BALKANLARDA GELECEK TASAVVURU KÜLTÜR, SÝYASET, ÖRGÜTLENME VE ÝÞBÝRLÝÐÝ ALANLARI

Transkript

1

2 BALKANLARDA GELECEK TASAVVURU KÜLTÜR, SÝYASET, ÖRGÜTLENME VE ÝÞBÝRLÝÐÝ ALANLARI BANDROL UYGULAMASINA ÝLÝÞKÝN YÖNETMELÝÐÝN 5. MADDESÝNÝN 2. FIKRASINA GÖRE BANDROL TAÞIMA ZORUNLULUÐU YOKTUR.

3 Kitabýn Adý Balkanlarda Gelecek Tasavvuru Kültür, Siyaset, Örgütlenme ve Ýþbirliði Alanlarý Yayýna Hazýrlýk ÝHH Araþtýrma Yayýnlar Birimi Türkçe Editör: Ümmühan Özkan Ýngilizce Editör: Selda Þen Kapak Tasarým & Sayfa Düzeni nuhungemisi Baský - Cilt Mavi Ofset 1. Baský, Ekim 2008

4 BALKANLARDA GELECEK TASAVVURU KÜLTÜR, SÝYASET, ÖRGÜTLENME VE ÝÞBÝRLÝÐÝ ALANLARI

5 ÝÇÝNDEKÝLER / CONTENTS Takdim....7 Foreword....9 Neden Balkan Sempozyumu On the Purpose of Balkan Symposium TEBLÝÐLER - PAPERS Balkanlarda Ýslam'ýn Geleceði ve Birlikte Yaþam / SELÝM MUÇA Future of Islam in the Balkans and Coexistence / SELIM MUCA Makedonya'da Müslümanlarýn Dinî Yaþayýþýnýn Organize Edilmesi / SÜLEYMAN RECEBÝ...23 Organization of Religious Life of Muslims in Macedonia / SULEYMAN RECEBI Bulgaristan Müslümanlarýnýn Dinî Yapýlanmasý ve Sorunlarý / MUSTAFA ALÝÞ Problems and Religious Organization of Bulgarian Muslims / MUSTAFA ALIS Balkanlarda Ýslam'ýn Geleceði ve Birlikte Yaþam / MUAMMER ZUKORLÝÇ The Future of Islam in the Balkans and Coexistence / MUAMMER ZUKORLIC Yeni Sosyoekonomik Ortamda Karadað'daki Müslümanlarýn Geleceði / RIFAT FEYZÝÇ The Future of the Muslims in Montenegro under New Socio-Economic Conditions / RIFAT FEJZIC...61 Balkanlarda Ýslam'ýn Geleceði ve Birlikte Yaþam / ÝBRAHÝM ÞERÝF The Future of Islam in the Balkans and Coexistence / IBRAHIM SERIF Batý nýn Muhammed Ýkbal i: Aliya / PROF. DR. CEMALETTÝN LATÝÇ Iqbal from the West: Alija / PROF. DZEMALUDIN LATIC Tarihi ve Kültürel Perspektiften AB'nin Balkan Kimliðinin Oluþumu Üzerindeki Etkisi / Dr. MÝLAZÝM KRASNÝQÝ The Influence of the European Union on the Balkan Identity / DR. MILAZIM KRASNIQI AB Süreci: Entegrasyon mu, Asimilasyon mu? / PROF. DR. NAZMI MALIQI The EU Process: Is it Integration or Assimilation? / PROF. NAZMI MALIQI

6 Balkanlarýn Güvenlik Politikasýna AB'nin Etkisi / FUAT RAMÝQÝ The Influence of the EU in the Balkan s Security Policy / FUAD RAMIQI Balkan Devletlerinin Uluslararasý Aktörlerle Ýliþkisi ve AB Sürecinde Türkiye / ABDÝ BALETA Relations of Balkan States with the International Actors and Turkey during the EU Process / ABDI BALETA Balkanlarda Göç Gerçeði ve Bölgeden Türkiye'ye Göçler / H. YILDIRIM AÐANOÐLU Immigration as a Fact in the Balkans and Emigration From the Region to Turkey / H. YILDIRIM AGANOGLU Balkanlarda Misyonerlik Kurumu / AJNÝ SÝNANÝ A Mission Association in the Balkans / AJNI SINANI Ýslam Dünyasý, Türkiye ve Balkanlar Arasýndaki Ýþ Birliði Alanlarý / HALÝL MEHTÝÇ Fields of Cooperation between the Islamic World, Turkey and the Balkans / HALIL MEHTIC Balkan Toplumlarýnýn Önündeki Engelleri Aþmak Ýçin Gerekli Adýmlar / ADNAN ÝSMAÝLÝ The Steps to Overcome the Obstacles before the Balkan People / ADNAN ISMAILI Balkanlarda Sivil Toplum ve Örgütlenme Gerçeði / SÜLEYMAN BAKÝ Civil Society and Organization in the Balkans / SULEYMAN BAKI Tecrit ve Entegrasyon Arasýnda Müslüman Gençlik / TAHÝR ZENELHASANÝ Muslim Youth in the Face of Isolation and Integration / TAHIR ZENELHASANI Örgütlenmede Gençliðin Rolü / HÜSAMEDÝN ABAZÝ The Role of the Youth in Organization / HUSAMEDIN ABAZI SEMPOZYUM KATILIMCILARININ BÝYOGRAFÝLERÝ / BIOGRAPHIES OF THE PARTICIPANTS..279 EKLER - APPENDIX ÜLKELER ve BÖLGELER ÝHH ÝNSANÝ YARDIM VAKFI VE BALKANLAR BASINDAN FOTOÐRAF ALBÜMÜ

