TÜRKÇE. kpss SORU. Önce biz sorduk. Güncellenmiş Yeni Baskı. Genel Yetenek Genel Kültür. 120 Soruda 83

Transkript

1 Önce biz sorduk kpss Soruda 83 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı Genel Yetenek Genel Kültür TÜRKÇE Konu Anlatımı Pratik Bilgiler Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları Çıkmış Sorular ve Açıklamaları

2 Komisyon KPSS Türkçe Konu Anlatımlı ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 37. Baskı: 2017, Ankara Yayın-Proje: Özge Işıkcı Dizgi-Grafik Tasarım: Vedat Hancı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap; Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde önemli bir ağırlığı bulunan Sözel Akıl Yürütme, Dil Bilgisi ve Yazım Kuralları kapsamındaki 30 sorunun hızlı ve hatasız bir şekilde çözümü hedeflenerek hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle hazırlanmış olup; Sözel Akıl Yürütme kapsamındaki; Sözcükte Anlam, Cümlede Anlam, Paragraf ve Anlatım Biçimleri, Dil Bilgisi kapsamındaki; Ses Bilgisi, Yapı Bilgisi, Sözcük Bilgisi, Cümle Bilgisi, Anlatım Bozuklukları ve Yazım Kuralları kapsamındaki; Noktalama İşaretleri, Yazım Kuralları bölümlerinden oluşmaktadır. Konuların sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde, açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine; bilgilerin resim, şekil, şema, kavram haritaları, tablo, grafik ve etkinliklerle somutlaştırılmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda; çözümlü testler, cevaplı testler ve çıkmış sorulara yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olmasını temenni eder, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar dilerim. Pegem Akademi

4 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Sözcükte Anlam Sözcüğün Anlam Özellikleri... 3 Gerçek Anlam... 3 Mecaz Anlam... 4 Terimsel Anlam... 5 Sözcükte Anlam Olayları... 6 Benzetme (Teşbih)... 6 Eğretileme (İstiare)... 6 Kişileştirme (Teşhis)... 7 Kinaye (Değinmece)... 8 Mecazımürsel (Ad Aktarması)... 8 Dokundurma (Tariz)... 9 Mübalağa (Abartma)... 9 Dolaylama... 9 Güzel Adlandırma Sözcükler Arası Anlam İlişkileri Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler Genel-Özel Anlamlı Sözcükler Yansıma Sözcükler Kalıplaşmış Söz Öbekleri İkilemeler Pekiştirmeler Deyimler Atasözleri Kalıplaşmamış Söz Öbekleri Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular... 26

5 v 2. BÖLÜM Cümlede Anlam Cümlenin Yorumu...35 Cümlenin İletisi...35 Cümleden Çıkarılacak Kesin Yargı...36 Cümlede Vurgu...36 Eş - Yakın Anlamlı Cümleler...36 Anlamca Çelişen Cümleler...37 Anlamlarına Göre Cümleler...37 Olumlu Cümleler...37 Olumsuz Cümleler...37 Soru Cümleleri...38 Ünlem Cümleleri...38 Emir Cümleleri...38 İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler...39 Çıkarım...39 Kanıksama...39 Saptama...39 Değerlendirme...40 Yakınma - Sitem...40 Pişmanlık...41 Ön Yargı...41 Olasılık...41 Varsayım...42 Tahmin...42 Şaşırma...42 Kuşku...43 Uyarı...43 Öneri...43 Anlam İlişkilerine Göre Cümleler...44 Neden - Sonuç (Gerekçe) İlişkisi...44 Amaç - Sonuç İlişkisi...44 Koşul (Şart) Cümleleri...45 Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler...45 Öznel ve Nesnel Anlatım...45 Tanım Cümleleri...46 Karşılaştırma Cümleleri...46 İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler...47 Doğrudan Anlatım (Aktarma) Cümleleri...47 Dolaylı Anlatım (Aktarma) Cümleleri...48 Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme)...48 Cümlenin Yapısı...49 Cümle Tamamlama...49 Cümle Oluşturma...50 Çözümlü Test...51 Cevaplı Test...56 Çıkmış Sorular...59

6 vi 3. BÖLÜM Paragrafta Anlam Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru Çözümünde Dikkat Edilecek Hususlar Paragrafın Yapısı Paragrafın Bölümleri ve Boşluk Tamamlama Düşüncenin Akışını Bozan Cümleler Paragrafı İkiye Bölme Paragraf Oluşturma...77 Paragrafta Yer Değiştirme...78 Paragrafın İçeriği Konu Ana Düşünce Yardımcı Düşünceler Paragrafta Anlatım Biçimleri Açıklayıcı Anlatım Tartışmacı Anlatım Öyküleyici Anlatım Betimleyici Anlatım Düşünceyi Geliştirme Yolları Tanımlama Karşılaştırma Örnekleme Tanık Gösterme (Alıntılama) Soru Sorma Sayısal Verilerden Yararlanma Duyulardan Yararlanma Kişileştirme Benzetme Sayıp Dökme Parçaya Dayalı Sorular Anlatım Nitelikleri Özgünlük Özlülük (Yoğunluk) Yalınlık (Sadelik) Akıcılık Sürükleyicilik Açıklık Duruluk Tutarlılık Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular... 98

