T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2481 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1452 SPOR PAZARLAMASI

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2481 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1452 SPOR PAZARLAMASI"

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2481 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1452 SPOR PAZARLAMASI Yazarlar Yrd.Doç.Dr. Hakan KATIRCI (Ünite 1, 2, 5, 6, 7, 8) Doç.Dr. Metin ARGAN (Ünite 3, 4) Editör Prof.Dr. Sevgi Ayşe ÖZTÜRK ANADOLU ÜNİVERSİTESİ i

2 Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Öğretim tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright 2012 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN ÖĞRETİM TASARIM BİRİMİ Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Genel Koordinatör Yardımcısı Doç.Dr. Hasan Çalışkan Öğretim Tasarımcıları Yrd.Doç.Dr. Seçil Banar Öğr.Gör.Dr. Mediha Tezcan Grafik Tasarım Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız Öğr.Gör. Nilgün Salur Kitap Koordinasyon Birimi Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız Grafiker Gülşah Yılmaz Dizgi Açıköğretim Fakültesi Dizgi Ekibi Spor Pazarlaması ISBN Baskı Bu kitap ANADOLU ÜNİVERSİTESİ Web-Ofset Tesislerinde adet basılmıştır. ESKİŞEHİR, Mayıs 2012 ii

3 İçindekiler Önsöz... iv 1. Spor Endüstrisi ve Pazarlama Sporda Tüketici ve Taraftarlık Davranışı Spor Pazarının Bölümlendirilmesi Sportif Ürün Sporda Fiyatlandırma Sporda Dağıtım Kanalları Sporda Pazarlama İletişimi Stratejik Spor Pazarlaması Yönetimi. 182 iii

4 Önsöz Dar Alanda Kısa Paslaşmalar filminde geçen Hayat futbola fena halde benzer cümlesi sadece futbolun değil sporun yaşam içindeki yerini en sade biçimiyle anlatmaktadır. Sadece futbol değil, tüm dallarıyla spor hayata benzemektedir aslında. Kazanma, kaybetme, ait olma, coşku, paylaşma, kendini gerçekleştirme, güç, gurur, hırs, azim ve çalışma gibi tüm yönlerini kapsamaktadır hayatın. Günümüzde spor sosyal, psikolojik yönleri yanısıra önemli bir ekonomik boyut kazanmış ve dünyanın en büyük endüstrilerinden biri haline gelmiştir. Bu durum ise sporu yönetim, işletmecilik, finans, sosyoloji, pazarlama gibi farklı bakış açılarıyla incelemeyi gerektirmektedir. Bu kitapta spor, pazarlama boyutuyla ele alınacaktır. Kitabın ilk ünitesinde spor endüstrisi ve kapsamı tanıtılarak spor pazarlamasıyla ilgili özellikler açıklanmıştır. İkinci ünitede ise spora tüketici ve taraftar açısından bakılarak spor tüketicisinin ve spor taraftarının davranış özellikleri incelenmiştir. Üçüncü ünitede spor pazarlamasında pazar bölümlemesi ve hedef pazar seçimine yönelik stratejiler ele alınmıştır. Daha sonra ise sporda pazarlama karması unsurları olan spor ürünü, spor ürününün dağıtımı, fiyatlandırılması ve tutundurulması konuları ayrıntılı olarak dört ünitede tartışılmıştır. Son olarak da stratejik pazarlama yönetimi spor pazarlaması açısından anlatılmıştır. Bu kitabın spor pazarlaması alanında kariyer hedefleri olan öğrencilerimize gerekse bu alanda kendini geliştirmek isteyen kişi ve kurumlara faydalı olmasını dilerim. Kitabın daha da geliştirilmesi için gelecek her türlü öneri memnuniyetle karşılanacaktır. Ayrıca kitaptan elde edilecek faydanın arttırılması için öğrencilerimize spor endüstrisiyle ve pazarlamasıyla ilgili güncel gelişmeleri, gazete ve dergileri, internet kaynaklarını izlemelerini öneririm. Bu kitap başta yazarlarımız olmak üzere pek çok kişinin değerli emekleri ve katkıları sonucunda üretilmiştir. Programın açılmasında, oluşturulmasında; bu kitabın yazılmasında, tasarımında, dizilmesinde ve diğer süreçlerinde yönetsel, zihinsel ve fiziksel anlamda emek harcayan herkese sonsuz teşekkürlerimle Editör Prof.Dr. Sevgi Ayşe Öztürk iv

5

6 1 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; Endüstri, spor endüstrisi, spor ürünü ve spor pazarlaması kavramlarını tanımlayabilecek, Spor endüstrisi içerisinde yer alan ögeleri sınıflandırabilecek, İki-sektör ve üç-sektör modeline göre spor endüstrisini bölümlendirebilecek, Spor endüstrisinin gelişmesini etkileyen faktörleri tartışabilecek, Spor pazarlamasının ayırt edici özelliklerini tartışabilecek, Spor pazarlamasında pazarlama karması ve karma elemanlarını açıklayabilecek, Spor pazarlamasında kariyer fırsatlarını açıklayabilecek, bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz. Anahtar Kavramlar Endüstri Spor Endüstrisi Spor Ürünü Spor Ticareti Spor Eğitimi Pazarlama Pazarlama karması Spor pazarlaması Spor sayesinde pazarlama Genişletilmiş pazarlama karması İçindekiler Giriş Endüstri Kavramı Genel Yönleriyle Spor Endüstrisi ve Bölümlendirme Spor Endüstrisinin Boyutları Spor Endüstrisinin Gelişimini Etkileyen Faktörler Spor Pazarlaması Kavramı Spor Pazarlamasının Ayırt Edici Özellikleri ve Pazarlama Karması Spor Pazarlamasında Kariyer Fırsatları 2

7 Spor Endüstrisi ve Pazarlama GİRİŞ Günümüz tüketim toplumlarında spor, toplum yaşamının önemli bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplum yaşamı içerisindeki bireyin fiziksel, ruhsal ve zihinsel yönden sağlıklı olmasını sağlayan spor etkinlikleri, toplumsal açıdan sosyal bağların güçlendirilmesinden toplumsal aidiyet yaratmaya kadar birçok farklı fonksiyonu yerine getirmektedir. Sporun toplum yaşamı içerisinde yerine getirdiği bu fonksiyonların dışında ekonomik bir faaliyet olmasından dolayı üstlendiği farklı fonksiyonlar da bulunmaktadır. Bu bakış açısı ile spor olgusu; bir pazar alanı oluşturma, ticari faaliyetin konusu olma, ekonomik kazanç sağlama ve istihdam yaratma gibi fonksiyonları da yerine getirmektedir. Bu fonksiyonlar açısından düşünülürse spor; tesisleri, ticari ürün üreten işletmeleri, turizmi, profesyonel sporcuları, branşları, yönetimleri ve kulüpleri ile birlikte bir endüstri dalı hâline gelmiştir. Özellikle gelişmiş ülkelerde spor endüstrisi devasa büyüklükteki mali yapıları ile dikkat çekmektedir. İçinde bulunduğumuz modern dünyada teknolojik gelişmelerin insanlara sağladığı en büyük avantajlardan biri boş zamanlarda kat edilen artış olmuştur. Boş zamanı değerlendirme bakımından ele alındığında; en büyük payı rahatlama ve dinlenme aracı olan spor oluşturur. Sporda katılım ve seyir düzeyinde yaşanan gelişmeler, endüstri olarak da büyümesini sağlamış ve spora özgü yaklaşımların üzerinde durulmasını gerekli bir hâle getirmiştir. Spor endüstrisinin gelişimi ile birlikte, bu endüstri içerisinde doğrudan ve dolaylı bir biçimde yer alan mal ve hizmetlerin pazarlanması konusu önem kazanmıştır. Gelişmiş ülkelerde 1980 li yıllarda ve ülkemizde ise özellikle 2000 li yıllardan sonra spor pazarlaması kavram ve uygulamaları önem kazanmaya başlamıştır. Spor pazarlamasının ön plana çıkması ile birlikte spor dalı, federasyon, etkinlik, kulüp ve sporcu düzeyinde ilke ve uygulamalar üzerinde durulmuştur. Sporda pazarlama uygulamaları sadece sportif mal ve hizmet üreten işletmeler tarafından değil, aynı zamanda sporla bir şekilde bağlantı kurabilen tüm işletmeler tarafından etkin bir biçimde kullanılmaktadır. Pazarlama olgusu spor işletme ve organizasyonlarının en karmaşık ve önemli fonksiyonlarından biridir. Spor organizasyon ve kurumları pazarlama çabaları ve etkinlikleri sayesinde hedef kitlelerine mal ve hizmetlerini pazarlayabilirler (Blann,1998). Bu bakımdan spor pazarlamasına ilişkin konuların en iyi şekilde anlaşılması; spor pazarlama kavramının ve ne tür faaliyetleri kapsadığının iyi bilinmesi ile mümkündür. Spor pazarlaması sportif ürünlerin en etkin bir biçimde hedef kitleye sunulma aracı olarak işlev görür. Hedef kitleye ürünlerin sunulmasında dikkat edilmesi gereken temel strateji ve politikalar, kavram ve uygulamaların iyi bilinmesi ile ilgilidir. Bu bakımdan spor uygulamalarında pazarlama ilke ve stratejilerinin bilinmesi; spor organizasyonları, kulüpler, etkinlik sahipleri ve sporculara rehberlik sağlayacaktır. Bu ünitede spor endüstrisi ve pazarlaması kavramı, spor pazarlamasının diğer pazarlama uygulamalarından farklılıklarının ne olduğu, pazarlama karma elemanları ve kariyer fırsatları üzerinde durulacaktır. 3

8 ENDÜSTRİ KAVRAMI Genellikle oyun ya da yarışmadan duyulan haz, bedensel etkinliğin yükseltilmesi ve serbest zamanın etkin olarak geçirilmesine yönelik bedensel etkinlik olarak ifade edilen spor kavramı zaman içerisinde sosyal, ekonomik, teknolojik ve kültürel değişimlerden ve gelişimlerden etkilenerek farklı bir yapıya kavuşmuştur. Özellikle 1960 lı yılların sonlarından günümüze kadar spor ile ilişkili işletmelerin, kitle iletişim araçlarının, spor tesislerinin, sportif ticari ürün üreten işletmelerin, sporcuların, profesyonel ve amatör liglerin spor dünyası içerisinde büyümesi, sporu bir endüstri hâline getirmiştir (Argan ve Katırcı, 2008). Endüstri; devamlı ya da belli zamanlarda, makine ve benzeri araçlar kullanarak bir madde ya da gücün niteliğini ya da biçimini değiştirerek toplu üretimde bulunan faaliyet dalıdır. İktisat literatüründe endüstri kavramı yerine sanayi kelimesi de kullanılmaktadır. Endüstri kavramı iki ölçüte bağlı olarak tanımlanabilir. Bu ölçütlerden biri, ürünlerin benzerliği ve bir diğeri de ekonomik faaliyetlerin benzerliğidir. Ürünlerin benzerliğine göre; endüstri kavramı, iyi tanımlanmış, benzer mal ve hizmetleri üreten bir işletme grubu olarak tanımlanır (Li ve ark., 2001). Örneğin; otomotiv endüstrisi ya da inşaat endüstrisi gibi endüstri dalları bu ölçüte bağlı olarak yapılan tanımlama içerisinde değerlendirilebilir. Bu çerçevede otomotiv endüstrisi ya da otomotiv sanayi motorlu taşıt araçları üretimiyle ilgilidir. Yani, otomotiv endüstrisi aynı ihtiyacı tatmine yarayan fakat farklı özelliklere sahip taşıt araçlarının üretildiği sanayidir. Bazı durumlarda endüstri kavramı ekonomik faaliyetlerin gruplandırılması olarak da ele alınır. Ekonomik faaliyetlerin benzerliğine göre endüstri dallarının gruplandırılmasında üretilen ürünlerin benzerliği göz önüne alınmaz, üretim sürecinde benzer ekonomik faaliyetlerin yürütülmesi esas alınır. Bu ölçüte göre; belirli bir endüstri içerisinde üretim üniteleri temel bir üretim sürecini paylaşır ve üretim içerisinde benzer teknolojiler kullanılır. Kısacası; endüstri kavramı; iyi tanımlanmış, benzer mal ve hizmetlerin ya da benzer biçimde üretilen mal ve hizmetlerin bir işletme grubu tarafından üretilmesi olarak tanımlanabilir. Genelde bir endüstri ihtiyaçları, ilgileri, arzuları ve beklentileri çeşitlilik gösteren, demografik ve psikografik farklılıkları bulunan mevcut ya da potansiyel tüketicilere satılan çeşitli ürün kalemlerinden meydana gelir. Ancak bazı endüstriler sadece bir üründen oluşur. Böylesi endüstriler tek-ürünlü endüstri olarak tanımlanır. Tenis raketi endüstrisi tek-ürünlü endüstri örneği olarak ele alınabilir. Bu endüstri içerisinde birçok farklı tüketici pazarının talebini karşılamak için ebattan renge, materyalden fiyata kadar farklı tenis raketi çeşidi bulunur. Ayrıca tenis raketi endüstrisi çok-ürünlü endüstri olan spor malları endüstrisinin de bir parçasıdır (Pitts ve Stotlar, 2002). Spor malları endüstrisi birçok farklı fakat ilişkili üründen meydana gelen endüstri tipine bir örnektir. Spor malları endüstrisi spor, fitness ve rekreasyon etkinliklerinde kullanılan mal, araç gereç ve giysi olarak satılan tüm ürünleri kapsamaktadır. Bu anlamda, spor malları endüstrisi çeşitli ürün kalemlerine sahiptir. Ürün kalemlerinin çeşitliliği sonucu spor malları endüstrisinin farklı yollar ile çeşitli alt bölümlere ayrıldığını görmekteyiz. Spor endüstrisi içerisinde bu alt bölümleri anlamanın en iyi yolu spor mağazalarını incelemektir. Özellikle büyük spor mağazalarında su sporları, kampçılık aktiviteleri, adrenalin sporları gibi spor malları endüstrisinin farklı bölümlerini gözler önüne seren departmanlar bulunmaktadır. Ayrıca bir departman içerisinde ürünler de bireysel sporlar ya da birbirleriyle yakından ilişkili spor grupları içerisinde alt bölümlere ayrılabilir. Örneğin su sporları departmanında scuba dalma, balıkçılık, su kayağı ve yüzme gibi çeşitli spor branşları için araç gereçler, mallar, hediyelik eşyalar ve giysiler bulunur. Tenis departmanında tek-ürünlü endüstri özelliğinden dolayı tenis raketi bulunur. Ancak bu departmanda tenis raketinin dışında tenis topları, ayakkabıları, çorapları, havluları, torbaları, şapkaları ve tişörtleri gibi diğer birçok tenis ürününü de bulmak mümkündür. Ayrıca bu departman içerisinde anahtarlıklar, posterler, çıkartmalar ve oyuncaklar gibi tenis oynama ile hiçbir ilişkisi olmayan ürünler de bulunur. Bu ürünlerin departman içerisinde olmasının nedeni bu ürünler vasıtasıyla tenis sporunun tutundurulmasıdır. Tüm bunların ışığı altında, endüstri kavramının aşağıdaki özelliklere sahip olduğu ifade edilebilir: 4

