İLKÖĞRETİM ÖĞRETMENLERİNİN EĞİTİM- ÖĞRETİMLE İLGİLİ HİZMETİÇİ EĞİTİM GEREKSİNİMLERİ

Transkript

1 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 29, Sayfa , 2010 İLKÖĞRETİM ÖĞRETMENLERİNİN EĞİTİM- ÖĞRETİMLE İLGİLİ HİZMETİÇİ EĞİTİM GEREKSİNİMLERİ Mehmet Gültekin 1, Zühal Çubukçu 2, Sibel Dal 3 1 Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü mgulteki@anadolu.edu.tr 2 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü zcubukcu@ogu.edu.tr 1 Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü sdal@anadolu.edu.tr ÖZET Bu araştırmanın amacı, ilköğretim öğretmenlerinin hizmetiçi eğitim gereksinimlerini belirlemektedir. Tarama modeli kullanılarak desenlenen araştırma, Eskişehir il merkezindeki ilköğretim okullarında görevli 530 öğretmen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Anket yoluyla toplanan verilerin çözümlenmesinde, aritmetik ortalama ve standart sapmaların yanı sıra ikili küme karşılaştırmalarda bağımsız t testi, çoklu küme karşılaştırmalarda ise tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Elde edilen veriler sonucunda, ilköğretim öğretmenlerinin eğitim-öğretimle ilgili olarak öğrenciyi tanıma, öğretimi planlama, materyal geliştirme, öğretim yapma, öğretimi yönetme, başarıyı değerlendirme, rehberlik yapma, temel becerileri geliştirme, özel gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme, yetişkinleri eğitme, ders dışı etkinliklerde bulunma, kendini geliştirme, okulu geliştirme, okul-çevre ilişkilerini geliştirme yeterlik alanlarının tümünde eğitim gereksinimi duydukları anlaşılmıştır. Ayrıca, ilköğretim öğretmenlerinin kimi yeterlik alanlarına yönelik hizmetiçi eğitim gereksinimlerinin cinsiyet, branş, yönetim görevine sahip olma ve daha önce hizmetiçi eğitim alma değişkenine göre farklılık göstermediği; kıdem değişkenine göre farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Anahtar Kelimeler: İlköğretim, Hizmetiçi Eğitim, Hizmetiçi Eğitim Gereksinimi

2 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 29, Sayfa , 2010 IN-SERVICE TRAINING NEEDS OF THE PRIMARY SCHOOL TEACHERS REGARDING EDUCATION- TEACHING Mehmet Gültekin 1, Zühal Çubukçu 2, Sibel Dal 3 1 Anadolu University Faculty of Education Department of Primary Education mgulteki@anadolu.edu.tr 2 Eskişehir Osmangazi University Faculty of Education Department of Education Science zcubukcu@ogu.edu.tr 3 Anadolu University Faculty of Education Department of Primary Education sdal@anadolu.edu.tr ABSTRACT The aim of this study is to determine the in-service training needs of the primary school teachers regarding education-teaching. The study was conducted with the participation of 530 teachers in service in Eskisehir using survey method. In the analysis of the data, besides using frequencies, means and standard deviations, t- test for two group comparisons and one-way ANOVA for multi-group comparisons were used. Analyzing data, it was found that the teachers need inservice education in the areas "getting to know the student", planning the teaching activities, material development, teaching, teaching management, success management, guiding, developing basic skills, helping the students need special care, educating adults, being in out of class activities, personal development, school development, and developing school-environment relations. Furthermore, it was found that while gender, branch, management duty, and having in-service education before has no effect on the needs, length of service has. Key Words: Primary Education, In-service Training, Needs of In-service Training

3 İlköğretim Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretimle İlgili 133 GİRİŞ Öğretmenlerin niteliklerini geliştirme, hizmet öncesi ve hizmetiçi eğitim süreçlerinin bütünleşmesi ile sağlanmaktadır (Saban, 2000). Öğretmenler, hizmet öncesinde ne kadar iyi yetiştirilirse yetiştirilsinler, onların mesleklerinde başarılı olabilmeleri için hizmetiçinde de sürekli eğitilmeleri gerekmektedir. Dolayısıyla, hizmetiçi öğretmen eğitimi, hizmet öncesi eğitimin tamamlayıcısı ve mesleğe ilişkin yeni bilgi ve beceriler edinmenin önemli bir yolu olarak görülmektedir. Tüm mesleklerde olduğu gibi öğretmenlerin de değişimler karşısında çağın gereklerine uygun, tam donanımlı olarak nitelikli hizmet vermelerini sağlamak için yeni nitelikler ve yeterlikler kazanmaları gerekmektedir. Geçmişte, temel öğretmenlik eğitiminin, öğretmenin öğretim kariyeri boyunca yeterli olacağı görüşü; yerini, öğretmen eğitiminin öğretmenlerin tüm kariyerleri boyunca devam etmesi gerektiği görüşüne bırakmıştır (Garuba, 200). Öğretmenlere yönelik hizmetiçi eğitim; eğitimde amaçlanan niteliklerin öğrencilere kazandırılması için gerekli bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıklar ile bilimsel, sosyal ve ekonomik gerçekler ışığında eksikliği kanıtlanan mesleki bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkların öğretmenlere kazandırılmasını hedefleyen süreçlerin bütünü olarak tanımlanabilir (Budak, 1999). Öğretmenlere yönelik hizmetiçi eğitim programları, çeşitli amaçlarla gerçekleştirilmektedir. Bu amaçlar; alandaki yenilik ve gelişmelerin gerektirdiği davranışların öğretmenlere kazandırılması, öğretmenlerin var olan bilgi ve becerilerinin artırılması, eğitim gereksinimlerinin giderilmesi, hizmet öncesi eğitimin eksikliklerinin giderilmesi, yeni katılanların kuruma uyum sağlaması, öğretmenler arasında birlik ve beraberliğin sağlanması, öğretmenlerin moral ve motivasyonunu yükseltmesi, öğretmenlerin bilgilerini tazeleyip mesleki ve teknolojik gelişmelere ayak uydurması olarak sıralanmaktadır (Baskan, 2001). Hamdan ın (2003) yaptığı araştırmaya katılan öğretmenlere göre, hizmetiçi eğitim etkinliklerinin temel amacı öğretmeni ve öğretimi daha verimli duruma getirmek ve öğretmene bilim, teknoloji ve öğretim süreçlerindeki yeni gelişmeleri öğretmektir. Hizmetiçi eğitimin amacı, bireylere mesleklerinde daha başarılı ve mutlu olmalarını sağlayacak gerekli bilgi, beceri ve tutumlar kazandırmaktır. Hizmetiçi eğitimin amacına ulaşması ise, program amaçlarının programa katılanların eğitim gereksinimlerine yönelik olmasına ve bu amaçların bireylere en etkili yöntem ve araçlarla kazandırılmasına bağlıdır (Yalın, 2001). Buna göre, hizmetiçi eğitim gereksinimini saptama, nitelikli bir hizmetiçi eğitim programının ilk aşamasını oluşturmaktadır. Öğretmenlerin hizmetiçi eğitim programlarına etkin olarak katılmaları ve hizmetiçi eğitim programlarında öğrendiklerini gerçek sınıf ortamlarında uygulama olanağı bulmaları isteniyorsa, hizmetiçi eğitimler ve konuları, öğretmelerin gereksinimleri ve onların sınıftaki etkinlikleri ile yakından ilişkili olmak durumundadır (Lanier ve Little, 1989; O Sullivan, 2000). Nitekim, Milli Eğitim Bakanlığı Hizmet İçi Eğitim Dairesi Başkanlığı personeli, hizmet içi eğitim programlarındaki kaliteyi, hizmet içi eğitim programlarına katılacak öğretmenlerin hizmet içi eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi, bu gereksinimlerin karşılanması ve hizmet içi eğitim programlarının belirlenen bu gereksinimler doğrultusunda oluşturulması şeklinde tanımlamışlardır (Özen, 2005).

