Jacob ve Wilhelm Grimm Zeynep Atayman

Transkript

1 Jacob ve Wilhelm Grimm Jacob ve Wilhelm Grimm, Alman akademisyen kardeşler 1785 ve 1786 yıllarında dünyaya geldi. Kütüphanecilik, folklor, filoloji ve hukuk alanlarında çalışmalar yapan iki kardeş, 1810 yılından itibaren köy köy, kasaba kasaba Almanya yı gezerek halk şiirlerini, efsanelerini ve masallarını derledi. Grimm Kardeşlerin ilk masal derlemeleri Çocuk ve Ev Masalları isimli bir kitapta yayımlandı. Alman dili ve edebiyatına ciddi katkılar sunan sözlük çalışmaları da dahil olmak üzere saygın eserler yayımlayan Grimm Kardeşlerin derlediği masallar defalarca tiyatroya, sinemaya ve televizyon yapımlarına uyarlandı, yüzün üstünde dile çevrilirken dünyanın en çok satan eserleri arasında yer aldı. Zeynep Atayman 1962 de İstanbul da doğdu. İlk ve ortaöğreniminin ardından İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Yüksek Okulu Almanca Öğretmenliği Bölümünü bitirdi ten itibaren editör, çevirmen ve metin yazarı olarak çeşitli yayınevlerinde ve ansiklopedilerde çalıştı yılları arasında Remzi Kitabevi nde editör, arasında Cumhuriyet Kitapları yayın yönetmeni olarak görev yaptı. Mesleğini serbest editör olarak sürdürmektedir.

2 Ayrıntı: 1096 Dinozor Çocuk: 34 Grimm Masalları Grimm Kardeşler Kitabın Özgün Adı Ausgewählte Kinder- und Hausmärchen Dizi Editörü Nihal Ünver Almancadan Çeviren Zeynep Atayman Resimleyen Aysun Altındağ Yayıma Hazırlayan Günay Gündüz Son Okuma Ayten Koçal Kapak Resmi Aysun Altındağ Kapak Tasarımı Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Yetiş Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Baskı ve Cilt Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Merkez Efendi Mah. Fazılpaşa Cad. No: 8/2 Topkapı/İstanbul Tel.: (0212) Sertifika No.: ISBN SERTİFİKA NO.: Birinci Basım: Ağustos 2017 Baskı Adedi: 2000 AYRINTI YAYINLARI Basım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş. Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Cağaloğlu - İstanbul Tel.: (0212) Faks: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr twitter.com/dinozorcocuk facebook.com/dinozorcocuk instagram.com/dinozorcocuk

3 Grimm Kardeşler Grimm Masalları DİNOZOR çocuk

4

5 İçindekiler Önsöz... 7 Kurbağa Prens ve Demir Henri Peri Anne Kurt ile Yedi Keçi Yavrusu On İki Prens Cinlerin Hediyesi Rapunzel İki Kardeş Hansel ile Gretel Ormandaki Ev Balıkçı ile Karısı Cüceler ile Ayakkabıcı Çizmeli Kedi Jorinde ile Joringel Cesur Terzi Külkedisi Kırmızı Başlıklı Kız Bremen Mızıkacıları Şeytanın Üç Altın Saçı Altın Yağmuru

6 Uyuyan Prenses Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler Arılar Kraliçesi Şişedeki Cin Altın Çocuklar Sihirli Sofra, Altın Eşek, Torbadaki Sopa Karbeyazı ile Gülpembesi Kristal Küre

7 Önsöz Masal deyince herhalde tüm dünyada ilk akla gelen Grimm Masalları olur. Buradaki Grimm in kişi adı olduğunu, Jacob ve Wilhelm Grimm kardeşlerden geldiğini bile bilmiyor olabiliriz. Grimm Masalları, bu iki dilbilimci ve filolog kardeş tarafından çeşitli kaynaklardan derlenmiş, belki daha önemlisi bir filtreden geçirilmiş ve yazıya aktarılmıştır. Kaynaklarının bir kısmı yazılıdır; ama çoğu sözlü anlatımlardan derlemedir. 19. yüzyıl başlarından itibaren yaklaşık 45 yıllık bir süreç içinde gelişen bu çalışmaların sonucunda ortaya çıkan eser Grimmlerin elinde özgünlük kazanmıştır. Hatta buna yeni bir tür denilmektedir: Yazılı masal türü. Tüm dünyayı dolaşan bu metinler, dünya edebiyatında masal türü denildiğinde akla gelen tarzı, üslubu temsil etmektedir. Öyle ki farklı ülkelerde, bu arada ülkemizde de sözlü gelenekten 7