9 Bir endüstri bir ya da birçok üründen meydana gelebilir. Endüstriyi meydana getiren ürünler birbiriyle çok yakın ilişkili ve benzer olabilir. Endüstriyi meydana getiren ürünler birbirleriyle çok zayıf ilişkili ve benzeşik olmayan bir yapıda olabilir. Bir endüstri içerisindeki ürünler; mal, hizmet, insan, yer ya da fikrin herhangi birinden ya da birkaçının birleşiminden oluşabilir. Endüstri kavramını tanımlayarak endüstriyi tanımlayan genel özellikleri değerlendiriniz. Endüstri kavramı ile ilgili temel bilgileri ayrıntılı olarak inceleyebilmek için Hacı Duran ın, Değişim Yayınlarından basılmış olan Endüstri Çağının Dinamikleri (2002) adlı kitabını okuyabilirsiniz. GENEL YÖNLERİYLE SPOR ENDÜSTRİ VE BÖLÜMLENDİRME 20. Yüzyılın son çeyreğinden itibaren spor pazarının ekonomik bir faaliyet alanı olarak devasa boyutlara ulaşması, spor tüketiminin toplumların hemen hemen her katmanına yayılması, sporun popüler bir kültür ögesi olarak tüketime sokulması ve birçok farklı endüstri dalı ile iç içe geçmesi gibi çeşitli nedenler sporu dünya ölçeğinde hızla endüstrileştirmiştir. Bu duruma bağlı olarak spor endüstrisi olarak tanımlanan bir faaliyet alanı endüstri dalları içerisinde değerlendirilmeye başlanmıştır. Spor endüstrisi farklı yazarlar tarafından farklı biçimlerde tanımlanmaktadır. Yusof ve Shah (2008:112) spor endüstrisini; spor ürünleri üreten ve ana hedefi kâr elde etmek olan bir grup işletme organizasyonu olarak ifade etmektedirler. Bu tanımlama içerisindeki anahtar nokta spor ürünleri üretmek ve kâr elde etmek hedefidir. Spor ürünü kavramı spor endüstrisinin çekirdeğini oluşturmaktadır. Ürün, fiziksel nesneleri, hizmetleri, insanları, yerleri, organizasyonları ve fikirleri içeren; istek ve ihtiyaçların tatminine yönelik; pazara ilgi, edinme, kullanma ya da tüketim için sunulan herhangi bir şeydir (Yalçın ve Sezer, 1995:91). Bu tanımlamayı esas alarak spor ürünü, spor tüketicisinin istek ve ihtiyaçlarını tatmin etmeye yönelik olarak pazara sunulan ve değişime konu olan mal, hizmet, insan, yer, organizasyon, fikir ya da bunların karması olan herhangi bir şey olarak tanımlanabilir. Çeşitli yazarlar ve araştırmacılar birçok farklı ürün ve işletmenin spor endüstrisi içerisinde yer aldığını ve endüstrinin yapısını oluşturduğunu ifade etmektedirler (Meek, 1997; Parks ve ark., 1998; Pitts ve Stotlar, 2002). Spor endüstrisi içerisinde yer alan bu ürünler ve işletmeler ya doğrudan ya da dolaylı olarak spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkilidir. Ayrıca alışveriş yerleri, restoranlar, oteller, fabrikalar ve barlar gibi işletmelerin faaliyet alanları da spor endüstrisi ile dolaylı ilişki hâlindedir (Hong, 1997). Spor endüstrisi içerisinde yer alan ögeler genel hatları ile aşağıdaki biçimde ele alınabilir (Pitts ve Stotlar, 2002): Katılımcılar: Sporu uygulayan (aktif) ya da izleyen (pasif) olarak katılan bireyler, Eğlence: Spor müsabakaları, şenlikler ve organizasyonlar, vb., Araç Gereç ve Giyim: Kaleci eldiveni, çivili ayakkabı, mayo, ter forması ya da voleybol topu gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili ürünlerin üretilmesindeki destekleyici ögeler, Tutundurmaya Yönelik Ürünler: Oyuncaklar, anahtarlıklar ve çıkartmalar gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili unsurların tutundurulmasına hizmet eden ürünler, 5

10 Spor Tesisleri: Stadyum, salon, havuz, pist ve saha gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili etkinliklerin yapılabilmesine olanak tanıyan alanlar ve binalar, Yönetim Hizmetleri: Spor pazarlaması, halkla ilişkiler ve olay yönetimi gibi spor ürünlerinin üretilmesinden pazarlanmasına kadar birçok farklı noktada destek sağlayan profesyonel hizmetler. Tüm bunların ışığı altında spor endüstrisi kavramını; spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili sportif etkinlikler üreten ve spor pazarına bunlarla ilgili mal, hizmet, insan, yer ve düşünceler sunan faaliyet dalı olarak tanımlayabiliriz. Bu tanımlamaya bağlı olarak spor endüstrisi içerisinde yer alan ögeleri aşağıdaki biçimde örneklendirebiliriz: Beko Basketbol Ligi, Turkcell Süper Lig ya da Aroma Erkekler Voleybol Birinci Ligi gibi katılımsal ürünler, Futbol, basketbol ya da hentbol müsabakalarını izleme gibi gerek üretildiği yerde gerekse de iletişim araçları vasıtasıyla takip edilen seyirsel ürünler, Golf topu, yüzme tahtası ya da bisiklet gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili etkinlikler için gerekli olan ya da ihtiyaç duyulan araç-gereçler, Yüzme kulübü havlusu, sporcu figürleri ve oyuncakları, logolu takım şapkası ve tişört gibi tutundurma ile ilişkili ticari mallar, Stadyum, salon, arena, havuz, pist ve saha gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili etkinliklerin yapılabileceği tesisler, Tenis raketi tamiri, çamaşır yıkama ya da tesis temizliği gibi spor, fitness, sağlıklı yaşam ve rekreasyon ile ilişkili etkinliklerin devamı için gerekli olan hizmetler, Rafting, kampçılık, dağcılık, kır yürüyüşü, scuba dalma ya da yamaç paraşütü gibi rekreasyonel ürünler, Avrasya Maratonu, Hava Sporları Şenliği ya da Avrupa Hentbol Şampiyonası gibi çeşitli büyüklükte ve nitelikteki spor organizasyonunun yönetimi ve pazarlanması, Spor gazeteleri, spor dergileri, spor televizyon kanalları ve spor radyoları gibi yazılı ve görsel basın kuruluşları ve ürünleri, Spor dünyası içerisindeki çeşitli ögelerin (kulüp, sporcu, dernek, vb.) finansal, hukuki ve tutundurmaya ilişkin işlerine yönelik halkla ilişkiler, reklam, hukuk, finans, menajerlik ve iletişim hizmetleri. örneklendiriniz. Spor endüstrisini oluşturan unsurları sınıflandırarak her bir ögeyi Spor endüstrisi ile ilgili olarak daha ayrıntılı bilgi için sitesini ziyaret edebilirsiniz. Spor endüstrisi ile ilgili temel bilgileri ayrıntılı olarak inceleyebilmek için Metin Argan ve Hakan Katırcı nın Nobel Yayınevinden basılmış olan Spor Pazarlaması (2008) adlı kitabını okuyabilirsiniz. Günümüzde spor, başta gelişmiş ülkeler olmak üzere birçok ülkede kendi başına çok büyük ve karmaşık bir endüstriyi oluşturmaktadır. Bu büyük endüstrinin içerisinde birçok farklı alt alan ve bu alanlara ait birçok farklı bölüm bulunmaktadır. Spor yönetimi ve spor pazarlaması literatürü içerisinde spor endüstrisini oluşturan alt alanlara bağlı olarak çeşitli endüstri bölümlendirmeleri ve modeller öne sürülmüştür. 6

11 Pitts, Fielding ve Miller (1994); spor endüstrisini üç-sektör modeli ile tanımlamaktadırlar. Bu modele göre spor endüstrisi; tüketicilerine spor, fitness, rekreasyon ya da bo" zaman ile ili"kili etkinlik, mal, hizmet, insan, yer ya da dü"ünce sunan pazar olarak ele alınmaktadır. Modele göre spor endüstrisi üç temel bölüme ayrılır. Bu bölümler a"a#ıdaki biçimde ele alınabilir: Sportif performans bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan i"letmeler spor tüketicisine katılımsal ya da seyirsel bir ürün sunar. Sportif üretim bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan i"letmelerin ürünleri sportif performansın niteli#ini etkileme ya da üretme arzusu ya da ihtiyacı içindedir. Sportif tutundurma bölümü: Bu bölüm içerisinde yer alan i"letmeler spor ürünlerinin tutundurulmasında kullanılan ürünleri spor pazarına sunar (Park ve ark, 1998). $ekil 1.1, spor endüstrisi içerisindeki bu üç bölümü alt kategorileri ile açıklamaktadır. Bu üç endüstri bölümünün da#ılımı tüketiciye sunulan ürünün yararı üzerine "ekillendirilmi"tir. Pitts ve Stotlar (1996:19) ın belirtti#i gibi endüstri bölümlendirme olarak ifade edilen bu sınıflandırma tipi spor pazarlama uzmanlarına pazarlama stratejilerinin planlanmasında yardımcı olur. Ancak bu model spor endüstrisinin sportif üretim üniteleri arasındaki ili"kisini tanımlamamaktadır. Ayrıca bu üç bölümün da#ılımı içerisinde yer alan i"letmeler ve organizasyonlar sadece bir bölüm içerisinde ele alınmı", di#er bölümlerle olan ili"kileri belirtilmemi"tir. SPOR ENDÜSTR!S! Spor ile ili!kili tüketiciye sunulan tüm ürünler, hizmetler, yerler, insanlar ve fikirler Spor Endüstrisini Bölümlendirme Ürün ve alıcı tipine ba"lı olarak!! Sportif Performans Bölümü! Sportif Üretim Bölümü Sportif Tutundurma Bölümü 1. Spor a. Amatör spor b. Profesyonel spor 2. Özel #irket Sporu 3. Vergi Destekli Spor 4. Üye Destekli Spor Organizasyonları 5. Kar Amacı Gütmeyen Spor Organizasyonları 6. Spor E"itimi 7. Fitness ve Spor #irketleri 1. Teçhizat Ürünler a. Araç-gereç b. Giyim 2. Performans Üretim Ürünleri a. Fitness çalı!tırıcısı b. Tıbbi bakım c. Spor tesisleri d. Yönetsel yapılar ve birlikler "ekil 1.1: Spor Endüstrisinde Bölümlendirme Üç Sektör Modeli 1. Tutundurmaya yönelik ürünler 2. Tutundurmaya yönelik etkinlikler 3. Medya 4. Sponsorluk a. Tek-etkinlik sponsorlu"u b. Çok-etkinlik sponsorlu"u c. Tek-takım sponsorlu"u d. Bireysel sponsorluk e. Lig ya da dairesel sponsorluk 5. Devir a. Bireysel devir b. Takım devri c. Tüm organizasyon devri d. Özgül olmayan spor kullanımı! Kaynak: Pitss, Fielding ve Miller, 1994, s.17 den ve Li, Hofacre ve Mahony, 2001, s.5 den uyarlanmı!tır.!! 7

12 Meek (1997) tarafından öne sürülen bölümlendirme de aynı "ekilde üç-sektör modeli olarak kar"ımıza çıkmaktadır. Model içerisinde yer alan sektörler; spor e#lencesi (entertainment) ve rekreasyon, spor malları ve hizmetleri ve sporu destekleyen organizasyonlar olarak ele alınır. Model içerisinde ilk sektör olarak öne çıkan spor e#lencesi (entertainment) ve rekreasyon; profesyonel ve amatör spor takımlarını, spor olaylarını, spor medyasını ve turizmle ili"kili ticari faaliyetleri kapsamaktadır. Sportif üretim üniteleri; spor mallarının tasarımı, üretimi, da#ıtımı ve spor hizmetlerinin üretimi ile ili"kili ögelerden olu"maktadır. Bu ögelerin bütünü de spor mal ve hizmetlerinden olu"an spor ürünleri sektörünü meydana getirmektedir. Model içerisinde spor endüstrisinin üçüncü sektörü sporu destekleyen organizasyonlar olarak, tanımlanmaktadır. Bu sektör; ligler, pazarlama organizasyonları ve hukuk i"letmeleri (bürolar, ajanslar, vb.) gibi profesyonel ve amatör organizasyonlar tarafından "ekillendirilir. Meek (1997) tarafından önerilen model spor endüstrisi ile ilgili uygulamaya dönük geni" bir tanımlama sergilemektedir. Bunun nedeni spor endüstrisinin sadece spor takımlarının ve rekreasyonel sporların ekonomik aktivitesi olarak de#il, aynı zamanda spor olayları ile ilgili katılımcıların, izleyicilerin ve sponsorların harcamaları olarak da kabul edilmesidir. Bu anlamda; Meek (1997) in modeli sadece sporla ili"kili i"letmelerin ve organizasyonların modele dâhil oldu#u bir yapı sergilememektedir. Modelin temeli harcamalar üzerine yapılandırılmı"tır. Pitts, Fielding ve Miller (1994) tarafından önerilen modelde oldu#u gibi Meek (1997) in modelinde de spor endüstrisinin sportif üretim üniteleri arasındaki ili"kisi tanımlanmamaktadır. Ayrıca $ekil 1.2 içerisinde görülece#i gibi sektörler arası var olan ili"kiler de belirtilmemi"tir. Spor E"lencesi Spor Ürünleri Sporu Destekleyen Unsurlar Profesyonel ve Amatör Sporlar Ticari #ovlar Pazar Analizi Profesyonel Amatör Olay Turizm Medya Tedarik Üretim Da"ıtım Tekstil Dayanıklı Tüketim Malı Hizmet Perakende "ekil 1.2: Spor Endüstrisinde Bölümlendirme Meek Modeli Kaynak: Meek, 1997, s. 18 ten uyarlanmı!tır.!! 8

