GeroBarometre Mart 2017

Transkript

1 GeroBarometre Mart 2017 Yaşlılara Saygı Antalya da Yapılan Bir Anket, Bulgular ve Yorumlar Prof. Dr. İsmail Tufan İçindekiler 1 Giriş Yöntem ve Örneklem Bulgu Yorum Sonuç Kaynakça

2 1 Giriş Her yıl Mart tarihleri arasında Yaşlılara Saygı Haftası düzenleniyor. Bu vesileyle 6-9 Mart tarihleri arasında gerçekleştirilen anketin konusu yaşlılara saygı olarak seçildi. Deneklerin bu konuyla ilgili düşünceleri üç soru ile belirlendi. Belirtilen tarihlerde Antalya da yapılan kesitsel araştırmanın bulguları aşağıda sunulmaktadır. 2 Yöntem ve Örneklem Nabız yoklama ve Gerontoloji Bölümü öğrencilerinin ampirik araştırma alanında deneyim kazanması amacıyla yapılan GeroBarometre anketlerinden biri olan bu anketin 204 kişilik (102 erkek, 102 Kadın) örneklemi Antalya daki alışveriş merkezlerini ziyaret eden kişiler arasından gelişigüzel seçildi. En genci 18, en yaşlısı 72 yaşında olan denklerden meydana gelen örneklemin yaş ortalaması 31,2 dir (±12,3). Standart sapmanın büyük olması nedeniyle örneklemde yaşın medyan değeri daha uygun istatistiksel katsayı olarak kabul edilmelidir. Medyan yaş 28 dir. Örneklemin yaş grubuna göre dağımı aşağıdaki tabloda görülmektedir. Tablo 1: Örneklemin yaş grubuna göre dağılımı. Yaş Grubu Toplam Erkek Kadın Sıklık Yüzde Sıklık Yüzde Sıklık Yüzde , , , , , , ,4 7 6,9 6 5, ,9 4 3,9 6 5,9 60 ve üzeri 12 5,9 7 6,9 5 4,9 Toplam , , ,0 Erkeklerin %34,3 ü (35 kişi) ve kadınların %27,5 i (28 kişi) bekar, erkeklerin %62,7 si (64 kişi) ve kadınların %70,6 sı (72 kişi) evlidir. Boşanan ve eşinden ayrı yaşayan erkeklerin oranı %3 (3 kişi), aynı kategorilerde yer alan kadınların oran %2 (2 kişi) olarak tespit edilmiştir. 2

3 Deneklerin %57,8 i (118 kişi) ilkokul veya herhangi bir okuldan mezun değildir, %35,3 ü (72 kişi) ortaokul veya lise mezunudur ve %6,9 u (14 kişi,) yüksekokul veya üniversite mezunudur. Deneklerin %5,9 u (12 kişi) öğrendir, %43,6 sı (89 kişi) çalışmaktadır ve %50,5 i (103 kişi) çalışmamaktadır. Yaşlılara saygı konusuyla ilişkili üç görüş sunulmuştur ve bunlara katılıp katılmadıkları 5 basamaklı değerlendirme ölçeğiyle (rating ölçeği) belirlenmiştir. Saygı kavramının göstergeleri olarak bağlılık, sevgi ve sahip çıkmak kavramları seçilmiştir ve şu görüşlere katılıp katılmadıkları sorulmuştur: Item 1: En önemli özelliğimiz yaşlılara olan bağlılığımızdır. Item 2: En önemli diğer özelliğimiz yaşlılara olan sevgimizdir. Item 3: En önemli bir başka özelliğimiz yaşlımıza sahip çıkmamızdır. (Ölçek değerleri ve anlamları: 1= hiç katılmıyorum, 2=katılmıyorum, 3=ne biri ne diğeri, 4=katılıyorum, 5=tamamen katılıyorum). 3 Bulgu Anket ölçeğinde 1 ve 2 değerleri veya sözlü ifadeleri olan hiç katılmıyorum ve katılmıyorum, deneği soruya (Item) olumsuz cevap verdiği anlamına gelmektedir. Deneklerin %20 den fazlası en önemli özelliğimiz yaşlılara olan bağlılığımızdır düşüncesine, yaklaşık %29 u en önemli diğer özelliğimiz yaşlılara olan sevgimizdir düşüncesine ve yaklaşık %30 u en önemli bir başka özelliğimiz yaşlımıza sahip çıkmamızdır düşüncesine katılmamaktadır. Tablo 2: Üç soruya verilen cevapların toplam örneklemdeki dağılımı. En önemli özelliğimiz yaşlılara olan saygımızdır. En önemli diğer özelliğimiz yaşlılara olan sevgimizdir. En önemli bir başka özelliğimiz yaşlımıza sahip çıkmamızdır. Sıklık Yüzde Sıklık Yüzde Sıklık Yüzde Hiç katılmıyorum 5 2,5 12 5, ,7 Katılmıyorum 36 17, , ,2 Ne biri ne diğeri 25 12, , ,1 Katılıyorum 66 32, , ,7 Tamamen katılıyorum 72 35, , ,3 Toplam , , ,0 3

