MESLEK LİSELERİ MATBAA EĞİTİMİ PROGRAMLARINDA ALTERNATİF ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ

Transkript

1 MESLEK LİSELERİ MATBAA EĞİTİMİ PROGRAMLARINDA ALTERNATİF ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ G. Gülnaz Gültekin*, Mehmet Ekinci** * Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Matbaa Öğretmenliği Bölümü, Ankara ** Milli Eğitim Bakanlığı Ankara Atatürk Endüstri Meslek Lisesi Matbaa Öğretmeni, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Uzmanı, Ankara ÖZET Mesleki teknik eğitim alanında etkin ve verimli öğrenmenin gerçekleşmesi, dolayısıyla iş gücü piyasalarının ihtiyaç duyduğu nitelikli elemanların yetiştirilmesi büyük ölçüde doğru öğretim tasarımı modellerinin yaşama geçirilmesi ile mümkündür. Etkili öğretim tasarımı süreçlerinin, temel bileşenleri ise eğitim programlarının planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesidir. Öğrenen merkezli öğretim tasarımı modellerinde süreç ve sonuç değerlendirme yöntemlerinin birlikte kullanılması beklenir. Bu çalışmada, mesleki teknik eğitim alanında, geleneksel ölçme değerlendirme yöntemlerine alternatif olarak kullanılabileceği düşünülen aşağıdaki tekniklerin, endüstri meslek liseleri matbaa programı 10. sınıfında okutulan Forma Montajı modülüne uygulanması ele alınmıştır. Tamlayıcı Dallanmış Ağaç Yapılandırılmış Grid Kelime İlişkilendirme Öz Değerlendirme Akran Değerlendirme 1. GİRİŞ Mesleki ve teknik eğitimin verimli olabilmesi, iş ile birey arasındaki uyuma bağlıdır. İş ile birey arasındaki uyumun derecesi yapılan eğitimin verimliliğinin, uyumsuzluk ise verimsizliğinin bir göstergesidir. Başarılı eğitim sistemleri, başarılı eğitim programları ile işlerlik kazanır. Mesleki ve teknik eğitim programının başarılı ola- 379

2 bilmesi; programın, işin sistematik analizlerine dayalı olmasına ve bütün unsurların bir sistem içerisinde düşünülüp geliştirilmesine bağlıdır. Bireyin yapacağı iş veya görevin sistematik analizine dayalı olarak geliştirilen programın etkinlik ve verimliliğinin belirlenmesi, program geliştirme sürecinin önemli bir safhasını oluşturur.(1) Değerlendirme, program tasarımı ve uygulaması hakkında verilen kararların isabet derecesini tayin etmek için sürekli bilgi toplama ve yorumlama sürecidir. Bu tanım, değerlendirmenin sürekli bir işlem olduğuna işaret etmektedir. Değerlendirme, yalnızca program uygulaması sonunda yapılan bir işlem değildir. Programın uygulanmasına başlanılmadan önce değerlendirmenin planlanması gerekir. Programın değerlendirilmesi gelişigüzel bir işlem olmayıp, önceden belirlenen amaçların gerçekleşme düzeyini ölçmeye yöneliktir. Değerlendirme, program tasarımı hakkında verilen kararların geçerlilik derecesini ve uygulamanın etkinlik ve verimliliğini tespit için, uygun ölçme araçlarının kullanılmasını gerektirir. Eğitim sistemimizde ölçme ve değerlendirmeyi bilimsel yöntemlerle uygulayan öğretim elemanlarının öğrencilerin ve eğitimin kalitesini arttırdıkları gözlenmiştir. (2) Çağdaş öğrenme ve öğretme yaklaşımlarını benimseyen eğitim programları, öğrenciyi merkeze alan bir yol izlerler. Bu nedenle, geleneksel ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarının yanı sıra alternatif değerlendirme yaklaşımlarını ve araçlarını da kullanırlar. Alternatif değerlendirme yaklaşımları ve araçları öğrencinin gerçek yaşamla kendi bilgisi arasında ilişki kurması ve karşılaştığı problemlere çoklu çözüm yolları üretebilmesi için olanak yaratır. Modüler öğretim modeline dayalı olarak 2006 yılında uygulanmaya başlanan meslek liselerinin yeni öğretim programları için hazırlanmış olan modüler öğretim materyalleri incelendiğinde, yenilikçi bir uygulama olmasına rağmen ölçme-değerlendirme araçlarının boşluk doldurma, çoktan seçmeli test ve doğru yanlış test gibi geleneksel ölçme araçlarından oluştuğu gözlenmektedir. Matbaa alanında, 2007 yılı Ağustos ayına kadar yaklaşık 100 civarında modül yazılmış olup, bu araştırma kapsamında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından meslek öğretmenlerine hazırlatılan söz konusu modüllerin yarısı (50 adet) incelenmiştir.incelenen modüllerin tamamında geleneksel ölçme araçlarının kullanıldığı tespit edilmiştir. Oysa, özellikle uygulamalı alanlarda hem bilginin, hem de performansın ölçülmesinde bu geleneksel araçlara alternatif ölçme araçlarından yararlanmak gerekmektedir. 380

