ANKARA (AYAŞ) KOŞULLARINDA ORGANİK ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ

Transkript

1 NKR (YŞ) KOŞULLRIND ORGNİK ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ Mehet POLT 1, Menşure ÇELİK 2 1 Süleyn Deirel Üniv. Zirt Fkültesi hçe itkileri ölüü, Isprt 2 nkr Üniv. Zirt Fkültesi hçe itkileri ölüü, nkr ÖZET u rştır yıllrınd nkr Üniversitesi Zirt Fkültesi yş hçe itkileri rştır ve Uygul İstsyonu nd yürütülüş ve değişik orgnik uygullrın frklı iki çilek çeşidinde veri ile zı klite kriterlerine etkileri ineleniştir. rştırd Cros ve Fern çeşitlerine it frigo fideler kullnılıştır. Frklı orgnik uygullr ypıln prsellerde yetiştirilen itkilerde veri ve zı klite kriterleri kıındn ölçüler ypılıştır. Sonuç olrk, zot uygulsındn sonr en yüksek değerleri gösteren yeşil güre-çiftlik güresi-huik sit-orgnik güre uygulsının nkr ekolojik koşullrınd orgnik çilek yetiştiriiliği ypn üretiilere önerileileeği sptnıştır. nhtr Kelieler: Çilek, orgnik trı, nkr RESERCHES on ORGNİC STRWERRY GROWİNG in NKR (YŞ) STRCT This study ws onduted t yş Hortiulturl Reserh Centre. The effet of different orgni plition on yield, soe qulity preters were investigted. Frigo seedlings of Cros nd Fern strwerry ultivrs were plnted. Yield nd se qulity preters of plnt grown with different pplition t different plots were esured. s result followed y nitrogen pplition, the highest vlues were otined fro green nure-fryrd nure-hui id-orgni fertilizer pplition nd n e suggested to orgni strwerry growers in nkr. Key Words: Strwerry, Orgni griulture, nkr GİRİŞ Trı, yüzyıllr oyun insnoğlu ile irlikte değişie uğrıştır. vrup Topluluğu nun kurulsı ve uyguldığı trısl desteklee politiklrı ile, pestisitlerin ve kiysl gürelerin kullnıının öne kznsı u gelişeye ktkıd ulunuştur. Özellikle hızlı nüfus rtışı ile irlikte, li yıllrd trıd eydn gelen değişide sdee veri rtışı hedefleniş, sentetik, kiysl trı ilçlrı ve inerl gürelerin kullnıı rtıştır (non. 2005) nk u girdilerin çlık sorunun çözü getirediği, ksine doğl dengeyi ve insn sğlığını ozduğu görüldüğünde, konvnsiyonel trı yönteine lterntif ryışlr şltılış ve u süreçte ekolojik trı gündee geliştir. lterntif ir trı sistei oln ekolojik trı, ülkeizde de yılrınd ithltçı firlrın istekleri doğrultusund, ihrt yönelik olrk şlış ve gittikçe öne kznıştır (ksoy ve ltındişli 1998). Öneleri ithltçı ülkelerin u konudki evzutın uygun olrk ypıln üreti ve ihrt, 1991 yılındn sonr vrup Topluluğunun Yöneteliği doğrultusund dev ediliştir (noni 2005). Son olrk trihinde kul edilen Orgnik Trı Knunu, trih ve syılı resi gzetede yyınlnrk yürürlüğe giriştir. Doktor tezinden üretiliştir.

