TOBB EKONOMİ VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ BİL 362L MİKROİŞLEMCİLER LABORATUVARI KILAVUZU

Transkript

1 TOBB EKONOMİ VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ BİL 362L MİKROİŞLEMCİLER LABORATUVARI KILAVUZU Şadi Çağatay ÖZTÜRK ANKARA 2006

2 İÇİNDEKİLER Teşekkür Sayfa 3 Önsöz Sayfa 3 Deney Düzeneği Sayfa 4 ESA 86/88-3 Ekran ve LCD Kontrol Yordamları Sayfa 5 Girdi/Çıktı Özellikleri Sayfa 5 Örnekler Sayfa 8 Deney 1: Trafik Lamba Sistemi Sayfa 22 Deney 2: Kara Şimşek Sistemi Sayfa 26 Deney 3: Step Motor Sürüş Sistemi Sayfa 28 Deney 4: Asansör Sistemi Sayfa 30 Deney 5: ADC (Örnekselden sayısala çevirici) Sistemi Sayfa 31 Deney 6: Sohbet Sistemi Sayfa 33 2

3 Teşekkür TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi bilgisayar mühendisliği ile elektrik ve elektronik bölümündeki tüm hocalarıma, bize tanıdıkları fırsatlar ve sağladıkları olanaklar için teşekkür ederim. Bu bağlamda, özellikle laboratuvar deneyleri ve bu deney kılavuzunun hazırlanması konusunda beni teşvik eden ve yardımlarını hiç esirgemeyen Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Oğuz ERGİN e teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Ayrıca, deneylerin tasarımındaki katkılarından dolayı TOBB ETÜ E.E. Mühendisliği Bölümü 2. Sınıf öğrencisi, arkadaşım, Tuna Bulut a çok teşekkür ederim. Önsöz Bu deney kılavuzu TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi nde verilen BİL362 kodlu MİKROİŞLEMCİLER dersinin, BİL362L kodlu laboratuvar çalışmalarını içerir. BİL362 dersini alan her öğrenci, BİL362L kodlu laboratuvar dersine kaydolmakla ve burada tanımlanan deneyleri yapmakla yükümlüdür. Laboratuvar deneyinin başarıya ulaşması için öğrencinin belirtilen tüm deneylerin gereklerini yerine getirmesi ve deney kodlarını (.asm ve.hex dosyalarıyla beraber) laboratuvar dersi bitimine kadar laboratuvar görevlisine ulaştırması gerekir..asm dosyasının başına açıklama olarak öğrenci adı soyadı öğrenci bölümü - öğrenci numarası aşağıda belirtilen şekilde yazılmalıdır. Örneğin: ;Umur Özhan Şengül E.E. 2. Sınıf Olağan şartlar altında her öğrenci deneyleri tek başına yapacaktır. Öğrenciler laboratuvara hazırlıklı olarak gelecek, programlar için gerekli olacak algoritmalar önceden yazılacak ve bu algoritmaların sonucunda kullanılması gereken komutlar belirlenip kullanımları hakkında bilgi edinilecektir. Trafik Lambası Denetleme Sistemi Deneyi, ADC Sistemi Deneyi, Step Motor Denetleme Sistemi Deneyi ve Sohbet Sistemi deneyi iki bölümden oluşmaktadır. Kara Şimşek Sistemi Deneyi üç bölümden ve Asansör Sistemi Deneyi tek bölümden oluşmaktadır. Her deney için bütün bölümlerin yapılması zorunludur. ASM kodu yazılırken kolaylık sağlaması amacıyla Notepad++ gibi bir söz dizimi renklendirici kullanılabilir. Çevirici olarak ASM86, bağlayıcı olarak LINK86, konumlayıcı olarak LOC86 ve LOC86 nın çıktısını (absolute object file) Intel hex biçimine çevirici olarak OH86 kullanılmalıdır. Yazılan program ESA 86/88-3 deney düzeneği üzerindeki belleğe WIN86-3 yazılımı aracılığıyla yüklenecektir. Program yüklendikten sonra WIN86-3 yazılımında bulunan konsol aracılığıyla çalıştırılacaktır. Yukarıda belirtilmiş olan yazılımlar BİL 362L dersinin genel ağ sayfasında bulunmaktadır. 3

4 Deney Düzeneği Deney Düzeneğinin Kısa Tanıtımı Deney Düzeneğinin Kurulması Deney düzeneği +5V,+12V ve -12V gerilimlerine gereksinim duymaktadır. Bunu karşılamak için deney düzeneği ile birlikte gelen bağdaştırıcı (adaptör) deney düzeneğine özel kablosu ile bağlanmalıdır. Dikkat edilirse bu özel kablonun 4 tane ince kablodan oluştuğu gözlemlenecektir. Kırmızı kablo +5V, siyah kablo toprak, yeşil kablo -12V ve sarı kablo +12V için ayrılmıştır. Bu kabloların bağdaştırıcının ayrılan çıkışlarına bağlanması gerekmektedir. Kablonun diğer ucu RS232 (dişi) kapısı görünümündedir ve deney düzeneğinin sağ üst köşesindeki RS232 (erkek) kapısına takılmalıdır. Bu işlemleri yapmadan önce bağdaştırıcının kapalı olmasına özen gösteriniz. Deney düzeneği, soldaki resimde görüldüğü gibi, üzerinde bulunan RS232 haberleşme kapısı aracılığıyla bilgisayara bağlanabilmektedir. Deney kartları ise J8 den deney düzeneğine takılmalıdır. Dikkat: Deneyler yapılırken bağdaştırıcı sık sık kapatılmamalıdır. Bağdaştırıcıyı kapatmak yerine RESET düğmesine basılıp sistemin baştan başlatılması tercih edilmelidir. Not: Deney düzeneği olağan şartlar altında kurulu olarak gelecektir. 4