13 Oysaki spor etkinliklerinin üretiminde çoğu zaman birçok farklı işletme ve organizasyon destekleyici görevler yüklenmektedir. Bu bakış açısı ile spor endüstrisinin merkezinde spor etkinlikleri yer almalı ve bu merkezin etrafında birçok mal ve hizmet bulunmalıdır. Spor etkinliklerinin bu yapısı spor endüstrisini eğlence endüstrisinin diğer tamamlayıcı parçalarından farklılaştırmaktadır. Li, Hofacre ve Mahony (2001) bu anlayış ile spor endüstrisini üç temel alanın kümesi olarak ve iki-sektör modeli ile tanımlamışlardır. Bu modelde spor endüstrisi içerisinde yer alan alanlar aşağıdaki biçimde ifade edilir: Spor etkinliklerini üreten işletmeler ve organizasyonlar, Spor etkinliklerinin üretimini destekleyen mal ve hizmetleri üreten işletmeler ve organizasyonlar, Spor etkinlikleri ile ilişkili ürünlerin ticaretini ve satışını yapan işletmeler ve organizasyonlar. Li, Hofacre ve Mahony (2001) tarafından geliştirilen model iki ana sektöre sahiptir. İlk sektör sportif üretim sektörü olarak ele alınır. Bu sektör içerisindeki işletmeler ve organizasyonlar spor oyunlarını, olaylarını ve hizmetlerini üretir. Profesyonel ve yarı profesyonel takımlar, üniversitelerarası ve okullararası spor departmanları, spor ve fitness kulüpleri, ulusal ve bölgesel rekreasyon departmanları, yarış sahipleri (örn., yarış arabaları ve yarış atları), bağımsız profesyonel sporlar, spor antrenörleri ve eğitimcileri, spor etkinliği üreticilerine örnek olarak verilebilir. Sportif üretim sektörü spor endüstrisinin çekirdeğini oluşturur. Spor etkinlikleri bu sektör içerisinde yer alan tüm işletmelerin ve organizasyonların uygulamalarının ana hattını meydana getirir. Model içerisindeki ikinci sektör destekleyici alt sektörler olarak tanımlamaktadır. Bu sektörler içerisinde bulunan işletmeler ve organizasyonlar ya spor etkinlikleri ile ilişkili ürünlerin ticareti ve satışı ya da spor etkinliklerinin üretimini destekleyen mal ve hizmetleri sağlama rolünü üstlenir. Model içerisinde altı tane destekleyici alt sektör bulunur: İdari ve hukuki spor birlikleri (örn., FIFA, FILA IOC), Sportif mal üreticileri, toptancıları ve perakendecileri, Spor tesisleri ve binaları, Spor medyası, Spor yönetim şirketleri, Yerel, bölgesel, ulusal spor konseyleri ve mercileri. Destekleyici alt sektörlerin her biri ve modelin çekirdeğini oluşturan sportif üretim sektörü birbiri ile iç içe geçmektedir. Çünkü çoğu zaman destekleyici alt sektörlerin içerisinde yer alan işletmeler ve organizasyonlar spor etkinliklerinin oluşumunda ya sponsor ya da organizasyonu üstlenen birim olarak görev alır. Ayrıca bu işletmelerin ve organizasyonların temel rolü spor etkinliklerinin üretimini kolaylaştırmak, spor ürünlerinin satışını yapmak ve spor ürünlerinin tutundurulmasını sağlamak olduğu için destekleyici alt sektör ifadesi yapısal olarak uygun görülmektedir. Örneğin; sportif mal üreticileri, çeşitli dağıtım kanalları sayesinde dünyanın her bölgesine basketbol potaları, futbol kaleleri ya da topları gibi çeşitli spor araç gerecini tedarik ederler. Bu işletmeler spor etkinliklerini üretmez. Ancak sportif üretim sektörü içerisinde yer alan işletmelere ve organizasyonlara spor araç gereci (örn., spor ayakkabısı ve giysisi) sağlayarak spor etkinliklerinin üretimine dolaylı olarak katkıda bulunur. Bu yüzden sportif mal üreticileri, toptancıları ve perakendecileri destekleyici alt sektör içerisinde değerlendirilir. Sportif üretim sektörü içerisinde yer alan işletmeler ve organizasyonlar ile spor medyası arasındaki ilişki de destekleyici alt sektöre ilişkin diğer bir örnektir. Haberler, istatistikler ve oyuncu hikâyeleri gibi bilgi kaynaklarını sunan spor medyası, sporun hem tüketimine hem de kamuoyu nezdinde popülerliğine etkide bulunmaktadır. Bu yüzden spor medyası destekleyici alt sektörler içerisinde önemli parçalardan biri olarak değerlendirilir. Şekil 1.3 iki sektör modeli olarak spor endüstrisinde bölümlendirmeyi göstermektedir. 9

14 !ki ve üç sektör modeline göre spor endüstrisini bölümlendirmenin benzerliklerini ve farklılıklarını tartı$ınız. Destekleyici Alt Sektör I #dari ve Hukuki Spor Birlikleri! Destekleyici Alt Sektör II Sportif Mal Üreticileri, Toptancıları, Perakendecileri Destekleyici Alt Sektör III Spor Tesisleri ve Binaları SPORT!F ÜRET!M SEKTÖRÜ! Profesyonel ve Yarı Profesyonel Takımlar! Üniversitelerarası ve Okullararası Spor Departmanları! Ulusal ve Bölgesel Rekreasyon Departmanları! Spor ve Fitness Kulüpleri! Ba!ımsız Profesyonel Sporlar, Spor Antrenörleri ve E!itimcileri, Yarı" Sahipleri (Örn., Yarı" Arabaları ve Yarı" Atları)! Di!er Olay ve Hizmet Üreticileri Destekleyici Alt Sektör IV Spor Medyası (Televizyon, Radyo ve Kablolu Yayınlar, Dergiler ve Di!er Süreli Yayınlar)! Destekleyici Alt Sektör V Spor Yönetim $irketleri (Pazarlama, Halkla #li"kiler, Olay Yönetimi, Finansal Danı"manlık)! Destekleyici Alt Sektör VI Yerel, Bölgesel ve Ulusal Spor Konseyleri ve Mercileri "ekil 1.3: Spor Endüstrisinde Bölümleme "ki Sektör Modeli Kaynak: Li, Hofacre ve Mahony, 2001, s. 7 den uyarlanmı!tır. SPOR ENDÜSTR!N!N BOYUTLARI Spor endüstrisi nispeten kısa bir dönem içerisinde devasa büyük bir geli"im ve büyüme göstermi"tir. Her ne kadar toplum ya"amı içerisinde spor ve serbest zamana ili"kin etkinlikler, olgular ve i"letmeler uzun zamandır var olsa da özellikle 1960 ların ikinci yarısından itibaren hem yatay hem de dikey düzlemde çok önemli de#i"imlerin meydana geldi#ini görmekteyiz. Spor endüstrisi içerisinde yatay büyüme; spor pazarlaması "irketleri gibi yeni spor i"letmelerinin yeni pazarlara girerek ve yeni ürünler üreterek endüstriye eklenmesiyle olu"mu"tur. Dikey büyüme ise basketbol ve voleybol gibi geleneksel sporlara bayanların katılımı gibi faktörler ile pazarın ve ürün kalemlerinin artması sonucu meydana gelmi"tir (Pitts ve Stotlar, 2002). Bu büyümenin özellikle Amerika Birle"ik Devletleri ba"ta olmak üzere dünyanın geneline hızla yayıldı#ını ifade edebiliriz ve 1999 yılları arasında yapılan be" farklı çalı"maya ba#lı olarak hazırlanan Tablo 1.1, spor endüstrisinin Amerika Birle"ik Devletleri nde her geçen yıl nasıl büyüdü#ünü göstermesi açısından önemlidir. Her ne kadar her bir çalı"ma spor endüstrisinin benzer bölümlerini kapsasa da endüstrinin farklı bölümleri de çalı"maların kapsamı içerisinde yer almaktadır. Dahası, çalı"maların yöntembilimleri birbirinden farklıdır. Bununla beraber, çalı"maların verilerine ba#lı olarak a"a#ıdaki sonuçlara ula"ılabilir:!! 10

15 Amerika Birleşik Devletleri nde spor endüstrisinin parasal hacmi 1986 ve 1999 yılları arasında 46 milyar dolardan 213 milyar dolara çıkarak yaklaşık 5 kat büyümüştür. Amerika Birleşik Devletleri nde spor endüstrisi 1986 ve 1999 yılları arasında sektörel büyüklük açısından 23. sıradan 6. sıraya ilerlemiştir. Amerika Birleşik Devleri nde spor endüstrisi 1986 ve 1999 yılları arasında yıllık ortalama % +6.8 den fazla büyüme göstermiştir. Diğer endüstrilerin yılda ancak % 1 ila % 3 arasında büyüdüğünü düşünürsek bu oran, büyümenin ne denli çarpıcı olduğunu göstermesi açısından önemlidir. Tablo 1.1: Yılları Arasında Amerika Birleşik Devletleri nde Spor Endüstrisi Çalışma Yıl Endüstri Büyüklüğü Yıllık Büyüme (%) Sıra 1. Çalışma milyar $ Çalışma milyar $ Çalışma milyar $ Çalışma milyar $ Çalışma milyar $ Kaynak: Li, Hofacre ve Mahony, 2001, s. 7 den uyarlanmıştır. Tüm bu çalışmaların yanı sıra Sport Business Journal tarafından açıklanan yıllık değerlendirme verilerine göre, 2008 yılında Amerika Birleşik Devletleri nde spor endüstrisi yaklaşık 234 milyar dolarlık bir hacme ulaşmıştır (Tablo 1.2). Bu rakam, Amerika Birleşik Devletleri nde spor endüstrisinin otomotiv sektöründen iki, film sektöründen de yedi kat daha büyük bir yapıyı tanımladığını göstermektedir. Tablo 1.2: Amerika Birleşik Devletleri nde Spor Endüstrisinin Sektörel Büyüklüğü HARCAMA KALEMİ Reklam Yazılı Senetlerin Deviri (Endorsement) Araç Gereç/Giysi/Ayakkabı Tesis İnşası İnternet Lisanslı Mallar Medya Yayın Hakları Profesyonel Hizmetler Seyirci Harcamaları Sponsorluk Tıbbi Harcamalar Yolculuk Multimedya Bahis İşletme Masrafları DOLAR milyar 1.1 milyar milyar 3.35 milyar 927 milyon 13.9 milyar 7.7 milyar 17.5 milyar milyar 10 milyar 14.7 milyar milyar 2.2 milyar 20.3 milyar milyar Kaynak: Sport Business Journal (Erişim Tarihi: ) adlı siteden uyarlanmıştır. Spor endüstrisi Amerika Birleşik Devletleri nde böylesi hızlı bir gelişme ile çok büyük boyutlara ulaşırken, dünyanın geri kalan bölümünde de benzer genişlemeler görülmüştür. Örneğin; günümüzde Avrupa spor pazarının 185 milyar $ civarında bir hacme sahip olduğu tahmin edilmektedir. Spor endüstrisinin boyutlarını anlamanın en iyi yollarından biri spor endüstrisini devasa büyüklüğe ulaştıran faktörlerle ilişkili rakamsal verileri analiz etmektir. Örneğin; sporda sponsorluk faaliyetleri ve harcamaları yıllar itibariyle artmakta olup endüstrinin boyutlarının genişlemesine büyük katkılar sunmaktadır. Rakamsal olarak ele almak istersek; 2000 yılında sporda sponsorluk harcamalarının pazar toplamı 26.1 milyar $ iken, 2005 yılında bu rakam yaklaşık 42 milyar $ çıkmıştır (Devecioğlu, 2005). Sponsorluk faaliyetleri ve harcamaları dünyanın farklı ülkelerinde de spor endüstrisinin genişlemesine katkıda bulunmaktadır. Örneğin; Fransa Milli Takımı 2011 yılından başlamak üzere yıllık 43 milyon $ karşılığı Nike şirketi ile forma sponsorluğu antlaşması yapmıştır. Adidas şirketi İspanya ve Almanya Ulusal Futbol Takımının forma sponsorluğu için yıllık 20 milyon $ ödemektedir. Puma şirketi ise son Dünya Futbol Şampiyonu İtalya Ulusal Futbol Takımına yıllık 16 milyon $ katkı sağlamaktadır. 11