3 Alternatif ölçme öğrencilerin şu üç mesajı anladıklarını varsayar. Öğrencilerin diğer öğrencilerle birlikte çalışmalarının uygun olduğu, Yapılan bir işin üzerinde değişiklik yapabileceği, Testlerin sadece sınıfta verilen bilgilerin anımsanması ve tekrarlanması olmadığıdır. Bu çalışmada, alternatif ölçme ve değerlendirme başlığı altında ele alınabilecek olan Tamlayıcı Dallanmış Ağaç, Yapılandırılmış Grid, Kelime İlişkilendirme, Öz Değerlendirme ve Akran Değerlendirme tekniklerinin, meslek liseleri matbaacılık alanı 10. sınıf modülü olan Forma Montajı modülüne uygulanması ele alınmıştır. Bunlardan başka, daha bilindik uygulamalar olan performans ve ürün testleri de elbette son derece önemlidir. Ancak, performans ve ürün testlerine ilişkin örnek materyallerin kolay bulunabileceği düşüncesiyle bu çalışmada bunlara yer verilmemiştir. Burada iki temel amaç vardır: Birincisi, matbaa öğretmenlerine alternatif ölçme ve değerlendirme teknikleri hakkında bilgi vermek; ikinci amaç ise, Forma Montajı Modülü kapsamında bu teknikleri ele alarak, öğrenme sürecinde farklı ve yenilikçi ölçme ve değerlendirme araçları örneklerini ortaya koymaktır.bildiride yer alan başlıkların ve sunulan örneklerin, matbaacılık alanında eğitim konusuyla ilgilenenlere katkı sağlayacağı ve yeni bakış açıları kazandıracağı ümit edilmektedir. 2. ALTERNATİF ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Alternatif ölçme ve değerlendirme, tek bir doğru cevabı olan çoktan seçmeli testlerin de içinde bulunduğu geleneksel değerlendirme dairesinin dışında kalan tüm değerlendirmeleri kapsar. Geleneksel ölçme ve değerlendirmeye nazaran daha çeşitli ve öğrenci merkezlidir. Ürün kadar sürecin de değerlendirilmesini dikkate alan alternatif değerlendirmelerde, öğrencilerin yüksek düzeydeki düşünceleri, problem çözme ve yaratıcılıkları ön plana çıkarılır. Çoklu cevaplar, stratejiler ve oluşturulan süreç öğretmen tarafından değerlendirilir, onaylanır ve ödüllendirilir. Değerlendirmedeki bu değişiklikler birçok açıdan öğrencilerin öğrenme konusunda sorumluluk sahibi olmasını ve öğrendikleriyle gurur duymasını sağlayabilir.(3) Alternatif ölçme ve değerlendirme uygulamalarını savunanların birçoğu, bunun, 381