7

8 BALKAN SEMPOZYUMU 7 Takdim Balkanlar, tarihte olduðu gibi günümüzde de jeostratejik konumuyla, dünya siyasetine yön veren temel olay ve aktörlerin ilgi odaðý durumunda. 20. yüzyýlýn baþýnda imparatorluklar daðýlýrken Balkan toplumlarý ulus devletlere evrilmenin sancýsýný yaþadý. Yüzyýlýn sonuna gelindiðinde ise, etnik ve dinî temelli çatýþma ve gerilimler, bölgedeki siyasal oluþuma tesir ettiði gibi, bölge halkýnýn yaþamýný da etkiledi. Günümüz konjonktüründe, hemen her alanda uzun yýllardýr devam edegelen hareketliliðin de bir neticesi olarak Balkan toplumlarý siyasi, ekonomik ve kültürel sorunlar yaþamakta; Balkan toplumlarýnýn hem kendi aralarýnda hem kardeþ ülkelerle aralarýndaki irtibatlarýnýn zayýf olmasý bu sorunlarý pekiþtirmekte ve gerek yapýsal sorunlar gerekse irtibazsýzlýk nedeniyle sorunlarýn bölge halkýnýn geleceði için belirleyici olduðu görülmekte. Elinizdeki bu çalýþma, ÝHH Ýnsani Yardým Vakfý tarafýndan düzenlenen, Balkan coðrafyasý ve Türkiye halklarý arasýndaki kültürel hareketlilik, temas ve bilgi akýþýnýn tekrar canlandýrýlmasýna ve bölgede yaþanan siyasi, ekonomik ve kültürel sorunlara dair yakýn ve uzun vadede gerçekleþtirilmesi gereken projelere katkýda bulunmasý hedeflenen, Balkanlarda Gelecek Tasavvuru: Kültür, Örgütlenme, Siyaset ve Ýþbirliði Alanlarý konulu Balkan Sempozyumu'nun tebliðlerinden oluþmaktadýr.

9 8 BALKANLARDA GELECEK TASAVVURU KÜLTÜR, SÝYASET, ÖRGÜTLENME VE ÝÞBÝRLÝÐÝ ALANLARI

10 BALKAN SEMPOZYUMU 9 Foreword Having crucial importance due to its geo-strategic position throughout the history the Balkans is still the center of interest of major events and principal actors that lead world politics. During the process of partition of empires at the end of the twentieth century, Balkan peoples experienced great suffer because of their structural transformation into nation states. In the last decade, ethnic and religious conflicts and confrontations made a significant impact over the lives of the people whereas they had considerable effects on the political formation of the region. Today, Balkan nations experience political, economic and cultural problems as a consequence of years-long instability in all walks of life in the region. Weak relations established both among themselves and between them and their fellow countries deepen these problems. Current situation is highly influential on the future of local people. Present work consists of the papers prepared for the Symposium Envisioning Future in the Balkans: Culture, Politics, Organization and Areas of Cooperation organized by IHH Humanitarian Relief Foundation. The Symposium aims at reviving relations and communication, inciting cultural dynamism between Balkan and Turkish peoples, and intends to contribute into the long run projects regarding political, economic and cultural problems in the region.