2 Ülkeizde giderek rtn çilek yetiştiriiliği ile, yılı verilerine göre ton çilek üretilektedir (noni 2005). Yüksek fiyttn pzrlnilesi nedeniyle çilek yetiştiriiliğinde iri lndn elde edilen kznç, diğer ürünlerin irçoğun göre dh yüksek olktdır (ğoğlu 1986). Ypıln ıslh çlışlrı syesinde, pek çok ölge koşullrın dpte olilen çilek, lterntif ürün olrk giderek dh fzl öne kznktdır. ununl irlikte ekolojik yöntelerle ypıln yetiştiriiliği, geleneksel yetiştiriiliğe ornl dh srflı ve zhetli ir uygul olrk ifde edilektedir. Genel olrk orgnik uygullrl elde edilen ürün, klite ve iktr kıındn geleneksel çilek yetiştiriiliğinin seviyesine ulşktdır (Er 1999). Çileğin orgnik yetiştiriiliğinde, üreti liyetlerine eklenen srflr, liyetleri rtırktdır (Güleryüz vd. 2001). Ekolojik yöntelerle çilek yetiştiriiliğine ilgi gün geçtikçe rtrken, pzr pyı d üyüektedir (noni 1999). Dünyd topl çilek üretiinin thinen % 4.8 i ekolojik yöntelerle yetiştirilektedir (noni 1999). u çlış ile insn eslenesinde öneli ir yeri oln ve ülkeizin heen her yöresinde şrı ile yetiştirilen ir eyve türü oln çilek için orgnik yetiştiriiliğin nkr (yş) koşullrınd uygulnsı olnklrı rştırılıştır. MTERYL VE YÖNTEM itkisel teryl olrk Cros ve Fern çilek çeşitleri kullnılış ve frigo fideler ile 2 yıl teuz yı şınd yz dikii ypılıştır. Deneede şğıdki uygullr yer veriliştir; U-I ) Kontrol (Hiçir uygul ypılıştır) U-II ) Konvnsiyonel yetiştiriilik (300 pp/itki onyu nitrt ) Orgnik güre uygullrı U-III ) Yeşil güre (16 kg/d)+çiftlik güresi (3 t/h)+huik sit (%12)(%0.2)+Orgnik güre (60l/d) U-IV ) Çiftlik güresi+huik sit+orgnik güre U-V ) Huik sit+orgnik güre U-VI ) Çiftlik güresi+yeşil güre Frigo fideler 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 30 fide olk şekilde, tesdüf prselleri denee desenine göre, 60 genişliğindeki surlr 25 sır üzeri, 30 sır rsı rlıklrl dikilişlerdir. Çilek itkilerinde şğıd elirtilen gelişe, veri ile eyvelerdeki zı klite kriterleri 2 yıl süre ile ineleniştir. 1. Gövde syısı (det/itki) 2. Yprk syısı (det/itki) 3. Çiçek syısı (det/itki) 4. itki şın veri (g/itki). 5. Meyve ğırlığı (g) Elde edilen sonuçlr isttistiki olrk Mintop pket progrınd değerlendiriliş ve frklı gruplr Dunn çoklu krşılştır testi ile elirleniştir. ULGULR VE TRTIŞM Gövde syısı (det/itki) Her iki yıld d teuz yınd dikilen fidelerde gövde syılrı Çizelge 1 ve Çizelge 2 de veriliştir. Çilekte verile gövde ve yprk syısı ile yprk iriliği rsınd pozitif ir ilişki ulunktdır (ğoğlu 1986, Kşk vd. 1986, Önl ve Tnrısever 1992). Uygun olyn kı koşullrı ynınd diki znının geikesiyle gövde syısınd zlnın olduğu d ifde edilektedir (Çelik ve Kurnz 1992). kdeniz ölgesinde ypıln çlışlr göre (Özgüven ve Yılz 2003), nkr koşullrınd gövde syısının dh z olduğu görülektedir. nk Srıoğlu (1994), Yönte (1996) ve vşr (1996) ın nkr koşullrınd gerçekleştirdikleri çlışlrd d çeşitlere göre değişekle irlikte, ilk ürün yılınd gövde syısının 1 4 det rsınd değiştiği ve 2. ürün yılınd gövde syısınd rtışın olduğu ifde edilektedir. Örneğin Yönte (1996) e göre, Tufts çeşidinde ilk diki yılınd 2.1 det/itki oln gövde syısı, 2. ürün yılınd det/itki olrk sptnıştır. yş koşullrınd gerçekleştirilen u çlışd uygullrın olulu etkileri sptnış ve yeşil güre-çiftlik güresi-huik sit-yprk güresi uygulsı ile zotlu güre uygulsı gövde syısını özellikle ikini yıl dikilerinde isttistiki önede rtırıştır. Gövde syısı u uygullrd sırsıyl 3.60 det/itki ve 3.40 det/itki olrk sptnıştır (Çizelge 2). Yönte (1996) in ulgulrın prlel olrk her iki çeşitte de 2. ürün yılınd gövde syılrı 1.