7 vii 4. BÖLÜM Ses Bilgisi Sesler Ünlü Sesler ve Ünlü Uyumları Ünsüz Sesler Ses Olayları Ünsüz Değişimi - Yumuşama Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme) Ses Düşmesi Ses Türemesi Ulama Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi Ünlü Daralması Kökte Ünlü Değişimi Yardımcı Sesler Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Yapı Bilgisi Kök ve Gövde Ekler Yapım Ekleri Çekim Ekleri Yapılarına Göre Sözcükler Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular...167

8 viii 6. BÖLÜM Sözcük Türleri İsim (Ad) Varlıkların Türüne Göre İsimler Varlıkların Sayılarına Göre İsimler İsmin Hâlleri İsim Tamlamaları Zamir (Adıl) Kişi Zamirleri İşaret Zamirleri Belgisiz Zamirler Soru Zamirleri İlgi Zamiri (Aitlik Eki) Sıfat (Ön Ad) Niteleme Sıfatları Belirtme Sıfatları Adlaşmış Sıfatlar Zarf (Belirteç) Durum Zarfları Yer-Yön Zarfları Zaman Zarfları Ölçü-Miktar Zarfları Soru Zarfları Edat (İlgeç) Bağlaç Ünlem Fiil (Eylem) İş (Kılış) Fiilleri Oluş Fiileri Durum Fiileri Fiillerde Kip Fiillerde Kişi Fiillerde Olumsuzluk Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması Fiillerde Çatı Fiilimsiler Fiilimsi Grupları Yardımcı Fiiller Ek Fiil (Ek-Eylem) Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular...199

9 ix 7. BÖLÜM Cümle Bilgisi Cümle Türleri Yüklemlerine Göre Cümleler Öge Dizilişine Göre Cümleler Yapılarına Göre Cümleler Cümlenin Ögeleri Yüklem Özne Nesne Dolaylı Tümleç Zarf Tümleci Edat Tümleci Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Yazım Kuralları Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler Kısaltmaların Yazımı Sayıların Yazımı Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı Birleşik Kelimelerin Yazımı Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler Yabancı Özel Adların Yazımı Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular...250

10 x 9. BÖLÜM Noktalama İşaretleri Nokta (. ) Virgül (, ) Noktalı Virgül ( ; ) İki Nokta ( : ) Üç Nokta (... ) Soru İşareti (? ) Ünlem İşareti (! ) Kısa Çizgi ( - ) Uzun Çizgi ( ) Tırnak İşareti ( ) Parantez ( ) Kesme İşareti ( ) Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Anlatım Bozuklukları Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı Deyim-Atasözü Yanlışları Anlam Belirsizliği Mantık Hataları Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları Fiil ve Yüklem Yanlışları Özne - Yüklem Uyuşmazlığı Özne Eksikliği Nesne Eksikliği Dolaylı Tümleç Eksikliği Zarf ve Edat Tümleci Eksikliği Tamlama Yanlışları Çatı Uyuşmazlığı Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular...295

11 SÖZCÜKTE ANLAM Sözcüğün Anlam Özellikleri Sözcükte Anlam Olayları Sözcükler Arası Anlam İlişkileri Kalıplaşmış Söz Öbekleri 4 İkilemeler 4 Pekiştirmeler 4 Deyimler 4 Atasözleri Kalıplaşmamış Söz Öbekleri "Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır." LUDWING WITTGENSTEIN