11 10 BALKANLARDA GELECEK TASAVVURU KÜLTÜR, SÝYASET, ÖRGÜTLENME VE ÝÞBÝRLÝÐÝ ALANLARI

12 BALKAN SEMPOZYUMU 11 Neden Balkan Sempozyumu ÝHH Ýnsani Yardým Vakfý'nýn kuruluþu, yýllarý arasýnda devam eden ve büyük insani krizlerin yaþandýðý Bosna Savaþý'na dayanmaktadýr. Yugoslavya'nýn bir mozaiði olarak ifade edilebilecek Bosna-Hersek topraklarý içerisinde Sýrp ve Hýrvat topluluklara karþý güç simetrisinden uzak bir savaþa itilen Müslüman Boþnaklar, savaþýn baþýndan sonuna kadar Türkiye halkýný yanlarýnda görmüþler ve moral bulmuþlardýr. Dönemin olumsuz koþullarýna raðmen Türkiye insanýnýn mütevazý imkânlarýyla bir araya getirmiþ olduðu insani yardýmlarýný organize eden ve bu yardýmlarý bölge halkýna bizzat ulaþtýran ÝHH, savaþýn en zor dönemlerinde Saraybosna, Zenitsa ve Zagreb merkezli olarak bölgede yaþanan insani felaketi dindirmek ve mazlum Boþnak halkýnýn haklý direniþini dünyaya duyurmak misyonuyla hareket etmiþtir. Savaþýn akabinde de bölgedeki varlýðýný devam ettiren ÝHH, halkýn yeniden normal hayata dönebilmesi için sosyal kalkýnma merkezli çalýþmalar yürütmüþtür. Balkan coðrafyamýzda Bosna ile baþlayan kýrýlma maalesef son olmamýþ, döneminde Kosova'da, 2001 yýlýnda Makedonya ve Preþevo'da yeni savaþ ve çatýþmalar birbirini takip etmiþtir. Vakfýmýz bu coðrafyalarda da üzerine düþeni yapma gayreti içerisinde olmuþtur. Balkanlar farklý etnik unsurlara ev sahipliði yapmasýna raðmen Osmanlý döneminde nispeten uzun bir barýþ dönemi geçirmiþ, bu coðrafyadaki topluluklar tarihî ve kültürel varlýklarýný Osmanlý Devleti'nin adalet merkezli yönetimiyle devam ettirebilmiþlerdir. Bu dönemde kültürel bir etkileþim de gerçekleþmiþ; Boþnak ve Arnavut topluluklarýn önemli bir kýsmý Müslüman olmuþtur. Osmanlý'nýn zayýflamasýnýn akabinde, dýþ etkenlerin bölge halklarýný dinî ve etnik yakýnlýklarýný da kullanarak etkileri altýna almasýyla uzun süreli savaþlara sürüklenen Balkan topluluklarý, baþta Müslüman unsurlar olmak üzere büyük insani krizler yaþamýþlardýr. Bölgede, katliamlar ve göçler son bir buçuk asýrlýk döneme damgasýný vurmuþtur. Tüm bu tahammülsüz etnik ve dinî merkezli saldýrganlýk, yakýn tarihe kadar devam etmiþ, buna raðmen -Türkiye sýnýrlarý içerisindeki Trakya bölümü hariç- 12 milyon civarýnda bir Müslüman topluluk, tüm Balkan coðrafyasýnda hayata tutunmaya devam edebilmiþtir. Balkan coðrafyasý, Afro-Avrasya'yý tutan stratejik varlýðýyla bugün hâlâ küresel oyuncularýn baþlýca oyun alanýdýr. ABD, AB ve Rusya'nýn bölge politikalarýndaki etkin varlýðý ve Soðuk Savaþ dönemi sonrasýndaki bölge stratejileri bunu doðrulamaktadýr. Bu yönüyle Ortodoks Slavlarýn, Katolik topluluklarýn ve Müslüman halklarýn bulunduðu coðrafyalar bu büyük oyuncularýn dünya politikalarýna yön veren hamlelerine sahne olmaktadýr. Balkan coðrafyasýndaki tarihî, kültürel irtibatlarý ve insani varlýðýyla Türkiye, II. Dünya Savaþý dönemine kadar daha çok iç sorunlarla uðraþmýþ,