16 Sporda sponsorluk harcamalarının çok büyük rakamlara ulaşmasını etkileyen en önemli öge, spor karşılaşmalarının pasif katılımcı olarak çok büyük kitleler tarafından izlenmesidir. Spor zaman içerisinde özellikle kitle iletişim teknolojilerindeki gelişmelere bağlı olarak büyük kitlelere ulaşan bir yapı sergilemiştir. Örneğin; 1994 Kış Olimpiyatları 120, 1994 Dünya Futbol Şampiyonası 188, 1996 Yaz Olimpiyat Oyunları 214 ülkede izlenmiştir yılında Fransa da yapılan Dünya Futbol Şampiyonası 3.7 milyar kişiye ulaşmıştır (Argan ve Katırcı 2008). FIFA verilerine göre 2006 Dünya Kupası ise televizyon tarihi içerisinde en fazla izlenen gösteri olmuş ve turnuva süresince 30 milyar tekil olmayan izleyici tarafından izlenmiştir. Bu rakamlar spor organizasyonlarının ne kadar büyük kitlelere ulaştığının bir göstergesidir. Böylesi büyük bir kitlenin spor endüstrisinin boyutlarını kendiliğinden genişleteceği yadsınamaz bir gerçektir. Tekil olmayan izleyici; bir spor organizasyonu içerisinde yer alan etkinlikleri izleyen toplam izler kitleyi tanımlamaktadır. Spor organizasyon ve karşılaşmalarının milyarlarca kişiye ulaşması, spor endüstrisine aktarılan nakdi kaynakların da artmasına neden olmuştur. Örneğin, 1948 yılında Uluslararası Olimpiyat Komitesi ne oyunların televizyon yayın hakları için para ödeyen ilk şirket olan BBC nin ödediği ücret 30 milyon $ iken, 1996 yılında bu rakam 895 milyon $ ve 2000 yılında 1.3 milyar $ olarak gerçekleşmiştir (Argan ve Katırcı 2008). Tüm bunlara ek olarak 2008 Pekin Olimpiyatları na ait bazı rakamsal veriler spor endüstrisi içerinde televizyon yayınlarının boyutları hakkında güncel bilgiler sunması açısından önemlidir. Oyunların TV yayın gelirleri 2.5 milyar $ olarak tahmin edilmektedir. Sadece oyunlarının açılışını 4 milyara yakın insan dünya televizyonlarından izlemiştir. Spor endüstrisinin ne denli büyük boyutlara ulaştığını anlamanın bir diğer yolu da futbol pazarı gibi büyük spor pazarlarının ekonomik hacimlerini incelemektedir. Örneğin, sadece Avrupa da futbol pazarının hacminin 16 milyar doların üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. Bu devasa büyüklükteki pazar içerisinde transfer harcamaları önemli bir payda olarak karşımıza çıkmaktadır. isimli Fransız İnternet sitesinin araştırmasına göre, ilk 20 sırayı alan futbol kulüplerinin futbol sezonu için yaz döneminde yaptığı harcama 1.3 milyar avronun üzerindedir. Bu dönem içerisinde İspanya nın ünlü Real Madrid Futbol Kulübü, milyon ile transfere en çok para harcayan kulüp olurken, onu milyon $ ile İngiliz Manchester City Futbol Kulübü izlemiştir. Bir diğer İspanyol kulübü Barcelona Futbol Kulübü ise milyon $ ile üçüncü sırayı almıştır. Futbol kulüplerinin böylesi büyük transfer bütçelerine ulaşması hiç kuşkusuz gelirlere bağlı olarak şekillenmektedir. Dünyanın birçok ülkesinde profesyonel futbol kulüpleri toplam gelirleri bakımından diğer alanlardaki şirketlerden daha fazla kazanan bir görünüme sahiptir. İsviçreli Deloitte şirketinin verilerine göre, dünyanın en fazla transfer harcaması yapan futbol kulübü olan Real Madrid, aynı zamanda 2008 yılında 351 milyon $ ile dünyanın en fazla gelir kazanan futbol kulübü olmuştur. Real Madrid in ardından İngiltere nin Manchester United Futbol Kulübü 315 milyon 200 bin $ ile dünyanın en fazla gelir kazanan futbol kulüpleri listesinde ikinci sırada yer almaktadır. İspanyol Barcelona Futbol Kulübü ise 290 milyon 100 bin $ ile üçüncü sırada yer almaktadır. Türkiye de ise spor endüstrisi, yukarıda saydığımız örneklerde olduğu gibi çok büyük gelişmeler göstermese de son yıllarda azımsanamayacak gelişmeler olmuş ve olmaya devam etmektedir (Argan ve Katırcı, 2008). Türkiye de en popüler spor branşı olan futbol oyunu, diğer ülkelerde olduğu gibi önemli bir ekonomik faaliyetin konusu hâline gelmiştir. Türkiye de futbolun ve özellikle Turkcell Süper Lig ve kulüplerinin spor endüstrisi içerisindeki parasal hacmi gün geçtikçe büyümektedir. Yaklaşık 480 milyon $ hacmi olan Turkcell Süper Ligin ekonomisinde dört büyükler olarak ifade edilen kulüpler (Beşiktaş JK, Fenerbahçe SK, Galatasaray SK ve Trabzonspor SK) baskın durumdadır. Bu kulüplerin yıllık toplam forma satışlarını incelediğimizde; Beşiktaş SK, 5,2 milyon $, Fenerbahçe SK 10,3 milyon $, Galatasaray SK 8.3 milyon $ ve Trabzonspor SK 2.1 milyon $ gelir elde etmektedir. Ayrıca, dört büyüklerin toplam bütçeleri 500 milyon lirayı geçmiştir (Referans, ). 12

17 Spor endüstrisinin boyutları ile ilgili olarak daha ayrıntılı bilgi için sitesini ziyaret edebilirsiniz. Küreselleşmenin spor endüstrisine etkilerini ayrıntılı olarak inceleyebilmek için Rahşan İnal ın Evrensel Basım Yayından basılmış olan Küreselleşme ve Spor: Küreselleşmenin Spora Etkileri (2008) adlı kitabını okuyabilirsiniz. SPOR ENDÜSTRİNİN GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Toplum yaşamının temel parçalarından biri hâline gelen spor olgusu, her dönemde gözle görülür bir gelişme göstermiştir. Özellikle II. Dünya Savaşının ardından yaşanan teknolojik ve ekonomik gelişme tüm alanlarda olduğu gibi spor alanında da etkilerini göstermiştir lı yılların ardından artık spor, bir endüstri dalı olarak görülen ve kendi pazarını oluşturan bir sektör hâline gelmiştir (Argan ve Katırcı). Sporun zaman içerisinde endüstriyel bir niteliğe evrilmesi sadece bir pazar alanı yaratmamıştır. Aynı zamanda, sektörel bir büyüme ve gelişim de endüstrileşme ile beraber ortaya çıkmıştır. Sporun endüstrileşmesini, büyümesini ve gelişmesini etkileyen temel faktörler sekiz ana başlık altında ele alınabilir (Pitts ve Stotlar, 2002): İnsan Spor Etkinlikleri ve Olayları Spor Malları Spor Tesisleri Ticarileşme ve Pazarlama Profesyonel Hizmet İşletmeleri Spor Medyası Eğitim İnsan Spor olgusunun toplum yaşamının önemli parçalarından biri olmasının temel nedeni insandır. Sporun üretilmesinin ana nedeni insan olduğuna göre, sporu endüstrileştiren temel neden de insan olarak ele alınabilir. İnsanların spor, rekreasyon, fitness, macera etkinlikleri ve spor turizmi gibi sporla ilişkili çeşitli alanlara dair ilgi ve beklentileri olmasaydı, spor endüstrisinden de bahsedilemezdi. Toplum yaşamının her döneminde insanların spor ve spor benzeri etkinliklere ilgisi gerek aktif gerekse de pasif katılım noktasında sporu yaşamın vazgeçilmez ögelerinden biri hâline getirmiştir. Aktif katılım; sporun uygulayıcısı olarak spor ve spor benzeri etkinliğe katılımı ifade ederken, pasif katılım; bu etkinliklerin izleyicisi ve seyircisi olmayı tanımlamaktadır. Spor katılımı tüm dünyada milyarlarla ifade edilen boyutlara ulaşmıştır. Örneğin; 2005 yılında sadece Amerika Birleşik Devletleri nde 484 milyondan fazla insanın spor etkinliklerinde katılımcı olduğu tahmin edilmektedir (Humphreys ve Humphreys, 2008). Ayrıca, spor ve spor benzeri etkinliklere karşı insanların ilgisi spor endüstrisinin diğer bölümlerini de etkilemekte ve bu bölümlerin gelişmesine neden olmaktadır. Örneğin; herhangi bir spor branşına karşı insanların ilgisi, bu spor branşına ilişkin tesislerin inşasına, yöneticilerin yetiştirilmesine ve lig organizasyonlarının hazırlanmasına kadar birçok ögenin oluşumunu sağlamıştır. Sporun toplumun her kesimindeki insanın ilgisini çekmesi, ve insanların beklentilerinin birbirinden farklılık göstermesi çeşitli pazar bölümlerinin oluşmasına neden olmaktadır. Yaşlılar, engelliler, eşcinseller, bayanlar ve çocuklar gibi farklı pazar bölümlerinin oluşması, bu bölümlerdeki spor ticaretini zaman içerisinde arttırmıştır. Örneğin; geçmişte erkek sporu olarak algılanan futbol oyunu günümüzde bayanlar tarafından oynanan bir oyun hâline gelmiştir. Hatta 1991 yılından itibaren her dört yılda bir dünya şampiyonası organizasyonu düzenlenmektedir (Pitts ve Stotlar, 2002). Spor endüstrisinin gelişimini ve büyümesini etkiyen en temel ögenin insan olarak ele alınmasını nedenleri ile yorumlayınız. 13

18 Spor Etkinlikleri ve Olayları Spor, rekreasyon, fitness, boş zaman, spor turizmi etkinliklerinin ve olayların yaratılması, üretimi, yönetimi ve pazarlanması insanlara küresel fırsatlar sunmaktadır. Birçok spor etkinliği belirli gruplar için özel olarak tasarlanmaktadır. Dünyanın genelinde, belirli bölgelerde, belirli insan grupları için tasarlanmış spor ve spor benzeri etkinlikler ile karşılaşmaktayız. Bu etkinlikler doğal olarak spor endüstrisinin büyümesine ve gelişmesine etkide bulunmaktadır. Özellikle 1970 li yıllarda tüm dünyada tüketiciye sunulan spor, fitness ve rekreasyon etkinliklerinin hem çeşidinde hem de sayısında önemli artışlar meydana gelmiştir. Örneğin; 1970 li yılların sonunda müzik eşliğinde egzersiz yapmak olarak ifade edilen aerobik anlayışı gelişmeye başlamıştır. Günümüzde ise hafif aerobik, sert aerobik, ileri yaşlarda aerobik ya da hamile aerobiği gibi yüzlerce farklı aerobik çeşidi vardır ve bu etkinlikler spor endüstrisi içerisinde tüketiciye sunulmaktadır. Ayrıca, son yıllarda kar kayağı, yamaç paraşütü, scuba, rüzgâr sörfü, buz kayağı ve squash gibi birçok yeni sportif etkinliğin tüketicilere sunulduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra, geleneksel birçok spor dalı da yeni düzenlemeler ile tüketicilere sunulmaya başlanmıştır. Açık alanda 11 e 11 kişi ile 45 dakikalık iki devre hâlinde oynanan futbol oyununun fussball ismiyle, kapalı alanda 5 e 5 kişi ile 12 dakikalık dört bölümden oynanan bir oyun hâline dönüştürülmesi yeni düzenlemeler açısından ilginç bir örnektir (Argan ve Katırcı, 2008). Her ne kadar yeni ve farklı spor etkinlikleri spor endüstrisi içerisine girse de; futbol, voleybol ve basketbol gibi geleneksel sporlar hâlâ endüstrinin önemli parçalarını oluşturmaktadır. Geleneksel sporlar hem aktif hem pasif katılım noktasında zaman içerisinde dünya genelinde büyümüştür. Günümüzde birçok geleneksel spor; bağımsız organizasyonlar, bireysel turnuvalar, kulüpler ve şenlikler gibi çeşitli organizasyonlar ile yürütülmektedir. Geleneksel sporların dünya genelinde çoğu bölgede profesyonel olarak yapıldığını görmekteyiz. Ayrıca su kayağı, yatçılık, rüzgâr sörfü, balık tutma, yamaç paraşütü, vücut geliştirme, bowling ve köpek yarışları gibi birçok farklı spor da değişik ülkelerde profesyonel olarak yapılmaktadır. Profesyonel faaliyetlerinin artması hem spor yönetimi hem de spor pazarlaması kapsamında yeni olanaklar yaratmaktadır. Tüm bunların yanı sıra spor etkinlikleri insanlara çeşitli seyahat, gezi ve dinlence fırsatları sunmaktadır. Seyahat ve sporu birleştirmek yeni bir olgu değildir. Çok uzun zamandır insanlar bir maratona katılmak ya da çeşitli bölgelere yürüyüşler yapmak için seyahat etmektedir. Bu seyahatler spor turizmi olarak ifade ettiğimiz yapıyı oluşturmaktadır. Türkiye de de özellikle Antalya ve yöresinde dağcılık, rafting, trekking, scuba, golf ve futbol gibi çeşitli spor turizmi ve macera seyahati organizasyonları görmekteyiz. Bu organizasyonların hem katılımsal hem de sayısal artışı spor endüstrisinin büyümesini ve gelişmesini etkilemiştir. Spor Malları Spor malları ve araç gereçleri insanların spor ve rekreasyon etkinliklerine katılımını teşvik eden ögelerden biri olarak ele alınmaktadır. Özellikle gelişen teknoloji ile beraber çeşitli tipte, nitelikte ve şekilde spor malı spor endüstrisi içerisine girmiştir. Örneğin; günümüzde zemin ile daha iyi tutunan ve bu sayede daha uzun atlamaya ve/ya da daha hızlı koşmaya yardımcı olan ayakkabılar, ter tutmayan eşofmanlar ve daha hızlı yüzmeye yardımcı olan mayolar gibi birçok farklı ürün spor endüstrisi içerisinde bulunmaktadır. Ayrıca; çocuklar, yaşlılar, hamileler, engelliler gibi farklı tüketici grupları için çeşitli spor mal ve araç gereç spor endüstrisi tarafından spor pazarına sunulmaktadır. Tüm bunların yanı sıra, gelişen teknoloji farklı boyutta, şekilde ve görünüşte raket, basketbol topu ya da beyzbol sopası gibi sportif ürünlerin ve araç gereçlerin tasarımlarını da etkilemiştir. 14

