Ders 8 trna-rrna yapısı, İşlenmesi ve İşlevleri

Transkript

1 Ders 8 trna-rrna yapısı, İşlenmesi ve İşlevleri

2 mrna trna - rrna

3

4 Taşıyıcı (transfer) RNA (trna) Nispeten küçük moleküllerdir. Bir öncu molekülün nükleusta işlenmesiyle oluşurlar. trna molekülleri, mrna daki nükleo>dlerdeki bilginin özel aminoasitlerce tanınmasında adaptör veya taşıyıcı olarak görev yaparlar. ü Hücrede doğal olarak 20 çeşit aa bulunduğundan, her hücrede en az 20 çeşit trna molekülu vardır. ü trna lar, temsil eikleri aa in adıyla anılırlar. Ör: trnaglisin ya da kısaltma olarak trnagly

5 trna Aminoasitleri sitoplazmadan protein sentez mekanizmasına taşır. Bu nedenle taşıyıcı RNA adını alır. ü Primer yapı: trna nın nükleo>d dizisi kendi içinde komplementerlik gösterdiğinden sekonder yapıyı oluşturur. ü Sekonder yapı: Her trna zinciri kendi içinde baz eşleşmesi yapar ve yonca yaprağına benzeyen sekonder yapıyı oluşturur. Sekonder yapı, bazlar arasındaki hidrojen bağları taranndan korunur.

6 Ribozyme

7 trna trna da 5 esas kol vardır: 1.Aminoasit alıcı kol 2.An>kodon kolu 3.D kolu 4.TψC kolu 5.Değişken (ekstra) kol

8 trna Aminoasit alıcı kol ü 3 ucunda çıkıny yapan CCA dizisiyle sonlanan, karşılıklı olarak eşleşmis bazlardan oluşan kısım. ü aa lerin trna ya bağlandığı bölge. aa ler karboksil grupları ile trna nın 3 ucundaki Adeninin OH grubuna bağlanırlar. ü aa leri trna ya ATP den sağlanan enerji ile amino-açiltrna sentetaz enzimi bağlar.

9 trna AnFkodon kolu ü Bu kolda mrna daki kodona karsılık gelen nükleo>d dizisi vardır. ü Kodonlardaki üçlu bazlar, an>kodonda an>paralel yönde devam eder. ü trna nın özgünlüğünden sorumludur.

10 trna D kolu ü Dihidrouridin (D) bazı içerdiğinden bu ismi alır. ü aa lerin trna moleküllerine bağlanmalarını sağlayan amino-açil sentetaz enzimini tanır.

11 trna TψC kolu ü Timin (T), psödouridin (ψ) ve sitozin (C) bazları içerir. ü D kolunun zıt yönünde bulunur. ü Ribozomu tanıyan koldur. Değişken (ekstra) kol ü trna ların %75 inde değişken kol mevcuaur. ü trna nın en değişken kısmıdır.

12 trna nın Üc Boyutlu Yapısı trna nın 3 boyutlu yapısı yonca yaprağı şeklinde değil, L şeklindedir. Molekül kendi üzerine katlanarak D ve T kollarındaki eşleşmemis bazların eşleşmesiyle çid sarmal oluşturur.

13 rrna and trna nükleotidlerinin kimyasal modifikasyon örnekleri Modification Details Example Methylation Addition of one or more -CH 3 groups to the base or sugar Methylation of guanosine gives 7-methylguanosine Deamination Removal of an amino (-NH 2 ) group from the base Deamination of adenosine gives inosine Sulfur substitution Replacement of oxygen with sulfur 4-Thiouridine Base isomerization Changing the positions of atoms in the ring component of the base Isomerization of uridine gives pseudouridine Double-bond saturation Converting a double bond to a single bond Double bond saturation converts uridine to dihydrouridine

14 Modifiye Edilmiş Bazlar Bir bazın farklı bazlarla etkileşime geçmesine imkan tanır. Örneğin inozin U, C ve A nükleo>dleri ile eşleşme yapabilir. Bu 61 den daha az sayıda trna varlığını gerek>rir (50 farklı trna). Diğer modifiye edilmiş bazların yapısal görevleri olduğu düşünülmektedir.

15 trna ü 20 farklı amino-açil-trna sentetaz enzimi vardır (Her amino asit için 1 tane). ü Aynı işlevi görmelerine rağmen boyu olarak birbirlerinden oldukça farklıdır ( kda).

16 trna ü 61 farklı kodon olduğundan amino-açil-trna sentetaz enzimileri birden fazla trna tanır (Arjinin amino asidi için 6 farklı kodon).

17 trna ü Amino asit yüklenmesinde hata payı 1/10000 dir. ü Doğru yükleme iki şekilde gerçekleş>rilir. - Aminoasitlerin yük ve büyüklükleri amino asit ve amino-açil-trna sentetaz enzimi arasında spesifik bir bağ kurulmasına imkan verir. - Amino-açil-tRNA sentetaz enziminin proofreading ak>vitesi vardır. Yanlış amino asit bağlanırsa hemen trna-enzim kompleksi dağılır.

18 Ribozomal RNA (rrna) Ökaryo>k bir hücredeki toplam RNA nın %80-85 kadarı rrna dır. rrna ribozomu oluşturan proteinlere bağlı olarak bulunur. Ribozomların yapısında %60 oranında rrna bulunur. Nükleolusu oluşturan 13, 14, 15, 21 ve 22. kromozomların satellit saplarındaki DNA, rrna kodlayan genleri taşır. Transkribe olan bu genler, öncu RNA olan 45S rrna yı oluşturur.

19 rrna Bu öncu 45S rrna dan ü 5.8S ü 18Sve ü 28S lik rrna lar oluşur.

20

21

22 rrna Bunlara sitoplazmadan gelen ribozomal proteinlerin de kaylmasıyla nükleusta büyük bir ribonükleoprotein kompleksi meydana gelir. Bu kompleksten 18S lik rrna ayrılarak ribozomun küçük alt birimini, diğer 5.8S, 28S ile nükleustan gelen 5S rrna da büyük alt birimi oluşturur.

23

24 rrna