5 ESA 86/88-3 Ekran ve LCD Kontrol Yordamları 1. Adres: FE00:0000 AL yazmacına kaydedilmiş olan bir ASCII karakteri, seri kipte ise ekrana değilse LCD ye yazdırır. 2. Adres: FE00:0013 Bellekte kayıtlı olan ASCII karakter dizisini yazdırır. ES:AX karakter dizisinin başlangıç adresidir, ES bölüt adresini, AX ise göreceli konum adresini gösterir. 3. Adres: FE00:0031 Ekran veya LCD yi yeni satıra geçirir. 4. Adres: FE00:0049 Boş bir karakteri LCD ya da ekrana yazdırır. 5. Adres: FE00:0052 AL yazmacında kayıtlı olan bir byte değerini LCD veya ekrana yazdırır 6. Adres: FE00:00A9 Klavyeden bir ASCII karakter okur ve AL yazmacına HEX değerini kaydeder. 7. Adres: FE00:00C7 Klavyeden bir byte okur ve AL yazmacına kaydeder. 8. Adres: FE00:0131 AH yazmacına kaydedilmiş olan HEX değerini ASCII kod değerine çevirip AL yazmacına kaydeder. 9. Adres: FE00:0152 AH yazmacına kaydedilmiş olan ASCII kod değerini HEX değerine çevirip AL yazmacına kaydeder. 10. Adres: FE00:00F3 Bölüt adresi : Göreceli konum adresi şeklinde yazılmış adresin bölüt adresi kısmını ES yazmacına, göreceli konum adresini ise BX yazmacına kaydeder. Girdi/Çıktı Özellikleri Girdi/Çıktı kodlaması U22 ve U23 konumlarındaki yongalar (8255 yongası) tarafından yapılmaktadır. Aşağıdaki tabloda ESA 86/88-3 deney düzeneğinin girdi/çıktı haritasının özetini bulabilirsiniz: Denetleyici Konum Kapı Adresi Yazmaç İşlev 8255 U42 FFE7 Denetleme Kapısı 24 tane girdi/çıktı hattını FFE1 A Kapısı Üst Bitler denetlemek için kullanılır. FFE3 B Kapısı Üst Bitler 5

6 FFE5 C Kapısı Üst Bitler FFE6 Denetleme Kapısı 8255 U31 FFE0 FFE2 A Kapısı Alt Bitler B Kapısı Alt Bitler 24 tane girdi/çıktı hattını denetlemek için kullanılır. FFE4 C Kapısı Alt Bitler 8253 U5 FFFF FFF9 FFFB FFFD Denetleme Kapısı 1. Zamanlayıcı 2. Zamanlayıcı 3. Zamanlayıcı Programlanabilir zamanlayıcıların yönetiminde kullanılır. FFD7 Denetleme Kapısı U1 FFD1 FFD3 A Kapısı B Kapısı Paralel yazıcı kapısı ile iletişim kurulurken kullanılır. FFD5 C Kapısı U26 FFD6 FFD0 FFD2 FFD4 Denetleme Kapısı A Kapısı B Kapısı C Kapısı DAC ve ADC çevre birimlerini yönetmek için kullanılan girdi/çıktı hatları. FFDE Denetleme Kapısı U27 FFD8 FFDA A Kapısı B Kapısı LCD denetimi için kullanılan girdi/çıktı hatları. FFDC C Kapısı 8255 denetleme kapısının bitlerinin anlamlarının bilinmesi 8255 yongası kullanılırken önemlidir. Kip ayar biti olan yedinci bit 0 olduğu zaman C kapısının her biti ayrı ayrı debetlenebilir. Kip ayar biti 1 olduğunda ise A,B ve C kapıları denetlenebilmektedir. Kip ayar biti 0 iken: Bit Anlam Kullanımda değil. 5 Kullanımda değil. 4 Kullanımda değil. 000: C kapısının 0. bitini seçer : C kapısının 0. bitini seçer : C kapısının 0. bitini seçer : C kapısının 0. bitini seçer. 6

7 0 100: C kapısının 0. bitini seçer. 101: C kapısının 0. bitini seçer. 110: C kapısının 0. bitini seçer. 111: C kapısının 0. bitini seçer. 0: Sıfırla. 1: Birle. Kip ayar biti 1 iken: Bit Anlam : Kip 0 01: Kip 1 10: Kip 2 11: Kip Kip 0: Her gurup dörtlü veya sekizli girdi/çıktı iğneleri programlanabilir. Kip 1: Her gurup sekizli girdi/çıktı iğneleri olacak şekilde programlanabilir. Geriye kalan dört iğneden üçü el sıkışma ve kesme işlemleri için kullanılır. Kip 2: Tetiklemeli çift yönlü bağlantı. A Kapısı 4 0: Çıktı 1: Girdi C Kapısı (üst bitler) 3 0: Çıktı 1: Girdi 0: Kip 0: Her gurup dörtlü veya sekizli girdi/çıktı iğneleri programlanabilir. 2 1: Kip 1: Her gurup sekizli girdi/çıktı iğneleri olacak şekilde programlanabilir. Geriye kalan dört iğneden üçü el sıkışma ve kesme işlemleri için kullanılır. B Kapısı 1 0: Çıktı 1: Girdi C Kapısı (alt bitler) 0 0: Çıktı 1: Girdi 7

8 Not: Görüldüğü gibi deneylerde A, B ve C kapılarının tümünden çıktı yapılmak isteniyorsa, 8255 denetleme kapısına 80H değerinin verilmesi uygundur. Bazı kapıların girdi kapısı olarak kullanılması gerekirse yukarıdaki tablodaki bilgilere uyacak şekilde denetleme kapısına verilecek olan verinin değeri değiştirilmelidir. Örnekler 1. Örnek: İlk örneğimizde 8086 mikroişlemcisinin AX yazmacına 0003H değerini yazdırmaya çalışacağız. Öncelikle C: sürücüsünde ornek_1 adlı bir dizin oluşturun. BİL 362L dersinin sayfasından indirdiğiniz ASM86, LINK86, LOC86, OH86 yazılımlarını bu dizine kopyalayın. Yukarıdaki işlemleri yaptıktan sonra Notepad++ (BİL 362L internet sayfasından kurulum dosyasına ulaşılabilir) yazılımını çalıştırın. Yazılımı çalıştırdığınızda aşağıdakine benzer bir görüntüyle karşılaşacaksınız. Notepad++ ilk açılışta size boş bir sayfa hazır olarak vermektedir. Yeni bir sayfa için Dosya ya basılarak açılan menüden Yeni seçilmelidir. Temiz bir sayfa oluşturduktan sonra bu sayfayı ornek_1.asm olarak kaydedin. 8

9 Dosyamızın adı.asm ile sonlandırılmış olduğundan Notepad++ nın dil seçeneği kendiliğinden Assembler konumuna gelmiştir. Eğer gelmediyse Dil menüsünden Assembler ı seçin ve dosyanızı kaydedin. ASM kodumuzu yazmak için gerekli tüm hazırlıkları tamamladık. Şimdi kodumuzu yazmaya başlayabiliriz. Aşağıda asm programımızın çatısı bulunmaktadır. Bu çatıda bir asm programının çalışması için mutlaka olması gereken bütün kodlar yazılmıştır: 9