19 Spor Tesisleri Günümüzde spor tesisi kavramı spor hizmeti üreten, bu amaç için belirlenmiş ve gereğince donatılmış her türlü spor alanını tanımlamak için kullanılmaktadır. Spor hizmetleri, spor endüstrisini oluşturan önemli parçalardan biri olarak kabul edilir ve spor etkinliklerinin yapıldığı spor tesisleri de spor hizmetleri içerisinde önemli bir öge olarak yer alır. Toplum yaşamı içerisinde insanların spora olan ilgisi, spor tesislerinin hem sayısal olarak artışına neden olmuştur hem de farklı nitelikte ve çeşitte spor tesisini spor endüstrisi içerisine sokmuştur. Günümüzde yüzme havuzu, golf sahası, bowling salonu, motor sporları pisti, suni patinaj sahası, fitness salonu, kapalı kaya tırmanışı merkezi, paten sahası ve snowboard parkı gibi çeşitli tesisler spor hizmeti sağlamaktadır (Ammon ve Stotlar, 2003). Özellikle büyük spor kompleksleri spor endüstrisi içerisinde önemli bir parçayı teşkil etmektedir. Örneğin; Amerikan futbolunun önemli kulüplerinden biri olan Washington Redskins in stadyumu 2000 li yılların başında 805 milyon dolara satılmıştır (Fried ve ark., 2003). Bu satış rakamı spor endüstrisi içerisinde spor komplekslerinin parasal hacimlerini göstermesi açısından ilginç bir örnektir. Ayrıca; spor kompleksleri gerek maliyetleri, gerek mimarileri ve gerekse de yönetim biçimleri ile spor endüstrisi içerisinde eşsiz özellikler sergilemektedir. Örneğin; 2008 Pekin Olimpiyatlarının açılış törenine ev sahipliği yapan Beijing Ulusal Olimpiyat Stadı, takma adıyla Kuş Yuvası nın yapımında ton çelik kullanılmış ve tesisin maliyeti yaklaşık 500 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Stat, 258 bin m2lik bir alana inşa edilmiştir ve 91 bin koltuk kapasitesine sahiptir. Böylesi büyük bir tesisin sorunsuz biçimde faaliyet göstermesi için pazarlama bölümünden, bilet satışı bölümüne, bakım ve onarım bölümünden, güvenlik bölümüne kadar birçok farklı birim çalışmaktadır. Ticarileşme ve Pazarlama Sporun bir eğlence ögesi olarak görülmesi ve eğlence temelli pazarlanması spor endüstrisi içerisinde pazarlama eğilimlerini arttırmış ve endüstriyi daha ticari hâle getirmiştir. Örneğin; Amerika Birleşik Devletleri nde Louisville bölgesinde koşulan Kentucky Derby at yarışları 70 olay üzerine kurulmuştur. Oysaki günlük yarışlar sadece 2 dakika sürmektedir. Ancak organizasyon bir aylık zaman dilimine yayılmıştır. Katılımcılara at yarışı müsabakalarından daha fazlası sunularak hem eğlence hem dinlence hem de spor hizmeti verilmektedir. Kentucky Derby at yarışları ile benzer bir örnek NBA basketbol müsabakalarında da yaşanmaktadır. Bir NBA müsabakası görsel gösteriler, tanıtımlar ve müsabaka ile birlikte birkaç saat sürmektedir. Bunun temel nedeni elbette daha fazla gelir elde etmektir. Lisanslı ürün satışları ve markalaşma spor endüstrisi içerisinde gelir kalemlerinin artmasına ve endüstrinin her geçen gün gelişmesine yardımcı olmaktadır. Ticarileşme ve pazarlama faktörü içerisinde sponsorluk faaliyetleri de göz önüne alınmalıdır. Spor endüstrisi sponsorluk faaliyetleri için ideal bir faaliyet alanıdır yılı itibariyle, tahmini 37.4 milyar $ hacmi (Referans, ) ile dünyada toplam sponsorluğun %70 ini oluşturan spor sponsorluğu spor endüstrisinin gelişimine ve büyümesine önemli katkılar yapmaktadır. Profesyonel Hizmet İşletmeleri Spor pazarlaması, yönetimi, hukuku ve finansı gibi çeşitli konularda profesyonel hizmetler sunan işletme spor endüstrisi içerisinde yer almaktadır. Bu işletmeler spor endüstrisinin ayrılmaz bir parçası hâline gelmiştir. Bazı örnekler vermek gerekirse Amerika Birleşik Devletleri nde profesyonel hizmet işletmeleri spor tıbbı konusunda yılda 64.6 milyar $, spor tesislerinin inşası konusunda 1.01 milyar $ gelir elde etmektedir (Pitts ve Stotlar, 2002). Spor Medyası Tüm dünyada kitlelerin spor, fitness, rekreasyon ve spor ile ilişkili boş zaman etkinlikleri ile ilgilenmeleri ve bu etkinlikleri izleme yönündeki motivasyonları spor ve spor benzeri etkinliklerin kitle iletişim araçlarında daha fazla yer almasına neden olmaktadır. Özellikle iletişim devrimi olarak ifade edebileceğimiz sürece bağlı olarak iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sporu bu teknolojiler ile buluşturmuştur. Kablolu ve dijital televizyon kanalları, hiper ve siber medya, elektronik bilgi ulaştırma, 15

20 yüksek tanımlı televizyonlar, 3G ve 4G gibi teknolojiler sporu büyük kitlelere ulaştırmaktadır. Buna bağlı olarak tüm dünyada sporun izler kitlesi artmaktadır. Bu artışın doğal bir sonucu olarak spor endüstrisi hem gelişmekte hem de ekonomik olarak büyümektedir. Ayrıca dünyanın hemen hemen her bölgesinde salt spor temalı yazılı ve görsel basın ögeleri bulunmaktadır. Türkiye örneklerine göz attığımızda televizyon yayıncılığında NTV spor, gazete yayıncılığında Fotospor, Fanatik ve Fotomaç gibi temelde futbol branşına yönelen örnekler ve dergi yayıncılığında 3Sayı, F1 Racing, Slam ve Four-Four-Two gibi basketboldan futbola, otomobil yarışlarından macera etkinliklerine kadar birçok farklı alanı konu edinen örnekler bulunmaktadır. Spor medyalarının çeşitlenmesi hem istihdam, hem reklam, hem tiraj hem de reyting bakımından spor endüstrisinin büyümesine katkıda bulunmaktadır. Spor medyaları içerisinde son dönemde diğer endüstri medyalarında olduğu gibi web uygulamaları ön plana çıkmaktadır. Web, günümüzde spor işletmeleri ile hemen iletişim ve bağlantı sağladığından dolayı temel işletme gücü hâline dönüşmektedir. Bu nedenden dolayı e-spor ticareti olarak ifade edebileceğimiz bir yapı oluşmuştur. Dahası; web, sadece web işletmeleri olarak faaliyet gösteren işletmeler için bir yaşam alanı sunmaktadır (Pitts ve Stotlar, 2002). Eğitim Bireyler sporun, oyunların ve diğer etkinliklerin nasıl yapıldığını öğrenme ihtiyacı duymaktadır. Bu bireylerin bazıları, sporcuların nasıl hareket ettiğini, bazıları nasıl idareci olunacağını ve bazıları da nasıl antrenör olunacağını öğrenmek ister. Bunların dışında bazı insanlar da spor olaylarının nasıl hazırlanacağını ve sunulacağını öğrenmek ister. Bu örnekler spor eğitimi olarak ifade edilen yapının bazı örnekleridir. Pazarlama mantığı içerisinde bir birey bir şeye arzu duyuyorsa sonuçta bu durum satışı doğurur. Örneğin, bir bireyin tenis oynamayı öğrenmek istemesi, bu bireyin tenis kursuna gitmesi gereğini ortaya çıkarır ki bu da ticari faaliyet konusu içine girer. Öte yandan, bir bireyin antrenörlük eğitimi almayı arzu etmesi, bu bireyin bir takım seminerlere, konferanslara ve çalışma gruplarına katılmasını gerektirir. Ayrıca bu birey uğraşmak istediği etkinlik alanı ile ilişkili dergileri, kitapları ve görsel materyalleri izler. Bu da spor endüstrisi içerisindeki ticari bir faaliyetin içerisinde değerlendirilir ve bu faaliyet endüstrinin gelişmesine etkide bulunmaktadır (Argan ve Katırcı, 2009). SPOR PAZARLAMASI KAVRAMI Spor pazarlaması kavramının farklılığı, bir ürün olarak sporun benzersiz özelliklere sahip olmasına dayanır. Önceleri standart ya da geleneksel pazarlama yöntemleri spor alanında uygulanmış ve çoğunlukla başarısız olmuştur. Spor ürününün ve tüketicisinin diğer alanlara göre farklı ve benzersiz oluşu, spor pazarlaması kavramını ortaya çıkarmıştır (Morgan ve Summers, 2005). Spor pazarlaması günümüze gelinceye kadar, uygulamaya ya da deneyimlere dayalı olarak farklı şekillerde tanımlanagelmiştir. Bu tanımlardan biri; spor pazarlamasını bir ünlü aracılığı ile sporun tanıtılması olarak ele almıştır. Örneğin, NBA yıldızlarından biri olan Hidayet Türkoğlu nun bir spor tesisi ya da yaz okulu açılışı gibi etkinlikler için kullanılması bu kapsamda değerlendirilir. Ancak ünlü kullanımı ve tutundurması spor pazarlaması içerisinde yer almasına karşın, kavramın tamamını açıklamada yetersiz kalır. Benzer şekilde, spor pazarlamasını ürünlerin spor tüketicilerine ulaştırılması veya satışı olarak gören tanımlamalar da mevcuttur. Bu gibi tanımlamalar da spor pazarlamasını salt satış ya da dağıtım olarak ele almakta ve spor pazarlamasının yanlış ya da eksik bir biçimde tanımlanmasına neden olabilmektedir. Spor pazarlamasının doğru bir biçimde ele alınabilmesi için pazarlama fonksiyon ve elemanlarını kapsaması ve bir süreç içerisinde değerlendirilmesi gerekir. Kavram olarak spor pazarlaması ilk kez 1978 yılında ABD de Advertising Age isimli dergide kullanılmıştır (Argan ve Katırcı, 2008). Spor pazarlaması kavramı, hem kavram olarak hem de uygulama bakımından o tarihten sonra yerini almıştır. Kavramın ilk kullanım tarihine bakıldığında yeni ve gelişen bir alan olduğunu söylemek mümkündür. Sözü edilen tarihten sonra yapılan tanımların çoğu incelendiğinde, çağdaş pazarlama tanımlamalarından yararlanıldığı görülür. Bu bağlamda pazarlamanın tanımına bakmak yararlı bir perspektif sağlayacaktır. Amerikan Pazarlama Birliği (AMA) nin 1985 yılında yapmış olduğu ve literatürde en yaygın olarak kullanılan tanıma göre; pazarlama, kişilerin ve 16

T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2974 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1928 SPOR EKONOMİSİ

T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2974 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1928 SPOR EKONOMİSİ T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2974 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1928 SPOR EKONOMİSİ Yazarlar Yrd.Doç.Dr. Hakan KATIRCI (Ünite 1) Doç.Dr. Nilgün ÇAĞLARIRMAK USLU (Ünite 2) Dr. Uğur Bülent KAYTANCI

Detaylı

Endüstri kavramı, benzer biçimde üretilen mal ve hizmet gruplarının sınıflandırılması ile oluşan pazar olarak tanımlanabilir.

Endüstri kavramı, benzer biçimde üretilen mal ve hizmet gruplarının sınıflandırılması ile oluşan pazar olarak tanımlanabilir. Endüstri kavramı, benzer biçimde üretilen mal ve hizmet gruplarının sınıflandırılması ile oluşan pazar olarak tanımlanabilir. Endüstri kısaca ekonomik faaliyetlerin gruplandırılması olarak da ifade edilebilir.

Detaylı

Pazarlama terimi günümüzde oldukça yaygın, ancak farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Bazıları için pazarlama, satış ile eş anlamlı olup, bir ürünü

Pazarlama terimi günümüzde oldukça yaygın, ancak farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Bazıları için pazarlama, satış ile eş anlamlı olup, bir ürünü 5.Ders Pazarlama terimi günümüzde oldukça yaygın, ancak farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Bazıları için pazarlama, satış ile eş anlamlı olup, bir ürünü överek kapı kapı dolaşarak satış yapanları akla

Detaylı

Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği

Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği 6.Ders Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER 1 Pazarlama terimi günümüzde oldukça yaygın, ancak farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Bazıları için pazarlama, satış ile eş

Detaylı

T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3275 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2138 HAVACILIK EMNİYETİ

T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3275 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2138 HAVACILIK EMNİYETİ T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3275 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2138 HAVACILIK EMNİYETİ Yazarlar Doç.Dr. Ender GEREDE (Ünite 1, 5, 7, 8) Yrd.Doç.Dr. Uğur TURHAN (Ünite 2) Dr. Eyüp Bayram ŞEKERLİ

Detaylı

1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ

1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ 11 1.1. İşletme Fonksiyonu Olarak Pazarlama Fonksiyonu 13 1.1.1. Pazarlama Fonksiyonları 14 1.2. Pazarlamanın Tanımı 15 1.3. Pazarlamanın

Detaylı

1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ

1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ 11 1.1. İşletme Fonksiyonu Olarak Pazarlama Fonksiyonu 13 1.1.1. Pazarlama Fonksiyonları 14 1.2. Pazarlamanın Tanımı 15 1.3. Pazarlamanın

Detaylı

Bölüm 10 Pazarlama Fonksiyonu. I) Pazarlama Stratejilerine Giriş

Bölüm 10 Pazarlama Fonksiyonu. I) Pazarlama Stratejilerine Giriş Bölüm 10 Pazarlama Fonksiyonu I) Pazarlama Stratejilerine Giriş Pazarlama Nedir? Pazarlama: Müşteriler için değer yaratmayı, bunu tanıtma ve sunmayı; örgütün ve paydaşlarının yararına olacak şekilde müşteri

Detaylı

SPONSORLUK FIRSATLARI 2013-2014 SEZONU

SPONSORLUK FIRSATLARI 2013-2014 SEZONU SPONSORLUK FIRSATLARI 2013-2014 SEZONU Ünilig, Türkiye'nin üniversitelerarası ilk çok branșlı, deplasmanlı spor ligi olarak Genel Müdürlüğümüz tarafından 2012-13 sezonunda organize edilmeye bașlandı. İlk

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Sayfa ÖNSÖZ..

İÇİNDEKİLER. Sayfa ÖNSÖZ.. İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ.. İÇİNDEKİLER. ŞEKİLLER VE TABLOLAR LİSTESİ. GİRİŞ.. Birinci Bölüm TURİZME GİRİŞ 1.1. TURİZM KAVRAMI VE TANIMI 1.2. TURİZMİN ÖZELLİKLERİ 1.3. TURİSTİN TANIMI, ÇEŞİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Detaylı

MEDYA EKONOMİSİ VE İŞLETMECİLİĞİ

MEDYA EKONOMİSİ VE İŞLETMECİLİĞİ Medya Ekonomisi Kavram ve Gelişimi Ünite 1 Medya ve İletişim Önlisans Programı MEDYA EKONOMİSİ VE İŞLETMECİLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Nurhayat YOLOĞLU 1 Ünite 1 MEDYA EKONOMİSİ KAVRAM VE GELİŞİMİ Yrd. Doç. Dr.

Detaylı

YEREL YÖNETİMLERDE REKREASYON YEREL PROGRAM YÖNETİMLERDE VE REKREASYON

YEREL YÖNETİMLERDE REKREASYON YEREL PROGRAM YÖNETİMLERDE VE REKREASYON YEREL YÖNETİMLERDE REKREASYON YEREL PROGRAM YÖNETİMLERDE VE REKREASYON PROGRAM HİZMETLERİ VE HİZMETLERİ Yrd.Doç.Dr.Ümit KESİM Marmara Üniversitesi BESYO Öğretim Üyesi Yrd.Doç.Dr.Ümit KESİM TMOK ve SBD

Detaylı

SPOR A.Ş. (İstanbul Spor Etkinlikleri ve İşletmeciliği Ticaret A.Ş.)

