YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ DERS NOTLARI 3 FORFAITING PROF.DR. YILDIRIM B. ÖNAL

Transkript

1 YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ DERS NOTLARI 3 FORFAITING PROF.DR. YILDIRIM B. ÖNAL 1

2 FORFAITING İN TANIMI Forfaiting, dışsatımdan doğan orta ve uzun süreli alacakların nakde dönüştürülesi olarak tanımlanabilir. Forfaiting, özellikle mal ve hizmet ihracatından oluşan ve belirlenmiş bir ödeme planına bağlı olarak tahsilatı yapılabilecek olan alacakların bir banka veya bu alanda uzmanlaşmış bir finansman kuruluşu tarafından satın alınması olarak da tanımlanabilir. Geniş bir tanımlama yapılacak olursa forfaiting; Mal ve hizmet dışsatımından kaynaklanan orta ve uzun vadeli senetlere bağlı alacakların sabit bir faiz oranı ile rücu edilemez biçimde nakde çevrilemesini sağlayan bir dış satım finansman tekniği olarak ifade edilebilir. 2

3 FORFAITING İN TANIMI İhracatçıların vadeli satışlardan doğan alacaklarının ve alacakları temsil eden belgelerin, ihracatçıya rücu etme koşulu olmaksızın (without recourse ) Bankalara veya bankalar kanalı ile yurt dışında muhabir bir banka tarafından satın alınması (iştira) edilmesi işlemidir. İşlem malların sevkiyatından sonra ihracatçının ithalatçıdan olan alacağı vadeye kadar geçen süre boyunca Uygulanacak sabit bir faiz oranı üzerinden iskonto edilmekte ve bakiye ihracatçıya ödenmektedir. 3

4 Forfaiting de Ödeme Şekilleri Forfaiting aşağıda belirtilen ödeme şekilleri için söz konusudur. A)Kabul kredili B)Vadeli Akreditif C)Bedeli Garanti altına alınmış Mal Mukabili ihracat 4

5 Forfaiting işleminin özellikleri toplu olarak aşağıdaki şekilde özetlenebilir : Borç alma nedeni: Gerçek ticari işlemlerin finansmanı Borçlu: Malların alıcısı (genellikle yabancı) Alacaklı: Malların satıcısı (İhracatçı) poliçe veya senedini satarak kredi yükümlülüğünden kurtulabilir. Nakde çevrilme: Gayri kabili rücü alacak hakkının alacaklı (genel. ihracatçı) tarafından forfaiter'a satılması. Kredi aracı: Öncelikle kambiyo senedi (poliçe) ve giderek artan oranda emre yazılı senet. Yükümlülüğün şekli: Genellikle mallar yüklendikten sonra yapılır. Yükümlülüğün yasallığı ve imzaların gerçekliği banka veya forfaiter tarafından kontrol edilir. Malların yüklenmesi bir kaç hafta ya da ay sürdüğünden belirlenmiş iskonto oranı düşülerek ödeme, ancak ihracatçının bankasının vereceği kesin teminat karşılığı yapılabilmektedir. Geri Ödeme: Fatura fiatı yarı yıllık (6 aylık) taksitlere bölünüp ilki yüklemeden 6 ay sonra yapılır. Önemli piyasalar: Zürihte başlamıştır. Aynı zamanda Almanya ve Londra önemli piyasalardır. Uygulayıcılar: Doğrudan forfaiter veya ihracatçının dökümanlarını geçirdiği banka. Satıcının Ücreti: Kendi adına = Satışla arasındaki fark Üçüncü kişi adına = Normal komisyon İki taraf adına aracı olarak = Anlaşmaya varılmış ücret. Rücu: Ticari, politik ve transfer riskleri alıcı tarafından kabul edilir. Rücu mümkün değildir.