4 13 M. Gültekin, Z. Çubukçu, S. Dal Öğretmenlerin hizmetiçi eğitim gereksinimi çeşitli değişkenlere göre farklılık göstermektedir. Kuşkusuz, mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin hizmet içi eğitim gereksinimi deneyimli öğretmenlerden farklıdır. Yeni öğretmenler sık sık sınıfın ve dersin organizasyonu, öğrenci motivasyonu, öğrencilerin bireysel gereksinimlerini karşılama, sınıf yönetimi ve disiplin gibi çeşitli durumlarda zor deneyimler yaşamaktadır. Ayrıca, yeni öğretmenler karmaşık okul ve toplum sistemleri ve politikalarını anlamakta zorlanmaktadır. Bunun yanı sıra, öğretmenlerin hizmet içi eğitim gereksinimleri zaman içinde de değişiklik göstermektedir. Öğretmenlerin hizmet öncesindeki eğitimleri, öğretim yaptıkları bölge ve deneyimlerindeki farklılıklar, öğretmeye ilişkin tutumları, bilgi düzeyleri, teknik bilgi ve kişisel gelişimlerindeki değişmeler, onların hizmet içi eğitim gereksinimlerini değiştirmektedir (Joerger, 2002). Genelde bilim ve teknolojide, özelde ise, eğitim sisteminin yapı ve işleyişi, eğitim bilimi, programlar, öğretme-öğrenme süreç ve yöntemleri, eğitim teknolojisinde meydana gelen kimi değişmeler (Çelikten, Şanal ve Yeni, 2005) öğretmenlerin hizmetiçi eğitim gereksinimlerinin sürekli değişmesine neden olmaktadır. Bu nedenlerden dolayı öğretmenlerin değişen hizmetiçi eğitim gereksinimlerinin sürekli belirlenmesi ve hizmetiçi eğitim programlarının bu gereksinimleri karşılayacak biçimde hazırlanması gerekmektedir. Türkiye de öğretmenlerinin hizmetiçi eğitim gereksinimlerine yönelik yapılan çalışmalar incelendiğinde, bu çalışmaların şu konuları içerdiği görülmektedir: Öğretmenlerin hangi konularda ve ne derecede hizmetiçi eğitime gereksinim duydukları (Azar ve Karali, 200; Çepni, Kaya ve Küçük; 2005; EARGED, 2007; Ekşi, 2001; Güneş, 2006; Kaçan, 2000; Karaca, 1999; Özdemir, 2000; Paşa, 2002; Şen, 2003; Tanyel, 1999; Tekin ve Ayas, 2002; Türkay, 2000; Uşun ve Cömert, 2003; Yaşar, Gültekin, Türkkan, Yıldız ve Girmen, 2005; Yazıcıoğlu, 1986). Hizmetiçi eğitim programlarının öğretmenlerin ve yöneticilerin eğitim gereksinimlerini ve beklentilerini karşılama bakımından etkililiği (Altun, Yiğit, Özmen ve Nedim, 2006; Baskan, 2001; Bümen, 2005; Çoruhlu, Nas ve Çepni, 2008; Demirkol, 200; Durmuş, 2003; Gökdere ve Çepni, 2005; Gülmez, 200; Kanlı ve Yağbasan, 2002; Kaya, Küçük ve Çepni, 200a; Madden, 2003; Tamer, 1999; Uçar ve İpek, 2005; Yalın, 2001). Hizmetiçi eğitim programlarında kalite ile hizmetiçi eğitim gereksinimleri arasındaki ilişki (Özen, 2005). Öğretmenlerin hizmetiçi eğitim gereksinimlerini gidermeye yönelik hizmetiçi eğitim modeli ve programı geliştirme (Aksu 2005; Arslan, 2000; Gökdere ve Çepni; 2003; Kaya v.d., 200b; Kaya v.d., 200c; Kuzu, Şahinkayası ve Çakır, 2002) Öğretmenlerin ve yöneticilerin hizmetiçi eğitime ilişkin görüşleri (Aydoğan, 2002; Gönen ve Kocakaya, 2006; Gültekin ve Çubukçu, 2008; Hamdan, 2003) Türkiye dışında yapılan hizmetiçi eğitim gereksinimiyle ilgili çalışmalara bakıldığında çoğunlukla tarım öğretmenlerinin eğitim gereksinimlerine yönelik çalışmaların (Birkenholz ve Harbstreit, 1987; Duncan, Ricketts, Peake, Uesseler 2005; Duncan ve diğerleri, 2006; Edwards ve Briers, 1999; Garton ve Chung 1997;