10 1. satırdaki NAME BENIM_KODUM ASM86 ya dosyanın adının BENIM_KODUM olduğunu belirtir. BENIM_KODUM yerine herhangi başka bir belirleyici de yazılabilir. Bu kodun gerekliliği örneklerimizde ve laboratuvar deneylerimizde tam olarak anlaşılamayacaktır ama birden fazla dosyadan oluşan programlar yazıldığında, yazılan programların eşgüdümünün bu adlar aracılığıyla sağlandığının unutulmaması gerekir. 2. satırdaki ASSUME cs:seg0, ds:seg0, ss:seg0 kodu CS, DS ve SS bölütlerinin kod içindeki adlarını belirtmektedir. Burada hepsine SEG0 adı verilmiştir. Başka bir ad da verilebilir. Başka bir ad verilirken üçüncü ve altıncı satırdaki adların değiştirilmesi unutulmamalıdır. 3. satırdaki SEG0 SEGMENT AT 0000H kodu SEG0 adlı bölütün 0000H bölüt adresine sahip olduğunu belirtir. 4. satırdaki ORG 2000H ise göreceli konum adresinin 2000H olacağını gösterir. Yani program çalıştırılmak istenirse bölüt adresi 0000H ve göreceli konum adresi 2000H olan fiziki adrese gidilmelidir. Bu adres 0000:2000 şeklinde gösterilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken bir husus vardır. Bölüt ve göreceli konum adresleriyle belirtilmiş bir adres aslında fiziki bir adresi adreslemektedir. Bölüt ve göreceli konum adres değerlerinden fiziki adres hesaplamak için bölüt adresinin değeri 10H (onluk tabanda 16) ile çarpılır ve göreceli konum adresinin değeri bu değere eklenir. Örneğin 0000:2000 adresinin fiziki adresi (0000H x 10H) H = 2000H dir. 0200:0000 adresinin fiziki adresi ise (0200H x 10H) H = 2000H olur. Görüldüğü gibi 0000:2000 adresi ile 0200:0000 adresi aynı fiziki adrese sahiptir. Başka bir deyişle, bir program 0000:2000 adresine yüklenirse 0200:0000 adresinden de çalıştırılabilir. 0000:2000 adresinden daha büyük değerler başlangıç adresi olarak kullanılabilir fakat 0000:1FFF adresine kadar olan bellek bölgeleri kesme vektörleri tarafından kullanıldığı için 0000:

11 adresinden daha küçük adresler başlangıç adresi olarak kullanılmamalıdır. Kullanılırsa kesmelerin bazıları çalışmayacak ve istenmeyen sonuçlar elde edilecektir. 5. satırda ;... yazısını göreceksiniz. ; bir komut değildir. Yalnızca ASM86 ya ; işareti ve ; işaretinden satırın sonuna kadar olan kısmın kod olarak algılanmaması gerektiğini anlatır. ; işareti kullanılarak program için not alınabilir. 6. satırdaki SEG0 ENDS kodu SEG0 ın bittiğini gösterir. 7. satırdaki END ise yazılan kodun tamamlandığını gösterir. Şimdi AX yazmacına 0003H (onluk tabanda 3 ) değerini yazdıralım. Bunun için gerekli kod SEG0 SEGMENT AT 0000H ve SEG0 ENDS satırlarının arasına yazılabilir. Yukarıdaki kodda ;... yazılmış olan satırın altına aşağıdaki gibi MOV AX,0003H yazalım. Yukarıda kullanılan MOV (move) komutu bir yazmaca değer atamaya yarar. MOV AX,00003H komutunda değer atanılacak olan yazmaç AX, atanacak olan değer ise 0003H dır. MOV un farklı kullanımları bulunmaktadır (örneğin BX yazmacından AX yazmacına bir değer atamak için MOV AX, BX komutu kullanılır). Artık kodumuzu makine diline çevirebiliriz. Bu işlemi yapmadan önce komut satırını açıp ornek_1.asm dosyasını koyduğumuz dizine gitmemiz gerekmektedir. Komut satırını açabilmek için Başlat->Çalıştır a basıldıktan sonra gelen ekrana cmd yazıp Tamam a basıldığında komut satırı açılacaktır. 11

12 CD gibi MS-DOS komutları kullanılarak C:\ornek_1 klasörüne gidilmelidir. C:\ornek_1 dizininde önceden ASM86 programının LINK86, LOC86 ve OH86 programlarıyla birlikte bulunması gerekir. Programımızı çevirmek için komut satırına aşağıdaki ifadeyi girelim: ASM86.exe ornek_1.asm m1 db ep ASM86.exe çalıştırılacak programın adıdır. Geri kalan kısım ise programa verilen terimlerdir. Terim olarak ilk önce dosya adı olan ornek_1.asm yazılmıştır. Ondan sonra ise sırasıyla m1 terimi (80186 komutlarını yüklenmesini sağlayan bir terim), db (hata ayıklama debug anlamında olan ve hata oluştuğunda hataları kaydetmeyi sağlayan terim) ve son olarak ep (error print oluşan hataları yazdırmayı sağlayan terim) yazılmıştır. Bütün bunları yazıp Enter tuşuna basıldığında aşağıdakine benzer bir ekran oluşur. 12

13 Çevirme işleminin bittiğini ve herhangi bir hata ile karşılaşılmadığını gösteren bir ileti aldık. C:\ornek_1 dizininin içine bakarsak ornek_1.obj dosyasının oluşturulduğunu göreceğiz. Şimdi ornek_1.obj dosyasını LINK86 programının yardımıyla bağlayacağız. Komut satırına aşağıdaki ifadeyi girip Enter a basınız. LINK86.exe ornek_1.obj to ornek_1.lnk Aşağıdakine benzer bir çıktı alacaksınız: Bilgisayar eğer LINK86 işini hatasız olarak tamamladıysa herhangi bir hata iletisi vermeyecek ve ornek_1.lnk dosyasını oluşturacaktır. LINK86 dosyasının çıktısı olan ornek_1.lnk dosyasında oluşturulmuş adresler gerçek adresler değildir (bu adresler sabit değildir). Adresleri sabit adreslere çevirmek için LOC86 programını kullanmamız gerekmektedir. Komut satırına aşağıdaki ifadeyi girip Enter a basınız. LOC86 ornek_1.lnk noic Aşağıdakine benzer bir çıktı ile karşılaşacaksınız: 13