SPOR A.Ş. (İstanbul Spor Etkinlikleri ve İşletmeciliği Ticaret A.Ş.) SPOR A.Ş. (İstanbul Spor Etkinlikleri ve İşletmeciliği Ticaret A.Ş.) Sporun nabzını 20 ayrı branşta verdiği hizmetle elinde tutan Büyükşehir Belediyesi iştiraklerinden; Türkiye'nin ilk ve tek spor organizasyon

Detaylı

I. Dünya Savaşı öncesi dağıtım ve satış yönlü

I. Dünya Savaşı öncesi dağıtım ve satış yönlü I. Dünya Savaşı öncesi dağıtım ve satış yönlü Ürünlerin üreticilerden tüketiciye doğru akışını sağlayan eylemler II. Dünya Savaşından sonra tüketicinin önemi Tüketici tatminin değer kazanması Pazarlama,

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLER. HALKLA İLİŞKİLER ve SPONSORLUK. Yrd.Doç.Dr. Özgür GÜLDÜ

HALKLA İLİŞKİLER. HALKLA İLİŞKİLER ve SPONSORLUK. Yrd.Doç.Dr. Özgür GÜLDÜ HALKLA İLİŞKİLER HALKLA İLİŞKİLER ve SPONSORLUK Günümüzün bilgi ve iletişim çağında, ulusal ve uluslar arası rekabet ortamında rakipler arasında ön plana çıkmak, farkındalık yaratmak, hedef kitlelerle

Detaylı

SPORUN SOSYAL VE EKONOMİK FAYDALARI. Prof. Dr. Gazanfer DOĞU Abant İzzet Baysal Üniversitesi Spor Yönetim Bilimleri

SPORUN SOSYAL VE EKONOMİK FAYDALARI. Prof. Dr. Gazanfer DOĞU Abant İzzet Baysal Üniversitesi Spor Yönetim Bilimleri SPORUN SOSYAL VE EKONOMİK FAYDALARI Prof. Dr. Gazanfer DOĞU Abant İzzet Baysal Üniversitesi Spor Yönetim Bilimleri Spor Fiziksel Zihinsel hareket sosyolojik bir olay Dünya Sağlık Örgütünün ( WHO ) esenlik

Detaylı

Ekonomi bir bilim dalı olarak, kaynakların sınırlı, buna karşılık insanoğlunun ihtiyaçlarının sınırsız olması nedeniyle, çeşitli sorulara yanıt

Ekonomi bir bilim dalı olarak, kaynakların sınırlı, buna karşılık insanoğlunun ihtiyaçlarının sınırsız olması nedeniyle, çeşitli sorulara yanıt Ekonomi bir bilim dalı olarak, kaynakların sınırlı, buna karşılık insanoğlunun ihtiyaçlarının sınırsız olması nedeniyle, çeşitli sorulara yanıt arayan bir bilim dalı olarak ortaya çıkmış ve gelişme göstermiştir.

Detaylı

TRABZONSPOR RESMİ DERGİSİ

TRABZONSPOR RESMİ DERGİSİ 7 EKİM 2010 7 EKİM 2010 7 EKİM 2010 TRABZONSPOR RESMİ DERGİSİ 6 EKİM 2010 6 EKİM 2010 TRABZON KAZANACAK! Zihni Ağırman /TAKA GAZETESİ Trabzon büyük bir organizasyona hazırlanıyor. Sadece Trabzon değil,

Detaylı

Editör Yrd.Doç.Dr. Nilüfer Fatma Göksu HALKLA İLİŞKİLER

Editör Yrd.Doç.Dr. Nilüfer Fatma Göksu HALKLA İLİŞKİLER Editör Yrd.Doç.Dr. Nilüfer Fatma Göksu HALKLA İLİŞKİLER Yazarlar Yrd.Doç.Dr. A. Naci Karabulut Yrd.Doç.Dr.M. Canan Can Murat Ertilav Nedim Yakut Neslihan İnanöz S. Eyyup Çiçek Senem Altay Sevilay Kılınçarslan

Detaylı

Pazarlama İlkeleri. Editör Yrd. Doç. Dr. Serpil YILMAZ

Pazarlama İlkeleri. Editör Yrd. Doç. Dr. Serpil YILMAZ Pazarlama İlkeleri Editör Yrd. Doç. Dr. Serpil YILMAZ Yazarlar Yrd. Doç Dr. Ali GÜLÇUBUK Yrd.Doç.Dr.Akif ALTINBIÇAK Yrd.Doç.Dr. Berrin YÜKSEL Yrd.Doç.Dr. Emin Akkılıç Yrd Doc. Dr. Gülnur ETİ İÇLİ Yrd.

Detaylı

ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULU REKREASYON PROGRAMI ÖĞRETİM PROGRAMI

ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULU REKREASYON PROGRAMI ÖĞRETİM PROGRAMI ADNAN MENDERE ÜNİVERİTEİ BEDEN EĞİTİMİ VE POR YÜKEKOKULU REKREAYON PROGRAMI ÖĞRETİM PROGRAMI 20.09.2016 AKT Zorunlu AKT eçmeli AKT Bölüm Dışı AKT Toplam 164 (68,3%) 68 (28,3%) 8 (3,3%) 240 [1] Tekrarında

Detaylı

İÇİNDEKİLER. ÖN SÖZ...III İÇİNDEKİLER...V TABLOLAR ve ŞEKİLLER LİSTESİ...XIII GİRİŞ...XV

İÇİNDEKİLER. ÖN SÖZ...III İÇİNDEKİLER...V TABLOLAR ve ŞEKİLLER LİSTESİ...XIII GİRİŞ...XV İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...III İÇİNDEKİLER...V TABLOLAR ve ŞEKİLLER LİSTESİ...XIII GİRİŞ...XV BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR 1.1. TURİZM KAVRAMI VE TANIMI...3 1.2. TURİZMİN ÖZELLİKLERİ...4 1.3. TURİSTİN TANIMI, ÇEŞİTLERİ

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Sunuş Bölüm I: Küresel İletişim, Değişen Paradigmalar ve Reklamın Yeni Rolü Küreselleşme Sürecinin İletişime Yansımaları

İÇİNDEKİLER. Sunuş Bölüm I: Küresel İletişim, Değişen Paradigmalar ve Reklamın Yeni Rolü Küreselleşme Sürecinin İletişime Yansımaları İÇİNDEKİLER Sunuş... 13 Bölüm I: Küresel İletişim, Değişen Paradigmalar ve Reklamın Yeni Rolü... 15 1. Küreselleşme Sürecinin İletişime Yansımaları 1.1. Küreselleşme Kavramı... 15 1.1.1. Küreselleşme Sürecinin

Detaylı

İşletmelerin en temel iki fonksiyonu; mal ve hizmet üretmek ve üretilen mal ve hizmetleri pazarlamaktır. Üretim, mal veya hizmetlerin nasıl ortaya

İşletmelerin en temel iki fonksiyonu; mal ve hizmet üretmek ve üretilen mal ve hizmetleri pazarlamaktır. Üretim, mal veya hizmetlerin nasıl ortaya PAZARLAMA YÖNETİMİ İşletmelerin en temel iki fonksiyonu; mal ve hizmet üretmek ve üretilen mal ve hizmetleri pazarlamaktır. Üretim, mal veya hizmetlerin nasıl ortaya konulacağını; pazarlama ise hangi ürünlerin,

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Contents I. KISIM İŞLETMECİLİK İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER

İÇİNDEKİLER. Contents I. KISIM İŞLETMECİLİK İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER İÇİNDEKİLER Contents I. KISIM İŞLETMECİLİK İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER 1.Bölüm: TEMEL İŞLETMECİLİK KAVRAM VE TANIMLARI... 2 Giriş... 3 1.1. Temel Kavramlar ve Tanımlar... 3 1.2. İnsan İhtiyaçları... 8 1.3.

Detaylı

ÜRÜN, FİYAT ve DAĞITIM KANALLARI NIN İLETİŞİM BOYUTU (Bölüm 9)

ÜRÜN, FİYAT ve DAĞITIM KANALLARI NIN İLETİŞİM BOYUTU (Bölüm 9) ÜRÜN, FİYAT ve DAĞITIM KANALLARI NIN İLETİŞİM BOYUTU (Bölüm 9) Bu bölümde incelenecek başlıklar; 1. Ürün kavramı a) Ürünün Pazarlama iletişimi mesajları b) Konumlandırma Farklılaştırma - Bölümleme c) Ambalaj

Detaylı

3025 Seçmeli Spor Dersi 2 S II. YARIYIL TOPLAMI Seçmeli Ders 2 S III. YARIYIL TOPLAMI

3025 Seçmeli Spor Dersi 2 S II. YARIYIL TOPLAMI Seçmeli Ders 2 S III. YARIYIL TOPLAMI I. YARIYIL (GÜZ) 3025101 Hukukun Temel Kavramları Z 3 0 3 4 3025103 Yönetim Bilimi Z 3 0 3 6 3025105 Spor Bilimlerinin Temelleri Z 3 0 3 5 3025107 İktisata Giriş Z 3 0 3 5 3025109 Davranış Bilimleri Z

Detaylı

DERS DENKLİKLERİ TABLOSU

DERS DENKLİKLERİ TABLOSU İNG111 Dil Becerileri I 3 0 3 4 İNG117 Temel İngilizce I 2 2 3 3 İNG112 Dil Becerileri II 3 0 3 4 İNG128 Temel İngilizce II 2 2 3 3 İNG211 Akademik Yazma Becerileri I 3 0 3 5 İNG237 İngilizce III 3 0 3

Detaylı

MODA YÖNETİMİ KURS PROGRAMI

MODA YÖNETİMİ KURS PROGRAMI T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı MODA YÖNETİMİ KURS PROGRAMI ANKARA 2012 1/6 KURUMUN ADI : KURUMUN ADRESİ : KURUCUNUN ADI : PROGRAMIN ADI PROGRAMIN DAYANAĞI PROGRAMIN DÜZEYİ

Detaylı

TÜRKİYE GOLF FEDERASYONU 2009-2010 YILLARI FAALİYET RAPORU

TÜRKİYE GOLF FEDERASYONU 2009-2010 YILLARI FAALİYET RAPORU TÜRKİYE GOLF FEDERASYONU 2009-2010 YILLARI FAALİYET RAPORU Türkiye Golf Federasyonu nun 2009-10 yılları faaliyet raporu aşağıda bilgilerinize sunulmuştur. ULUSAL SPORTİF FAALİYETLER 2009 Yılı Faaliyetleri

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLER I-II

HALKLA İLİŞKİLER I-II Editörler Yrd.Doç.Dr. Gonca Yıldırım & Seçil Utma HALKLA İLİŞKİLER I-II Yazarlar Yrd.Doç.Dr.Gonca Yıldırım Yrd.Doç.Dr.İlker Özdemir Hasan Çiftçi Hatice Aydoğmuş Özcan Kahraman Koktürk Melis Yalçın Seçil

Detaylı

Antrenörlük Eğitimi Bölümü

Antrenörlük Eğitimi Bölümü ANTRENÖRLÜK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ DERSLER VE AKTS KREDİLERİ I.YARIYIL ANT101 Spor Bilimine Giriş Zorunlu 3 0 3 4 ANT103 İnsan Anatomisi ve Kinesiyoloji Zorunlu 4 0 3 6 ANT105 Psikomotor Gelişim Zorunlu 3 0 3

Detaylı

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BIP116) Yazar: Doç.Dr.İ.Hakkı.Cedimoğlu SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir.

Detaylı

ÖMER HALİSDEMİR ÜNİVERSİTESİ

ÖMER HALİSDEMİR ÜNİVERSİTESİ ÖMER HALİSDEMİR ÜNİVERSİTESİ w w w. o h u. e d u. t r NİĞDE Anadolu nun ortasında yer alan Niğde, karayolu ve demiryolu ulaşımı bakımından son derece elverişli bir konuma sahiptir. Kapadokya Bölgesi nin

Detaylı

1 )Herhangi bir iletişim kanalı yardımıyla farklı ortamlarda bulunan kaynak ve alıcının gerçekleştirdiği iletişime ne ad verilir?

1 )Herhangi bir iletişim kanalı yardımıyla farklı ortamlarda bulunan kaynak ve alıcının gerçekleştirdiği iletişime ne ad verilir? 1 )Herhangi bir iletişim kanalı yardımıyla farklı ortamlarda bulunan kaynak ve alıcının gerçekleştirdiği iletişime ne ad verilir? Görsel iletişim Yüz yüze iletişim Sözsüz iletişim Sözlü iletişim Araçlı

Detaylı

EIS526-H02-1 GİRİŞİMCİLİK (EIS526) Yazar: Doç.Dr. Serkan BAYRAKTAR

EIS526-H02-1 GİRİŞİMCİLİK (EIS526) Yazar: Doç.Dr. Serkan BAYRAKTAR GİRİŞİMCİLİK (EIS526) Yazar: Doç.Dr. Serkan BAYRAKTAR SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine

Detaylı

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BTP104)

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BTP104) VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BTP104) Yazar: Doç.Dr. İ. Hakkı CEDİMOĞLU S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir.