3 ürün yılındn yüksek oluştur (6.03 det/itki ve 5.82 det/itki). nk rştırıının ildirdiği değerlere (11.67 det/itki) ulşılıştır. Çizelge 1. Cros ve Fern çeşitlerinde 1. yıl dikiinde gövde syılrı (det/itki) C 2003 Çizelge 2. Cros ve Fern çeşitlerinde 2. yıl dikiinde gövde syılrı (det/itki) C ** Fern * *: ynı stırd frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.01) **: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) Yprk syısı (det/itki) UYGULMLR I II III IV V VI OR T y** 2.45 ** x 6.03 ** Fern 2003 y x ORT. * *: ynı stırd frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.01) **: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) UYGULMLR U-I U-II U- III U- IV U- V U- VI itki şın elirlenen yprk syılrı Çizelge 3 ve Çizelge 4 de veriliştir. Çilekte çiçek touruklrı yprk koltuklrınd eydn gelektedir (ğoğlu 1986). u nedenle yprk syısı, gövde syısın ğlı olrk slkı syısı potnsiyelinin ir göstergesidir (Dn 1980, Srıoğlu 1994). Çlışızd her iki yıld d uygullrın yprk syısın etkileri öneli ulunuş ve irini yıl dikiinde yeşil güreçiftlik güresi (51.04 det/itki), ikini yıl dikiinde ise yeşil güre-çiftlik güresi-huik sit-yprk güresi uygulsı (36.07 det/itki) en yüksek yprk syısın neden oluştur (Çizelge 3 ve 4). Yprk syılrı ynı çeşitler ols d Yönte (1996) e göre dh yüksek olrk sptnıştır. rştırıı en fzl yprk syısını 1. diki znınd (teuz yı) elirleiş ve örneğin liso çeşidinde yprk syısını 15.2 det/itki olrk sptıştır. Çiçek syısı (det/itki) Ortl çiçek syılrı Çizelge 5 ve Çizelge 6 d veriliştir. Çilek çeşitlerinde çiçek syılrının, veriin thin edilesinde dikkte lınileek öneli ir kriter olduğu rştırıılr ifde edilektedir (Strik nd Prtor 1988). Uygullrın çiçek syısı üzerine etkileri çeşitlere göre değişekle erer öneli ulunuş ve zotlu güre uygulsı ile yeşil güre-çiftlik güresi-huik sit-yprk güresi uygulsı en yüksek değerleri oluşturuştur. nk çiçek syılrı Yönte (1996) in ulgulrın göre oldukç z syıd gerçekleşiştir. Örneğin Yönte (1996), en z çiçek syısını det/itki olrk liso çeşidinde sptıştır. ulgulrıız göre her iki çeşitte de çiçek syısı hiçir uyguld u syıy ulşıştır. itki şın veri (g/itki) itki şın ortl veri değerleri Çizelge 7 ve Çizelge 8 de veriliştir. irini yıl dikiinde Cros çeşidi Fern çeşidinden dh yüksek veri değeri gösterse de çeşitler rsındki frk isttistik çıdn öneli olıştır. Cros çeşidinde zotlu güre uygulsı ve yeşil güre-çiftlik güresi-huik sit-yprk güresi uygulsı veri çısındn ilk iki sıryı lırken, hiçir güreleenin ypıldığı uygul son sırd yer lıştır. Fern çeşidinde ise uygullr rsındki frklr öneli ulunıştır. İkini yıl dikiinde uygullr rsındki frklr öneli ulunuş ve zotlu güre uygulsı ile yeşil güre-çiftlik güresi-huik sit-yprk

4 güresi uygulsı en yüksek veri değerlerine ship oluştur. unlrı yeşil güre-çiftlik güresi uygulsı izleiş, son sırd yine gürelee ypılyn uygul yer lıştır. Diğer ütün uygullrd her iki çeşitte ynı grup içerisinde yer lırken zotlu güre uygulsı ve yeşil güre-çiftlik güresi-huik sit-yprk güresi uygulsınd çeşitler rsındki frk isttistik çıdn öneli oluştur. Fern çeşidi (sırsıyl g/itki ve g/itki) Cros çeşidine (sırsıyl g/itki ve g/itki) göre dh fzl ürün veriştir. rştır ulgulrı, itki şın veri değerlerinin kdeniz ölgesinde ypıln çlışlrdn elde edilen