14 Yukarıda LOC86 için kullandığımız noic terimi otomatik olarak bir başlangıç kodu oluşturulmamasını sağlamaktadır. Ayrıca dikkat edilirse WARNING 66: START ADDRESS NOT SPECIFIED IN OUTPUT MODULE uyarısının yazdırıldığı görülecektir. Deney düzeneği ile çalışırken bu uyarının dikkate alınmasına gerek yoktur. Son olarak LOC86 nın oluşturduğu sabit adreslenmiş ornek_1 dosyasını (IHEX) Intel Hex Format a çevirmemiz gerekmektedir. ornek_1 dosyasını IHEX formatına çevirmek için OH86 programını kullanmamız gerekmektedir. Komut satırına aşağıdaki ifadeyi giriniz: OH86.exe ornek_1 Enter a bastığınızda aşağıdaki gibi bir pencere ile karşılaşacaksınız. CONVERSION COMPLETE, NO ERRORS iletisi IHEX biçimine dönüştürme işleminin tamamlandığını bize söylemektedir. ornek_1 klasörünün içine bakılırsa ornek_1.hex dosyasının oluşturulduğu görülecektir. ornek_1.hex dosyası deney düzeneğimize gönderilmeye hazırdır. 14

15 Not: Kodunuzda bir hata olmamasına rağmen eğer ASM86, LINK86, LOC86 veya OH86 hata veriyorsa dosya adınızın ve dosyanızın adresinin fazla uzun olup olmadığını kontrol ediniz. Mümkün ise C:\deney1 gibi bir klasör kullanınız. Deney düzeneğinin WIN86-3 yazılımını çalıştırmadan önce deney düzeneğinin bilgisayara bağlı olup olmadığı denetlenmeli, düzenek bilgisayara bağlı değilse bağlanmalıdır. Önceden belirtildiği gibi deney düzeneğini açalım ve ardından da WIN86-3 yazılımımızı çalıştıralım. Eğer WIN86-3 yazılımının ayarları değiştirilmediyse sorunsuz olarak yazılımın açılması gerekir ve aşağıdaki gibi bir ekran karşınızda olmalıdır. Pencerenin sol alt köşesine bakılacak olursa CONNECTED yani BAĞLI yazısı görülecektir. Bu yazının sağında COM yazısı görülmektedir. Bu ifade deney düzeneğinin bilgisayara COM1 kapısından ve 9600 hızı ile bağlı olduğunu göstermektedir. Eğer bağlantı ile ilgili sorunlarla karşılaşıyorsanız bu ayarları kontrol ediniz. Ayarlara ulaşmak için yukarıdaki menüden View ı seçip Options a tıklamanız gerekmektedir. Options ekranı aşağıdaki gibi bir ekrandır. Deney düzeneği soldaki ayarlar ile çalışmak için ayarlanmıştır. Eğer ayarlarınız farklı ise ayarlarınızı soldaki ayarlara bakarak düzeltiniz. ornek_1.hex dosyamızı yollamak için yukarıdaki menüden Files ı seçip Download a tıklayalım. Açılan pencerede Browse a basıp ornek_1.hex dosyasını seçelim. Aşağıdaki gibi 15

16 bir pencere ile karşılaşacaksınız. Download penceresinde OK düğmesine basınca ornek_1.hex dosyanız deney düzeneğine yollanacaktır. Şimdi hatırlamamız gereken dosyamızı nereye yolladığımızdır. ornek_1.asm dosyasına bir daha bakarsak SEG0 SEGMENT AT 0000 ve ORG 2000 ile kodumuzu 0000:2000 adresine yolladığımızı göreceğiz. Yani şu an yapmamız gereken 0000:2000 adresine gidip programı çalıştırmaktır. 0000:2000 adresine gitmek için yukarıdaki menüden Run a basıp Set Pc To ya tıklamamız gerekmektedir. Karşımıza aşağıdaki gibi bir pencere çıkacaktır. Dikkat edilirse 0200:0000 adresinin ayarlı olduğu görülmektedir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi 0200:0000 ve 0000:2000 adresleri aynı fiziki adrese işaret etmektedir. Yazdığımız programı 0200:0000 adresinden de (adres değişikliği yapmadan) çalıştırabiliriz. Ama adres değişikliğini öğrenebilmek açısından adres olarak 0000:2000 yazıp OK i seçelim. Adresimizi 0000:2000 olarak gerçekten ayarladık mı? Bunu anlayabilmek için pencerenin sağ alt köşesindeki kutucuktaki adrese bakalım. Eğer 0000:2000 yazıyorsa istediğimiz adres ayarlanmıştır. Yazmıyorsa işlemi tekrarlamamız gerekebilir. Eğer adres değişmemekte ısrar ediyorsa: 1- WIN86-3 yazılımını kapatıp tekrar açmak gerekebilir. 2- Deney düzeneği ile bilgisayar arasındaki bağlantıda bir sorun olabilir. Kablo kontrol edilmelidir. 3- Bağlantı ayarları bozulmuş olabilir. Eski ayarlar girilmelidir. 16

17 4- Deney düzeneği üzerindeki bağlantı ayarları bozulmuş olabilir. (Sekizli SW1 anahtarının normal şartlar altında durumunda olması gereklidir. Bu ayarı değiştirmeniz gerekiyorsa öncelikle deney düzeneğini kapayınız.) 5- Windows XP den kaynaklanan bir hata olabilir. Bilgisayarınızı yeniden başlatınız. Eğer adresiniz başarılı bir şekilde 0000:2000 olarak ayarlandıysa yukarıdaki menüden Run ı seçip açılan menüden Run ı seçiniz. Seçtikten bir süre sonra pencerenin altında PROGRAM EXECUTION BROKEN AT... gibi bir mesaj belirecektir. Şimdi AX yazmacımıza gerçekten 03H değerinin yüklenip yüklenmediğine bakalım. Yukarıdaki menüden View ı seçip Registers a tıklayınız. Açılan pencerede yazmaçların değerleri bulunmaktadır. AX yazmacının karşısındaki değerin 03H olmadığını göreceksiniz. Bunun nedenini Run komutu ile programımızı çalıştırdıktan sonra pencerenin sol alt köşesine yakın bir yerde PROGRAM EXECUTION BROKEN AT... biçiminde oluşan ileti açıklar. Bu ileti program... adresine gelince sonlandı anlamını taşır. Program kendisine belirtilmediği halde, bildirdiği adreste sonlanmasına rağmen, aslında başarıyla çalışmış ve AX yazmacına 03H yazdırmıştır. Ancak programa herhangi bir sonlandırılma noktası belirtilmediğinden program çalışmaya devam etmiş ve bellekteki diğer kodları işlemeye başlamıştır. Tesadüfen... adresinde sonlandırılma kodu ile karşılaştığı için kendiliğinden sonlanmıştır. Böyle bir durum ile karşılaşmamak için kodumuza bir sonlandırıcı kod eklememiz gerekmektedir. MOV AX,0003H kodunun altına INT 03H kodunu yazalım. Bu kod programın herhangi bir noktada duraklamasını sağlar. Yeni kodumuzu yukarıdaki aşamaları tekrarlayarak ornek_1.hex dosyası haline getirelim ve ornek_1.hex dosyasının yeni halini yine yukarıdaki aşamaları tekrar ederek 0000:2000 adresine yükleyelim. Run a tıklayarak kodumuzu çalıştıralım. Registers a basarak AX yazmacının değerini kontrol edelim. Normal şartlar altında AX yazmacının değerinin 0003H olduğunu görmemiz gerekmektedir. Eğer değil ise yukarıdaki aşamaların birinde bir hata yapmışsınızdır veya bilgisayar ile deney düzeneği arasında bir bağlantı problemi yaşanmıştır. Deney düzeneğini ve WIN86-3 yazılımını kapatıp yukarıdaki işlemleri tekrarlayınız. 2. Örnek Çevirme, bağlama, konumlandırma, IHEX dosya biçimine çevrim ve dosyanın deney düzeneğine aktarılması ve çalıştırılması işlemlerini 1. örnekte ayrıntılı olarak anlatmıştık. Aynı işlemler bu örnek ve yapacağınız deneyler için de geçerlidir. Bu örneğimizde ESA 86/88-3 deney düzeneğinin Ekran ve LCD Yordamları nı kullanarak kullanıcıdan iki tane onaltılık tabanda sayı girmesini isteyeceğiz. Ardından bu iki sayının toplamını ve çarpımını ekrana yazdıracağız ve programımız sonlandırılacak. Programı yazmaya başlamadan önce aşağıdaki akış çizgesini gözden geçiriniz. Programın yazılmış hali akış çizgesinin altındadır. 17