4 öğrenci performansını ölçmede daha geçerli ya da daha doğru sonuçlar veren bir yöntem olduğunu savunmaktadırlar. Sınıfta değişik ölçme ve değerlendirme stratejilerini kullanmanın öğrencilerin çeşitli özelliklerini ölçmede sadece en iyi yolu sağlamadığını, aynı zamanda başarı motivasyonunu yükselttiğini, düşünme becerilerini geliştirdiğini ve sonuçta akademik performansı artırdığını ifade etmektedirler. Alternatif değerlendirme yaklaşımları; Beceri ve bilginin kullanımında birbiriyle bağlantılı, tamamlanmış ve ortamlara uyum sağlanmış etkinlikleri ölçer. Müfredat programının içine yerleşmiştir. Sadece amaca yönelik ölçme yapan standardize edilmiş, yönergeli etkinliklerden ayrıştırılabilir. Başka bir deyişle alternatif değerlendirme, anlamlı öğrenme deneyimleri demektir. Esnektir. Farklı sunuş şekillerine ve öğrencilerin tercih ettikleri öğrenme biçimine olanak sağlar. Öğrencilerin kendi öğrenme biçimlerini ve düşüncelerini analiz etmelerini sağlamak yoluyla kendine dönük düşünmeyi ve kendini irdelemeyi öğretir.(4) 1.1. Kelime İlişkilendirme Testleri (KİT) Öğrencinin bilişsel yapısını ve bu yapıdaki kavramlar arası bağları, yani bilgi ağını açığa çıkaran, uzun dönemli hafızadaki kavramlar arasındaki ilişkilerin yeterli olup olmadığını veya anlamlı olup olmadığını belirleyebilmemize yarayan tekniklerden birisi kelime ilişkilendirme testleridir. Öğrenci bu teknikte, belli bir süre içerisinde (30 saniye) herhangi bir konu ile ilgili verilen bir anahtar kavramın çağrıştırdığı kelimeleri cevap olarak verir. Öğrencinin uzun dönemli hafızasından herhangi bir anahtar kavrama verdiği sıralı cevabın bilişsel yapıdaki kavramlar arasında bağlantıları ortaya koyduğu ve anlamsal yakınlığı gösterdiği kabulüne dayanır. Anlamsal yakınlık etkisine göre, anlamsal bellekte iki kavram birbirine ne kadar yakın ise o kadar sıkı ilişkidedir ve hatırlama sırasında da zihinsel araştırma daha çabuk olacağından her iki kavramla ilgili cevap daha hızlı olacaktır (5). Hem ölçme ve değerlendirme, hem de tanı amaçlı kullanılabilen KİT, hazırlanmasının kolaylığı ve 5 dakikalık bir zaman diliminde uygulanabilmesi, ayrıca bireylerin yanı sıra büyük gruplara da kolaylıkla uygulanabilmesi, tüm derslere uygunluğu tekniğin temel avantajlarıdır. Ancak, tanı amaçlı kullanılmasında frekans tablolarının 382

5 hazırlanması zaman alıcıdır. Üst düzey düşünme becerilerinin ölçülmesinde zayıf kalabilir KİT Uygulaması Kelime ilişkilendirme testini oluşturmak amacı ile öğretmen herhangi bir konu ile ilgili 5 ile 10 arasında değişen anahtar kavram seçer. Bu kavramların konu için önemli olması, başka bir ifade ile konunun, üzerine bina edildiği kavramlar olmasına dikkat edilir. Daha sonra her kavram bir sayfaya gelecek şekilde aşağıdaki gibi bir sayfa düzeni hazırlanır. KİT materyalinin ilk sayfası uygulama ile ilgili bir yönerge, ikinci sayfası da bir örnek içerir. ÖRNEK: Sayfa 1 Bu çalışmanın amacı Forma Montajı konusunda verilen bazı anahtar (uyarıcı) kelimelerin aklınıza hangi ilgili kelimeleri getirdiğini bulmaya çalışmaktır. İlk sayfada verilen örneği inceleyerek sonraki sayfalarda verilen anahtar kavramı kendinize söyleyiniz ve aklınıza gelen ilk kelimeyi mümkün olduğunca hızlı olarak anahtar kelimenin karşısındaki boşluğa yazınız. Kesin bir doğru cevap olmadığından aklınıza gelen kelimeler konusunda seçme yapmayınız. Her anahtar kavram için sadece 30 saniye süreniz vardır. Bu nedenle cevaplarınızı mümkün olduğu kadar hızlı yazmaya çalışınız. FORMA MONTAJI MODÜLÜ KELİME İLİŞKİLENDİRME TEST ÖRNEĞİ ÖRNEK ANAHTAR KELİME MATBAA 1.MATBAA.MESLEK 2.MATBAA.OKUL 3.MATBAA.PARA 4.MATBAA.OFSET 5.MATBAA.SERİGRAFİ 6.MATBAA.MÜREKKEP 7.MATBAA.LUP 8.MATBAA.ARKADAŞ 9.MATBAA SINAVLAR 10. MATBAA ÜNİVERSİTE 1. ÖĞRETİM FAALİYETİ İÇİN ANAHTAR KELİMELER 1.Makas Payı 2.Baskı Başlangıcı 3.Kalıp Sarma Payı 4.Kâğıt Başlangıcı 5.Ara Kesim Çizgisi 6.Tıraş Payı 7.Sırt-Ağız -Baş-Etek 8.Makas 9.İş Alanı 10.Forma 2. ÖĞRETİM FAALİYETİ İÇİN ANAHTAR KELİMELER 1.Montaj 2.Revolta 3.Sayfa Atlamalı Yöntem 4.Negatif Montaj Tekniği 5.Ozalit Prova 6.Lup 7.Sayfa dağılışı 8.Forma 9.Ön yüz Arka yüz 10.Negatif montaj 383