13 12 BALKANLARDA GELECEK TASAVVURU KÜLTÜR, SÝYASET, ÖRGÜTLENME VE ÝÞBÝRLÝÐÝ ALANLARI kaotik dünya düzeninde Misak-ý Millî sýnýrlarý içerisinde dünyaya çok da açýk olmayan bir politika takip etmiþtir. Soðuk Savaþ döneminde ise bloklar sisteminin kendi iç kurgusuna teslim olan Türkiye, Balkan coðrafyasýný ihmal etmiþtir. Özellikle eski Yugoslavya coðrafyasýndaki ciddi kýrýlmalarla baþlayan Soðuk Savaþ dönemi sonrasýnda, daha çok soydaþ topluluklara ilgi gösterilmiþtir. Bu dönemlerde gerek bölgesel gerekse küresel aktörler ciddi hamleleriyle, bölgede nüfuz sahibi olma açýsýndan Türkiye'nin oldukça önüne geçmiþlerdir. ÝHH Ýnsani Yardým Vakfý gibi bölgede uzun süredir faaliyet gösteren Türkiyeli sivil toplum kuruluþlarýnýn deneyimleri de göstermiþtir ki, Balkan coðrafyasýnýn hemen hemen tamamý uzun tarihî ve kültürel birlikteliðin mirasýný taþýmakta ve Balkan topluluklarý ülkemizi siyasi ve ekonomik alanlar baþta olmak üzere her vesileyle yanlarýnda görmek istemektedirler. Bu yakýnlýðýn yeniden kurulmasý, ciddi projeler ve bölgeyle ilgili sýký çalýþmalarla gerçekleþtirilebilir. Bu çerçevede bizce baþlangýç noktasý olarak tarihî ve kültürel irtibatlar yeniden güçlendirilebilir. Akabinde ise Bosna, Arnavutluk, Bulgaristan, Makedonya ve Kosova gibi coðrafyalarla daha stratejik irtibatlarýn kurulmasý saðlanabilir. Kültürel yakýnlýk ve devletlerarasý iliþkiler, ekonomik yakýnlýðý da beraberinde getirecek ve farklý alanlarda daha güçlü irtibatlar tesis edilebilecektir. Balkan coðrafyasýndan doðan bir kurum olarak bizler, Balkanlarda bir gelecek perspektifi oluþturmak, bölgedeki sorunlarýmýzý ve bunlara bulunacak çözümleri tartýþmak, Balkan coðrafyasý ve Türkiye halklarý arasýndaki kültürel hareketlilik, temas ve bilgi akýþýnýn tekrar canlandýrýlmasý noktasýnda katkýlar saðlamak; mevcut Balkan konjonktürünü, tarihî ve kültürel zemin baðlamýnda ele almak; Balkan coðrafyasýnda yaþanan siyasi, ekonomik ve kültürel sorunlara dair yakýn ve uzun vadede gerçekleþtirilmesi gereken projelerle ilgili öngörülerde bulunmak gibi hedeflerle, bizden bir parça olan Balkanlarla ilgili bu sempozyumu icra etmeye karar verdik. Balkanlarýn hemen hemen tamamýndan davetimize icabet eden Ýslam topluluklarýnýn deðerli liderleri, akademisyenler, siyasiler ve sivil toplum kuruluþlarýnýn kýymetli yöneticileri burada, Türkiyeli meslektaþlarýyla birlikte çok önemli sunumlar yapacaklar ve buradaki oturumlardan çýkacak olan kararlar, Balkanlar için özlenen bir gelecek tasavvuru oluþturacak. Ýnþallah, Ýslam dünyasý ve Türkiye ile Balkanlar arasýnda daha yoðun bir iletiþim ve iþ birliðiyle yarýnlarda, siyasetiyle, ekonomisiyle, kendi öz kültürüyle daha dinamik bir Balkanlara ulaþacaðýz. Son olarak þunu belirtelim; Balkanlarýn ve Ýslam dünyasýnýn çok önemli deðerlerinden Aliya Ýzzetbegoviç'in vefatýnýn 5. yýl dönümündeyiz. Ýzzetbegoviç, tüm hayatý ve örnek mücadelesiyle bütün insanlýðýn önünde önemli bir örnektir. Allah kendisine rahmet etsin. Programa katýlýmýnýzdan dolayý tekrar teþekkür ederim. Av. F. Bülent Yýldýrým ÝHH Ýnsani Yardým Vakfý Genel Baþkaný

14 BALKAN SEMPOZYUMU 13 On the Purpose of Balkan Symposium First of all, I would like to say welcome and to thank all of you for honoring us by participating in the symposium that we have organized, "Envisioning Future in the Balkans: Culture, Politics, Organization and Areas of Co-Operation". The great human crisis which appeared due to the Bosnian war between was the main reason of the founding of IHH Humanitarian Relief Foundation. In the territory of Bosnia-Herzegovina, which was known to be the mosaic of Yugoslavia, Bosnian Muslims had to fight against the local powers of Croats and Serbs under unequal conditions. From the beginning until the end of the war they found Turkish people always supporting them morally. IHH came into being with the mission of supporting and advocating the rightful stand and resistance of besieged innocent Bosnian Muslims to the world. Despite unfavorable conditions, it succeeded in collecting and organizing moderate aids that were collected by Turkish people, and had itself transported that to the most dangerous, crucially important and central zones of Bosnia like Sarajevo, Srebrenica and Zagreb at a time when the tension reached its peak. In the aftermath of the war, IHH continued its help and mission in the way of establishing social rehabilitation centers which enabled people to sustain their lives normally. The Balkan separation movement which started with Bosnia continued with the conflicts in Kosovo in and was followed by the ones in Presevo and Macedonia in Our foundation showed great efforts in order to be able to maintain its support to the innocent people in those areas as well. The Balkans had always been a safety house for various ethnic and religious groups and it has witnessed a comparatively peaceful coexistence of different peoples during the Ottoman period. Societies could preserve their own historical and cultural characteristics under the justice-oriented rule of the Ottomans. A major portion of Bosnian and Albanian societies embraced Islam in this era and that can be regarded as a proof of the existence of cultural interactions among the societies. With the weakening of the Ottoman Empire, by exploiting ethnic and religious affinities foreign powers swayed native peoples under their influence and ignited a long lasting Balkan war, which resulted into a huge human crisis and by which the Muslim community was hurt the most. Genocides and mass immigrations are witnessed in the last one and a half century. Despite this brutal ethnic and religious cleansing which has continued until recently there are twelve million Muslims approximately who can maintain their lives in Balkan region excluding the Thracian region of Turkey. The Balkan region, which connects the Afro-Eurasia and possesses extreme strategic importance, is still the main playing field of the global actors. This is evident in the post cold war regional politics and strategy of the USA, the EU and Russia. In this manner, this region which is a land of Orthodox Slavs,