18 Ekrana yazı yazdırma ve kullanıcı girişlerini okumak için ESA 86/88-3 ün kendine özel LCD ve Ekran Yordamları nı kullanacağız. Programımızın belirli kısımlarına koşullu atlama komutları ve çağrılar için etiketler yerleştireceğiz. BAŞLA Hayır Lutfen 1. sayiyi giriniz. Kapatmak icin K ye basiniz. Sayı H harfi ile sonlandırılmış mı? Hayır K harfine mi basıldı? Evet KAPAT Evet Sayıyı kaydet Lutfen 2. sayiyi giriniz. Kapatmak icin K ye basiniz. Sayı konumu 2. sayı konumuna ulaştı mı? Hayır Sayı konumunu güncelle. Evet Sayıları topla ve toplam konumuna kaydet Sayıları çarp ve çarpım konumuna kaydet Ekrana toplamı ve çarpımı yaz. Kod: NAME BENIM_KODUM ASSUME cs:seg0,ds:seg0,ss:seg0 SEG0 SEGMENT AT 0000H ORG 2000H JMP BASLA sayi1 db 00H sayi2 db 00H toplam db 00H carpim db 00H 18

19 mesaj1 DB 0AH,0DH,'Lutfen ilk sayiyi giriniz' DB 0AH,0DH,'Kapatmak icin K ya basiniz',00h mesaj2 DB 0AH,0DH,'Lutfen ikinci sayiyi giriniz' DB 0AH,0DH,'Kapatmak icin K ya basiniz',00h BASLA: LEA DX,mesaj1 MOV AX,DX DB 9AH,13H,00H,00H,0FEH ;mesaj1 i göster MOV SI,offset sayi1 ;sayi1 in goreli konum adresini SI ye kaydet TUSAL: DB 9AH,0A9H,00H,00H,0FEH ;tuş al CMP AL,4BH ;K harfi JE KAPAT1 CMP AL,48H ;H harfi JE DEVAM1 ;DEVAM1 e atla MOV [SI],AL ;SI deki adrese AL içeriğini yazdır JMP TUSAL ;TUSAL a atla KAPAT1: INT 03H DEVAM1: CMP SI,offset sayi2 ;si ile sayı2 nin goreli konum adresini karşılaştır JE TOPLA ;2. sayı girilmiş ise topla y atla INC SI ;sayi2 nin adresine geç LEA DX,mesaj2 ;dx e mesaj2 nin adresini at MOV AX,DX ;ax e dx i at DB 9AH,13H,00H,00H,0FEH ;mesaj2 i göster JMP TUSAL TOPLA: MOV AH,sayi1 DB 9AH,31H,01H,00H,0FEH ;hex değeri ascii değere çevir MOV sayi1,al MOV AH,sayi2 DB 9AH,31H,01H,00H,0FEH ;hex değeri ascii değere çevir MOV sayi2,al MOV AL,sayi1 MOV BL,sayi2 ADD AL,BL ;sayıları topla toplam sayi1 e kaydedilir MOV toplam,al ;toplam a sayi1 i kaydet CARP: MOV AL,sayi1 ;al ye sayi1 i kaydet MOV BL,sayi2 MUL BL ;al ile sayi2 yi çarpıp sonucu AX e yazar MOV carpim,al ;al yi carpim a kaydet YAZDIR: MOV AL,0AH ;yazılacak karakteri AL ye kaydet 19

20 MOV AL,0DH MOV AL,54H MOV AL,4FH MOV AL,50H MOV AL,4CH MOV AL,41H MOV AL,4DH MOV AL,3AH MOV AL,toplam CALL BYTE_YAZ MOV AL,48H MOV AL,00H MOV AL,0AH MOV AL,0DH MOV AL,43H MOV AL,41H MOV AL,52H MOV AL,50H MOV AL,49H MOV AL,4DH MOV AL,3AH ;karakteri yaz ;tüm karakterler bitene kadar bu işlem tekrarlanır 20

21 MOV AL,carpim CALL BYTE_YAZ MOV AL,48H MOV AL,00H JMP KAPAT BYTE_YAZ: DB 9AH,52H,00H,00H,0FEH RET KARAKTER_YAZ: DB 9AH,00H,00H,00H,0FEH RET KAPAT: INT 03H SEG0 ENDS END 21

22 1. Deney: Trafik Lamba Sistemi Deney Kartı Deney Kartının Tanıtımı IF-TRL deney kartı (trafik lamba sistemi deney kartı) üzerinde her biri ayrı bir kapı iğnesinden kontrol edilebilen ve her köşede altışar tane olmak üzere tam olarak 24 tane LED vardır. Bu sayede birçok trafik lamba durumu oluşturulabilmektedir. Deney kartının üzerine bir dört yol ağzı çizilmiş ve 4 tane yön belirtilmiştir: Kuzey (N), Güney (G), Doğu (E), Batı (W). Bir yönden gelen arabalar kendilerine göre sağ karşı köşede bulunan lambalardan kontrol edilmektedir. Aşağıda güney-batı yönündeki LED lerin şematik gösterimi verilmiştir. 22

