Hukuk Bülteni 3 Şubat 2015

Transkript

1 Hukuk Bülteni 3 Şubat 2015

2 PERAKENEDE TİCARETİN DÜZENLENMESİ HAKKINDA KANUN I. GİRİŞ Türkiye Büyük Millet Meclisi ne; Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı ; Perakende Ticaret, Alışveriş Merkezleri ve Büyük Mağazalar ile Esnaf ve Sanatkarlık Hizmetlerinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Teklifi ; Alışveriş Merkezleri, Büyük Mağazalar ve Zincir Mağazaların Kuruluş ve Çalışma Esaslarına Dair Kanun Teklifi gibi isimler ile sunulmuş perakende ticareti düzenlemeyi amaçlayan ve benzer hükümler ihtiva eden kanun tasarı ve teklifleri; TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu gündemine alınmış, komisyonca gerekli inceleme ve değerlendirmeler yapıldıktan sonra Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı metni ve konu ile ilgili komisyonca hazırlanan rapor tarihinde Meclis Başkanlığı na gönderilmiştir. Tasarı, Genel Kurul tarafından kabul edilerek 29 Ocak 2015 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ( Kanun ) ismiyle yürürlüğe girmiştir. II. KAPSAM Kanun; perakende işletmeleri, bunların açılış, faaliyet ve denetimlerine ilişkin usul ve esasları ile yetkili ve görevli kurum ve kuruluşlar ile bunların görev, yetki ve sorumluluk alanlarını düzenlemektedir. Kanunda perakende işletme olarak belirlenmiş işletmeler şunlardır: Alışveriş merkezleri, zincir mağazalar, büyük mağazalar, bayi işletmeler, özel yetkili işletmeler (franchise), perakende ticaretle uğraşan diğer ticari işletmeler ile esnaf ve sanatkar işletmeleri. III. KANUN İLE GETİRİLEN İLKE VE KURALLAR İLE BUNLARA AYKIRILIK HALİNDE UYGULANACAK YAPTIRIMLAR 1. Prim ve bedel talebi Kanun; büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme ve özel yetkili işletmelerde satışa sunulmak üzere üretilen yahut tedarik edilen ürünler nedeniyle üretici veya tedarikçiden mağaza tadilatı veya ciro açığı gibi ürün talebini doğrudan etkilemeyen hizmetler için prim ve bedel alınmasını yasaklamaktadır. Bu hüküm tarafların iradesiyle değiştiremeyeceği mutlak bir yasağa işaret etmektedir. Diğer yandan reklam veya raf tahsisi gibi ürün talebini doğrudan etkileyecek hizmetler söz konusu ise ancak tarafların sözleşmede türünü ve oranını kararlaştırması şartıyla prim ya da bedel ödenmesi talebi söz konusu olacaktır. Bu halde prim veya bedel talebi sözleşme süresiyle sınırlı olacak ve talebe konu ürün sözleşme süresince rafta satışta olacaktır. Bu hükümlere aykırılık halinde işletmelere, her bir mağaza veya şubede gerçekleşecek her bir aykırılık için haksız olarak alının prim ve bedel tutarında ceza uygulanacaktır. Fiilin bir takvim yılı içinde tekrarı halinde her bir tekrar için ceza iki katı olarak uygulanacaktır. 2. Ödeme süresi Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki alım satım işlemlerinde ödemelerin, sözleşmede kararlaştırılan sürede yapılması esastır. Fakat Kanun ile üretim tarihinden itibaren 1