değerlerden dh düşük olduğunu gösterektedir (Özgüven vd. 1996). nk nkr koşullrınd, dh yüksek oln ikini yıl dikii veri değerlerinin Srıoğlu (1994) ve Yönte (1996) trfındn ypıln çlışlrdn elde edilen sonuçlr ykın değerlerde olduğu görülektedir. Çizelge 3. Cros ve Fern çeşitlerinde 1. yıl dikiinde yprk syılrı (det/itki) C UYGULMLR I II III IV V VI ORT. y** ** X ** Fern 2003 Y X ORT. * *: ynı stırd frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.01) **: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.01) Çizelge 4. Cros ve Fern çeşitlerinde 2. yıl dikiinde yprk syılrı (det/itki U-I U-II U-III U-IV U-V U-VI C ** Fern *: ynı stırd frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) **: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.01) Meyve ğırlığı (g) Meyve ğırlıklrı Çizelge 9 ve 10 d veriliştir. Meyve iriliği diğer eyve türlerinde olduğu gii çilekte de ir çeşit özelliği olkl irlikte, Kşk vd. (1986) yptıklrı çlışd, yz dikiinde 10.5 g ğırlığın ship eyveleri iri eyve olrk nitelendirişlerdir. Çlışızd irini yıl dikiinde yılxçeşit interksiyonu, ikini yıl dikiinde ise uygullr ve çeşitler rsındki frklr isttistik çıdn öneli ulunuştur. 2. yıl dikilerinde eyve ğırlığı irini yıl göre dh yüksek değerde gerçekleşiş ve Cros çeşidi dh iri eyveli ir çeşit olrk sptnıştır (Çizelge 10). Uygullr rsınd eyve ğırlığı kıındn sptnn frklılıklr 2. yıl dikilerinde isttistiki olrk öneli ulunuş ve zotlu güre uygulsı (10.31 g) ilk sırd yer lıştır. Cros çeşidinde

5 zotlu güre uygulsı ile eyve ğırlığı g ulşıştır. u uygulyı yine yeşil güreçiftlik güresi-huik sit-yprk güresi uygulsı izleiştir (ikini yıl 9.31 g). irini yıl dikilerinde yeşil güre-çiftlik güresihuik sit-yprk güresi uygulsı (5.97 g) zotlu güre uygulsın (5.20 g) göre dh iri eyve oluşturs d isttistik çıdn öneli olış, hiçir güreleenin ypıldığı uygul son sırd yer lıştır (Çizelge 9). Cros ve Fern çilek çeşitlerinde eyve ğırlığı değerleri, Srıoğlu (1994) ve Yönte (1996) in ulgulrı ile enzerlik gösterektedir Çizelge 5. Cros ve Fern çeşitlerinde 1. yıl dikiinde çiçek syılrı (det/itki) U-I U-II U-III U-IV U-V U-VI ORT. Cros x*** Fern ** ** ** ** ** ** * * ORT *: ynı stırd frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) **: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) ***: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.01) Çizelge 6. Cros ve Fern çeşitlerinde 2. yıl dikiinde çiçek syılrı (det/itki) Cros Fern U-I U-II U-III U-IV U-V U-VI ** ** ** ** ** ** *: ynı stırd frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) **: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) y rştır sonuçlrın göre, zotlu güre uygulsının ilk sırd yer ldığı, unu yeşil güre-çiftlik güresi-huik sit-orgnik güre uygulsının izlediği (U-III), kontrol un ise son sırd ulunduğu görülektedir. zotlu güre uygulsı ile itkisel özellikler ve un ğlı olrk veri değerinde rtışlr gerçekleşektedir.. nk, u çlışnın ı oln orgnik yetiştiriilik çısındn, yeşil güreçiftlik güresi-huik sit-orgnik güre uygulsının zotlu güre uygulsındn sonr geldiği elirleniştir. u nedenle, son yıllrd hızl rtn syıdki orgnik trı ypn üretiilere, nkr (yş) koşullrınd, orgnik güre olrk yeşil güre-çiftlik güresi-huik sit-orgnik güre uygulsının önerileileeği görülektedir.