23 RED: GÜNEY KIRMIZI A: GÜNEY SARI L: GÜNEY SOL YEŞİL S: GÜNEY DİREK YEŞİL R: GÜNEY SAĞ YEŞİL DL: GÜNEY YAYA Not 1: GÜNEY SOL YEŞİL in sağda, GÜNEY SAĞ YEŞİL in de sol tarafta bulunmasının nedeni yukarıda da değinildiği gibi bu LED lerin karşı yönden gelen araçları denetlemek için kullanılmasındandır. Aynı şeyler tüm yönler için geçerlidir. Not 2: GÜNEY YAYA yani DL LED leri aynı kapı iğnesinden kontrol edilmektedir. Diğer LED ler gibi tek renkli olmayıp çift renklidir. Mantık 0 için kırmızı, mantık 1 için yeşil renk almaktadırlar. Diğer LED ler mantık 0 da sönük olarak kalırken, mantık 1 de ise yanar. Aşağıda deney kartı üzerindeki LED ler ve bu LED lere tekabül eden kapı iğneleri listelenmiştir. LED KODU KAPI İĞNESİ GÜNEY KIRMIZI PA3 (kapı A 3. iğne) SARI PA2 SOL YEŞİL PA0 DİREK YEŞİL PC3 SAĞ YEŞİL PA1 YAYA PC6 DOĞU KIRMIZI PA7 SARI PA6 SOL YEŞİL PA4 DİREK YEŞİL PC2 SAĞ YEŞİL PA5 YAYA PC7 KUZEY KIRMIZI PB3 SARI PB2 SOL YEŞİL PB0 DİREK YEŞİL PC1 SAĞ YEŞİL PB1 YAYA PC4 1. Bölümün Açıklaması BATI KIRMIZI PB7 SARI PB6 SOL YEŞİL PB4 DİREK YEŞİL PC0 SAĞ YEŞİL PB5 YAYA PC5 Aşağıda 9 tane farklı lamba durumu verilmiştir. Bu durumların hepsini aralarına belirli bir zaman aralığı koyarak ( en az 1s ) gerçekleştiriniz. 23

24 Durum 0: Her yön için trafik kapalı. Yaya geçişleri kapalı. Durum 1: Güney ve Kuzey de beklemede olan araçlar geçmeye hazırlanmalı (sarı ışık). Durum 2: Güney ve Kuzey den gelen araçlar düz gidebilir veya sağa dönebilir. Durum 3: Güney ve Kuzey den gelen araçlar düz gidebilir. Durum 4: Güney ve Kuzey den gelen araçlar sola dönebilir. Durum 5: Araç trafiği her yöne kapalı. Durum 6: Doğu ve Batı da beklemede olan araçlar geçmeye hazırlanmalı. Durum 7: Doğu ve Batı dan gelen araçlar düz gidebilir veya sağa dönebilir. Durum 8: Doğu ve Batı dan gelen araçlar düz gidebilir. Durum 9: Doğu ve Batı dan gelen araçlar sola dönebilir. Not: Her durum için hangi LED lerin mantık 0 ve hangilerinin mantık 1 olduğu saptanmalı ve kapı değerleri bulunmalıdır. Örneğin Durum 1 için PORTA: PORTB: PORTC: konumuna getirilmelidir. İpucu: Zaman aralığı koymak için bir yazmacın değerini belirli bir sayıdan başka bir sayıya kadar saydırabilirsiniz. Deney kartı üzerinde bulunan kristal 24Mhz olduğundan her saat darbesi ( 1/8Mhz ) 0.125s tutmaktadır. Örneğin DEC CX komutu 3 saat darbesinde işlenmektedir. 2. Bölümün Açıklaması Yazdığınız kod başlatıldığında SISTEMI BASLATMAK ICIN B GIRINIZ yazısı ekrana yazdırılmalı ve B harfi girilip Enter a basılmadığı sürece trafik lamba kontrol sistemin başlatılmaması sağlanmalıdır. 1. bölümde durumlar arasına belirli bir zaman aralığının konması istenmişti. Bu bölümde ise zaman aralığı yerine bir sonraki duruma geçebilmek için kullanıcıdan bir girdi istenecektir. ESA 86/88-3 ün terminal programında (WIN86-3) komut satırına her durum sonunda DEVAM ETMEK ICIN D GIRINIZ iletisinin yazılması gerekmektedir. Ondan sonra ise girilen harf kontrol edilmeli ve D değil ise ileti tekrarlanmalıdır. (Programdan çıkış için ayrı bir harf ayarlanıp istenen anda sistemin kapatılması sağlanabilir.) İpucu1: Terminal programının komut satırına yazı yazdırma ve komut satırına girilen bir ifadeyi almak için ESA 86/88-3 deney düzeneğine özel monitör yordamları çağrılabilir (Komutlar incelenirse bölütler arası bir çağrı gerektiği anlaşılacaktır. Örneğin FE00:0049 adresinde bulunan OUT_BLANK monitör yordamı DB 9AH,49H,00H,00H,0FEH ile çağrılabilir. 9A makine kodu CALL FAR çevirici koduna eşittir. ASM86 kullanılırken CALL FAR yerine 9A makine kodunun yukarıdaki şekilde kullanılması gerekmektedir.). İpucu2: Çalışan bir programı sonlandırmak veya durdurmak için INT komutlarına bakınız. 24

25 2. Deney: Kara Şimşek Sistemi Deney Kartı Deney Kartının Tanıtımı Deney kartının gerçek özellikleri beşinci deneyde açıklanacaktır. Bu deneyde yalnızca deney kartının üzerindeki LED düzeneği kullanılacaktır. Deney kartı üzerindeki LED düzeneği deney setine bağlandığında A kapısı kullanılarak denetlenebilir. 1. Bölümün Açıklaması Bu deneyde kara şimşek görüntüsü oluşturulacaktır. En soldaki LED açık olarak başlatılacak ve ardından bu LED sönüp bir sağındaki LED açılacaktır. Bu işlem en sağdaki LED açılana kadar devam edecektir. En sağdaki LED açıldığında ise yapılan işlemlerin tersi yapılarak en soldaki LED e ulaşılacaktır. Bu işlem sonsuz bir döngüde devam edecektir. LED ler açılıp kapanırken sonucun görülebilmesi için gecikmeler konmalıdır. Ayrıca en sağdaki ve en soldaki LED açıkken daha uzun bir gecikme konmalı ve her tam döngüde bir tane daha uzun gecikme uygulanmalıdır. İstenen sonucun görüntülerini laboratuvar dersinin ağ sayfasında bulabilirsiniz. 2. Bölümün Açıklaması Bu deneyde birinci bölümdeki kara şimşek görüntüsüne üç LED lik bir kuyruk eklenecektir. Kuyruk iki LED boyunda olmalıdır ve LED lerin parlaklığı ilk LED e göre daha az olmalıdır. Aşağıda istenen kuyruk etkisinin şematik gösterimi verilmiştir. 25