6 Öğrencilerden 30 saniye içerisinde anahtar kavramın akıllarına getirdiği ilgili kelimeleri yazmaları istenir. Otuz saniyelik zaman birimi bir çok akademik çalışmada en uygun zaman dilimi olduğu için uygulanır (5). Anahtar kavramın alt alta on defa yazılmasının sebebi de, zincirleme cevap riskini önlemeye yöneliktir. Çünkü öğrenci her kelime yazımında anahtar kavrama tekrar dönmezse anahtar kavram yerine cevap olarak yazdığı kelimenin aklına getirdiği kelimeleri yazacaktır. Bu durumda testin amacını zedeler. Öğrenci verilen süre içerisinde yazabildiği kadar cevap kelime yazar ama ondan daha fazla kelimeyi sayfa altındaki boşluğa yazabilen öğrencilerde çok nadirde olsa bulunabilir KİT in Ölçme Değerlendirme Amaçlı Kullanılması Kelime ilişkilendirme testlerinde öğrencilerin verdiği cevaplar puanlanarak değerlendirme yapılabilir. Öğrencilerin belli sayıda anahtar kavrama belirli süre içerisinde verdiği cevap kelimeler ile ilgili veriler farklı şekillerde ele alınabilir. Elde edilen cevapların değerlendirmesinde de yol izlenebilir: Öğrencilerin her anahtar kavrama verdikleri cevap kelimelerin sayısı ve niteliği, bellekte anahtar kavramlara verilen cevapların sayısına (cevap olarak verilen kelimeler arttıkça anlamanın da arttığı varsayılabilir) ve kelime tipine (anahtar kavram ile ilgili mi değil mi?) bakarak kavramın anlaşılıp anlaşılmadığını kontrol edebilir. Bu amaçla anahtar kavramlar için verilen her geçerli cevaba bir puan vererek öğrencilerin testleri puanlanabilir. Örneğin KİT beş anahtar kavram içeriyorsa sonuçlar 5 üzerinden (her anahtar kavram için maksimum on cevap kelime verilebileceği varsayılıyor) değerlendirebilir. Burada her cevabın değeri 0,1 olarak değerlendirilebilir. Yapılan birçok araştırmada öğrencilerin kelime iletişim testlerinde verdiği cevap kelime sayısı ile o konu ile ilgili sınav başarısı arasında olumlu bir ilişki bulunmuştur Tamlayıcı Dallanmış Ağaç (TDA) Geleneksel doğru yanlış (D/Y) tipindeki değerlendirme tekniğinde, her bir soru ayrı ayrı ele alınır ve çoğunlukla bir soru bir öncekinden veya bir sonraki sorudan bağımsızdır. Oysa birbiri ile bağlantılı D/Y tipindeki sorulan içeren tamlayıcı dallanmış ağaç tekniğinde her bir D/Y kararı bir sonraki D/Y kararını etkileyen veya belirleyen sonuçlar içerir. Şekil 1 bu tekniğin temel yapısını göstermektedir (6). 384

