikiminden ziyade mevcut kayısı ağaçlarından elde edilen tohumların ekilmesi ile ortaya çıkan aşısız zerdalilerden yapıldığından, kalite ve verim konusunda çok ciddi sıkıntılar bulunmaktadır. Hastalık ve zararlılarla mücadele yapılmaması da bu sıkıntıların artmasına neden olan önemli bir faktördür. İlkbahar geç donlarının da etkisi göz önünde bulundurulduğunda tarımsal ekonomi bakımından 2. ve 3. Bölge olarak nitelendirilen kısa ve orta vejetasyon dönemine sahip yerlerden ziyade, vejetasyon dönemi daha uzun ve nispeten daha ılıman hatta mikro klima özelliği gösteren alanlara kayısı yetiştiriciliğinin kaydırılması ve bu bölgelerde geliştirilmesi, yöre üreticisi için iyi bir gelir kaynağı oluşturacaktır.

4 Özellikle zerdali yetiştiriciliğinin bahsi geçen tarımsal ekolojilerde de oldukça yaygın şekilde yapılması, yıllara göre zerdali üretim değerlerinde çok önemli oranlarda iniş çıkışlara neden olmaktadır. Sofralık kayısı yetiştiriciliğinin yaygınlaştırıldığı alanlarda Pazar isteklerinin karşılanması açısından yeni yerli ve yabancı çeşitlerin kullanılması oldukça önemli bir avantaj sağlayacaktır. Kayseri de geçmişten bugüne en önemli oranda üretim kaybı eriklerde görülmektedir yılı itibari ile 557 tona kadar düşen erik üretimi kendini yenileme çabası içinde görülmektedir. Son yıllarda özellikle dış piyasalardan talep edilen kurutulmuş erik, yörenin alışık olduğu kurutmalık üretim deseni ve özellikle Nevşehir ve yöresinde yetiştiriciliği bilinen oldukça etli ve kaliteli kurutmalık erik çeşitlerinin varlığı, nasıl bir erik yetiştiriciliğinin dikkate alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Kayseri de özellikle Yahyalı ve civarında yaygınlaşan kiraz yetiştiriciliği de Kayseri nin meyve üretim değerleri içerisinden önem verilmesi gereken konulardan birisidir. Özellikle Avrupa piyasalarında oluşan (Türk kirazı) imajı nedeniyle ortaya çıkan kiraz talebini karşılamaya yönelik olarak birçok ilde yeni yatırımlar yapılmaya başlanmıştır. Kayseri kiraz yetiştiriciliği için uygun ekolojisi ile ileriye dönük önemli getiriler sağlayabilecek bir konumdadır. Bu noktada kiraz konusu devlet desteği ile teşvik edilmeli, özellikle yüksek rakımlarda geççi kiraz üretimine önem verilmelidir. Toplam 933 tonluk kiraz üretimi yeni dikilen bahçeler ile birlikte yaklaşık %30 artış gösterecektir. Kiraz yetiştiriciliğinde hedefler doğru konulmalı çeşit ve tozlayıcı seçimlerine dikkat edilmelidir. Kayseri, Kırşehir in Kaman ilçesine yakınlığı nedeniyle son zamanlarda ceviz yetiştiriciliği ne yatırım yapan illerden birisi olmaya adaydır. Ceviz çevre koşullarından bir hayli etkilenen yapısı gereği bahçe tesisi sırasında dikkatli olunması gereken türler arasında yer alır. Ayrıca son zamanlarda özellikle orman arazilerinin ıslah edilmesi amacı ile bu arazilerin uzun süreli kiralanması, kıraç ağaçlandırılması gündeme getirilmiş ve badem yetiştiriciliğine talep oluşmasına neden olmuştur. Özellikle susuz yetiştiricilik yapmak isteyen üreticilerin kıraç bitkisi olarak gördükleri bademlerin, son yıllarda yabancı kökenli geç çiçek açan kaliteli çeşitlerle üretilmesi ve iyi bir gelir kaynağı olması, susuz yetiştiricilik yapmak isteyen üreticilerin de dikkatini çekmektedir. Ancak gözden kaçınılmaması gereken konu bu çeşitlerin susuz koşullarda yetiştirilmemeleri durumunda istenilen verim ve kalitenin sağlanmayacağıdır. Ayrıca aşılı köklü olarak üretilen badem fidanları susuz koşullarda yetiştirilmek istense bile, en az bir iki yıl bu fidanlar sulanmalıdır. 4. SONUÇ Ülkemiz de meyve yetiştiriciliğinin yaygınlaştığı ve özellikle bazı spesifik ürünlerin yoğun bir şekilde yetiştirildiği ve hatta dünyada tekel olduğumuz bu ürünlerin yetiştirildiği bölgelerde nasıl yaygınlaştırıldığı irdelenirse, bu durumun arkasında kendisini yenilemiş bilgiye donatmış konusunda uzman Ziraat Mühendislerinin ve bu konularda araştırma yapan Kamu Kurum ve Kuruluşlarının olduğu görülecektir. Bu nedenle kurulacak meyve işletmelerinin uzman ekipler tarafından kontrollü ve denetimli olarak kurulması bu alanda yapılacak yatırımların uygun şekilde yapılmasına imkan sağlayacaktır. Üreticilerimizin eski alışkanlıklarını bırakarak bilgiye ve araştırmaya dayalı üretim araçlarını kullanarak yatırım yapmaları hem üretim aşamasında hem de pazarlama aşamasında

5 karşılaşılabilecekleri sorunları askeri seviyeye indirmiş olacak ve kendi ekonomileri yanında ülke ekonomilerine katkı sağlamış olacaktır. Bu yapılan çalışmalar neticesinde kurumumuz tarafından aşağıdaki önerilerin uygulanması ilimizdeki meyveciliğe katkı sağlayacaktır. 1. Meyveciliği geliştirmek için Tarım Daire Başkanlığına yapılacak olan ek bütçeden ,00-TL kaynak aktarılması. 2. İlçelerden gelecek olan meyve projelerinin bütçemiz nispetinde uygulama yapılması. 3. Proje uygulanacak yerlerde öncelikle eğitim kursları açılması, meyvecilik bilinci kazandırılması. Projeye katılacak kişilerin kurs ve eğitim alma zorunluluğu getirilmeli. 4. Yapılacak bahçelerde çeşit ve fidan seçimi teknik kişilerin seçeceği fidanların getirilmesi sağlanmalı. Pazar şansı olan çeşitler temin edilmeli. 5. Organik üretim yapacak üreticilerin desteklenmesi. 6. Oluşacak don vurma ve hastalıklara karşı mevcut meyvecilik yapan bölgelerde erken uyarı istemleri kurulmalı. 7. Sivil toplum örgütleri ve diğer kuruluşlarla ortak projeler yapılmalı. Yapılan talepler imkânlar ölçüsünde desteklenmeli. Yüce Meclisin takdir ve bilgilerine arz ederiz. Başkan Başkan Vekili Üye İbrahim ÜLKER Mehmet ERKEK Ali TİPİ Üye Mehmet Akif BAŞER Üye Nebi AKKUŞ