15 14 ENVISIONING FUTURE IN THE BALKANS CULTURE POLITICS ORGANIZATION AND AREAS OF ORGANIZATION Catholics and Muslims has turned into a battlefield for these big actors of world politics. Turkey, possessing its historical and cultural assets in the Balkans dealt with its internal problems within national borders until World War II and adopted an introvert foreign policy in a chaotic world order. During the Cold War era, surrendering itself into a politics due to global political constellations, Turkey had neglected Balkans. After the end of the Cold War era which started with the division of Yugoslavia, it has shown comparatively more concern for other Turkic peoples. During this period, regional and international actors left Turkey behind in gaining control of the region. NGOs from Turkey like IHH, which have been working there for long time have shown that the Balkans shares the old historical and cultural heritage with us, and Balkan peoples would like our country to stand beside themselves primarily in the domains of politics and economy. This affinity can be renewed with the help of initiating some solid projects and sincere works. In this framework, the revitalization of cultural and historical communication can be taken as a starting point which may be followed by establishing future strategic connections with regions like Bosnia, Albania, Bulgaria, Macedonia and Kosovo, etc. The cultural affinity and bilateral relations will also bring economic cooperation and more powerful bonds can be established in various other fields. As an organization which was originally founded for the Balkans we have decided to organize a symposium for formulating the future perspectives of the Balkans, for discussing the problems in the region and their solutions, for revitalization of the flow of information and cultural movement between Balkan and Turkish peoples, for evaluating current situation in economic, cultural and historical contexts, for formulating the short and long term projects which have to be initiated to solve problems which arose due to the political, economic and cultural matters. Our distinguished guests such as Islamic leaders, academicians, the leaders of political and social organizations from nearly all over the Balkans and our Turkish counterparts from here have honored our invitation. They will make very important presentations and the results of these sessions will be helpful in formulating the vision of a desired future for the Balkan region. Insha'Allah the Islamic world and Turkey will establish a more interactive communication and cooperation with the Balkans and we will have a far more dynamic Balkans with its own political, economic and cultural heritage. Last but not the least, tomorrow is 19 October, which happens to be the fifth death anniversary of Alija Izetbegovic who was an important personality not only for the Balkans but for the whole Muslim world. His whole life and life long struggle is a very important exemplary for the whole humanity. May Allah bless him. Ameen. Again I would like to thank you all on behalf of organizing committee, for your participation in the program. Atty. F. Bülent Yýldýrým President of IHH Humanitarian Relief Foundation