8 gelen masalların yazıya geçirilmeleri sırasında da yön gösterici bir etkisi söz konusudur. Grimm Kardeşler, masalları ilk defa derleyen ve yazıya geçirenler değil; ama kapsamlı ve sistemli çalışmalarıyla yine de çığır açmışlardır. Daha önemlisi, derlenen masalları yazı diline ve dönemlerinin edebiyat zevkine göre anlatmış olmalarıdır. Jacob daha çok titiz filolojik araştırmaları yürütmüş, Wilhelm ise yazar olarak metinleri işlemden geçirmiştir. Geçmişten gelen masalları kalıcı hale getirirken sözlü edebiyat birikimini hem metinlere yedirmişler, hem de günün e- debiyat ve ahlak normlarına göre asimile etmişlerdir. Kendi ellerinden çıkan 1858 deki son edisyonda metinlerin nereden nasıl alındığına ve nasıl dönüştüğüne ilişkin kapsamlı notları olmakla birlikte, sonuçta ortaya çıkan metinler önemli ölçüde sözlü edebiyat geleneğinden uzaklaştırılmıştır. Bilindiği gibi sözlü halk edebiyatının parçası olarak geleneksel masal, çocuklara dönük bir tür değildi, her yaştan dinleyene açıktı. Zaten ayrı bir çocuk edebiyatı kavramı modern çağların ürünüdür. Grimm Masallarının önemli taraflarından biri de, geleneksel masallar yazıya geçirilirken özellikle çocukların düşünülmesidir. Türkçe yayınlarda pek kullanılmasa da bu külliyat ilk andan itibaren Çocuk ve Ev Masalları başlığıyla yayınlanmıştır. Burada ev masalları sö- 8

9 zünü aile içinde okunacak masallar şeklinde anlamak doğru olur. Grimm Kardeşler hem kendi edebiyat ve ahlak anlayışlarını hem de kendi dönemlerindeki yayıncıların ve okurların beklentilerini dikkate alarak metinleri evcilleştirmişler. Ama baştan beri çocuğu düşünerek, hem çocukların eğitimine, kültürel gelişimlerine hem de zevkine hitap etmek hedeflenmiş. Bugün bize fazla didaktik gelebilecek bu metinleri yazarken kestirme bir didaktiklikten kaçındıkları da biliniyor. Grimm Masallarının bugünkü çocuğa, bugün çocuk için iyi olduğunu düşündüğümüz edebiyat anlayışına ve çocuğa iletilmek istenen eşitlikçi toplumsal değerlere pek de uygun düşmediği açıktır, hatta bu masallardaki bazı şiddet unsurlarından ve ahlaki öğretilerden rahatsızlık duyacak ana-bana, eğitmen, e- debiyat eleştirmeni daha çoktur. Buna rağmen bu masalların edebi değeri değişerek de olsa sürüyor. Üstelik sadece edebiyat tarihçileri için değil. Okurlar ve tabii çocuk okurlar için de. İnsanın temel özelliklerinin yansıması, metinlerin i- çerdikleri fikir zenginliği, anlatım biçimleri besleyici ve geliştirici. Bir diğer önemli boyut, masalların insanlığın ortaklaşabildiği bir edebiyat geleneği olduğunun şu veya bu ölçüde buraya yansıması. Evet, bu metinler öncelikle bir yere ve bir döneme ait, ama içinde 9

10 derin ortaklıklar barındıyor. Tabii etkilenmeler ve etkilemeler de. Grimm Masallarını bugün okumak edebiyat zevki ve kültürünün gelişimi için temel kaynaklardan olmaya devam ediyor. Yeni kuşak çocukların ve gençlerin ne kadar ilgiyle okuyacaklarından emin olmasak bile ellerine değmiş olması her halükârda istenecek bir şey. Toplam sayısı iki yüzü bulan Grimm Masallarından yirmi yedisi bu kitapta yer alıyor. Buradaki metinler seçilirken bugünün çocuğuna nispeten yakın ve uygun gelecek olmasına dikkat edilmiş. Zeynep Atayman ın çevirisindeki dil ve anlatım tarzı da yabancılaştırıcılıktan uzak olmasıyla okumayı kolaylaştırıyor. Grimm Masalları, masal okumalarımızdan aşina olduğumuz, son derece akıcı bir dille karşımızda. Turgay Kurultay 10