4 Bu üç sorudan bir saygı endeksi tasarlanmıştır. Anketlerde bu tür endeksler genellikle toplam skor yöntemiyle tasarlanmaktadır. Bu basit yöntemde ilgili konuyla bağlantılı sorularla bağlantılı deneklerin değerlendirmeleri (cevapların sayısal değerleri) her denek için ayrı ayrı bir toplam değer olarak hesaplanır. Örneğin ilk sıradaki denek birinci soruya 3, ikincisine 1 ve üçüncüsüne 3 cevabını vermiştir. Dolayısıyla bu deneği toplam skoru 7 dir. Bu yöntemle elde edilen değerler aralıklı ölçek değeri olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla istatistiksel yöntemler uygulanabilir. Örneğin ortalama değer hesaplanabilir veya korelasyon hesapları yapılabilir. Rating ölçeğinde (5 basamaklı ölçek) bu hesaplar yapılamaz. Dolayısıyla endekslerden hareket edilerek yapılan istatistiksel değerlendirmelerin daha güvenilir oldukları kabul edilmektedir. En küçük rating ölçek değeri 1, en büyük rating ölçek değeri 5 olduğu için, endeks değeri en az 3 ve en fazla 15 değerini alabilir. Korelasyon hesabıyla iki değişken arasındaki ilişki tespit edilir. Burada saygı endeksi ve yaş değişkeni arasındaki korelasyon hesaplanmıştır (r = 0,51). Korelasyon katsayının önündeki eksi işareti saygı endeksi ve yaş değişkeni arasında negatif ilişkinin tespit edildiği anlamına gelmektedir. Yani deneklerin yaşı yükseldikçe rating ölçeğiyle verdikleri cevap değerleri küçülme eğilimi göstermiştir ve bunun sonucunda saygı endeksi değerleri de yaş yükseldikçe küçülme eğilimi göstermektedir. Küçük değerler daha ziyade sorularda dile getirilen düşüncelere katılmama eğilimi anlamına geldiğinde, bu bulguya göre bu örneklemdeki bireylerin yaşı yükseldikçe yaşlıya saygı konusunda olumsuz düşüncelere eğilim gösterdiği anlaşılmaktadır. 4 Yorum Yaşlılara Saygı Haftası etkinliklerinin arifesinde gerçekleştirilen bu anketin sonucu şöyle yorumlanabilir: Modernleşme, bir taraftan üretim toplumuna geçiş, diğer taraftan geleneksel yaşlılık rollerinde çözülme ve yaşlıların marjinalleşmesi anlamına gelmektedir. Marjinalleşme yaşlıların sosyal pozisyonlarının azalması demektir. Böylece yaşlılar asgari prestij ile yaşamlarını sürdürmek zorunda kalaktadırlar. Yaşlıların olumsuz durumunu gizlemeye çalışan toplum, yaşlılara saygıyı vurgulamak suretiyle yaşlıların prestij kaybına uğradıkları gerçeğini tabulaştırma eğilimi gösterir. 5 Sonuç Türk toplumu hızla yaşlanmaktadır. Bunun anlamı, bugünkü gençlerin ileride prestij kaybına uğramış yaşlılara dönüşme tehlikesi vardır. Daha sert bir dille ifade edecek olursak, bugünkü yaşlılara saygı duyulduğu görüşüne eğilimli olan gençler, gelecekte kendileri yaşlandığında, bugün algılayamadıkları sosyal ölü olarak nitelendirilebilecek olan yaşlılar arasında yer alacaktır. Bu risk göz ardı edilmemelidir. Endüstrileşme ve ekonomik kalkınmaya odaklı toplumda yaşlılar toplumun dışına itilme tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır. 4