Detaylı

Teknolojik Gelişmeler ve Sportif Etkileri. Spor Bilimleri Anabilim Dalı

Teknolojik Gelişmeler ve Sportif Etkileri. Spor Bilimleri Anabilim Dalı Sportif Etkileri Spor Bilimleri Anabilim Dalı Günümüzde serbest zaman sosyolojisi 1960 ve 70 lerden çok farklıdır. Yeni jenerasyon teknolojik makineler, çok kanallı televizyonlar, akıllı telefonlar ve

Detaylı

Talep ve arz kavramları ve bu kavramları etkileyen öğeler spor endüstrisine konu olan bir mal ya da hizmetin üretilmesi ve tüketilmesi açısından

Talep ve arz kavramları ve bu kavramları etkileyen öğeler spor endüstrisine konu olan bir mal ya da hizmetin üretilmesi ve tüketilmesi açısından 3.Ders Talep ve arz kavramları ve bu kavramları etkileyen öğeler spor endüstrisine konu olan bir mal ya da hizmetin üretilmesi ve tüketilmesi açısından önemli unsurlardır. Spor endüstrisi içerisinde yer

Detaylı

TARİHLİ EĞİTİM KOMİSYONU KARARLARI

TARİHLİ EĞİTİM KOMİSYONU KARARLARI 1.09.01 TARİHLİ EĞİTİM KOMİSYONU KARARLARI Eğitim Komisyonu Tarihi: 1.09.01 Eğitim Komisyon Karar No: 0 Sağlık Bilimleri Enstitüsü Enstitü Kurulu nun Tıp Eğitimi ve Bilişimi Anabilim Dalı na bağlı olarak

Detaylı

TURİZM PAZARLAMASI REKLAM

TURİZM PAZARLAMASI REKLAM TURİZM PAZARLAMASI Turizm Pazarlamasında Tutundurma REKLAM Reklâm; belirli bir ücret karşılığında ve ücretin kimin tarafından ödendiği bilinecek biçimde; bir turizm işletmesinin ve turizm bölgesinin ürünlerinin

Detaylı

Dünya ilk 100 de 10 Türk Tenisçi. Sponsorluk Sunumu

Dünya ilk 100 de 10 Türk Tenisçi. Sponsorluk Sunumu Sponsorluk Sunumu Gökhan Dönmez Tennis Academy Spor Kulübü, yüksek tenis performansına ve kişilerin ihtiyaçlarına odaklanılarak antrenman verilen profesyonel eğitmenler tarafından 2004 yılında İstanbul

Detaylı

Finansal Başarı Karşılaştırması 2013/6-2015/6

Finansal Başarı Karşılaştırması 2013/6-2015/6 Finansal Başarı Karşılaştırması 2013/6-2015/6 Çalışmanın Amacı ve Kapsamı Futbol, Türkiye'de ve dünyada her geçen gün giderek büyürken beraberinde yeni sektörler yaratan devasa bir ekonomik yapı haline

Detaylı

ISL 201 Pazarlama İlkeleri. Doç. Dr. Hayrettin ZENGİN

ISL 201 Pazarlama İlkeleri. Doç. Dr. Hayrettin ZENGİN ISL 201 Pazarlama İlkeleri Doç. Dr. Hayrettin ZENGİN Pazarlama - Marketing Pazarlama faaliyetleri pazar adı verilen ve çeşitli öğelerdenoluşan bir pazarlama sistemi içinde gerçekleşir. Bu sistemde EN

Detaylı

MediaCat Felis 2013 Ödülleri ne Başvurular Başlıyor!

MediaCat Felis 2013 Ödülleri ne Başvurular Başlıyor! BASIN BÜLTENİ MediaCat Felis 2013 Ödülleri ne Başvurular Başlıyor! MediaCat dergisi tarafından bu yıl 8. düzenlenen Felis Ödülleri medya planlama stratejilerini ödüllendirmesinin yanı sıra bu yıl genişleyen

Detaylı

FESTİVAL HAKKINDA. Magical Fest Türkiye'de en çok biletli seyircinin ağırlayacağı bir festival olacak.

FESTİVAL HAKKINDA. Magical Fest Türkiye'de en çok biletli seyircinin ağırlayacağı bir festival olacak. İÇİNDEKİLER Festival Hakkında... 3 Festival Programı... 4 Line Up (1.Gün)... 5 Line Up (2. Gün)... 6 Festival'in Tanıtımı... 7 Rakamlarla MagicalFest... 8 Festival Alanı... 9 Festivalin Mobil Uygulaması...

Detaylı

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA

VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA VERİ YAPILARI VE PROGRAMLAMA (BIP116) Yazar: Doç.Dr.İ.Hakkı.Cedimoğlu SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir.

Detaylı

PAZARLAMA İLETİŞİMİ (PZL304U)

PAZARLAMA İLETİŞİMİ (PZL304U) DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. PAZARLAMA İLETİŞİMİ (PZL304U) 1 KISA

Detaylı

BELEDİYESPOR FAALİYET RAPORU 2006

BELEDİYESPOR FAALİYET RAPORU 2006 2006 AMACI Şehrimiz gençliğinin tüzüğümüzde b u l u n a n b r a n ş l a r d a s p o r t i f faaliyetlerde bulunmasını sağlamak, sporu sevdirmek, spora yöneltmek, sporcuları eğitmek, sportif kültür ve bilincini

Detaylı

23 OCAK 2015 EMITT 19. DOĞU AKDENİZ ULUSLAR ARASI TURİZM VE SEYAHAT FUARI UÇAK ORGANİZASYONU İSTANBUL TÜRKİYE

23 OCAK 2015 EMITT 19. DOĞU AKDENİZ ULUSLAR ARASI TURİZM VE SEYAHAT FUARI UÇAK ORGANİZASYONU İSTANBUL TÜRKİYE 23 OCAK 2015 EMITT 19. DOĞU AKDENİZ ULUSLAR ARASI TURİZM VE SEYAHAT FUARI UÇAK ORGANİZASYONU İSTANBUL TÜRKİYE Hazırlayan: Nesrin SARIÇAY Şubat 2015 23 OCAK 2015 EMITT 19. DOĞU AKDENİZ ULUSLAR ARASI TURİZM

Detaylı

HEYBELİADA SU SPORLARI KULÜBÜ SPONSORLUK DOSYASI

HEYBELİADA SU SPORLARI KULÜBÜ SPONSORLUK DOSYASI HEYBELİADA SU SPORLARI KULÜBÜ SPONSORLUK DOSYASI HEYBELİADA SU SPORLARI KULÜBÜ 1984 yılında Heybeliada Değirmenburnu mevkiinde kurulan Heybeliada Su Sporları Kulübü, Türkiye nin önde gelen su sporları

Detaylı

AVRUPA FUTBOLU VE SPONSORLUK

AVRUPA FUTBOLU VE SPONSORLUK HACI DEDE HAKAN KARAGÖZ Araştırma Raporu Ekonomik Araştırmalar ve Proje Müdürlüğü KONYA Mayıs, 06 www.kto.org.tr İÇİNDEKİLER. FUTBOL.... FUTBOLUN YÖNETİMİ... 3. DÜNYA KUPASINDA AVRUPA... 4. İNGİLİZ LİGİ

Detaylı

T.C. Haliç Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Antrenörlük Eğitimi Ara Sınav Programı

T.C. Haliç Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Antrenörlük Eğitimi Ara Sınav Programı Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Antrenörlük Eğitimi Sayfa: 1 / 4 ANT101 BSY101 BSY111A BSY111B BSY112A BSY112B BSY113A BSY113B BSY125 BSY127 BSY129 BSY131 BSY135 BSY137 BSY141 BSY143 BSY145 BSY147 Antrenörlük

Detaylı

YÜKSEKOKULU MÜDÜRLÜĞÜ SPOR YÖNETİCİLİĞİ BÖLÜMÜ MÜFREDATI 1. YIL YARIYIL D.KODU DERSİN ADI ZOR/SEÇ

YÜKSEKOKULU MÜDÜRLÜĞÜ SPOR YÖNETİCİLİĞİ BÖLÜMÜ MÜFREDATI 1. YIL YARIYIL D.KODU DERSİN ADI ZOR/SEÇ 1. YIL 1. YARIYIL BSE 111 Türkçe 1. Yazılı Anlatım Zorunlu 2 0 2 2 8010131 Yabancı Dil 1 Zorunlu 3 0 3 3 SYB 101 Spor Bilimine Giriş Zorunlu 3 0 3 4 SYB 103 Yönetim Bilimi Zorunlu 3 0 3 5 SYB 105 Genel

Detaylı

GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ

GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ Girişimcinin Gündemi GİRİŞİMCİLER VE KOBİ LER AÇISINDAN MARKA VE ÖNEMİ Günal ÖNCE Günümüzde markalara, Amerikan Pazarlama Birliği nin tanımladığının yanı sıra sadece sahip oldukları

Detaylı

Satış Reklam Dağıtım İkna etme İnsanları kandırma becerisi Satış kolaylaştırıcı faaliyetler 9/28/2015

Satış Reklam Dağıtım İkna etme İnsanları kandırma becerisi Satış kolaylaştırıcı faaliyetler 9/28/2015 Pazarlamanın Konusu ve Kapsamı Pazarlamanın Gelişimi, Pazarlama Anlayışı ve Toplumsal Pazarlama Anlayışı Pazarlama İle İlgili Son Gelişmeler Kullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri.

Detaylı

YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ GEÇMİŞTEN GELECEĞE UZANAN BİLİM KAPISI

YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ GEÇMİŞTEN GELECEĞE UZANAN BİLİM KAPISI SUNUM HAZİRAN 2014 YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ GEÇMİŞTEN GELECEĞE UZANAN BİLİM KAPISI TEMMUZ 2010 TARİHİNDE KURULDU. ANKARA DA 5 İNCİ DEVLET ÜNİVERSİTESİ MİSYONUMUZ BİLİMSEL BİLGİNİN ÜRETİLMESİ VE YAYILMASI

Detaylı

MÜHENDİSLİK KARİYERİ Mühendislik Kariyeri Mezun olduktan sonra çalışmak için seçtiğiniz şirket ne olursa olsun genelde işe basit projelerle başlayacaksınız. Mühendis olmak için üniversitede 4 yıl harcamanıza

Detaylı

KÜRESEL PAZARLAMA Pzl-402u

KÜRESEL PAZARLAMA Pzl-402u KÜRESEL PAZARLAMA Pzl-402u KISA ÖZET www.kolayaof.com DİKKAT Burada ilk 4 sayfa gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 2 İÇİNDEKİLER Ünite 1: Küresel Pazarlama: Temel Kavramlar

Detaylı

MMKD Stratejik İletişim Planı Araştırma Sonuçları

MMKD Stratejik İletişim Planı Araştırma Sonuçları MMKD Stratejik İletişim Planı Araştırma Sonuçları 29 Mayıs 2013 tarihinde MMKD Stratejik İletişim Planı nı oluşturmak amacıyla bir toplantı yapıldı. Toplantının ardından, dernek amaç ve faaliyetlerinin

Detaylı

www.canancetin.com 1

www.canancetin.com 1 www.canancetin.com 1 www.canancetin.com 2 canancetineylul@gmail.com esincanmutlu@gmail.com www.canancetin.com 3 www.canancetin.com 4 Yeni kurulan ARMADA Pazarlama Şirketi, dünyada ve Türkiye de hızla gelişen

Detaylı

T.C. Haliç Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Antrenörlük Eğitimi Dönem Sonu Sınavı Programı

T.C. Haliç Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Antrenörlük Eğitimi Dönem Sonu Sınavı Programı Sayfa: 1 / 4 ANT101 BSY101 BSY111A BSY111B BSY112A BSY112B BSY113A BSY113B BSY125 BSY127 BSY129 BSY131 BSY135 BSY137 BSY141 BSY143 BSY145 BSY147 Antrenörlük Eğitimi ve İlkeleri Tarih: 13.01.2016 Saat:

Detaylı

Antrenörlük Eğitimi Bölümü Antrenörlük Eğitimi (Örgün Öğretim) Diploma Programı Müfredatı. D e rs No D e rs K odu D e rs in A d ı T U A K T S

Antrenörlük Eğitimi Bölümü Antrenörlük Eğitimi (Örgün Öğretim) Diploma Programı Müfredatı. D e rs No D e rs K odu D e rs in A d ı T U A K T S A k d e n iz Ü n i v e r s ite s i 11Mart 2016 Cuma 09:32 Antrenörlük Eğitimi Bölümü Antrenörlük Eğitimi (Örgün Öğretim) Diploma Programı 2015 Müfredatı i. D ö n e m Z o ru n lu D e rs le r 8021 ENF101

Detaylı

5 milyon kişi online ticarete 31 milyar lira harcıyor

5 milyon kişi online ticarete 31 milyar lira harcıyor Tarih: 06.10.2013 Sayı: 2013/16 Türkiye de e-ticaret Raporu na göre online alışveriş beş yılda 3 e katlandı 5 milyon kişi online ticarete 31 milyar lira harcıyor İSMMMO nun Türkiye de e-ticaret adlı raporuna

Detaylı

Doç.Dr. Mehmet MARANGOZ İNTERNETTE PAZARLAMA. Beta

Doç.Dr. Mehmet MARANGOZ İNTERNETTE PAZARLAMA. Beta Doç.Dr. Mehmet MARANGOZ İNTERNETTE PAZARLAMA İstanbul - 2014 Beta I Yayın No : 3055 İşletme-Ekonomi Dizisi : 639 1. Baskı - Ocak 2014 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-082 - 0 Copyright Bu kitab n bu bas s

Detaylı

HİTİT ÜNİVERSİTESİ SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ANTRENÖRLÜK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ SEÇMELİ DERSLER VE AKTS KREDİLERİ

HİTİT ÜNİVERSİTESİ SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ANTRENÖRLÜK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ SEÇMELİ DERSLER VE AKTS KREDİLERİ HİTİT ÜNİVERSİTESİ SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ANTRENÖRLÜK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ SEÇMELİ DERSLER VE AKTS KREDİLERİ SEÇMELİ TEORİK DERSLER 3010501 Antrenman Planlamasında Özel Konular 3 0 3 4 S 3010502 Sporda Performans

Detaylı

SAĞLIK KÜLTÜR VE SPOR DAİRE BAŞKANLIĞI

SAĞLIK KÜLTÜR VE SPOR DAİRE BAŞKANLIĞI SAĞLIK KÜLTÜR VE SPOR DAİRE BAŞKANLIĞI Amaç Ordu Üniversitesi öğrencilerinin beden, ruh ve düşünce sağlığının gelişimine yönelik sosyal, kültürel, sportif her türlü desteği vermek, bireysel ve sosyal gelişimlerine

Detaylı

MediaCat Felis 2013 Ödülleri ne Başvurular Başlıyor!