16 TEBLÝÐLER PAPERS BALKAN SEMPOZYUMU 15

17 16 BALKANLARDA GELECEK TASAVVURU KÜLTÜR, SÝYASET, ÖRGÜTLENME VE ÝÞBÝRLÝÐÝ ALANLARI

18 BALKAN SEMPOZYUMU 17 Balkanlarda Ýslam'ýn Geleceði ve Birlikte Yaþam SELÝM MUÇA ARNAVUTLUK DÝYANET ÝÞLERÝ BAÞKANI Arnavutluk, coðrafi olarak güneydoðu Avrupa kýtasýna ait olup Balkanlarýn batýsýnda yer alýr. Karadað, Kosova, Makedonya ve Yunanistan olmak üzere dört ülke ile komþudur. Batýsýnda ise Adriyatik ve Ýyon Denizi vardýr. 4,3 milyon nüfusu olan Arnavutluk'un %70'i Müslüman, %20'si Ortodoks ve %10'u Katolik'tir. Arnavutluk'a Ýslam'ýn giriþi Osmanlý öncesine kadar uzanan eski bir geçmiþe sahiptir. Ancak burada belirtmeliyiz ki, Arnavutluk'ta Ýslam dininin Osmanlý öncesine iliþkin durumu hakkýnda elimizde çok az veri bulunmaktadýr. Bunun nedeni genel olarak Orta Çað Arnavutluk tarihinin yeteri kadar aydýnlatýlamamýþ olmasýdýr. Müslüman tarihçi Ýdrisi ve onun kýlavuzu Ýbn-i Kalkali'nin ifade ettiðine göre, tarihi antik çaðlara kadar uzanan Vlora, Durrus, Himara gibi sahil þehirlerinde tarým ve ziraatýn geliþmesinde Müslümanlarýn katkýsý hayli fazladýr. Osmanlý öncesi Arnavutluk'ta Ýslam dinini tanýtan önemli kiþilerden biri de Sarý Saltuk Hazretleri'dir. Yazýlý kaynaklara göre kendisi Türk olup Arnavutluk'a gelen ilk Müslüman Türk'tür. Osmanlý döneminde ise yýllarýndaki tahmini kayýtlara göre, Balkan nüfusunun %19'u Müslüman, %80'i Hristiyan ve %1'i Yahudi idi. Bu kayýtlarda zikredilen nüfus; Yunan, Bulgar, Arnavut, Sýrp ve Leh asýllýdýr. Balkanlarýn özelliðini anlayabilmek için tarihe göz atmak gerekmektedir. Bu açýdan, Osmanlý tarihine sadece bir Türk tarihi demek yanlýþtýr. Bu tarihin temelinde, din ve ýrk ayýrmaksýzýn bütün Balkan ülkelerinin tarihi birleþmektedir. Slavlar, Rumenler, Yunanlýlar ve Arnavutlar kendi ülkelerinin kültür ve oluþumlarýný anlayabilmek için Osmanlý tarihini çok dikkatli incelemelidirler. Ýslamiyet, Balkanlarý primitif ve geliþmemiþ buldu. 10. asýrdan itibaren devam eden din ve ýrk kargaþalarý Balkanlarý çok yýpratmýþtý. Bu dönemde kuzeyden, batýdan ve doðudan gelen milletler ve yapýlan savaþlar geride öyle yaralar ve problemler býraktý ki, artýk çürümüþ olan Bizans Ýmparatorluðu tedavi edilebilecek durumda deðildi. Balkan ülkelerinin Ýslam'a girmeleri ve özellikle Arnavut milletinin Ýslamiyet'e giriþi, komünist Balkan tarihinin iddia ettiði gibi zorla, zulümle deðil, 3-4 asýr süresince tedrici olarak ve barýþ içinde gerçekleþmiþtir. Bu durum da Arnavut bölgelerinde yaþayan toplumun Ýslamiyet'i daha mukni, müþahhas ve demokratik bir inanç olarak kabul ettiðini ortaya koymaktadýr.

19 18 BALKANLARDA GELECEK TASAVVURU KÜLTÜR, SÝYASET, ÖRGÜTLENME VE ÝÞBÝRLÝÐÝ ALANLARI Osmanlý ile birlikte vakýf geleneði Arnavutluk'ta yerleþmiþ ve birçok mektep ve medrese bu gelenek sayesinde eðitim ve öðretim hayatýna kazandýrýlmýþtýr. Arapça ve Osmanlýca bu medreselerde eðitim dili olarak varlýðýný hissettirmiþtir. Arnavutluk'ta, Müslüman entelektüel bir tabakanýn oluþmasýnda, bu medreselerin büyük etkisi vardýr ve buralarda dinî ilimler ile birlikte müspet ilimler de okutulmuþtur. Balkanlarda ve Doðu Avrupa'da beþ asýr boyunca yaþanan hoþgörü ve medeniyetler toleransý, Ýslam'ýn gerektirdiði bir yaþam tarzýndan baþka bir þey deðildir. Ýslam medeniyetini Avrupa'daki Orta Çað'dan ayýran en belirgin özelliklerden biri, Osmanlý Devleti sýnýrlarý içerisinde çeþitli ýrk ve din mensuplarýnýn yaþamasýdýr. O zamanlar, birlikte yaþayan milletler arasýnda böyle bir hoþgörü görülmemiþtir; Orta Çað Avrupa'sý böyle bir hoþgörüden habersizdir. Buralarda, Ýslam'a giren milletler gibi, eski dinlerine devam eden diðer grup ve milletler dahi, kendi inançlarýný rahat bir ortamda devam ettirebilmiþlerdir. Hristiyan bölgelerde yaþayan etnik gruplar kendi dillerini, dinlerini ve bölgesel sosyopolitik yapýlarýný koruyabiliyorlardý. Osmanlý Devleti'nin idaresi altýndaki diðer milletlere yönelik herhangi bir asimilasyon teþebbüsü yoktu. Ayný þekilde zorla bir Ýslamlaþtýrma veya Osmanlýlaþtýrma da söz konusu deðildi. Ýslam'dan esinlenen ve Osmanlý Devleti tarafýndan uygulanan böyle liberal bir politikanýn amacý, Hristiyan bölgelerde sulhu ve refahý saðlamaktý. Osmanlý'nýn baþarýsýnda idaresi altýndaki milletlerin de rolü büyüktür. Bu baþarýda, Yunan ve Slavlarýn giriþkenliðinden, Boþnak ve Hýrvatlarýn sabrýndan ve Arnavutlarýn kahramanlýðýndan bahsetmek de mümkündür. Ayrýca Arnavutlarýn Yeniçeri Ocaðý'na katkýlarý da herkesçe bilinmektedir. Osmanlý Devleti'nde, hayatýn her alanýnda terini ve kanýný döken Arnavut entelektüellere rastlamak mümkündür. Onlar, devlet idaresinden baþlayarak medrese hocalarýna kadar, sosyal ve siyasi hayatýn vazgeçilmez bir parçasý olmuþlardýr. Vurgulanmasý gereken bir diðer nokta da þudur ki, Arnavutlarýn Müslüman olmalarýyla ve bölgede Bizans hayat tarzýnýn sona ermesiyle, Balkanlarda yeni bir rüzgâr esmeye baþladý. Orta Çað karanlýðý sona erdi ve yeni bir insan modeli ile yenilikçi ve bilimsel bir dönem baþladý. Bizim milletimizin tarihi, asýrlarýn akýþýnda meydana gelen olaylarýn dinî yapýsý bakýmýndan özel bir örnek teþkil etmektedir. Sayýsý az olan bir halk, kendi topraklarýnda diðer tüm Balkan halklarýndan daha eski olmasý ve bir tek etniðin bünyesinde barýndýrdýðý deðiþik dinlerin ve tarikatlarýn sayýsýyla dikkat çekmektedir. Arnavut topraklarýnda, Osmanlý idaresinin kurulmasý, halkýn dinî yapýsýnda büyük deðiþikliklere sebep oldu. Uzun bir dönemden sonra komünist rejimin yürüttüðü din karþýtý uygulamalar, halkýn büyük çoðunluðunu zor durumda býrakmýþtýr. Özellikle dindar insanlar için bu dönem yaþananlar bir iþkence niteliði taþýmaktadýr. Ancak 1990 yýlýnda demokratikleþme sürecinin baþlamasýyla beraber dinî hareket canlýlýk kazandý. Arnavutluk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý kaynaklarýna dayanarak, 1939 senesine kadar Arnavutluk'ta Osmanlý döneminde inþa edilmiþ 1667 cami