7 Şekil 1 : TDA Tekniğinin Temel Yapısı Şekil 1 de görüldüğü gibi her öğrenciye bir A ifadesi sunulur ve bu ifadenin doğru mu yoksa yanlış mı olduğunu belirtmesi istenir. Öğrencinin kararı doğru yönünde ise, verdiği bu cevapla bir şekilde ilintili bir B ifadesi kendisine sunulur. Fakat, A ifadesi için öğrenci yanlış kararını vermişse, verdiği bu cevapla bir şekilde ilintili başka bir C ifadesine yönelir. Bu süreç B ifadesinden, ya D ya da E ifadesine doğru veya C ifadesinden F veya G ifadesine doğru devam eder. Aslında her öğrenci burada, her biri daha önceki kararlarıyla ilintili üç tane ifade konusunda karar verir. TDA tekniği etkili ile öğrencinin kafasında yer alan bilgi ağındaki yanlış bağlantılar, yanlış stratejiler ve sonuçta yanlış olan bilgi ortaya çıkartılabilir. Ayrıca bu teknik elle olduğu kadar bilgisayar ortamında da uygulanabilir ve her çatallaşan soru daha da geliştirilebilir. Verilen doğru/yanlış kararları sırasında, öğrenci daha önce yanlış bir karar verdiğinin farkına varabilir ve bu nedenle geri dönmesine ve verdiği kararları geri almasına imkan tanınması gerekebilir. Bu, bilgisayar tarafından kolayca yapılabilir ve bir öğrenci verdiği bazı kararları geri almış dahi olsa, öğrenci hangi sırayla hangi kararları verdiğini veya hangilerini geri aldığını görebilir ve ne tür bir yardıma ihtiyaç duyduğunu tespit edebilir. Tekniğe uygun, birbiri ile ilintili D/Y tipindeki ifadelerin hazırlanması, tekniği ilk defa kullanan öğretmenler için biraz zaman alıcı olabilir. Fakat bu durum tecrübe kazandıkça ortadan kalkar. Diğer seçme gerektiren soru tiplerinde olduğunu gibi bu teknikte de öğrenci tahminle doğru cevaba ulaşabilir. Fakat doğru tahmin yüzdesi diğer tekniklere göre çok daha düşüktür (Bir öğrencinin doğru çıkışa tümüyle tahminle gelme olasılığı sadece 1/8 dir.) Bu teknik sentez ve değerlendirme gibi üst düzey öğrenme becerilerinin ölçülmesinde yeterli olmayabilir. 385

8 TDA Tekniğinde Puanlama ve Yorumlama Şekil 1 de görüldüğü gibi her biri öğrencinin izlediği farklı yollan gösteren sekiz çıkış noktası elde edilir. İzlenen yollar dikkate alınarak puanlama süreci başlatılır. Örneğin öğrencinin 5. çıkış noktasına geldiğini düşünürseniz A ifadesi için Yanlış kararını, C ifadesi için Doğru kararını ve F ifadesi için Doğru kararını verdiğini söyleyebiliriz. Farz edelim ki en iyi çıkış 4 ve bu durumda çıkış 4 en iyi notu alır. Çıkış 3 ise iki doğru ve bir yanlış karar için puan alır. Diğer tüm çıkışlara da kısmi puanlar verilebilir. 5. ve 8. çıkışa gelen öğrencilere de A ifadesine yanlış cevap vermesine rağmen diğer ifadelere verdikleri her doğru cevap için puan verilir. Ayrıca öğrencinin izlediği yol, takip edilebildiğinden her çıkış her öğrenci için tamlayıcı bir mesaj taşır. ÖRNEK: FORMA MONTAJI MODLÜ İÇİN ÖRNEK TDA SORU TİPİ 386

9 2.3. Yapılandırılmış Grid (YG) Bilimsel bilgi, birbirinden bağımsız birer gerçekler dizini olarak düşünülemez. Bilimsel bilgi birbirine girmiş, birbiri ile ilişkili bir bilgi ağı olarak düşünülmelidir. Öğrenciler her yeni konuyu mevcut bilgilerle ilişkilendirmeli ve bu şekilde düşünmeye teşvik edilmelidir. Bu amaçla, öğrencilerin bilişsel yapısına ışık tutan, anlamlı öğrenmeyi ölçmeye yönelik bir teknik, öğretmenler için son derece önemlidir. Yapılandırılmış Grid (YG), anlamlı öğrenmeyi ölçmeyi sağlaması, öğrencinin bilişsel yapısındaki kavram yanılgılarını ve bilgi ağındaki eksiklik veya aksaklıktan ortaya koyması açısından önemli bir ölçme değerlendirme tekniğidir (7). Bu teknik ile hazırlanmış sorularda kutucukların içerisine kelimeler, resimler, sayılar, eşitlikler, tanımlar veya formüller konulabilir. Kutucukların içeriğinin değiştirilebilmesi, hem görsel, hem de sözel düşünebilme olanağı sağlar. Bu teknikte öğrencilerin konuyu bilmeden soruyu doğru cevaplama yani tahmin veya şansa bağlı olarak yapması hemen hemen imkânsızdır. Hem doğru kutucukların seçimi, hem de bunların mantıksal sıraya dizilmesi konuyu çok iyi bilmeyi ve anlamayı gerektirir. Ayrıca yanlış seçilen kutucuklar öğrencilerin konu hakkındaki eksik veya yanlış bilgilerini ortaya çıkarır, bilişsel yapıdaki aksaklıkları gösterir. Çoktan seçmeli sorularda ya hep ya hiç kuralı geçerlidir. Yani bir tek doğru cevap tam puan alırken, diğer seçenekler için puanlama sıfırdır. Ama YG tekniğinde kısmi bilgi de değerlendirilebilir. Öğrenci seçtiği her doğru kutucuk için puan alır. Bu teknikte çoktan seçmeli testlerin aksine doğru olmayan bilgiler sorulmaz yani kutucuklardaki her bilgi, mutlaka sorulardan biri cevap teşkil eder. YG tekniği çok kısa bir zaman diliminde uygulanabilir. Öğrenciler bu tekniği evde veya okulda bilgi seviyelerini yoklamak amacı ile kullanabilirler. Bu tekniğin hazırlanması başlangıçta öğretmenler için biraz zahmetli olabilir ama zamanla pratik kazanılarak etkili bir biçimde kullanılabilir YG Tekniğinin Hazırlanışı Yaşa ve seviyeye bağlı olarak 9, 12 veya 16 kutucuktan oluşan bir tablo hazırlanır ve tablodaki her bir kutucuk sırası ile numaralandırılır. Yapılandırılmış gridi hazırlamak üzere öğretmen kendisine bir soru sorar ve bu so- 387