6 FORFAITING TEKNİĞİNİN İŞLEYİŞİ Forfaiting işleminde yurt dışından ithal edilmek istenen bir yatırım malının bedeli, sözkonusu malın ekonomik ömrüne yayılarak taksitlerle ödenmektedir. Bu çerçevede ithalatçı ve ihracatçı firmalar arasında bir ticari anlaşma yapılarak fiyat ve ödeme planı saptanmaktadır. Bunun ardından ithalatçı firma malları teslim almakta, bunun karşılığında banka garantisi de sağlandıktan sonra borç senetlerini bankası aracılığı ile ihracatçıya iletmektedir. Daha sonraki aşamada, ihracatçı alacaklarını hemen nakte dönüştürmek amacıyla bir forfaiting şirketi ile belirli bir iskonto haddi üzerinden anlaşmaya varmaktadır. İthalatçıdan alınan alacak senetleri, ihracatçı tarafından forfaiter'a verilmekte ve sonra bu senetler iskonto edilip karşılığı ihracatçıya ödenmektedir. Daha sonra ihracatçının (alacaklının) bu alışveriş ve işlemle ilgili tüm sorumlulukları sona ermektedir. Bundan sonraki aşamada, forfaiter elindeki ödeme araçlarını vadesi geldiğinde tahsil edilmek üzere muhatap durumdaki garantör bankaya 6 iletebileceği gibi, üçüncü şahıslara da devredebilmektedir.

7 FORFAITING TEKNİĞİNİN İŞLEYİŞİ (1)Malın Vadeli (2)İthalatçının Garanti Satışı veya Aval Alması İHRACATÇI İTHALATÇI İTHALATÇININ BANKASI (4)Banka Garantili Borç (3)Garanti veya Aval Enstrümanının Teslimi İçin Komisyon Ödeme : : : (8) (7) : : İthalatçının Vadesi Gelen Belgenin Ödenmek : : Borcunu Ödemesi Üzere İthalatçıya Sunulması : : (5) : : İhracatçının Belgeleri : : Gayrikabili Rucu Olarak : : Forfaiter'e Satması : : : : : : : : : : FORFAITER...: :...: (6)Forfaiter'in Belgeleri İskonto Ederek Nakit Olarak Ödemede Bulunması

8 Forfaiting in İşleyişi ÝHRACATÇI Ticari anlaþma Mallarýn teslimi Ödeme araçlarýnýn teslimi ÝTHALATÇI 4. Forfaiting anlaþmasý Ödeme araçlarýnýn teslimi 6. Ýskonto yapýldýktan sonra nakitin ödenmesi GARANTÝ VEREN BANKA FORFAITER Ödeme araçlarýnýn vadesinde tahsil edilmek üzere teslimi Vadesinde ödemelerin yapýlmasý

9 Şekil 2.10: Forfaiting İşleminde Karşılaşılan Alacak Şekilleri Forfaitingde Karşılaşılan Alacak Şekilleri : : Dışalımcının İmza- : Dışalımcının İthalatçı : Dışsatımcının layacağı Bono : Üzerine Keşide Edeceği : Dışalımcıdan veya Emre Muharrer : ve İthalatçının : (Kayıtlı) Senet : Kabulünü Taşıyan Poliçe : Alacakları : : : : -Dışsatımcının For- : -Dışsatımcının forfai- : -Dışsatımcının faiter lehine : ter lehine "Without : forfaiter lehine "Without recourse" : recourse" cirosu ve : devir beyanı cirosu : forfaiterin dışsatım- : : cıyı maliyetten ibraz : -Dışalımcının -Dışalımcının ban- : ettiğini belirten : bankasının kasının senet ava- : beyanı : garantisi li veya garantisi : : : -Dışalımcının bankasının: -Forfaiting -Forfaiting işlem- : senet avali veya : işleminin yaklalerinin yaklaşık : garantisi : şık %20'si bu %70'i bu yolla : : şekilde yapılmaktadır. : -Forfaitingin yaklaşık : yapılmaktadır. : %10'u bu şekilde : : yapılmaktadır. :...:...:...