26 1. Durum: 2. Durum: 3. Durum: 4. Durum: 5. Durum: Tam bir kara şimşek döngüsü sağlanmalıdır ve sürekli tekrarlanmalıdır. BIL362 dersinin laboratuvar sayfasındaki kara şimşek deneyi görüntüleri istenen çıktıyı göstermektedir. 3. Bölümün Açıklaması Bu bölümde deney kartı üzerinde bulunan STC düğmesi kullanılarak kara şimşek görüntüsü denetlenecektir. STC düğmesine basıldığı sürece kara şimşek görüntüsü sağlanacak ve ikinci bölümde olduğu gibi normal döngüsüne devam edecek, STC düğmesine basılmadığında ise kara şimşek görüntüsü duracaktır. Bunun ardından STC düğmesine basıldığında ise kaldığı yerden devam edecektir. Deney kartı üzerindeki STC düğmesine basıldığında PC0 (C kapısının birinci biti) mantık sıfır konumunu almaktadır. Düğmeye basılmadığında ise mantık 1 konumundadır. 26

27 3. Deney: Step Motor Sürüş Sistemi Deney Kartı Deney Kartının Tanıtımı Step motorlar bir dizi kısa elektrik akımıyla hareket ederler. Stator (hareketsiz kısım) birbirine dik manyetik alan üreten iki ayrı bobinden oluşur. Bu bobinlere sırayla elektrik akımı verilerek statorun içerisinde döndürme etkisine sahip bir manyetik alan oluşması sağlanır. Statorun içindeki rotor (hareketli kısım) bobinler tarafından sırayla oluşturulan manyetik alanlarla kutuplanarak döner. Her bir elektrik akım vurgusu (pulse) rotorun belli bir açı kadar (bir adım) dönmesine neden olur. Bu durumda, verilen elektrik akım vurgularının sıklığı motorun dönme hızını belirler. Hızlı ivmelenme sonucunda step motorda kayma meydana gelebilir ve motor adım atlayabilir. Bunun önlenmesi için ivmelenme sırasında vurgu sıklığı ayarlanmalıdır. Stepper motorlarda yüksek hassasiyetin gerektiği durumlarda geri beslemeli denetim kullanılır. Step motorlar durma konumu etrafında salınım yapabilirler ve hafif yükler taşırken duyarlılıklarını yitirebilirler. Eğer 27

28 güç yalnızca bir bobine verilirse manyetik alanın etkisiyle rotor sabitlenecektir, bu da motorun durdurulmasında kullanılır. Step motorlar rotorlarının yapıldığı malzemeye göre sınıflandırılırlar. Değişken dirençli (variable reluctance) step motorlar, dişleri olan, yumuşak demirden yapılmış bir rotora sahiptir. Düşük momentlidirler, orta derecede adım açısına (5 15 derece) ve yüksek bir ivmeye sahiptirler. Sabit mıknatıs step motorlarında sabit bir mıknatıs rotor bulunur. Bu motorlar daha ucuzdur, ancak daha kötü adım açısına ve düşük momente sahiptirler. Bu motorlarda rotor silindir değil de samaryum kobalt mıknatıslarından yapılmış ince bir teker biçimindedir. Melez step motorlar, içinde sabit mıknatıs rotor bulunan değişken dirençli motorlardır. Yüksek momente, küçük adım açısına (0,5 15 derece) ve yüksek duyarlılığa sahiptirler. Step motorlar fabrika otomasyonundan tıbbi cihazlara kadar çok geniş bir alanda kullanılmaktadır. Deneyde kullanılan step motor 4 sarımlıdır. PA0, PA1, PA2, PA3 iğneleri aracılığıyla denetlenmektedir. Kapı durumu 1000 iken, girişler 0100, 0010, 0001, biçiminde belirli aralıklarla değiştirilirse step motorun hareket ettiği gözlemlenecektir. Deneyde kullanılan step motor her adımda 1,8 o dönmektedir. 1. Bölümün Açıklaması Program çalıştırıldığında terminal programının konsolunda bir menü belirmelidir. Menüde sağa dönüş, sola dönüş ve programın sonlandırılması için seçenekler olmalıdır. Sağa dönüş seçeneği seçilirse sağa bir süre dönmeli (en az 5 saniye) ve dönüşünü tamamlayınca menüyü yeniden yazdırmalıdır. Aynı işlem sola dönüş için de uygulanacaktır. İpucu: Motorun farklı bir yöne dönmesi için step motorun sarımlarına giden akım sırasının tersine çevrilmesi gerekmektedir. 2. Bölümün Açıklaması Program çalıştırıldığında terminal programının konsolunda bir menü belirmelidir. Menüde sağa dönüş, sola dönüş ve programın sonlandırılması için seçenekler olmalıdır. Sağa dönüş seçeneği seçilirse sağa 180 o mi yoksa 360 o mi dönmesi gerektiği sorulmalıdır ve seçilen seçeneğe göre hareket edilmelidir. Hareket tamamlandıktan sonra ana menü yeniden yazdırmalıdır. Aynı işlem sola dönüş için de uygulanacaktır. İpucu: Her adım yaklaşık 1,8 o derecedir. 28