6 Çizelge 7. Cros ve Fern çeşitlerinde 1. yıl dikiinde veri (g/itki) U-I U-II U-III U-IV U-V U-VI ORT. Cros 2003 ** ** ** ** ** ** * Y** Y** X** Y** Y** Y** ** ** ** ** ** ** * X X X X X X Fern * x** x** x** x** x** x** n n * y y y y y y ORT *: ynı stırd frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) **: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) Çizelge 8. Cros ve Fern çeşitlerinde 2. yıl dikiinde veri (g/itki) Cros Fern U-I U-II U-III U-IV U-V U-VI ** ** ** ** ** ** *: ynı stırd frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) **: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05) Çizelge 9. Cros ve Fern çeşitlerinde 1. yıl dikiinde eyve ğırlığı (g) Cros U-I U-II U-III U-IV U-V U-VI ORT. * * Fern * M* N ORT *: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.05)

7 Çizelge 10. Cros ve Fern çeşitlerinde 2. yıl dikiinde eyve ğırlığı (g) U-I U-II U-III U-IV U-V U-VI Cros ** Fern *: ynı stırd frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.01) **: ynı sütund frklı hrf ile gösterilen ortllr rsındki frklr isttistiksel çıdn önelidir (p<0.01) KYNKLR ğoğlu, Y.S Üzüsü Meyveler. nkr Üniversitesi Zirt Fkültesi Yyınlrı: 984, 377 s, nkr. ksoy, U. ve ltındişli, Ekolojik (Orgnik, iyolojik) Trı. Ekolojik Trı Orgnizsyonu Derneği, 125 s, İzir. noni Siene News riefs Septeer 25. p noni ETO we syfsı. noni Trı knlığı we syfsı. vşr, S nkr koşullrınd çilekte yz dikiinin yıllr göre veri ve klite üzerine etkileri. Yüksek Lisns Tezi, 76 s, nkr. Çelik, H. ve Kurnz, Ş Ssun ekolojik koşullrınd çileklerde yz diki znının elirlenesi üzerine ir rştır. Türkiye I. Ulusl hçe itkileri Kongresi, , ornov, İzir. Dn, M.N The strwerry plnt nd its environent. Pro III, Strwerry Shool, p Er, C Orgnik trı ders notlrı (sılış), nkr Üniv. Zirt Fkültesi, nkr. Güleryüz, M., Ertürk, Y. ve Pırlk, L Çilek yetiştiriiliğinde orgnik uygullr ve ekolojik çilek yetiştiriiliği. Türkiye 2. Ekolojik Trı Sepozyuu, , ntly. Kşk, N., Yıldız,.I., Pydş, S., içii, M., Türeiş, N. ve Küden, Türkiye için yeni zı çilek çeşitlerinin dn d yz ve kış diki sisteleriyle örtü ltınd yetiştiriiliğinin veri, klite ve erkenilik üzerine etkileri. Doğ, Türk Trı ve Ornılık Dergisi, 10 (1): Önl, M.K. ve Tnrısever, Çileklerde zı vegettif ve genertif özellikler rsındki koreltif ilişkiler üzerine rştırlr. Türkiye I. Ulusl hçe itkileri Kongresi, , ornov, İzir. Srıoğlu, K zı çilek çeşitlerinin nkr koşullrın dptsyonu. Yüksek Lisns Tezi. nkr Üniversitesi Zirt Fkültesi hçe itkileri ölüü, nkr. Strik,.C. nd Prtor, J.T Yield oponent nlysis of strwerry genotypes differing in produtivity. J. er. So. Hort. Si. 113(1): Yönte, N.G zı çilek çeşitlerinde yz diki znlrının veri ve kliteye etkisi. nkr Üniversitesi Zirt Fkültesi Yüksek Lisns Tezi, nkr.