20 BALKAN SEMPOZYUMU 19 ve mescidin mevcut olduðunu biliyoruz. Yüzyýllara dayanan bu müesseseler, komünist rejim tarafýndan yerle bir edildi ya da baþkalaþtýrýldý. Sadece bir kýsmý kültürel anýt olarak kullanýlmak üzere býrakýldý. Totaliter komünist rejimin yýkýlmasý ve demokrasinin yerleþmesi ile Arnavutluk'a din özgürlüðü geldi. Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý kuruldu, bu çabalarýn baþýnda da Hafýz Sabri Koçi Hazretleri'nin gayretleri yer aldý. Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý, Arnavutluk'ta resmî-yasal ve Arnavutluk Devleti tarafýndan tanýnmýþ bir kurumdur. Arnavutluk Ýslam Toplumu Baþkanlýðý'nýn yapýlanmasý Türkiye Diyaneti'nin yapýsý ile yakýnlýk arz etmektedir. Yönetimin baþýnda baþkan ve maiyetinde merkez teþkilatý, illerde ve ilçelerde müftüler ve din görevlileri bulunmaktadýr. Türkiye Diyaneti'nden farký ise, devlet tarafýndan saðlanan bir bütçesinin olmayýþýdýr. Hizmetler iç ve dýþ kaynaklarla yürütülmeye çalýþýlmaktadýr. Ýçinde bulunduðumuz bu dönemde, hilafet çatýsýnýn altýnda bir zaman beraber yaþadýðýmýz gibi yaþayamasak da, yapmamýz gereken en önemli þey, deðerlerimizi birleþtirip dinimizde bir olmamýzdýr. Bu yaklaþým, geçmiþlerimizin çizgisinde olacaktýr ki, burada Türkiye'nin rolü fevkalade önemlidir. Geçmiþte Balkanlarda stabiliteyi muhafaza ettiði gibi, bugün de Türkiye'den birlikte yaþama ve bu ülkelerde Ýslam dininin ilerlemesi noktasýnda büyük adýmlar bekleniyor. Türkiye'nin bu konudaki desteklerini rica ediyor ve deðiþik alanlarda yardýmlarýný bekliyoruz.