5 İlköğretim Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretimle İlgili 135 Peake, Duncan ve Ricketts, 2007) yapıldığı; ilköğretim öğretmenleri bağlamında çalışmaların daha çok fen öğretimi (Berenson, Hodgin, Ward, Andrews ve Rudin, 1991; Dillion, Osborne, Fairbrother ve Kurina, 2000; Klein, 2001; Margetousaki ve Michaelides, 2006; Michaelides, 2003; Osman, Halim ve Meerah, 2006; Rowland, 1987) ve bilgisayar teknolojisi (Probst, 1989) alanına yönelik olduğu; ayrıca farklı ülkelerdeki öğretmenlerin (Bayrakçı, 2009), farklı alanlardaki öğretmenlerin (Buell, Halam ve McCormick, 1999; Tytler, Smith, Grover ve Brown, 1999) ve mesleğe yeni başlayan ile meslekte deneyimli öğretmenlerin hizmetiçi eğitim gereksinimlerinin karşılaştırılması (Joerger, 2002) gibi hizmetiçi eğitimde karşılaştırma çalışmalarının yapıldığı görülmektedir. Türkiye de, gerçekleştirilen birçok araştırma, gerçekleştirilen hizmetiçi eğitim programlarının amaçlarının öğretmenlerin eğitim gereksinimlerine yönelik olmadığını (Baskan, 2001; Tamer, 1999); hizmetiçi eğitim etkinliklerinin kapsamının ve içeriğinin gereksinimleri karşılamada yeterli olmadığını (Uçar 2005; Durmuş, 2003) ve hizmetiçi eğitim programları hazırlanırken öğretmenlerin eğitim gereksinimlerini belirleme çalışmalarının yapılmadığı ya da öğretmenlerin eğitim gereksinimlerinin çok fazla dikkate alınmadığını (Aydoğan, 2002; Baskan, 2001; Demirkol, 200; Durmuş, 2003; Gülmez, 200; Güneş 2006, Madden, 2003; Tamer, 1999; Uçar 2005) ortaya koymaktadır. Nitekim, Türkiye dışındaki ülkelerde de gerçekleştirilen kimi hizmetiçi eğitim etkinliklerinin planlanmasında eğitim gereksinimlerini belirleme çalışmalarının hiç yapılmadığı ya da gereksinim belirleme sürecinin bilimsel yöntemlere dayandırılmadığı belirlenmiştir (O Sullivan, 2000; Tyler ve diğerleri, 1999; Wiles ve Bondi, 1993; Akt: Özen, 2005 ). Sorun Hizmetiçi eğitim etkinliklerinin başarılı olması ve beklentileri karşılaması öncelikle, hedef kitlenin gereksinimlerinin belirlenmesine, belirlenen amaçlar doğrultusunda uygun programların hazırlanmasına ve programlarda nitelikli insan gücünün görev ve sorumluluk yüklenmesine bağlıdır (Ersoy, 1996). O halde, öğretmenlerin hizmetiçi eğitim programlarına etkin olarak katılmaları ve hizmetiçi eğitim programlarında öğrendiklerini gerçek sınıf ortamlarında uygulama olanağı bulmaları isteniyorsa, hizmetiçi eğitimler ve konuları, öğretmenlerin gereksinimleri ve onların sınıftaki etkinlikleri ile yakından ilişkili olmak durumundadır (Kanlı, 2001; Lanier ve Little, 1989; O Sullivan, 2000). Nitekim, Özen in (2005) yaptığı araştırmada hizmetiçi eğitim programlarında kalitenin artırılması çerçevesinde hizmetiçi eğitim programlarının planlanması sırasında öğretmenlerin hizmetiçi eğitim gereksinimlerinin ilgili alanının uzmanları tarafından belirlenmesi gerektiği, hizmetiçi eğitim programlarının belirlenen bu eğitim gereksinimlerine yanıt verecek biçimde konu alanı ile ilgili yeni gelişmeleri ve bilgileri programlara katılacak olan öğretmenlere aktaracak biçimde düzenlenmesinin gerekli olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Ancak, Baskan (2001) ve Tamer in (1999) yaptıkları araştırmalarda, gerçekleştirilen hizmetiçi eğitim programlarının amaçlarının sınıf öğretmenlerinin ve yöneticilerin eğitim gereksinimlerine yönelik olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Yine benzer biçimde, Aydoğan (2002), Durmuş (2003), Güneş (2006) ve Uçar (2005) tarafından yapılan araştırmalarda da hizmetiçi eğitim etkinliklerinin kapsamının ve içeriğinin sınıf öğretmenlerinin gereksinimlerini karşılamada yeterli olmadığı ortaya konulmuştur. Bu araştırma, Türkiye de ilköğretim öğretmenlerinin eğitim-öğretim gereksinimlerinin belirlenmesi gereksiniminden doğmuştur.