10 Forfaiting şirketi, alacağı temsil eden kıymetli evrakları satın aldığı için, bir yatırım yapmış sayılır. Bu forfaiting işleminin yapısından kaynaklanan orta vadeli bir yatırımdır. Forfaiting şirketi kimi zaman bu yatırıma kaynaklarını bağlamak istemeyebilir ve bu yatırımını başka birine satmanın yollarını arayabilir. Bu kişi başka bir forfaiter de olabilir. Bu şekilde ticaret yapan kişilerin kullandığı bu işlem ikincil piyasa (secondary market) olarak bilinir. Şekil 2.11: Forfaiting'de İkincil Pazar İTHALATÇI Poliçelerin Kabulü İle Yükümlü Olma GARANTÖR BANKA >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> > İhraç Poliçeler > Garantör Olarak Edilen > Poliçelerden Mallar >>>>>>>>>>>>> Sorumlu > > İHRACATÇI 1.FORFAİTER 2.FORFAİTER 3.FORFAİTER > Rücusuz Ciro Edilen Poliçeler < >İLK PİYASA< > < >İKİNCİL PİYASA< >

11 -FORFAITING İŞLEMİNİN İTHALATÇIYA MALİYETİ: İthalatçıyı doğrudan ilgilendiren tek maliyet unsuru kendi bankasına ödeyeceği aval veya garanti komisyonudur. Senetlerin nominal değeri üzerinden hesaplanarak ödenecek olan bu komisyonun oranı ithalatçı ve bankası arasında belirlenir. Komisyonun ödeme zamanları ise, yine anlaşmaya veya bankanın prensibine göre 3 ile 6 aylık devrelerin başında veya yıllık olarak ithalatçı tarafından bankasına ödenir. -FORFAITING İŞLEMİNİN İHRACATÇIYA MALİYETİ: Forfaiting işleminde ihracatçının karşılaşacağı üç maliyet unsuru söz konusudur. Bunlar iskonto oranı, forfaiting şirketinin poliçe veya senedi satınaldığında uygulayacağı faiz oranı, taahhüt ve bekleme (gecikme) ücretidir. İskonto Oranı: Forfaiting şirketinin işlem için taahhüde girdiği tarihdeki ilgili para cinsinin piyasadaki faiz oranına dayanmaktadır. Yani, forfaiter'in iskonto oranını saptamada hareket noktası satın alacağı kağıdın vadesine kadar geçecek ortalama sürenin piyasada oluşmuş fonlama maliyetidir.

12 Taahhüt Ücreti: Bu ücret senet ya da poliçenin itibari değerinin belirli bir yüzdesi olarak yıllık veya aylık olarak alınmaktadır. Süresi taahhüde girildiği an ile iskontonun yapılmasına kadarki zamandır. Yıllık %3/4 ile %1,5 arasıdır. Opsiyon Ücreti: Taahhüt ücretinin aksine opsiyon ücreti senet veya poliçenin itibari değeri üzerinden tek bir yüzde olarak tahsil edilir. Opsiyon süresinin uzunluğuna bağlı değildir. Genellikle opsiyon süresi 3 ayı geçmediğinden, istenen oran % 1/8 dir. Gecikme Süresi (Grace Period): İhracatçıya yüklenen maliyet konularından biri de bekleme süresidir. İşlem sırasındaki herhangi bir geçikmenin bir maliyeti olduğundan, forfaiter genellikle birkaç günlük bekleme süresini iskonto miktarını belirlerken hesaplamalarına ekler. Bu sadece 2 veya 3 gündür.