12

13 1. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ Başlarken... Bu üniteden KPSS de yoruma dayalı olarak her yıl ortalama 2-3 soru gelmektedir. Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısı kadar cümle ve paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir temel olması açısından da çok önemlidir. Anlamı olan ya da anlamı olmadığı hâlde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine sözcük denir. Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok kavramı karşılamaktadır. Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir. kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme: Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu. testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar ve uzunca çelik araç: Ağaç testeresiyle kütükleri doğradı tek başına. Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir. Örneğin, düş sözcüğü kullanıldığı cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir: düş : 1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek: Havadaki kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor. 2. Yere devrilmek, yere serilmek: Çocuk koşarken yere düştü. 3. Yağmak: Dağlara kar düştü. 4. Vurmak, değmek, rastlamak: İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu. Dilimizdeki sözcüklerin büyük bir bölümü çok anlamlıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygundur. Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı anlamlara yan anlam ya da mecaz anlam denir. Gerçek Anlam Temel Anlam Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da okunduğunda öncelikle o sözcüğün temel anlamı düşünülür. ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk: Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu. boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı: Sabaha kadar boynum ağrıdı. durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak: Babası odanın ortasında durup biraz düşündü. Yukarıdaki cümlelerde ağız, boyun, durmak sözcükleri akla gelen ilk anlamlarıyla, yani temel anlamlarıyla kullanılmıştır. Yan Anlam Bir sözcüğün ancak temel anlamıyla ilişkili olarak kazandığı yeni anlamlardır. Dilberin başında siyah saç olur. (temel anlam) Baş sözcüğünün temel anlamı, insan ve hayvan bedenlerinin en yukarı, en önemli kısmı dır. Dolayısıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kullanılmıştır.

14 4 Baş sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşağıda verilmiştir: Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası: Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam. Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak: Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik. Gülen gözlerinin manası pek derin. ( Derin sözcüğü anlaşılması, kavranması zor anlamında kullanılmış.) Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın. ( Kırmak sözcüğü gücendirmek, üzmek, incitmek anlamında kullanılmış.) Aldanma cahilin kuru sözüne. ( Kuru sözcüğü soğuk, sevimsiz, hissiz anlamında kullanılmış.) Bir şeyin yanı, yakını, çevresi: Fakat nedendir ya Rab bu susuzluğumuz Suyu gürül gürül akan çeşme başında. Yukarıya, üste gelen yön: Yatağın başında oturmuş, durmadan ağlıyordu. Mecaz Anlam Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir. Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler. (Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan) Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı. (Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli) Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı ve soyut bir anlama geçmiştir. Pür D kkat ÖSYM nin yaptığı sınavlarda gerçek anlam ve mecaz anlam ayrımı sorulduğunda seçenekler arasında yan anlamda kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olunmalıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve gerçek anlam başlığında ele alınır oysa mecaz anlam tamamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır. Sözcük Gerçek Anlam Mecaz Anlam Temel Anlam 1. Çene kemiklerinin üstüne dizili, ısırıp koparmaya ve çiğnemeye yarayan sert, beyaz organlardan her biri Yan Anlam 2. Çark, testere, tarak, vb. çentikli şeylerdeki çıkıntılardan her biri 3. Dişe benzetilen sarımsak tanesi 4. Bazı dantel ve işlemelerin kenarlarındaki yuvarlak sivri bölüm 5. Güçlü olduğunu belli etmek, tehdit etmek (diş göstermek) 6. Kötülük yapmak için fırsat beklemek (diş bilemek) 7. Zorla veya inatla istediğini yaptırmak (diş geçirmek) Diş sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr)

15 5 Pür D kkat ÖSYM nin birkaç kez sorduğu düşsel öge kavramı da mecazla aynı doğrultudadır. Mecaz da da düşsel ögeler de de gerçek dışı unsurlara yer verilir. Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır? A) Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükemmel bir insandı babam. B) Onu, herkese örnek olan olgun tavırları ile tanıdık hepimiz. C) Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola çıktık. D) Bu sevimli, küçük çocuğa kanım hemen de nasıl kaynadı. E) Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre oturduk. B seçeneğinde tavır sözcüğü davranış, vaziyet, hâl anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılmıştır. Cevap B Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili sözcüklerden hangisi yan anlamda kullanılmıştır? A) Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı oluruz. B) Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı. C) Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köydü burası. D) Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkısı vardı. E) Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder. C seçeneğindeki uzanmak sözcüğünün temel anlamı boylu boyunca yatmak tır. Verilen cümlede ise bir alana yayılmak anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır. Cevap C Kaçmak sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde temel anlamda kullanılmıştır? A) Sana yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile kaçıyor. B) Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçar bizi ararsın. C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi. D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına kirli su kaçmış. E) Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne düşünüyorsun? Kaçmak sözcüğünün temel anlamı hızla koşup bir yere saklanmak tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır. Cevap B Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır? A) Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi büyük bir sevinçle. B) Beyaz at üstünde gelin görününce büyük bir düğün başladı. C) Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı dadı. D) Onun bu boş sözlerini dinlemekten artık bıkmıştık hepimiz. E) Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak, hasret gidermek istiyordu. A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır. Boş sözcüğünün gerçek anlamı içinde bir şey olmayan dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cümlede, gerçek anlamının dışında değersiz, bir işe yaramayan anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır. Cevap D Terimsel Anlam Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir. Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı. (matematik terimi) Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar. (spor terimi) Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi (müzik terimi)