6 136 M. Gültekin, Z. Çubukçu, S. Dal Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, ilköğretim öğretmenlerinin eğitim-öğretimle ilgili hizmetiçi eğitim gereksinimlerini belirlemektir. Bu amaçla aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır: 1. Öğretmenlerin eğitim-öğretimle ilgili hizmetiçi eğitim gereksinimleri nelerdir? 2. Öğretmenlerin, eğitim-öğretimle ilgili hizmetiçi eğitim gereksinimleri; cinsiyetleri, mesleki kıdemleri, branşları, yöneticilik görevine sahip olma ve daha önce hizmetiçi eğitim alma durumları bakımından farklılaşmakta mıdır? YÖNTEM Bu araştırma, ilköğretim öğretmenlerinin eğitim-öğretimle ilgili hizmetiçi eğitim gereksinimlerini, uygulanan bir ölçme aracından elde edilen bilgilere dayalı olarak saptamaya çalıştığından tarama niteliğinde bir çalışmadır. Çalışma Grubu ve Katılımcılar Araştırmaya Eskişehir de Milli Eğitim Müdürlüğü ne bağlı resmi ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenler katılmıştır. Araştırmada il merkezindeki tüm ilköğretim öğretmenlerine ulaşmak olanaklı olmadığından, Milli Eğitim Müdürlüğü ne bağlı yedi eğitim bölgesindeki ilköğretim okullarından alt, orta ve üst sosyo-ekonomik düzeyden rastlantısal yolla birer okul belirlenmiştir. Böylece, araştırma, belirlenen 21 ilköğretim okulunda görev yapan öğretmenler üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında 676 öğretmene anket gönderilmiş, 53 anket geri dönmüş; anketlerin dönüş oranı %78 olarak gerçekleşmiştir. Geri dönen anketlerden anket gerektiği biçimde doldurulmadığı için değerlendirmeye alınmamıştır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin kişisel özellikleri Tablo 1 de gösterilmiştir. Tablo 1. Araştırma Grubunun Kişisel Özellikleri Özellik Grup Frekans % Cinsiyet Mesleki Kıdem 20 yıl ve üzeri Branş Sınıf Öğretmeni meni Yönetim Görevi Yönetim Görevi Yönetim Görevi Daha Önce Hizmetiçi Hizmetiçi Eğitim Eğitim Alma Durumu Hizmetiçi Eğitim Yanıtsız N=

7 İlköğretim Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretimle İlgili 137 Tablo1 de görüldüğü gibi, araştırmaya katılan adayların %58.9 nu kadın, %1.1 ini erkek öğretmenler oluşturmaktadır. Öğretmenlerin mesleki kıdemlerine göre dağılımında %38.8 ini 20 yıl ve üzerinde kıdeme sahip öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin branşlarına göre dağılımlarına bakıldığında, öğretmenlerin %51.3 ünün sınıf öğretmeni, %8.7 sinin ise branş öğretmeni olduğu görülmektedir. Yönetim görevi bakımından grup içinde yönetim görevi olmayanların oranı %9.9 iken yönetim görevi olanların oranı ise %5.1 dir. Öte yandan öğretmenlerin %81.1 i daha önce bir hizmetiçi eğitim aldığını belirtirken %11.5 i almadığını belirtmiştir. Veri Toplama Aracı Araştırma verileri araştırmacılar tarafından hazırlanan anket yoluyla toplanmıştır. Anket formu iki bölümden oluşmaktadır. Anketin ilk bölümünde kişisel bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümde ilköğretim öğretmenlerinin eğitim-öğretimle ilgili hizmetiçi eğitim gereksinimlerini saptamayı amaçlayan maddeler yer almıştır. Anketin hazırlanmasında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2002 yılında hazırlanan ve kabul edilen Öğretmen Yeterlikleri temel alınmıştır. Bu kapsamda öğretmen yeterliklerinden eğitme-öğretme yeterlikleri listesi, ankete dönüştürülmüştür. Bu amaçla şu çalışmalar yapılmıştır: Eğitme-öğretme yeterlikleri başlığı altında yer alan 1 yeterlik alanı altındaki 206 yeterlik dikkatle incelenmiştir. Her bir yeterlik alanı altındaki yeterliklerin sayıca çok fazla olması nedeniyle tüm yeterliklerin kullanılmasının, öğretmenler tarafından anketi içtenlikle doldurmayacağı endişesinden hareketle, 1 yeterlik alanının her birinin ölçekte bir madde olarak yer almasının uygun olacağı görülmüş; her bir yeterlik alanının altında yer alan yeterlikler açıklama olarak kullanılmıştır. Her bir yeterlik alanı, ankette bir öğretmen yeterliği olarak kabul edildikten sonra, öğretmenlerin bu yeterlik alanlarına yönelik olarak ne derece hizmetiçi eğitim gereksinimi duyup duymadıklarını belirlemek amacıyla, Kesinlikle gerekli, Gerekli, Karasızım, Gerekli değil ve Hiç gerekli değil biçiminde derecelendirilmiştir. Geçerlik çalışması için anket alandaki öğretim üyelerinin incelenmesine sunulmuş; onların görüşleri doğrultusunda gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Bu düzeltmeler sonucunda anket uygulanmaya hazır duruma getirilmiştir. Uygulanmaya hazır duruma getirilen anket, araştırma grubuna uygulanmış; anketin güvenilir olup olmadığını sınamak amacıyla Cronbach Alfa Katsayısı (Madde Toplam Test Korelasyonu) değerine bakılmıştır. Yapılan çözümleme sonucunda 1 maddelik ölçme aracının alfa değeri, 0.87 olarak bulunmuştur. Özdamar a (1997) göre, alfa katsayısının arasında olması ölçeğin oldukça güvenilir, arasında olması ise yüksek derecede güvenilir olduğunu göstermektedir. Buna göre, Öğretmen Yeterliklerini Belirleme Anketinin yüksek derecede güvenilir olduğu söylenebilir. Anket, 2006 öğretim yılının bahar döneminde örneklemde yer alan okullardaki öğretmenlere araştırmacılar tarafından uygulanmıştır.