11 Kurbağa Prens ve Demir Henri Bir zamanlar, ülkelerden birinde bir kral yaşarmış. Bu kralın birbirinden güzel bir sürü kızı varmış ama en küçükleri, hepsinin en güzeliymiş. Küçük prenses o kadar güzelmiş ki, çok şey görüp geçirmiş olan güneş bile ne zaman onun yüzüne vursa, kızın güzelliğine şaşıp kalırmış. Kralın sarayına yakın bir yerde kapkaranlık, kocaman bir orman varmış; ormandaki çok yaşlı bir ıhlamur ağacının altında da bir kuyu... Çok sıcak günlerde prenses ormana gider, serin kuyunun başında otururmuş; canı sıkılınca oynamak için de yanına altın bir top alır, onu havaya atıp tutarmış. Bu top prensesin en sevdiği oyuncağıymış. Gel zaman git zaman, günün birinde prensesin havaya attığı altın top, yere çarptığı gibi yuvarlanıp gitmiş, kuyuya düşüp gözden kaybolmuş. Prenses topun 11

12 arkasından bakakalmış. Kuyu öyle derin, öyle derinmiş ki dibi görünmüyormuş. Prenses ağlamaya başlamış, gözyaşları sel olmuş, üzüntüsü bir türlü yatışmamış. O böyle ağlarken, bir yerlerden bir ses duyulmuş; biri prensese sesleniyormuş: Ne derdin var kral kızı? Öyle bir ağlıyorsun ki, taşlar bile dayanamaz, acır haline. Prenses sesin nereden geldiğini anlamak için etrafına bakınınca, kocaman çirkin kafasını sudan dışarı uzatmış bir kurbağa görmüş: Ha, sen miydin ihtiyar gürültücü! demiş. Altın topum kuyuya düştü de ona ağlıyorum! Kurbağa, Sakin ol canım, ağlama demiş. Ben bu işi hallederim; peki ama oyuncağını kuyudan çıkarırsam bana ne verirsin? Prenses, Ne istersen, canım kurbağa demiş. Elbiselerimi, incilerimi, elmaslarımı, hatta başımdaki altın tacı bile veririm. Kurbağa, Ne yapayım ben senin elbiselerini, incilerini, elmaslarını, altın tacını... demiş. Ama beni seversen, arkadaşım olursan, benimle oynarsan, sofrada beni yanında oturtursan, altın tabağından yemek yiyip kadehinden su içmeme izin verirsen ve senin yatağında uyursam, bu iş olur... Bunları yapacağına dair bana söz verirsen, altın topunu kuyudan çıkarırım. Prenses, Ah tabii, tabii demiş. Sana söz! Topumu geri getir de, dile benden ne dilersen! Ama içinden de şöyle düşünüyormuş: Bu aptal kurbağa neler saçmalıyor böyle! Suda oturup kendi gibi kurbağaların a- 12

13 rasında vıraklamaktan başka bir şey bilmez, bir de kalkmış bir insanla arkadaş olmak istiyor! Kurbağa istediği sözü alınca, kafasını suya sokup dibe dalmış; göz açıp kapayana kadar ağzında topla birlikte yukarı çıkmış, topu çayırın üzerine fırlatmış. Prenses, en sevdiği oyuncağına yeniden kavuşunca sevinçten havalara zıplamış, topu yerden almış, sonra da koşarak oradan uzaklaşmış. Kurbağa arkasından bağırmış: Bekle, bekle! Beni de alsana, ben senin gibi koşamam ki! Olanca gücüyle vıraklamış ama boşuna! Prenses onu duymamış bile; hemen saraya koşmuş ve çaresizlikle tekrar kuyuya dalan zavallı kurbağacığı da unutup gitmiş. Ertesi sabah prenses, babasıyla ve bütün saray halkıyla birlikte sofrada oturmuş, altın tabağından yemeğini yerken, mermer merdivenlerden şlap şlap diye a- cayip bir ses gelmiş, sanki merdivenlerde birisi hopluyormuş. Derken kapı çalınmış, birisi seslenmiş: Küçük prenses, kapıyı aç! Kız hemen koşmuş, gelenin kim olduğuna bakmak için kapıyı açmış, açar açmaz da karşısında kurbağayı bulmuş. Kapıyı kurbağanın suratına kapadığı gibi, sofraya dönüp yerine oturmuş ama öyle korkmuş ki, yüreği küt küt atıyormuş. Kral, kızının halini görünce, Niçin korktun öyle kızım? diye sormuş. Yoksa kapıda, seni kaçırmaya gelen bir dev mi var? Prenses, Hayır demiş. Dev değil, iğ- 13