MediaCat Felis 2013 Ödülleri ne Başvurular Başlıyor! BASIN BÜLTENİ MediaCat Felis 2013 Ödülleri ne Başvurular Başlıyor! MediaCat dergisi tarafından bu yıl sekizincisi düzenlenen Felis Ödülleri ne başvurular 8 Temmuz Pazartesi günü başlıyor. Başvuruda bulunmak

Detaylı

Hizmet Pazarlaması BBY 401, 25 Kasım Hizmet Pazarlaması. Umut Al H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

Hizmet Pazarlaması BBY 401, 25 Kasım Hizmet Pazarlaması. Umut Al H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Hizmet Pazarlaması Umut Al H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü umutal@hacettepe.edu.tr Hizmet Pazarlaması - Giriş Alvin Toffler Üçüncü dalga 1980 li yıllar Arz talep dengesindeki bozulma Yıkıcı rekabet

Detaylı

TÜRK PERAKENDE SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİMİZ

TÜRK PERAKENDE SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİMİZ TÜRK PERAKENDE SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİMİZ Türkiye de perakende sektörü, 300 milyar dolara ulaşan büyüklüğü, 365 bin mağaza sayısı ve 2009-2013 yılları arasında yıllık bileşik %7 büyüme ile öne çıkan sektörler

Detaylı

I. YARIYIL (GÜZ) D. KODU DERSİN ADI

I. YARIYIL (GÜZ) D. KODU DERSİN ADI I. YARIYIL (GÜZ) 3015101 Antrenörlük Mesleğine Giriş 3 0 3 4 Z 3015103 Spor Anatomisi 3 0 3 6 Z 3015105 Genel Jimnastik 2 2 3 6 Z Temel Bilgisayar Teknolojisi Kullanımı 2 0 2 3 Z Yabancı Dil 1 2 0 2 3

Detaylı

Sosyal Bilimler Enstitüsü. Beden Eğitimi ve Spor Öğretimi (Yüksek lisans,tezli) 1. Yarı Yıl

Sosyal Bilimler Enstitüsü. Beden Eğitimi ve Spor Öğretimi (Yüksek lisans,tezli) 1. Yarı Yıl Sosyal Bilimler Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Öğretimi (Yüksek lisans,tezli) 1. Yarı Yıl BES505 Spor Bilimlerinde Araştırma Teknikleri K:(3,0)3 ECTS:8 Bilimsel araştırma niteliği ve tanımı özellikleri,

Detaylı

TUTUNDURMA PAZARLAMA İLETİŞİM MODELİ 09.05.2013

TUTUNDURMA PAZARLAMA İLETİŞİM MODELİ 09.05.2013 TUTUNDURMA PAZARLAMA İLETİŞİM MODELİ Tutundurma, mal ya da hizmetleri satışını arttırabilmek için, alıcıları satın almaya ikna edebilmeye yönelik satıcı tarafından başlatılan tüm çabaların koordinasyonu

Detaylı

HERKES ĐÇĐN SPOR ZORBA

HERKES ĐÇĐN SPOR ZORBA AVUSTRALYA DA HERKES ĐÇĐN SPOR Prof. Dr. Erdal Prof. Dr. Erdal ZORBA AVUSTRALYA DA HERKES ĐÇĐN SPOR Avustralya doğal yapısı, nüfusu, yerleşim durumuyla toplum ihtiyaçlarına uygun spor politikası izlemeyi

Detaylı

YAŞAR ÜNİVERSİTESİ ŞİRKETLER ARASI BASKETBOL LİGİ

YAŞAR ÜNİVERSİTESİ ŞİRKETLER ARASI BASKETBOL LİGİ YAŞAR ÜNİVERSİTESİ ŞİRKETLER ARASI BASKETBOL LİGİ Sayın Yetkili İzmir ve çevresinde düzenli bir şirketler ligi oluşturarak, şirket çalışanlarının takım ruhu oluşmasına katkı sağlamak, kurum içi iletişimi

Detaylı

2012 Sponsorluk Sunumu

2012 Sponsorluk Sunumu 2012 Sponsorluk Sunumu Kimdir? 2008 yılında Türkiye de motor sporlarının gelişimine ve Türkiye nin yurt dışında tanıtımına katkıda bulunmak amacıyla Borusan Otomotiv tarafından kurulmuştur. Türkiye dışında;

Detaylı

EGE ÜNİVERSİTESİ ÜNİVERSİTELERARASI SPOR MÜSABAKALARI

EGE ÜNİVERSİTESİ ÜNİVERSİTELERARASI SPOR MÜSABAKALARI EGE ÜNİVERSİTESİ ÜNİVERSİTELERARASI SPOR MÜSABAKALARI 2006-2007 DERECE ALMIŞ OLDUĞUMUZ ÜNİVERSİTELERARASI MÜSABAKALAR BASKETBOL B KATEGORİSİ GRUP BİRİNCİLİĞİ (19-23 MART 2007 / ANKARA) Müsabakalara 11

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Birinci Bölüm: MODERN PAZARLAMA ANLAYIŞI

İÇİNDEKİLER. Birinci Bölüm: MODERN PAZARLAMA ANLAYIŞI İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm: MODERN PAZARLAMA ANLAYIŞI 1.1. Giriş... 1 1.2. Pazarlamanın Tanımı ve Pazarlama Anlayışında Gelişmeler... 5 1.2.1. Pazarlamanın Tanımı... 5 1.2.2. Pazarlama Anlayışında Gelişmeler...

Detaylı

ÜNİTE:1. İşletmeler ve Özellikleri ÜNİTE:2. İşletme Çevresi ÜNİTE:3. Etik ve Sosyal Sorumluluk ÜNİTE:4. İşletmelerin Kuruluşu ve Büyümesi ÜNİTE:5

ÜNİTE:1. İşletmeler ve Özellikleri ÜNİTE:2. İşletme Çevresi ÜNİTE:3. Etik ve Sosyal Sorumluluk ÜNİTE:4. İşletmelerin Kuruluşu ve Büyümesi ÜNİTE:5 ÜNİTE:1 İşletmeler ve Özellikleri ÜNİTE:2 İşletme Çevresi ÜNİTE:3 Etik ve Sosyal Sorumluluk ÜNİTE:4 İşletmelerin Kuruluşu ve Büyümesi ÜNİTE:5 1 İşletmelerde Yönetim ÜNİTE:6 İşletmelerde Üretim ve Pazarlama

Detaylı

KURUMSAL REKLAMIN ANLATTIKLARI. Prof. Dr. Müge ELDEN Araş. Gör. Sinem YEYGEL

KURUMSAL REKLAMIN ANLATTIKLARI. Prof. Dr. Müge ELDEN Araş. Gör. Sinem YEYGEL I KURUMSAL REKLAMIN ANLATTIKLARI Prof. Dr. Müge ELDEN Araş. Gör. Sinem YEYGEL II Yay n No : 1668 flletme Ekonomi : 186 1. Bask - A ustos 2006 - STANBUL ISBN 975-295 - 561-4 Copyright Bu kitab n bu bas

Detaylı

DERS KODU DERS ADI İÇERİK BİLİM DALI T+U+KR AKTS

DERS KODU DERS ADI İÇERİK BİLİM DALI T+U+KR AKTS DERS KODU DERS ADI İÇERİK BİLİM DALI T+U+KR AKTS 345034200000533 Değer Temelli, Satış ve Finans Kavramları, ve Finans Kavramları arasındaki İlişkiler, Politikalarının Firmaların Finansal Yapıları Üzerine

Detaylı

Çalışan Devir Oranı Araştırması. İşgücü Analitikleri - Ekim 2012

Çalışan Devir Oranı Araştırması. İşgücü Analitikleri - Ekim 2012 Çalışan Devir Oranı Araştırması İşgücü Analitikleri - Ekim 2012 Araştırma Hakkında 2012 Ekim ayında PERYÖN ve Towers Watson tarafından düzenlenen Çalışan Devir Oranı Araştırması na çeşitli sektörlerden

Detaylı

Dünya Kupası Futbol Organizasyon Teklifi. Fayda-Maliyet Analizi & ilgili analiz yöntemleri Birgit ten Cate & Dirk Roelofsen

Dünya Kupası Futbol Organizasyon Teklifi. Fayda-Maliyet Analizi & ilgili analiz yöntemleri Birgit ten Cate & Dirk Roelofsen Dünya Kupası Futbol Organizasyon Teklifi Fayda-Maliyet Analizi & ilgili analiz yöntemleri Birgit ten Cate & Dirk Roelofsen Karar Alma Süreci 2007 Hollanda Başbakanı Dünya Kupası Futbol Turnuvası düzenlemek

Detaylı

TÜBİSAD Bilişim Çözümleri Platformu

TÜBİSAD Bilişim Çözümleri Platformu TÜBİSAD Bilişim Çözümleri Platformu Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler sektörde üretilen mal ve hizmetlerin hedef kitleye yeterli düzeyde ulaşmasını da zorlaştırıyor. Artık sadece

Detaylı

2011 Sponsorluk Sunumu

2011 Sponsorluk Sunumu 2011 Sponsorluk Sunumu Kimdir? 2008 yılında Türkiye de motor sporlarının gelişimine ve Türkiye nin yurt dışında tanıtımına katkıda bulunmak amacıyla Borusan Otomotiv tarafından kurulmuştur. Türkiye dışında;

Detaylı

Bölüm 12.Tarımsal Pazarlama Pazar ve Pazarlamanın Tanımı Pazara Arz Edilenler Tarımsal Pazarlamanın Tanımı ve Kapsamı Pazarlama Yaklaşımları

Bölüm 12.Tarımsal Pazarlama Pazar ve Pazarlamanın Tanımı Pazara Arz Edilenler Tarımsal Pazarlamanın Tanımı ve Kapsamı Pazarlama Yaklaşımları Bölüm 12.Tarımsal Pazarlama Pazar ve Pazarlamanın Tanımı Pazara Arz Edilenler Tarımsal Pazarlamanın Tanımı ve Kapsamı Pazarlama Yaklaşımları Pazarlamanın Ana Hizmetleri Pazarlama Karması Pazarlama Kanalları

Detaylı

SPORDA STRATEJİK YÖNETİM

SPORDA STRATEJİK YÖNETİM SPORDA STRATEJİK YÖNETİM 6.Ders Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER 1 STRATEJİNİN UYGULANMASI ÖRGÜTSEL YAPI Stratejik yönetim sürecinde; Analiz ve teşhisler aşamasında genel çevre, uluslararası çevre, endüstri çevresi

Detaylı

Azerbaycan Enerji Görünümü GÖRÜNÜMÜ. Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi. www.hazar.org

Azerbaycan Enerji Görünümü GÖRÜNÜMÜ. Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi. www.hazar.org Azerbaycan Enerji GÖRÜNÜMÜ Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi EKİM 214 www.hazar.org 1 HASEN Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi, Geniş Hazar Bölgesi ne yönelik enerji,

Detaylı

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan

Detaylı

Turnuvalar için. 2015 Yılı. Sponsorluk Dosyası

Turnuvalar için. 2015 Yılı. Sponsorluk Dosyası Turnuvalar için 2015 Yılı Sponsorluk Dosyası Florbol Turnuvası Florbol Türkiye nin organize ettiği geleneksel olarak Mayıs ayının son haftasında düzenlenen, Özel Okulların, devlet okullarının, Şirketlerin

Detaylı

Ürün Fiyatlandırılması

Ürün Fiyatlandırılması Ürün Fiyatlandırılması Ürünümüzün üretilmesi ve paketlenmesi kararı verilirken karşımıza çıkacak satış fiyatı için: Sabit masraflar, form masrafları, değişken masraflar, giderler, kâr göz önünde bulundurulur.

Detaylı

Finansal Başarı Karşılaştırması 2014/9-2016/9

Finansal Başarı Karşılaştırması 2014/9-2016/9 Finansal Başarı Karşılaştırması 2014/9-2016/9 Çalışmanın Amacı ve Kapsamı Futbol, Türkiye'de ve dünyada her geçen gün giderek büyürken beraberinde yeni sektörler yaratan devasa bir ekonomik yapı haline

Detaylı

Pazarlama Giriş. Altunışık, Özdemir, Torlak - Modern Pazarlama

Pazarlama Giriş. Altunışık, Özdemir, Torlak - Modern Pazarlama Pazarlama Giriş Tipik sorular Aspirin satabilmek için ne gerekir? Renault Clio mu yoksa Mercedes Benz 200 mü daha kolay satılır? Bir fincan Nescafe yi 12 YTL ye nasıl satarsınız? Bayanlar mı yoksa erkekler

Detaylı

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ... iii 1. BÖLÜM İLETİŞİM VE PAZARLAMA İLETİŞİMİ

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ... iii 1. BÖLÜM İLETİŞİM VE PAZARLAMA İLETİŞİMİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... iii 1. BÖLÜM İLETİŞİM VE PAZARLAMA İLETİŞİMİ İletişim Kavramı ve Önemli Konular... 1 İletişim Kavramı... 1 İletişim Kavramı İçindeki Unsurlar... 2 İletişim Süreci Modeli... 3 Pazarlama

Detaylı

Spor, farklı kültür ve sosyal statülerden insanların bir araya gelebildiği, yaklaşık 3 milyar insanı bir noktada buluşturabilen etkinliktir.

Spor, farklı kültür ve sosyal statülerden insanların bir araya gelebildiği, yaklaşık 3 milyar insanı bir noktada buluşturabilen etkinliktir. Dr. SAMİM GÖK (Akkonak) & ŞİRİNKÖY Futbol Sahaları 2018-2019 Sezonu Reklam Tanıtım Kataloğu ELİT Spor, farklı kültür ve sosyal statülerden insanların bir araya gelebildiği, yaklaşık 3 milyar insanı bir

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLER. HALKLA İLİŞKİLERDE FAYDALANILAN YÖNTEM ve ARAÇLAR - 2. Yrd.Doç.Dr. Özgür GÜLDÜ

HALKLA İLİŞKİLER. HALKLA İLİŞKİLERDE FAYDALANILAN YÖNTEM ve ARAÇLAR - 2. Yrd.Doç.Dr. Özgür GÜLDÜ HALKLA İLİŞKİLER HALKLA İLİŞKİLERDE FAYDALANILAN YÖNTEM ve ARAÇLAR - 2 Yüzyüze İlişkiler Yüzyüze ilişkilerde, kararların verilmesinde halktan gelen geri bildirimlerin önemli bir işlevi vardır. Bu tür ilişkilerde

Detaylı

TEKNOLOJİ ve TASARIM DERSİ 7. SINIF I. DÖNEM YAZILI-TEST SINAV ÇALIŞMA SORULARI

TEKNOLOJİ ve TASARIM DERSİ 7. SINIF I. DÖNEM YAZILI-TEST SINAV ÇALIŞMA SORULARI TEKNOLOJİ ve TASARIM DERSİ 7. SINIF I. DÖNEM YAZILI-TEST SINAV ÇALIŞMA SORULARI 1. İnsanların gereksinimlerine (ihtiyaçlarına) uygun yardımcı araç ve aletlerin yapılması veya üretilmesi için, gerekli olan

Detaylı

29 Ekim 2008 Cumhuriyetimizin 85. Yılında 85 metre Dünya Rekoru: Devrim Cenk ULUSOY SPONSOR DOSYASI

29 Ekim 2008 Cumhuriyetimizin 85. Yılında 85 metre Dünya Rekoru: Devrim Cenk ULUSOY SPONSOR DOSYASI NİHAİ DOKÜMAN Versiyon 2 2008/09/09 www.sas.odtu.edu.tr ODTÜ Mezunları Derneği Antalya Şubesi 1 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... 2 1. Devri m CENK ULUSOY KISA ÖZGEÇMİŞİ... 3 2. metre Dünya Rekoru Denemesi İçeriği...

Detaylı