10 runun cevabını gelişigüzel kutucuklardan birine veya birkaçına yerleştirir. Sonra 2. soruyu sorar ve cevabını gene kutucuklara yerleştirir. Fakat 2. sorunun cevabını oluşturan kutucuklarda birinci birinci sorunun cevapları da bulunabilir. Diğer bir deyişle 2. sorunun cevabının bir kısmı 1. sorunun da cevabı olabilir. Bu şekilde kutucukların tamamı doluncaya kadar soru hazırlanarak cevaplar kutucuklara dağıtılır. Sonuçta öğrenciden her sorunun cevabı için uygun kutucukları bulması ve bu kutucuk numaralarını mantıksal veya işlevsel sıraya göre dizmesi (bu seçenek yapılandırılmış gridin tüm sorularında bulunmayabilir) istenir. Aslında bu, kısa olarak yazılmış bir kompozisyon veya makale mantığı içermektedir. Kompozisyon yazımında da önce, gerekli olan fikirler ortaya konur ve bunlar mantıksal olarak sıra ile sunulur YG Tekniğinde Puanlama ve Yorumlama YG tekniğinin analiz yönteminde daha önce belirtildiği gibi öğrenciden a) Her sorunun cevabı için uygun kutucukları bulması ve b) bu kutucuk numaralarını mantıksal veya işlevsel sıraya göre dizmesi (bu seçenek yapılandırılmış gridin tüm sorularında bulunmayabilir) istenir. Her iki adım için de farklı bir puanlama sistemi uygulanır. Her sorunun cevabı için uygun kutucukların bulunması aşamasında aşağıdaki formül uygulanır (7). Grid tekniğinin analiz yönteminde ise şu formül kullanılır: C1/C2-C3/C4 C1= Doğru seçilen kutucuk sayısı C2= Toplam doğru kutucuk sayısı C3= Yanlış seçilen kutucuk sayısı C4= Toplam yanlış kutucuk sayısı Bu formüle göre öğrencilerin puanları -1, 0 ve +1 arasında değişir. Bu puanı 10 üzerinden değerlendirmek için önce negatifliği ortadan kaldırmak amacı ile 1 ile toplanır ve elde edilen sayı 5 ile çarpılır. 388

11 ÖRNEK: FORMA MONTAJI MODÜLÜ İÇİN ÖRNEK YAPILANDIRILMIŞ GRİD SORU TİPİ 1 Düz Revoltalı 5 Işıklı Montaj Masası 9 Negatif 2 Rapido 6 Pozitif 10 Sayfa Atlamalı Yöntem 3 İç İçe Geçmeli Yöntem 7 Dia 11 Kalıp Kopya Filmi 4 Milimetrik kâğıt 8 Ozalit 12 Yanı üzerine çevirme revolta 1. Aynı kalıpla kâğıdın hem arka, hem de ön yüz baskısını yapma yöntemleri nelerdir? 2. Montajda kullanılan araç ve gereçler hangileridir? 3. Etek makas ve yanı üzerine çevirmeli tercihler hangi tür montajda tercih edilir? 4. Kâğıt boyutu makine baskı boyutunun yarısı ile karşılaştırılarak hangi tür montaj yapılır? 5. Negatif montajda negatif kalıplar ile hangi tür film kullanılır? 2.4. Öz Değerlendirme Belli bir konuda bireyin kendi kendisini değerlendirmesine öz değerlendirme denir. Öz değerlendirme, bireyin kendi yeteneklerini keşfetmelerine yardımcı bir yaklaşımdır. Öz değerlendirme öğrencilerin okulda yaptıkları çalışmaları, nasıl düşündüklerini ve nasıl yaptıklarını değerlendirmelerini gerektirir.(8) Kendini değerlendirme sürecinde öğrencinin, güçlü ve zayıf yönlerini tanıması kolaylaşır. Kendini değerlendirme ile öğrenci sürecin bir parçası olduğunu hisseder ve kendine dışardan bakma yetisi gelişir. Bu tür değerlendirmenin olumsuz yönleri de vardır. Genellikle kendi performanslarını değerlendirirken yanlılığın varlığı göz ardı edilmemelidir. Başlangıçta kendini değerlendirme, öğrencilerin deneyimsizliği nedeniyle yanılgılara neden olabilir. Yine 389