8 138 M. Gültekin, Z. Çubukçu, S. Dal Verilerin Çözümlenmesi Öğretmenlerin anketin maddelerine verdikleri yanıtların puanlarını hesaplamak için her bir maddeye ilişkin olarak Kesinlikle gerekli için 5, Gerekli için, Kararsızım için 3, Gerekli değil için 2 ve Hiç gerekli değil için de 1 puan verilmiştir. Daha sonra, öğretmenlerin her bir maddeye verdikleri puanların aritmetik ortalamaları ile puan dağılımlarının standart sapmaları hesaplanmıştır. Elde edilen bulgular, çok gerekli, gerekli, kararsızım, gerekli değil ve hiç gerekli değil aralıkları temel alınarak yorumlanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde sayı, yüzde ve aritmetik ortalamaların yanı sıra ikili küme karşılaştırmalar için bağımsız t testinden; çoklu küme karşılaştırmaları için ise tek yönlü varyans analizinden yararlanılmıştır. Çözümlerin anlamlılığında kabul düzeyi.05 olarak benimsenmiştir. BULGULAR ve YORUMLAR Bu bölümde, veri toplama aracı yoluyla toplanan verilerin çözümü sonucunda elde edilen bulgulara ve yorumlarına yer verilmiştir. İlköğretim Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretimle İlgili Hizmet İçi Eğitim Gereksinimleri Araştırmanın amacı kapsamında yanıtı aranan ilk soru, öğretmenlerin eğitimöğretimle ilgili hizmetiçi eğitim gereksinimlerinin belirlenmesidir. Bu kapsamda öğretmenlerin ankete verdikleri yanıtlar Tablo 2 de gösterilmiştir. Tablo 2. İlköğretim Öğretmenlerinin Hizmetiçi Eğitim Gereksinimleri YETERLİK ALANLARI Öğrenciyi tanıma (Öğrencilerin fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyoekonomik özelliklerini, grup ilişkilerini, ilgi yetenek ve öğrenme stillerini tanıma; hazırbulunuşluk düzeylerini belirleme ve öğrenciyi tanımada ilgililerle işbirliği yapma) Öğretimi planlama (Öğretimin amacını, içeriğini, etkinliklerini, yöntemini, materyallerini, ortamını ve ölçme değerlendirme araçlarını belirleme; yıllık, ünite, ders planı ile gezi-gözlem ve deney planı yapma) Materyal geliştirme (Etkinlik; görev, iş ve deney yaprağı hazırlama; bilgi işlem yaprağı hazırlama; tepegöz saydamı ve slayt hazırlama; pano, afiş, sergi düzenleme; model hazırlama, materyal uyarlama, powerpoint sunusu hazırlama) Öğretim yapma (Öğrencinin ilgi ve dikkatini çekme; önceden öğrenilenlerle konular arasında ilişki kurma; öğrenciye dersin amacını bildirme; öğrenciyi öğretim etkinliğine katma; öğrencilerin öğrenme eksikliklerini giderme, öğrencileri bir sonraki derse hazırlama; dersi değerlendirme vb.) Öğretimi yönetme (Öğrencilerin kendilerini ifade edebilecekleri ortam oluşturma; uygulanacak kuralları belirleme; olumlu ve olumsuz davranışları belirleme; olumsuz davranışa neden durumları iyileştirme; olumlu davranışı pekiştirme, olumsuz davranışı düzeltme; öğretim ortamını düzenleme; zamanı yönetme; iletişim düzeni kurma; öğrencileri kaynaştırma ve güdüleme vb.) N _ X SS 530,1226 0, ,0302 0, ,2302 0, ,030 1, ,0662 0,9603

9 İlköğretim Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretimle İlgili 139 Başarıyı ölçme ve değerlendirme (Amaca uygun ölçme ve değerlendirme yöntemini belirleme; öğrencinin performans ölçütlerini belirleme; yazılı yoklama, sözlü yoklama, eşleştirme, çoktan seçmeli 530,0226 1,0378 vb. test yapma, ölçme araçlarının geçerlik ve güvenirliğini saptama; ödev ve proje değerlendirme; kendi öğretiminin etkililiğini değerlendirme vb.) Rehberlik yapma (Öğrencilere rol modeli olma; öğrencileri dinleme ve kendilerini ifade etmelerine olanak sağlama; öğrencileri ilgi ve yeteneklerine göre değerlendirme; öğrencilere derslerindeki başarıları 530,1528 0,9670 konusunda rehberlik yapma; öğrencilerin akademik, psikolojik ve sağlık sorunlarını çözmede yardımcı olma; öğrencilerin disiplin sorunlarıyla mücadele etme; anne-babalara, velilere öğrenciler konusunda rehberlik etme vb.) Temel becerileri geliştirme (Öğrencilerin okuma, yazılı iletişim, sözlü iletişim, matematik, öz bakım, fiziksel ve el becerilerini geliştirmelerine yardım etme; öğrencilerin toplumsal yaşama uyum 530,1377 0,95 becerilerini geliştirmelerine yardımcı olma; öğrencilerin sanatsal ve estetik becerileri ile teknolojik okur-yazarlık, eleştirel düşünme ve kendi kendine öğrenme becerilerini geliştirmelerine yardım etme) Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme (Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere hizmet etmek üzere kendini hazırlama; özel eğitime gereksinimi olan öğrencileri belirleme ve uygun öğretm malzemeleri planlama; özel eğitime gereksinimi duyan 530,1660 0,9072 öğrenciler için öğrenme ortamını yeniden düzenleme; onların gelişimlerini izleme, sınıf arkadaşları tarafından benimsenmesini özendirme vb.) Yetişkinleri eğitme (Kendisini yetişkinlerle birlikte çalışmaya hazırlama; yetişkinlerin eğitim gereksinimini saptama, yetişkin eğitim programlarını tanıtma; yetişkinler için öğretimi planlama; eğitim 530 3,7755 1,0581 sürecini yönetme; yetişkinlerin performansını değerlendirme vb.) Ders dışı etkinliklerde bulunma (Eğitsel kol etkinliklerine rehberlik etme; okul ve zümre kurullarına katılma; öğrenci velileriyle görüşme yapma; öğrenci hakkında meslekdaşlarıyla işbirliği yapma; satın alma 530 3,793 1,111 vb. komisyonlara katılma; bayrak törenini yönetme; ders dışı etkinlikleri düzenleme; okulda nöbet tutma vb.) Kendini geliştirme (Mesleki yayınları izleme; bilimsel etkinliklere katılma; eğitim-öğretim mevzuatını izleme; deneyimlerini başkalarıyla paylaşma; mesleki kuruluşlara etkin olarak katılma; öğrencilerden ve 530,13 0,8708 meslekdaşlarından kendi performansı ile ilgili dönüt alma vb.) Okulu geliştirme (Okuldaki fiziksel kaynakları verimli kullanma; okul-çevre etkileşimini sağlamada yönetime yardımcı olma; mezunları izleme çalışmalarına katılma; yönetimle işbirliği yapma; okul-büro 530 3, 1,038 hizmetlerine yardımcı olma; okulun işleyişi ile ilgili görüş ve önerilerde bulunma; okulun programları hakkında geribildirim sağlama vb) Okul-çevre ilişkilerini geliştirme (Okul çevresini tanıma; okulu çevreye tanıtma; meslek kuruluşları ile işbirliği yapma; okul-aile 530 3,83 1,06 işbirliğine katkıda bulunma; toplumsal gelişmeye önderlik etme; Genel 530,01 0,67 Tablo 2 de görüldüğü gibi, ilköğretim öğretmenleri eğitim-öğretimle ilgili tüm yeterlik alanlarında eğitim gereksinimi duymaktadırlar. İlköğretim öğretmenlerinin en çok eğitim gereksinimi duydukları yeterlik alanı, Materyal geliştirme dir ( x =.23). Bu yeterlik alanını sırasıyla, Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere

10 10 M. Gültekin, Z. Çubukçu, S. Dal hizmet etme, ( x =.16), Rehberlik yapma ( x =.15) ve Kendini geliştirme ( x =.1) ve Temel becerileri geliştirme ( x =.13) yeterlik alanı izlemektedir. İlköğretim öğretmenlerinin diğer yeterlik alanlarına göre daha az hizmetiçi eğitim gereksinimi duydukları yeterlik alanları ise Yetişkinleri eğitme ( x =3,77) ve Ders dışı etkinliklerde bulunma dır ( x =3.79). Yine, Okul-çevre ilişkilerini geliştirme, ( x =3,8) ve Okulu geliştirme ( x =3,) yeterlik alanı da ilköğretim öğretmenlerinin diğerlerine göre daha az hizmetiçi eğitim gereksinimi duydukları yeterlik alanlarıdır. İlköğretim Öğretmenlerinin Kişisel Özelliklerine Göre Eğitim-Öğretimle İlgili Hizmet İçi Eğitim Gereksinimleri Bu bölümde ilköğretim öğretmenlerinin hizmetiçi eğitim gereksinimlerinin cinsiyetlerine, branşlarına, yönetim görevine sahip olma ve daha önce hizmetiçi eğitim alma durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığına bakılmıştır. İlköğretim Öğretmenlerinin Cinsiyetlerine Göre Hizmetiçi Eğitim Gereksinimleri İlköğretim öğretmenlerinin cinsiyetlerine göre hizmetiçi eğitim gereksinimleri Tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 3. İlköğretim Öğretmenlerinin Cinsiyetlerine Göre Hizmetiçi Eğitim Gereksinimleri YETERLİK ALANLARI Öğrenciyi tanıma Öğretimi planlama Materyal geliştirme Öğretim yapma Öğretimi yönetme Başarıyı ölçme ve değerlendirme Rehberlik yapma Temel becerileri geliştirme Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme Yetişkinleri eğitme Ders dışı etkinliklerde bulunma Kendini geliştirme Okulu geliştirme Okul-çevre ilişkilerini geliştirme Genel Cinsiyet N _ X SS SD t P,28,92,01,0,25,20,00,07,08,0,01,02,16,13,10,17,18,13 3,81 3,72 3,79 3,79,12,16 3,82 3,91 3, 3,83,03,08 0,95 1,00 0,9 0,96 0,81 0,82 1,02 1,01 0,90 1,03 1,03 1,0 0,93 1,01 0,97 0,92 0,87 0,95 1,02 1,09 1,12 1,09 0,87 0,86 1,0 1,03 1,02 1,12 0,76 0, 528-1,593, ,316, ,665, ,72, ,58, ,090, ,303, ,8, ,603, ,922, ,013, ,, ,007, ,236, ,669,50

11 İlköğretim Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretimle İlgili 11 Tablo 3 te, ilköğretim öğretmenlerinin yeterlik alanlarına yönelik hizmetiçi eğitim gereksinimine ilişkin yanıtlarına bakıldığında, kadın ve erkek öğretmenlerin yanıtlarının aritmetik ortalamalarının birbirine yakın olduğu; dolayısıyla eğitim gereksinimleri açısından farklılık olmadığı görülmektedir. Nitekim, yapılan t testi analizinde de ilköğretim öğretmenlerinin tüm yeterlik alanlarında eğitim gereksinimlerinin cinsiyetlerine göre farklılık göstermediği anlaşılmıştır. Buradan, öğretmenlerin hizmetiçi eğitim gereksinimlerinde cinsiyet etmeninin etkili olmadığı söylenebilir. İlköğretim öğretmenlerinin branşlarına göre hizmetiçi eğitim gereksinimleri İlköğretim öğretmenlerinin branşlarına göre hizmetiçi eğitim gereksinimleri Tablo te gösterilmiştir. Tablo. İlköğretim Öğretmenlerinin Branşlarına Göre Hizmetiçi Eğitim Gereksinimleri Branş N _ X SS SD t P YETERLİK ALANLARI Öğrenciyi tanıma Öğretimi planlama Materyal geliştirme Öğretim yapma Öğretimi yönetme Başarıyı ölçme ve değerlendirme Rehberlik yapma Temel becerileri geliştirme Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme Yetişkinleri eğitme Ders dışı etkinliklerde bulunma Kendini geliştirme Okulu geliştirme Okul-çevre ilişkilerini geliştirme Genel ,63, 3,98,07,2,21,03,03,01,12,07 3,96,15,15,15,12,19,13 3,76 3,79 3,79 3,86,09,19 3,86 3, 3, 3,82,05,05,65,1,99,90,82,81 1,02 1,02,98,93,99 1,07,93,99,96,95,83,97 1,0 1,07 1,10 1,12,91,82 1,01 1,06 1,0 1,09,79, ,82, ,021, ,65, ,065, ,309, ,159, ,051, ,321, ,86, ,322, ,10, ,399, ,125, ,292, ,005,996 Tablo te, ilköğretim öğretmenlerinin yeterlik alanlarına yönelik hizmetiçi eğitim gereksinimine ilişkin yanıtlarına bakıldığında, sınıf öğretmeni ve branş öğretmenlerinin yanıtlarının aritmetik ortalamalarının birbirine yakın olduğu; dolayısıyla eğitim