13 FORFAITING DE RİSKLER 1. Alıcıdan Kaynaklanan Riskler Alıcı firma satın aldığı malın bedelini kasten ödemek istemeyebilir, Alıcı firma ödeme güçlüğüne düşebilir, Kişi işletmelerinde tüm risk firma sahibinindir ve bu kişinin ölmesi halinde riski kimin üstleneceği belirsiz olabilecektir, Anonim ve Limited şirketlerde faaliyet düzeyine uygun bir sermaye yapısı oluşturulamaması risk unsurudur, 13

14 FORFAITING DE RİSKLER Tüm bu risklere karşılık alıcının aval veya garanti sağlayamaması durumunda forfaiting şirketi iskonto oranını yüksek tutarak önlem alabilir veya anlaşmayı reddedebilir. 2. Taşıma Riski: Taşıma sırasında mallar çalınabilir, Taşıma aracı kaza yapabilir, Mallar hasara uğrayabilir. 14

15 FORFAITING DE RİSKLER 3. Ülke Riski: Politik ve Sosyal Risk: Az gelişmiş ülkeler ya da siyasi istikrarsızlık bulunan ülkelerde risk primi daha fazla olmaktadır. Ekonomik Risk: Ülkenin kredi kuruluşlarınca verilen notu, Ülkenin ihracat-ithalat tutarları ile ihracatın ithalatı karşılama oranı, Ülkedeki enflasyonun son üç yıldaki seyri, İthalatçı ülkenin iç ve dış faiz oranları, Ekonomik risk değerlendirmesinde önem taşımaktadır. 15

16 FORFAITING TEKNİĞİNİN TÜRKİYE UYGULAMASI Son yıllarda, yurt dışında önemli projeleri başarıyla gerçekleştiren taahhüt firmalarının yabancı firmalarla rekabet etmelerinde yardımcı olacak bir imkan olarak forfaiting'in gelişme potasiyelinin bulunduğu söylenebilir. Bunlara ilaveten, ülkemizde yaşanan ekonomik kriz ihracatı ön plana çıkarmıştır. Dolayısıyla, ihracatçılara sunulan bir hizmet türü olan forfaiting tekniğinin önem kazanmaya başladığı görülmektedir. Bazı bankalarımızın (İş Bankası, Garanti Bankası, İktisat Bankası) bu tekniği ülkemiz şartlarına göre revize ederek sınırlı da olsa uygulamaya başladıkları görülmektedir. Forfaiting işlemi, genellikle yatırım malı ve hizmet ihracının vadeli biçimde gerçekleştirilmesinde sözkonusu olmaktadır. Ancak, ülkemiz yatırım malı satıcısı değil, tersine yatırım malı ithalatçısı bir ülkedir. Bu nedenle, forfaiting Türkiye'de ihracatçının finansmanından çok ithalatçının finansmanı 16 amacıyla kullanılmaktadır.

17 FORFAITING TEKNİĞİNİN TÜRKİYE UYGULAMASI Türk ithalatçısının bu yöntemi kullanarak yaklaşık olarak 500 milyon dolar düzeyinde bir finansman sağladığı düşünülmektedir. Forfaiting tekniği ülkemizde, 1994 yılının ikinci yarısından itibaren (daha yaygın olarak) ihracatta da kullanılmaya başlanmıştır. İhracat forfaitinginin hacminin milyon dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye'de Forfaiting İşleminde Aranan Koşullar: -İhracatın vadeli olması (Vade 2 aydan uzun olmalıdır. Vadenin kısa ve işleme konu olacak tutarın büyük bir meblağ olması gerekir). -Sözkonusu belgenin, banka avalli bir poliçe olması veya gayri kabili rücu (irrevocable) bir akreditif (teyitli olması şart değildir) olması gerekir. -Akreditif açan veya poliçeye aval veren bankanın 17 kredibilitesinin yüksek olması gerekir.