5 Yaşlısına sahip çıkan toplum, aslında geleceğine sahip çıkıyor ve kendisini savunuyor demektir. Bulgular, bu inancın deneklerde eksikliğine işaret etmektedir. Bunun toplum genelinde de geçerli olduğunu kabul edersek, o zaman şu anda kendini savunmayan, geleceğini heba eden bir toplumu tasavvur etmek gerekir. 6 Kaynakça Amann, A. (2000). Sozialpolitik und Lebenslagen. G. Backes, & W. Clemens içinde, Lebenslagen im Alter. Gesellschaftliche Bedingungen und Grenzen. Opladen. Bäcker, G., & Naegele, G. (1993). Alternde Gesellschaft und Erwerbstätigkeit. Köln. Bäcker, G., Bispinck, R., Hofemann, K., Naegele, G., & Neubauer, J. (2008b). Sozialpolitik und soziale Lage in Deutschland. Band 2: Gesundheit, Familie, Alter und Soziale Dienste. 4. Aufl. Wiesbaden. Bäcker, G., Naegele, G., Bispinck, R., Hofemann, K., & Neubauer, J. (2008a). Sozialpolitik und soziale Lage in Deutschland. Band 1: Grundlagen, Arbeit, Einkommen und Finanzierung. 4.Aufl. Wiesbaden. Backes, G. M. (2004). Alter und Altern im Kontext der Entwicklung von Gesellschaft. A. Kruse, & M. Martin içinde, Enzyklopädie der Gerontologie: Alternsprozesse in multidisziplinärer Sicht. Bern, Göttingen, Toronto, Seattle.Backes, G. M., & Clemens, W. (2000). Die Lebenslagen im Alter - Erscheinungsformen und Entwicklungstendenzen. G. M. Backes, & W. Clemens içinde, Lebenslagen im Alter: Gesellschaftliche Bedingungen und Grenzen. Opladen. Beck, U. (2015). Risikogesellschaft. Auf dem Weg in eine andere Moderne, 22.Aufl. Frankfurt/Main. Behrens, J. (2012). Lebenserwartung, Lebensqualität, Selbstbestimmung und Partizipation am Leben der Gesellschaft. Vielfalt und Zusammenhalt, 36. Kongress der Deutschen Gesellschaft für Soziologie içinde Bochum/Dortmund: Deutschen Gesellschaft für Soziologie, Ruhr-Universität Bochum, TU Dortmund. Tufan, İ. (2015). Türkiye'de Yaşlılığın Yapısal Değişimi.İstanbul. Tufan, İ. (2016a). Antikçağdan Günümüze Yaşlılık ve Yaşlanma, Geliştirilmiş 2.Baskı. İstabul. Tufan, İ. (2016b). Bakıma Muhtaç - Türkiye'de Alzheimer Hastası Yaşlıların Bakımı. İstanbul. 5