14 renç bir kurbağa! Babası, Peki kurbağa senden ne istiyor? diye sormuş bu kez. Prenses, Ah babacığım demiş, sorma başıma gelenleri! Dün ormandaki kuyunun başına oturmuş top oynuyordum, altın topum kuyuya düştü. Çok ağladım, bu kurbağa da üzüntüme dayanamayıp topumu kuyudan çıkardı. Karşılığında da benimle arkadaş olmak istedi; o kadar ısrar etti ki, arkadaş olacağımıza söz verdim! Ama onun sudan çıkabileceğini hiç düşünmemiştim! Şimdi kapıda. Yanıma gelmek istiyor! Bu sırada kurbağa, tekrar kapıyı çalıp seslenmiş: Küçük prenses, küçük prenses, Aç kapıyı, içeri gireyim! Kuyu başında verdiğin sözü, Tutacak mısın bileyim! Küçük prenses, küçük prenses, Aç kapıyı, içeri gireyim! Bu sözleri duyan kral, Verdiğin sözü yerine getirmek zorundasın; şimdi hemen git, kapıyı aç bakalım! demiş kızına. Prenses gidip kapıyı açmış, kurbağa zıpladığı gibi içeri girmiş, prensesin peşinden sandalyesinin yanına kadar gelmiş. Sonra durup seslenmiş: Beni yukarı al. Prenses duraksamış; ama babası, kurbağanın dediğini yapmasını emredince onu almak zorunda kalmış. Kurbağa sandalyeden sonra masanın ü- zerine çıkmak istemiş; masaya oturunca, Altın taba- 14

15 ğını yaklaştır da, beraber yemek yiyelim demiş. Prenses, istemeye istemeye bunu da yapmış. Kurbağa iştahla yemiş ama yemek prensesin boğazından geçmemiş. Sonunda kurbağa demiş ki: Karnım doydu, çok da yorgunum. Hadi beni odana götür, ipek yatağını hazırla da yatıp uyuyalım. Prenses ağlamaya başlamış, bu soğuk kurbağaya dokunmak bile istemiyor, ondan iğreniyormuş; bu çirkin şeyi, tertemiz, güzelim yatağına nasıl sokacağını bilemiyormuş! Ama kral buna çok öfkelenmiş: Zor durumda kaldığında sana yardım edeni hor göremezsin! demiş. Prenses de ne yapsın, kurbağayı iki parmağının ucuyla tutup yukarı çıkarmış ve odanın bir köşesine bırakmış. Kız yatağına girip yatınca, kurbağa hoplayıp yanına gelmiş, Yorgunum demiş. Ben de senin gibi rahatça uyumak istiyorum. Beni yukarı al, yoksa seni babana söylerim! İşte o anda, prenses öfkeden deliye dönmüş ve kurbağayı yakaladığı gibi fırlatıp duvara çarpmış! Şimdi rahat et bakalım, seni çirkin kurbağa! diye bağırmış. Ama o da ne! Kurbağa yere düşer düşmez kurbağalıktan çıkmış! Güzel gözlerinin içi gülen, yakışıklı mı yakışıklı bir prense dönüşmüş; böylece prenses, babasının kurbağayı odasına götürmesi için verdiği e- mir sayesinde, iyi bir arkadaşa ve eşe kavuşmuş! Prens, kötü kalpli bir cadı tarafından büyülenerek kurbağa kılığına sokulduğunu, bu büyüyü bozup onu 15

16 kuyudan kurtarabilecek tek kişinin de kendisi olduğunu anlatmış prensese. Sabahleyin ikisi birlikte prensin ülkesine gitmeye karar vermişler, sonra da yatıp u- yumuşlar. Sabahleyin güneş onları uyandırdığı sırada, saraya bir araba gelmiş. Arabayı sekiz beyaz küheylan çekiyormuş; küheylanların koşum takımları altındanmış, başları da beyaz deve kuşu tüylerinden sorguçlarla süslüymüş. Arabanın arkasında ise prensin sadık uşağı Henri varmış. Sadık Henri, efendisi büyülenerek kurbağa kılığına sokulduğunda öyle çok üzülmüş ki, acıdan ve kederden çatlayıp dağılmasın diye, yüreğinin etrafına demirden yapılmış üç tane çember sardırmış. Araba genç prensi ülkesine götürmek için gelmişmiş. Sadık Henri, prens ile prensesi arabaya oturtmuş, kendisi de arkadaki yerine geçmiş; efendisi büyüden kurtuldu diye mutluluktan uçuyormuş. Araba bir süre yol aldıktan sonra, prens arka taraftan, sanki bir şeyler parçalanmış gibi bir çatırtı duymuş. Bunun ü- zerine arkasına dönüp seslenmiş: Henri, arabanın bir yerleri kırıldı, koş yardım getir! Henri cevap vermiş: Merak etme prensim, kırılan araba değildir! Yüreğime sardığım o demirden çemberdir! Kuyuya hapsolmuş çirkin bir kurbağayken sen Yüreğim çatlayacaktı az daha üzüntüden! 16