18 FORFAITING TEKNİĞİNİN TÜRKİYE UYGULAMASI Ülkemizde, uzun yıllar çağdaş bir finasman tekniği olan Forfaiting ten çok kısıtlı ölçüde ve zaman zaman bazı dış satımcılarımız, dış kaynaklı uygulamalar çerçevesinde yararlanabilmiştir. Bir örnek vermek gerekirse, bir firmanın (Otomarsan) Mısır daki bir ithalatçıya 6 ay vadeli olarak ihraç ettiği otobüslerle ilgili olarak bir dış Forfaiter ın (London Forfaiting Company Ltd.) sağladığı Forfaiting işleminden söz edilebilir. 18

19 FORFAITING TEKNİĞİNİN TÜRKİYE UYGULAMASI Forfaiting olarak tanımlanan finansman tekniğine ilk yasal kapının Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı karar ile açıldığına inanılmaktadır. Nitekim, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ile Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığının 89-32/1 sayılı Tebliğine ilişkin Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası 1/A sayılı Genelgesi nde adı açıkça belirtilmemekle birlikte ihracata ilişkin hükümler kapsamında Forfaiting le ilgili açıklama ve hukuksal düzenleme yer almıştır. Fakat, burada vade bakımından bir sınır getirilmiştir (En 19 çok 180 gün).

20 FORFAITING TEKNİĞİNİN TÜRKİYE UYGULAMASI Buna göre; Vadeleri fiili ihracattan itibaren en çok 180 günle sınırlı olmak ve konvertibl bir döviz cinsi veya Türk Parası üzerine düzenlenmek kaydıyla keşide edilecek poliçeler, Senedin ciro edildiği tarihteki iskonto oranı, uluslararası piyasada geçerli faiz oranını aşmamak ve keşideciye rücu edilemeyeceği şartını taşımak kaydıyla yurt dışındaki bankalarca, Yurt dışındaki muteber bir bankanın garantisini veya kabulünü veyahut muhatap lehine verilmiş aval şerhini taşıması kaydıyla yurt içindeki bankalarca veya özel finans kurumlarında, iskonto edilebilecektir. 20

21 FORFAITING TEKNİĞİNİN TÜRKİYE UYGULAMASI Poliçeler konvertibl bir döviz cinsi üzerinden düzenlendiği takdirde; Vadeleri 180 günü aşmayan poliçelerin yurt dışında iskonto ettirilerek bedeli dövizlerin fiili ihracattan itibaren 90 gün içinde alışının yapılması halinde poliçe bedelinden mevzuata uygun giderler düşüldükten sonra kalan tutarın, Vadeleri 90 günü aşmayan poliçelerin yurt içinde iskonto ettirilmesi halinde poliçe bedelinin % 30 u ihracatçının serbest kullanımına bırakılmaktadır. Türk parası üzerinden düzenlenmiş poliçelerin yurt dışında iskonto ettirilerek bedellerinin konvertibl bir döviz cinsi üzerinden tahsili halinde de aynı hükümlerin uygulanacağı kararlaştırılmıştır. 21