12 de öğrenciler daha fazla deneyim kazandıkça aldıkları kararlar daha doğru olacaktır. Öz değerlendirme yapmak amacıyla açık uçlu sorular, sözel ifadeler ya da formlar kullanılabilir. Öz değerlendirme çalışmaları öğretmenlerin uygun gördükleri sıklıkta yapılır ve bunların sonuçlarına göre öğrencilere not verilmez. Sonuçlar öğrencinin gelişimine katkı sağlamak amacıyla kullanılır Öz Değerlendirme Formu Bu form kendinizi değerlendirmenize yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmalarınızı en doğru yansıtan seçeneğe (x) işareti koyunuz. Adı ve Soyadı: Sınıfı: No: Montaja başlamadan önce işle ilgili verileri dikkatice gözden geçirmek Montaj sırasında kullanılacak malzemeleri tam olarak hazır bulundurmak Montaj işlem sırasını takip etmek İş bitiminde işi son kez dikkatlice kontrol etmek Çok iyi İyi Orta Yetersiz Takıldığı konularda öğretmenlerinden yardım almak Tamamlanmış montajları kalıp çekimi için muhafaza etmek Çalışmayı zamanında tamamlamak 2.5. Akran Değerlendirme Öğrencilerin, arkadaşlarının hazırladığı ödevler, araştırmalar, projeler, raporlar vb. çalışmalarını değerlendirmesidir. Öğrenciler, arkadaşlarının çalışmalarındaki yeterlik düzeylerini değerlendirirken kendi eleştirel düşünme becerilerini geliştirirler. Akran değerlendirme, öğretmene öğrencilerin gelişim ve yeterlik düzeyleri hakkında geri bildirim sağlar. Akran değerlendirmede, öğrencilerin yanlı davranışlarını önlemek için ölçütlerin öğrencilere verilmesi yararlı olur. Akran değerlendirme yapmak amacıyla açık uçlu sorular, sözel ifadeler ya da formlar kullanılabilir(9). 390

13 Akran Değerlendirme Formu Bu form, gruptaki çalışmalarınızı değerlendirmek üzere hazırlanmıştır. Arkadaşlarınızın bu konudaki görüşlerini almak için formu doldurunuz. Size ayrılan son sütunda da kendinizi değerlendiriniz. Sorulara cevabınız evet ise E, bazen ise B, hayır ise H harfi yazınız. Grubun Adı:... Öğrencinin Adı-Soyadı: Arkadaşıma göre ben 2. Arkadaşıma göre ben 3. Arkadaşıma göre ben 4. Arkadaşıma göre ben 5. Arkadaşıma göre ben Bana göre ben Çalışmalara gönüllü katılır. Bildiklerini arkadaşlarıyla paylaşır. Gerektiğinde arkadaşlarına yardım eder. Aldığı görevi zamanında yerine getirir. Arkadaşlarının görüşlerine saygılıdır. Tartışmalarda kırıcı olmadan konuşur. Form tamamlandıktan sonra, arkadaşlarınızın sizin çalışmalarınızla ve davranışlarınızla ilgili genel izlenimlerinde hayır seçeneğinin öne çıktığını görürseniz, çalışmalarınızı tekrar gözden geçirmenizde fayda vardır. Ayrıca, arkadaşlarınızın size ilişkin olarak görüşlerinde dikkatinizi çeken ve geliştirmeniz gereken yönlerinizin neler olabileceği konusunda düşünmeniz gerekir. 3. SONUÇ ve TARTIŞMA Ölçme ve değerlendirme, öğretme ve öğrenmenin etkililiğini belirlemek amacı ile yapılan, eğitimle ilgili verilerin toplanmasını ve yorumlanmasını içeren çok adımlı, 391