12 12 M. Gültekin, Z. Çubukçu, S. Dal gereksinimleri açısından farklılık olmadığı görülmektedir. Nitekim, yapılan t testi analizinde de ilköğretim öğretmenlerinin tüm yeterlik alanlarında eğitim gereksinimlerinin branşlarına göre farklılık göstermediği anlaşılmıştır. İlköğretim Öğretmenlerinin Yönetim Görevine Göre Hizmetiçi Eğitim Gereksinimleri İlköğretim öğretmenlerinin yönetim görevine göre hizmetiçi eğitim gereksinimleri Tablo 5 te gösterilmiştir. Tablo 5. İlköğretim Öğretmenlerinin Yönetim Görevine Göre Hizmetiçi Eğitim Gereksinimleri Yönetim Görevi N _ X SS SD t P YETERLİK ALANLARI Öğrenciyi tanıma Öğretimi planlama Materyal geliştirme Öğretim yapma Öğretimi yönetme Başarıyı ölçme ve değerlendirme Rehberlik yapma Temel becerileri geliştirme Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme Yetişkinleri eğitme Ders dışı etkinliklerde bulunma Kendini geliştirme Okulu geliştirme Okul-çevre ilişkilerini geliştirme Genel,8,55,33,01,,21,37,01,29,05,29,00,37,1,33,12,0,15,11 3,75,11 3,77,0,12,22 3,83,22 3,82,31,0 0,70,65 0,62 0,96 0,69 0,82 0,79 1,03 0,72 0,97 0,72 1,05 0,83 0,97 0,73 0,96 0,63 0,91 0,93 1,06 1,01 1,11 0,63 0,87 1,01 1,03 1,01 1,06 0,56 0, ,077, ,698, ,39, ,758, ,290, ,08, ,200, ,090, ,20, ,695, ,518, 528 1,620, ,873, ,896, ,707,088 Tablo 5 te, ilköğretim öğretmenlerinin yeterlik alanlarına yönelik hizmetiçi eğitim gereksinimine ilişkin yanıtlarına bakıldığında, yönetim görevi olan öğretmenlerle yönetim görevi olmayan öğretmenlerin yanıtlarının aritmetik ortalamalarının birbirine yakın olduğu; dolayısıyla eğitim gereksinimleri açısından farklılık olmadığı görülmektedir. Nitekim, yapılan t testi analizinde de ilköğretim öğretmenlerinin tüm yeterlik alanlarında eğitim gereksinimlerinin yönetim görevine göre farklılık göstermediği anlaşılmıştır.

13 İlköğretim Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretimle İlgili 13 İlköğretim Öğretmenlerinin Hizmetiçi Eğitim Alma Durumlarına Göre Hizmetiçi Eğitim Gereksinimleri İlköğretim öğretmenlerinin hizmetiçi alma durumlarına göre hizmetiçi eğitim gereksinimleri Tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo 6. İlköğretim Öğretmenlerinin Hizmetiçi Eğitim Alma Durumlarına Göre Hizmetiçi Eğitim Gereksinimleri H. E. Alma Durumu N _ X SS SD t P YETERLİK ALANLARI Öğrenciyi tanıma Öğretimi planlama Materyal geliştirme Öğretim yapma Öğretimi yönetme Başarıyı ölçme ve değerlendirme Rehberlik yapma Temel becerileri geliştirme Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme Yetişkinleri eğitme Ders dışı etkinliklerde bulunma Kendini geliştirme Okulu geliştirme Okul-çevre ilişkilerini geliştirme Genel,67,01,03,00,25,1,05 3,96,06,07,02,01,16,09,1,12,17,17 3,78 3,7 3, 3,75,1,12 3,87 3,77 3,88 3,67,08 3,97 5,00 1,05,96,95,79,93 1,02 1,03,96,9 1,03 1,07,97,9,96,9,91,89 1,0 1,10 1,11 1,13,,9 1,0 1,03 1,05 1,15,82, ,316, ,351, ,221, ,3, ,068,96 528,135, ,721,71 528,205, ,08, ,372, ,2, ,298, ,96, ,5, ,160,26 Tablo 6 da ilköğretim öğretmenlerinin yeterlik alanlarına yönelik hizmetiçi eğitim gereksinimine ilişkin yanıtlarına bakıldığında, hizmetiçi eğitim alan öğretmenlerle hizmetiçi eğitim almayan öğretmenlerin yanıtlarının aritmetik ortalamalarının birbirine yakın olduğu; dolayısıyla eğitim gereksinimleri açısından farklılık olmadığı görülmektedir. Nitekim, yapılan t testi analizinde de ilköğretim öğretmenlerinin tüm yeterlik alanlarında eğitim gereksinimlerinin hizmetiçi eğitim alma durumlarına göre farklılık göstermediği anlaşılmıştır.