3 30 gün içinde bozulabilen hızlı tüketim mallarına 1 ilişkin ödemelere bir istisna getirilmiş; alacaklı üretici veya tedarikçinin küçük işletme, borçlunun ise büyük ölçekli işletme olduğu hallerde, teslim tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde ödeme yapılması gerektiği yönünde bir özel düzenleme getirilmiştir. Ödeme ile ilgili diğer uyuşmazlıklarda Türk Ticaret Kanunu nun Ticari hükümlerle yasaklanmış işlemler ile mal ve hizmet tedarikinde geç ödemenin sonuçları başlıklı Madde 1530 uygulanacaktır. 3. Mağaza markalı ürün* Mağaza markaları ürünlerin 2 üzerinde ve ambalajında perakendecinin ad, unvan veya markasının yanı sıra üreticinin de ad, unvan ya da markasına da yer verilmesi gerekmektedir. Bu hükme aykırılık halinde her bir mağaza ya da şubesindeki her bir ürün grubu için TL idari para cezası uygulanacaktır. Fiilin bir takvim yılı içinde tekrarı halinde her bir tekrar için ceza iki katı olarak uygulanacaktır. 4. Kampanyalı satış ve alışveriş festivali* Kanun, perakende işletmelerin indirimli veya promosyonlu satış kampanyalarını da düzenlemektedir. Buna göre bu tip kampanyalar ancak Kanun ile getirilen süre sınırları dahilinde yapılabilecek ve Tüketicinin Korunması Hakkında kanuna uygun olacaktır. Bu hükme aykırı faaliyet gösteren işletmelere TL idari para cezası uygulanacaktır. Fiilin bir takvim yılı içinde tekrarı halinde h er bir tekrar için ceza iki katı olarak uygulanacaktır. Fiilin; büyük mağazalar, zincir mağazalar, bayi işletmeler ve özel yetkili işletmeler tarafından işlenmesi halinde verilecek cezalar 5 katı, alışveriş merkezleri tarafından işlenmesi halinde ise 10 katı olarak uygulanacaktır. Ayrıca son yıllarda sıkça düzenlenen alışveriş festivallerine ilişkin düzenleme ile bu festivallere kamu bütçesinden aktarılacak azami meblağ da Kanun içerisinde düzenlenmiştir. 5. Sürekli indirimli satış* Kanun ile getirilen önemli bir diğer düzenleme ise seri sonu, ihraç fazlası gibi malların perakende işletmelerce sürekli olarak indirimli veya fabrika çıkış fiyatından satılmasına ilişkindir. Bu tip satış yapacak işletmelerin ön cephelerinde sürekli indirim yaptıklarına dair açık bir ifade yer almak zorunda olacaktır. Outlet alışveriş merkezi olarak geçen alışveriş merkezlerinde yer alan tüm işletmelerin sürekli indirimli satış tipinde satış yapan işletmeler olması gerekmektedir. Kanunun bu konuda getirdiği en önemli düzenleme ise alışveriş merkezi içinde yer alanlar da dahil sürekli indirimli satış yapacak tüm perakende işletmelerde satışa sunulacak malların en az %70 inin sürekli indirimli satış mallarını arz etmesi gerekliliğidir. Bu tip satış yapan işletmelerin, kanunun yürürlük tarihinden itibaren iki yıl içinde bu hükme uygun düzenlemeleri yapmaları gerekmektedir. 1 Hızlı tüketim malları: Gıda, içecek, temizlik ve bakım ürünleri. 2 Mağaza markalı ürün: Büyük mağazalar ile zincir mağazaların başkalarına ürettirerek kendi ad veya markasıyla işyerinde sattığı ve bunların fiyat ambalaj veya tanıtımı üzerinde kontrole sahip olduğu ürün. 2

4 Bu hükme aykırı hareket eden işletmelere TL idari para cezası uygulanacaktır. Fiilin bir takvim yılı içinde tekrarı halinde her bir tekrar için ceza iki katı olarak uygulanacaktır. Fiilin; büyük mağazalar, zincir mağazalar, bayi işletmeler ve özel yetkili işletmeler tarafından işlenmesi halinde verilecek cezalar 5 katı, alışveriş merkezleri tarafından işlenmesi halinde ise 10 katı olarak uygulanacaktır. 6. Yer ve raf tahsisi* i. Sosyal ve kültürel etkinlik alanları Alışveriş merkezlerinde satış alanının en az 5 inin sosyal ve kültürel etkinliklerin düzenlenmesi amacıyla ayrılması zorunlu olacak, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ( Bakanlık ) bu oranı bir katına kadar artırılabilecek ve yarısına kadar azaltabilecektir. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce işyeri açma ve çalıştırma ruhsatı almış olan alışveriş merkezleri, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde bu alanları oluşturmak zorundadırlar. Bu etkinliklerin düzenlenmesi amacıyla ayrılması gerekli olup da ayrılmayan her bir metrekare için TL, bu aykırılığın giderilmesi için Bakanlık tarafından verilecek ve 30 günden az olmayacak süre içinde giderilmemesi halinde bu tutarın iki katı kadar idari para cezası uygulanacaktır. ii. Ortak kullanım alanları Yine alışveriş merkezlerinde engelli, yaşlı ve çocukların ihtiyaçları gözetilerek; acil tıbbi müdahale ünitesi, ibadet yeri, bebek bakım odası, çocuk oyun alanı gibi ortak kullanım alanları oluşturulacaktır. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce işyeri açma ve çalıştırma ruhsatı almış olan alışveriş merkezleri, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde bu alanları oluşturmak zorundadır. Bu hüküm dahilinde gerçekleşecek her bir aykırılık için TL, bu aykırılığın giderilmesi için Bakanlık tarafından verilecek ve 30 günden az olmayacak süre içinde giderilmemesi halinde bu tutarın iki katı kadar idari para cezası uygulanacaktır. iii. Esnaf ve sanatkar işletmeleri Alışveriş merkezlerinde, esnaf ve sanatkar işletmecilerine rayiç bedel üzerinden kiraya verilmek üzere toplam satış alanının en az %5i oranında yer ayrılacaktır. Söz konusu işletmecilerden yeteri kadar talep olmaması veya boşalan yerlerin duyuru tarihinden itibaren 20 gün içinde doldurulmaması halinde diğer talep sahiplerine kiralanabilecektir. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren boşalan satış alanları, esnaf ve sanatkar işletmeleri için belirlenmiş orana ulaşana kadar öncelikli olarak esnaf ve sanatkar işletmelerine kiralanacaktır. Bu hüküm gereğince ayrılması gerekip de ayrılmayan her bir metrekare için metrekare başına rayiç kira bedeli tutarında, aykırılığın giderilmesi için Bakanlık tarafından verilecek ve 30 günden az olmayacak süre içinde giderilmemesi halinde bu tutarın iki katı kadar idari para cezası uygulanacaktır. 3

5 iv. Kaybolmaya yüz tutmuş meslekler Geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere alışveriş merkezlerinde kiraya verilmek üzere toplam satış alanının en az 3 ü oranında yer ayrılacaktır. Bu mesleklerin neler olduğu, ilgili üst kuruluşun görüşü alınarak Bakanlıkça tespit edilecektir. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren boşalan satış alanları, kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra eden işletmeler için belirlenmiş orana ulaşana kadar bu tip işletmelere kiralanacaktır. Bu hüküm gereğince ayrılması gerekip de ayrılmayan her bir metrekare için metrekare başına rayiç kira bedeli tutarında, aykırılığın giderilmesi için Bakanlık tarafından verilecek ve 30 günden az olmayacak süre içinde giderilmemesi halinde bu tutarın iki katı kadar idari para cezası uygulanacaktır. v. Coğrafi işaretli ve yöresel ürünler Hızlı tüketim mallarının satışının yapıldığı büyük mağazalar, zincir mağazalar, bayi işletmeler ve özel yetkili işletmelerde satış alanının en az %1 i kadar raf alanının mağazanın bulunduğu ilde üretilen