22 A L T E R N A T İ F F İ N A N S M A N T E K N İ K L E R İ İHRACAT FORFAITING KREDİ VESAİK KARŞILIğI FACTORİNGİ SİGORTASI KREDİ İ Ş L E M L E R İ N S Ü R E K L İ L İ ğ İ - Sürekli bir işlemdir. - Bir defaya Mahsus - Sürekli bir işlemdir. - Genelde sürekli bir bir işlemdir. işlemdir. A L A C A K L A R I N S A T I N A L I N M A S I - Alacaklar dönülemez - Alacaklar dönülemez - Alacaklar satın - Alacaklar teminat olarak satın alınır. olarak satın alınır. alınmaz. olarak gösterilir. İ Ş L E M Y A P I L A N K I Y M E T L İ E V R A K V E B E L G E (F A T U R A v.b.) - Fatura üzerinden - Poliçe ya da senet - Her türlü kıymetli evrak - Vesaik karşılığı yapılır. üzerinden yapılır. üzerinden yapılabilir. işlem yapılır. F İ N A N S M A N S A ğ L A M A D U R U M L A R I - Yükleme sonrası %80'e - Alıcının kabulünden - Finansman sağlanmaz. - %70'e kadar kadar finansman sonra poliçe iskonto finansman sağlanır. sağlanır. edilerek finansman sağlanır. U Y G U L A N D I ğ I İ Ş L E M T Ü R L E R İ - Açık hesap türü - Poliçe, senet, akre- - Her türlü işlemlerde - Vesaik mukabili işlemlere uygulanır. ditif, vesaik mukabi- uygulanabilir. işlemlere uygulanır. li işleml. uygulanır. U Y G U L A N A N V A D E güne kadar günden 10 yıla - Sözleşmeye bağlıdır gün ve daha kısa vade tanınabilir. kadar vade tanınır. vadelerde uygulanır. İ Ş L E M E K O N U O L A N M A L V E Y A H İ Z M E T - Tüketim ve yatırım - Daha çok yatırım - Sözleşmeye bağlıdır. - Bütün mal cinslerine mallarına yöneliktir. mallarının finans- uygulanabilir. manına yöneliktir. M A L İ Y E T H E S A P L A N M A Ş E K L İ - Faiz cari hesaplar - Faiz iskonto - Faiz yoktur. Prim - Faiz cari hesaplar metoduyla hesaplanır. metoduyla hesaplanır. vardır. metoduyla hesaplanır R İ S K D U R U M U - Risk tamamen - Risk tamamen - Risk %90 oranına - Risk üstlenilmez. üstlenilir. üstlenilir. kadar üstlenilebilir. S Ö Z L E Ş M E Y A P I L M A S I - Genel bir sözleşme - Sözleşme yoktur. - Genel bir sözleşme - Genel bir sözleşme yapılır. yapılır. yapılır.

23 Forfaiting ile İskonto Arasındaki Fark İskonto, dönülebilir (kabilirucu-with recource) veya geri dönülemez (gayrikabilirucu-without recourse) ciro veya devir yapılarak işleme alınabilir. İhracatçı firmanın kredilendirilerek iskonto yapılması mümkündür. Forfaiting de ise sadece geri dönülemez (gayrikabilirucu-without recourse) ciro ve devir yoluyla işlem yapılabilir. Vadesinde bedel tahsil edilemez ise forfaiter ın lehtara dönerek parayı talep etmesi işleyiş açısından mümkün değildir. İhracatçılar tarafından tercih edilen bir yöntemdir. 23

24 İHRACATÇI AÇISINDAN YARARLARI Her türlü ticari, finansal ve politik risk fortfaiting şirketi tarafından üstlenilir, vadeli satış nakde çevrilerek ihracatçının asıl işi olan satış ile uğraşması sağlanır. İhracatçı, riskinden çekindiği ülkelere, belli bir iskonto karşılığında rahatlıkla ürün satabilir. Vadeli alacaklar nakde dönüşerek bilançonun likitidesi artar. İşleyişi çok basit olan ve poliçenin ciro edilmesiyle uygulanabilen forfaiting, herhangi bir sözleşme gerektirmez. KDV iadesi ve kambiyo dosyası erken kapatılabilir. Sabit fiyat avantajından faydalanılır. Tahsilat, forfating şirketi tarafından takip edileceği için ihracatçı tahsilat masrafından da kurtulur. İhracatçı, diğer işlemleri için nakit ihtiyacını kısa sürede karşılar, önünü görebilir. Kaynak: 24

25 İTHALATÇI AÇISINDAN YARARLARI Alternatif bir finansman kaynağı elde eder. Borçlanma kapasitesini ve çeşidini arttırma imkanına sahip olur. İthal edilen ürün firmanın bilançolarına dahil edilir ve ithalatçı böylece her türlü yatırım indiriminden yararlanma imkanına sahip olur. İşlemler hızlı ve basit bir yöntemle sonuçlanır. İthalatçı bankalardaki nakit kredilerini kullanmak zorunda kalmaz. Vade sonuna kadar sabit faiz oranı uygulanır 25