29 4. Deney: Asansör Sistemi Deney Kartı Deney Kartının Tanıtımı Deney kartı üzerinde her biri bir katı simgeleyen 4 tane düğme vardır. Düğmelerden herhangi birine basıldığı anda düğmeye bağlı olan flip-flop mantık 1 değerini almaktadır. Düğmelere bağlı 4 flipflopun çıkışları PB0,PB1,PB2 ve PB3 iğnelerinden okunabilmektedir. Bu 4 flip-flopun çıkışlarına ayrıca birer adet LED takılmıştır ve bu şekilde düğmeye basılıp basılmadığı anlaşılabilmektedir. Flip-floplar PA4, PA5, PA6 ve PA7 iğneleri kullanılarak mantık 0 durumuna getirilebilirler. Asansörün konumunu gösterebilmek için 10 tane LED üst üste yerleştirilmiştir. Bu LED ler PA0, PA1, PA2 ve PA3 iğnelerinden denetlenebilirler. Örneğin girişler 0000 durumunda iken LED lerden en alttaki, 0001 durumuna gelindiğinde ise bir üstteki yanacaktır. 1. Bölümün Açıklaması Başlangıçta asansör 0. katta bulunmalı ve deney kartı üzerindeki 4 düğmeden birine basıldığında asansör o kata doğru yola çıkmalıdır. Asansör her hareketinde 10 LED lik sütunda 1 LED çıkmalı ya da inmelidir. Hareketin gözlemlenebilmesi için asansörün her iki hareketi arasında belirli bir gecikme olmalıdır. Asansör istenilen kata vardığında katın flip-flopu mantık 0 konumuna getirilerek flip-floba bağlı LED i söndürmelidir. Asansör bir kata ulaştıktan sonra başka bir düğmeye basıldığında asansör kata doğru yola çıkmalı ve program bu biçimde sürmelidir. Not: Aynı anda yalnızca bir düğmeye basılacaktır. 29

30 Deney Kartı 5. Deney: ADC (örneksel-sayısal çevirici) Sistemi Analog-Digital Converter Deney Kartının Tanıtımı Bu deneyde bir tane DAC (sayısal-örneksel çevirici) (8 bitlik) ve bir tane karşılaştırıcı yardımıyla ADC (Analog to Digital Converter) benzetimi yapılacaktır. DAC ve karşılaştırıcı yardımıyla oluşturulan bu deney kartı ADC ye oranla çok daha ucuza mal olmaktadır. Ancak ADC ler DAC ve karşılaştırıcı ikilisinin kullanımına göre çok daha hızlıdır. DAC ın girişleri PORTA dan denetlenebilmektedir. PORTA çıkışları aynı zamanda 8 tane LED e bağlıdır. Böylece DAC girişlerinin durumları görülebilmektedir. DAC çıkışı ve bir ayarlı direncin çıkışı karşılaştırıcının + ve - girişlerine girmektedir. Karşılaştırıcı çıkışı PC0 dan gözlemlenebilmektedir. PC0 ın mantık 1 olması, DAC çıkışının ayarlı dirençten gelen örneksel sinyalden daha küçük olduğunu göstermektedir. Bu durumda örneksel sinyalin sayısal değerine ulaşabilmek için DAC ın çıkış değerinin arttırılması gerekmektedir. Böylece örneksel sinyalin sayısal karşılığı bulunabilmektedir. Eğer karşılaştırılacak örneksel sinyalin değeri değiştirilmek istenirse ayarlı direncin değeri değiştirilmelidir. Deney kartı üzerinde STC adlı bir düğme bulunmaktadır. Bu düğmeye basıldığında PC1 mantıksal sıfır durumuna geçmektedir. 30

31 1. Bölümün Açıklaması Bu bölümde sayaç kullanarak örneksel bir sinyalin sayısal değeri bulunacaktır. Bu yöntemde sayaç kullanılarak DAC a mikroişlemciden gönderilen sayısal değerin teker teker arttırılır ve her adımda sayısal değerin örneklenen değer ile karşılaştırılır. Yazılım çalıştırıldığı anda ekranda STC Düğmesine Basınız yazısı yazmalıdır. STC düğmesine asıldığında örneklenen sinyalin sayısal değerinin hesaplaması başlatılmalıdır. DAC a mikroişlemciden her gönderilen sinyal arasına belirli bir gecikme konarak LED ler aracılığıyla DAC a giden sinyal görülebilmelidir. Her sinyal gönderilişinde ekrana Sayısal Değer Hesaplanıyor... yazılmalıdır. Analog değerin sayısal karşılığı bulunduğunda ise konsol ekranında bu değer uygun bir şekilde gösterilmelidir. Eğer kullanıcı STC düğmesine bir daha basarsa yazılım yeniden örneklenen sinyalin sayısal karşılığını hesaplamaya başlamalıdır. 31

32 6. Deney: Sohbet Sistemi Bu deneyde iki deney seti birbirine bağlanarak bir sohbet sistemi oluşturulacaktır. İletişim şu ana kadar deneylerde kullanılan 8255 ara yüzü ile yapılacaktır. Tasarlanan sistemin gereksinimlerine göre A,B veya C kapıları kullanılabilir. Her deney seti için ayrı bir yazılım yazılabilir veya tek bir yazılım her iki deney seti için de geçerli olabilir. Yazılım yazılmadan önce akış çizgesinin çizilmesi yararlı olacaktır. İletişim ara yüzü olarak terminal yazılımının komut satırı kullanılacaktır. Mesajlar komut satırı aracılığıyla girilecek ve yine komut satırı aracılığıyla ekrana yazdırılacaktır. 1. Bölümün Açıklaması Bu bölümde bir deney seti iletici, diğer deney seti ise dinleyici görevi görecektir. İlk deney setinin bağlı olduğu bilgisayardaki terminal yazılımının komut satırından yazılan bir ileti diğer bilgisayara bağlı olan deney setinin terminal yazılımının komut satırına yazdırılacaktır. Yazdırma işlemi tamamlandıktan sonra ilk deney seti yeni bir ileti gönderebilecek ve diğer deney seti gönderilen bu iletiyi alıp ekrana yazdırabilecektir. 2. Bölümün Açıklaması Bu bölümde birbirine bağlı her iki deney seti de dinleyici ve iletici özelliklerine sahip olacaktır. Belirlenen bir sıraya göre deney setleri arasında ileti alış-verişi yapılabilecektir. Birinci bölümde olduğu gibi iletilecek ileti terminal yazılımının komut satırına yazılacak ve alınan ileti de yine birinci bölümde olduğu gibi terminal programının komut satırı aracılığıyla ekrana yazdırılacaktır. 3. Bölümün Açıklaması Bu bölümde ikinci bölümde de olduğu gibi her deney seti hem iletici hem de dinleyici özelliklerine sahip olacaktır. Birinci bölümde olduğu gibi iletilecek ileti terminal yazılımının komut satırına yazılacak ve alınan ileti de yine birinci bölümde olduğu gibi terminal programının komut satırı aracılığıyla ekrana yazdırılacaktır. İkinci bölümden farklı olarak ileti alış-verişinde belirli bir sıra olmayacak, iletisi olan deney seti iletisini iletebilecektir. Aynı anda iletim yapılması gerektiğinde ise bir deney setine öncelik verilecek ve ardından diğer deney seti iletisini iletecektir. 32