21 20 BALKANLARDA GELECEK TASAVVURU KÜLTÜR, SÝYASET, ÖRGÜTLENME VE ÝÞBÝRLÝÐÝ ALANLARI

22 BALKAN SEMPOZYUMU 21 Future of Islam in the Balkans and Coexistence SELIM MUÇA CHAIRMAN OF THE ALBANIAN MUSLIM COMMUNITY Translated from Turkish by Adnan Demir Albania is a southeastern European country in western Balkans. It is bordered by Montenegro, Kosovo, Macedonia and Greece. It has a coast on the Adriatic Sea to the west and on the Ionian Sea to the southwest. In the country, Muslims make 70 percent, Orthodox 20 percent and Catholics 10 percent of the Albanian population, which is 4.3 million people in total. The spread of Islam in Albania dates back to pre-ottoman era, but we should note that little is known about the situation of Islam in this period. The reason behind it is that history of Albania in medieval ages has not been researched adequately. According to Muslim historian Idrisi and his guide Ibni Kalkali, Muslims had significant contributions to the advancement of farming and husbandry in coastal cities such as Vlora, Durrus and Himara whose history dates back to ancient times. One of the figures who introduced Islam to Albania before the Ottoman conquest is Sari Saltik. Written sources point out that Saltik was the first ethnically Turkish Muslim to arrive in Albania. In the period between 1520 and 1530 when the Ottomans had control over the Balkans, the population of the region is estimated to be 19 percent Muslim, 80 percent Christian and one percent Jewish. These estimations were made for Greek, Bulgarian, Albanian, Serb and Polish populations. In order to understand today's Balkans we should look at its history. To describe the history of the Ottomans as the history of Turks is a flawed claim. Regardless of their religion and ethnicity, all Balkan peoples have a share in the Ottoman history. Slavic peoples, Romanians, Greeks, Albanians and other Balkan people should closely study the Ottoman history to understand their own cultures and formation processes of their states. The Balkans was primitive and underdeveloped at the time of advent of Islam to the region. It was devastated by religious and racial conflicts that had been going on for centuries. The influx of peoples into the region from north, west and east, and unending wars had caused severe problems that weakened Byzantine Empire could not tackle with. The conversion of the Balkan peoples and particularly the conversion of Albanians to Islam took place gradually and peacefully not through force and oppression as claimed by communist sources. Albanian people found Islam more persuasive, tangible and democratic. The Albanians inherited the tradition of foundation (waqf) from the Ottomans and founded scores of schools and madrasahs as educational and instructional centers. Arabic and Ottoman Turkish were the main languages used

23 22 ENVISIONING FUTURE IN THE BALKANS CULTURE POLITICS ORGANIZATION AND AREAS OF ORGANIZATION in these schools. Although they were mainly for religious instruction, these madrasahs offered teaching both in religious and positive sciences. These institutions had significant effect on growth of Muslim intellectual cadres in Albania. The tolerant period that lasted for five centuries is part of the lifestyle that Islam brought to the Balkans. The main feature that distinguishes the Islamic civilization from the medieval age European civilization is that there could coexist peoples of different ethnicity and religion on the same soil. The notion of peaceful coexistence of peoples with different origins and religions in the same country was not common in medieval Europe. Peoples who converted to Islam and those who adhered to their old religions practiced their beliefs freely. The Ottomans did not attempt to assimilate non-muslim peoples under their rule. These groups in predominantly Christian-populated regions of the empire could preserve their languages, religions and regional socio-political structures without facing any persecution. There were no attempts of forcible Islamisation and Ottomanisation. The Ottomans aimed to achieve peace and prosperity in Christian regions through these liberal Islam-inspired policies. The subjects of the Ottoman Empire had significant contributions to the achievements of the empire. Whereas Greeks and Slavs were known for being aggressive, Bosniaks and Croats are known for their patience and Albanians for their chivalry. The contribution of the Albanians to the Ottoman infantry units called Janissaries is well known. There were Albanian intellectuals who worked and fought for the Ottomans at various state bodies. They became an indispensable part of the Ottoman social and political life as statesmen and madrasah instructors. It should be noted that after the conversion of Albanians to Islam and the destruction of the Byzantine rule a new phase was opened in the Balkans. The dark days of middle ages ended and a new age of innovation and science began. Although the Albanians are not a large nation, it is noteworthy that it is the oldest nation in the Balkans and harbors a variety of religions and religious orders (such as tariqahs) than any other nation in the region. The establishment of the Ottoman rule in the Albanian lands caused immense changes in the religious structure of the Albanian inhabitants. However, anti-religious practices of the communist Albanian administration put great pressure on the people, particularly on the pious ones. Yet, religious movements revived with the democratization process that began in the 1990s. After the breakdown of the totalitarian communist regime, democracy and religious freedom were established in Albania. The Albanian Islamic Community was founded, later named as the Albanian Muslim Community, and Hadji Sabri Koci was elected the president. The Albanian Muslim Community is a legal and official establishment and is recognized by the Albanian government. The Albanian Muslim Community has structural similarities with the Turkish Presidency of Religious Affairs. The community has a president and central unit under the president, religious personnel and muftis in cities and counties. It is not funded by the state, a characteristic which separates it from its Turkish counterpart. Its resources include domestic and foreign funds. Although Albanian and Turkish peoples no longer live together under the flag of the caliphate, we should combine our values and live as one body under the flag of Islam. The path of our ancestors will be our guide in this direction. Turkey is expected to support coexistence and advancement of Islam in the Balkans as it achieved the stability of the region in the past. We request Turkey's support on this issue and its help in various fields.