14 sistematik bir süreçtir. (10) Mesleki teknik eğitimde bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor davranışların eş zamanlı olarak öğrenilmesi ve yaşama yansıması beklenir. Mevcut meslek eğitim programlarında kullanılan ölçme değerlendirme araçları (klasik yazılı ya da sözlü sınavlar; çoktan seçmeli, doğru yanlış ya da boşluk doldurma sınavları vb.) kazandırıldığı varsayılan beceri ve tutumlardan çok bilgiyi ölçmeye yönelik olup, ezbere dayalı eğitim sistemini güçlendirmektedir. Öğrenmenin ne düzeyde gerçekleştiğini etkin bir şekilde ortaya koyacak ölçme değerlendirme yöntem ve araçlarını içermeyen eğitim programlarının ve öğretim materyallerinin ülke ekonomisinin itici gücü olacak nitelikli iş gücünü yetiştirmesi beklenemez. Eğitimciler alternatif ölçme araçlarının sunduğu olanakları tanımaya başlandıktan sonra, neyin nasıl ölçüldüğünün yanı sıra, öğretim yöntem ve araçlarının öğrenme üzerinde etkilerini de daha yakından gözlemleyeceklerdir. Yeni yaklaşımda ders işleme yöntemleri ile ölçme değerlendirme arasında gelişmesi beklenen güçlü bağ, alternatif ölçme değerlendirmenin özünü oluşturmaktadır. Performans temelli, gerçekçi, yapılandırmacı ve uygulanabilir testlere dayalı olarak kurgulanan alternatif ölçme, doğal ortamlarla uyumlu olarak yapılmalıdır. Alternatif değerlendirme ölçütlerinin, dosyalama, performans ölçümü ve eğitim sürecine yayılmış etkinlikler olarak hazırlanması ve uygulanması geleneksel tekniklerden daha fazla zaman harcamayı gerektirir. Bu nedenle öğretim kurumlarında alternatif ölçme tekniklerine geçiş süreci zor ve yavaş olacaktır. Ancak, meslek lisesi modüllerinden başlanarak, önümüzdeki yıllarda yaşama geçirilmesi beklenen ulusal mesleki yeterlik sınavlarında kullanılacak ölçme değerlendirme modelinde alternatif ölçme sistemlerinden yararlanılmalıdır. Gerektiğinde alternatif ölçme konusunda eğiticilere yönelik hizmet içi eğitim programları düzenlenmeli ve farklı meslek alanlarında faaliyet gösteren öğretmenlerden oluşturulacak komisyonlara, bu eğitim sürecinde örnek alternatif ölçme araçları hazırlatılmalıdır. 392

15 KAYNAKLAR [1] SEZGİN, Saim İlhan. (2000). Mesleki ve Teknik Öğretimde Program Geliştirme. Ankara, Nobel Yayın Dağıtım. [2]ERDEN,Münire.(1998) Eğitimde Program Değerlendirme,Ankara, Anı Yayıncılık, [3]BAHAR,M, Nartgün Z, ve Durmuş S.(2006).Ölçme ve Değerlendirme,Ankara, PagemA Yayıncılık [4] KORKMAZ, H.(2004) Fen ve Teknoloji Eğitiminde Alternatif Değerlendirme Yaklaşımları. Ankara, Yeryüzü Yayınevi. [5] BAHAR, M.(2001) Çoktan Seçmeli Testlere Eleştirel Bir Yaklaşım ve Alternatif Metotlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, Haziran 2001 [6] ÇEPNİ, S., (2006).Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi:.Fen ve teknoloji Eğitiminde Alternatif (performans) Değerlendirme Yaklaşımları. Çepni S, Hakan Şevki Ayvacı. s: , Ankara, PegemA Yayınları. [7] BAHAR, M (2004). Yapılandırılmış Grid Metodu İle Lise Öğrencilerinin Newton un Hareket Yasası, İş, Güç ve Enerji Konusundaki Anlama Düzeyleri ve Hatalı Kavramalarının Tespiti.< d097.pdf> adresinden 01 Ağustos 2007 tarihinde alınmıştır. [8] BEKİROĞLU, F.O.(2004).Ne Kadar Başarılı, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım. [9] Ölçme Değerlendirme Nedir? Tanımı ve Genel Kavramlar < olcme_degerlendirme_nedir_.asp > adresinden 01 Ağustos 2007 tarihinde alınmıştır. [10] DEMİREL, Ö.(2000).Eğitimde Program Geliştirme.Ankara, PagemA Yayıncılık 393