coğrafi işaretli ürünlere veya Kanunda belirlenen usulde tespit edilecek yöresel ürünlerin satışına ayrılması zorunludur. Yöresel ürünlerle doldurulamayan raf alanlarında, diğer ürünler satışa sunulabilir. Söz konusu raf tahsisi, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılacaktır. Bu hükme aykırılık halinde her bir mağaza ya da şube için TL, bu aykırılığın giderilmesi için Bakanlık tarafından verilecek ve 30 günden az olmayacak süre içinde giderilmemesi halinde bu tutarın iki katı kadar idari para cezası uygulanacaktır. 7. Çalışma saatleri Perakende işletmelerin çalışma saatlerinin bölge veya ülke düzeyinde belirlenmesinde, üst meslek kuruluşlarının müşterek teklifi üzerine, Bakanlık yetkilidir. İl bazınca çalışma saatlerinin belirlenmesinde ise; mesleğe, mevsime ve turizme özgü şartlar ve benzeri hususlar gözetilerek perakende işletmelerin çalışma saatlerinin tespitinde, meslek kuruluşlarının müşterek teklifi ve yetkili idarelerden 3 alınacak görüş üzerine vali yetkilidir. Bu hükme aykırı hareket edenlere TL idari para cezası uygulanır. Fiilin bir takvim yılı içinde tekrarı halinde her bir tekrar için ceza iki katı olarak uygulanacaktır. Hükme aykırı fiilin büyük mağazalar, zincir mağazalar, bayi işletmeler ve özel yetkili işletmeler tarafından işlenmesi halinde söz konusu ceza 20 katı, alışveriş merkezleri tarafından işlenmesi halinde ise 50 katı olarak uygulanacaktır. 8. Tedbir, ikincil düzenlemeler ve denetimin engellenmesi Kanun çerçevesinde Bakanlıkça alınacak tedbirlere ve yapılan ikincil düzenlemelere uymayanlara ve denetime yetkili olanlarca istenecek defter, belge ve diğer kayıtlar ile bunlara ilişkin bilgileri vermeyen veya eksik verenlere ya da denetim elemanlarının görevlerini yapmalarını engelleyenlere TL idari para cezası uygulanacaktır. Fiilin bir takvim yılı içinde tekrarı halinde her bir tekrar için ceza iki katı olarak uygulanacaktır. Fiilin; büyük 3 Yetkili idare: İşyeri açma ve çalışma ruhsatını vermeye yetkili belediye veya il özel idareleri ile diğer idareler. 4

6 mağazalar, zincir mağazalar, bayi işletmeler ve özel yetkili işletmeler tarafından işlenmesi halinde verilecek cezalar 5 katı, alışveriş merkezleri tarafından işlenmesi halinde ise 10 katı olarak uygulanacaktır. 9. Taşınmaz ve ikinci el motorlu kara taşıtı alım satımı gibi ticari faaliyetler Bakanlıkça belirlenecek taşınmaz ve ikinci el motorlu kara taşıtı alım satımı gibi ticari faaliyetleri yürütenlere yönelik mesleki davranış kuralları ve bu faaliyetlerin yürütülmesine ilişkin yapılacak düzenlemelere aykırı hareket edenlere TL idari para cezası uygulanacaktır. Fiilin bir takvim yılı içinde tekrarı halinde her bir tekrar için ceza iki katı olarak uygulanacaktır. 10. Denetim* Denetim görevi, Bakanlık tarafından yerine getirilecektir. Ayrıca yetkili idareler yetki alanları dahilinde kendiliğinden veya Bakanlığın talebi üzerine ön inceleme mahiyetinde denetim ve uygulama yapmakla görevli ve yetkilidir. 11. Yetki Tedbir, ikincil düzenlemeler ve denetimin engellenmesi halinde verilecek cezaları uygulamaya Bakanlık; diğer idari para cezalarını uygulamaya ise doğrudan veya Bakanlığın talebi üzerine yetkili idareler yetkilidir. Bu yetki Bakanlıkta İç Ticaret Genel Müdürlüğü ne devredilebilir. 12. Cezaların ödeme süresi Verilecek idari para cezaları, tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenecektir. 13. Diğer kanunlar ile öngörülen cezalar Kanunda öngörülen idari cezalar, söz konusu fiillere ancak diğer kanunlara göre daha ağır ceza öngörülmemişse uygulanacaktır. 14. Çeşitli hükümler* i. Kanun ile Bakanlığa ve Bakanlar Kurulu na perakende ticaretin düzenlenmesinde, perakende işletmelerin dengeli bir şekilde büyümesi ve gelişmesi, sağlıklı bir rekabet ortamının sağlanması, alanla ilgili istatistiki verilerinin hazırlanması ve yayınlanması gibi görev ile yetkiler getirilmiştir. ii. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce işyeri açma ve çalışma ruhsatı almış olan perakende işletmelerin ruhsatları geçerliliğini koruyacaktır. iv. iii. Kanun ile perakende ticaretin gelişmesi, sektöre yönelik politika oluşturması, sorunların tespiti ve çözümü gibi amaçlara hizmet etmek üzere Bakanlığın koordinatörlüğünde bir Perakendeciler Konseyi kurulması öngörülüyor. Yine Kanun, esnaf ve sanatkar işletmelerince piyasaya arz edilen malların etkin bir şekilde piyasadan temini amacıyla kuruluşu ve ana sözleşme değişiklikleri Bakanlık iznine tabi olmak üzere tedarik ve dağıtım kooperatifleri kurulmasına olanak sağlıyor. 5

7 IV. PERBIS* Bakanlık bünyesinde, perakende işletmelerin açılış ve faaliyeti ile kapanışında gerekli başvuru ve diğer işlemlerin yapılması, ilgili kurum ve kuruluşlara iletilmesi, değerlendirilmesi, sonuçlandırılması ve bu işletmelere yönelik veri tabanının oluşturulması ile bilgi paylaşımının sağlanması amacıyla Perakende Bilgi Sistemi ( PERBIS ) ismiyle bir bilgi sistemi kurulacaktır. Sistem ile perakende işletmelerin işyeri açma ve çalışma ruhsatı alımı, ruhsat değişiklikleri ve bu işletmelerin tüm bilgi kayıt ve işlemleri elektronik ortama aktarılacak, bu işletmelerin tüm işlemlerini sistem üzerinden çevrimiçi yapabilmelerine olacak sağlanacaktır. Perakende işletmelere ait gerekli tüm bilgiler, PERBİS in kurulmasından itibaren en geç bir yıl içinde Bakanlığın koordinasyonunda yetkili idare tarafından sisteme aktarılacaktır. Bakanlık bu süreyi birer yılı geçmemek üzere en fazla iki kez uzatmaya yetkilidir. V. SONUÇ Perakende ticaret hacminin günbegün arttığı ülkemizde, sektörün ihtiyaç duyduğu ve uzun yıllardır getirilmesi planlanan düzenlemeler işbu Kanun ile birlikte hayata geçirilmiştir. Gerek sektörün kayıt altına alınması ilişkin düzenlemeler, gerek esnaf, sanatkar ve kaybolmaya yüz tutmuş meslekler için tanınan pozitif ayrımcılık niteliğindeki haklar gerekse de alışveriş festivalleri ile sürekli indirimli satış yapılan ticari işletmelere getirilen yükümlülükler ve bu yükümlülüklere aykırılık halinde uygulanacak yaptırımları düzenleyen bu Kanun, perakende ticaret sektöründeki mevzuat boşluğunu dolduracaktır. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yazımızda yıldız (*) ile işaretlenen hususların düzenlenmesi ve uygulanması ilişkin yönetmelikler, 9 ay içinde Bakanlık tarafından yürürlüğe konulacak ve ilgili konularda kanunun bıraktığı boşluk uygulamada ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri de alınarak doldurulacaktır. Kuthan Öter Partner, Oksuz & Partners İletişim kuthanoter@oksuz-partners.com Eren Jane Bilikmen Senior Associate, Oksuz & Partners İletişim erenbilikmen@oksuz-partners.com