14 1 M. Gültekin, Z. Çubukçu, S. Dal İlköğretim Öğretmenlerinin Kıdemlerine Göre Hizmetiçi Eğitim Gereksinimleri İlköğretim öğretmenlerinin kıdemlerine göre hizmetiçi eğitim gereksinimleri Tablo 7 de gösterilmiştir. Tablo 7. İlköğretim Öğretmenlerinin Kıdemlerine Göre Hizmetiçi Eğitim Gereksinimleri _ Kıdem N X SS SD F P YETERLİKALANLARI Öğrenciyi tanıma Öğretimi planlama Materyal geliştirme Öğretim yapma Öğretimi yönetme Başarıyı ölçme ve değerlendirme Rehberlik yapma Temel becerileri geliştirme Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme 21 yıl ve üzeri,21 3,95,05,17,22,12 3,89 3,92,08,11,26,15,23,26,25,08 3,99 3, 3,90,18,15,00 3,9 3,96,17,05 3,90 3,91,02,1,33,05,09,07,22,29,06,01,05,2,5,02,22,08,18 0,99 1,08 1,00 0,88 0,89 1,01 0,99 1,06 0,8 0,88 0,76 0,88 0,88 0,68 0,81 1,16 1,03 1,11 1,03 0,89 1,08 0,93 1,05 0,96 0,88 1,1 1,09 1,07 1,03 0,9 0,93 1,0 0,98 1,0 0,87 0,9 1,0 1,0 1,02 0, 0,78 0,93 0,87 0,98 0,88 0,981 0,12 1,29 0,223 0,372 0,829 2,118 0,077 1,62 0,212 1,2 0,286 1,321 0,261 1,659 0,158 2,539 0,039*

15 İlköğretim Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretimle İlgili 15 Yetişkinleri eğitme Ders dışı etkinliklerde bulunma Kendini geliştirme Okulu geliştirme Okul-çevre ilişkilerini geliştirme Genel 21yıl ve üzeri 3,68 3,67 3,67 3,78 3,92 3,8 3,70 3,7 3,73 3,89,31,09,08,17,13 3,8 3,68 3,7 3,87,03 3,77 3,7 3,71 3,82,00,16 3,95 3,9,07,1 1,13 1,06 1,17 0,96 0,99 1,29 1,15 1,16 1,07 1,01 0,86 0,89 0,95 0,77 0, 1,08 1,08 1,09 1,01 0,95 1,23 1,0 1,11 1,00 1,02 0,96 0,8 0,82 0,73 0,7 1,72 0,239 0,687 0,601 0,797 0,528 2, 0,07* 1,687 0,153 1,7 0,1 Tablo 7 de ilköğretim öğretmenlerinin kıdemlerine göre yeterlik alanlarına yönelik hizmetiçi eğitim gereksinimine ilişkin yanıtlarına bakıldığında, genelde, ilköğretim öğretmenlerinin yanıtlarının aritmetik ortalamalarının birbirinden farklı olduğu; dolayısıyla eğitim gereksinimleri açısından farklılık olduğu görülmektedir. Nitekim, yapılan varyans analizinde Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme ve Okulu geliştirme yeterlik alanlarında istatistiksel bakımdan anlamlı fark olduğu anlaşılmıştır. Bu farkın hangi gruplar arasında olduğuna yönelik yapılan Tukey testinde Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme yeterlik alanında anlamlı fark 1-5 yıl arasında kıdeme sahip öğretmenlerle arasında kıdeme sahip öğretmenler; Okulu geliştirme yeterlik alanında ise kıdeme sahip öğretmenlerle 6-10 yıl arasında kıdeme sahip öğretmenler arasındadır. Buna göre Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme yeterlik alanında arasında kıdeme sahip öğretmenlerin arasında kıdeme sahip öğretmenlere göre; Okulu geliştirme yeterlik alanında ise kıdeme sahip öğretmenlerin arasında kıdeme sahip öğretmenlere göre daha fazla eğitim gereksinimi duydukları söylenebilir. SONUÇLAR ve TARTIŞMA Araştırma bulgularına göre, ilköğretim öğretmenleri, öğrenciyi tanıma, öğretimi planlama, materyal geliştirme, öğretim yapma, öğretimi yönetme, başarıyı değerlendirme, rehberlik yapma, temel becerileri geliştirme, özel gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme, yetişkinleri eğitme, ders dışı etkinliklerde bulunma, kendini geliştirme, okulu geliştirme, okul-çevre ilişkilerini geliştirme yeterlik alanlarının tümünde eğitim gereksinimi

16 16 M. Gültekin, Z. Çubukçu, S. Dal duymaktadırlar. Araştırmanın bu bulgusu, Güneş in (2006) sınıf öğretmenlerinin genel olarak öğretimi planlama ve uygulama, öğrenciyi tanıma ve ölçme değerlendirme konuları ile mesleki ve kişisel gelişimlerine ilişkin konularda hizmetiçi eğitim programlarına katılmayı istedikleri bulgusuyla örtüşmektedir. Yine, araştırmanın ilköğretim öğretmenlerinin eğitim-öğretimle ilgili yeterlik alanlarına yönelik eğitim gereksinimi olduğu bulgusu Yaşar v.d nin (2005) sınıf öğretmenlerinin ilköğretim programının kazanımlar, içerik, öğrenme öğretme süreci, öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme ve ölçme ve değerlendirme boyutuna ilişkin eğitim gereksinimi içinde oldukları ve EARGED in (2007) sınıf öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirme, öğretim ilke ve yöntemleri, öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme, rehberlik, sınıf yönetimi ve özel eğitim konularında hizmetiçi eğitim gereksinimi içinde oldukları bulgularıyla örtüşmektedir. Araştırmanın ilköğretim öğretmenlerinin eğitim-öğretimle ilgili yeterlik alanlarına yönelik eğitim gereksinimi olduğu bulgusu, Paşa nın (2002), sınıf öğretmenleri ve yönetici görüşleri ile araştırmacının gözlem sonuçlarına göre, öğretim ilke ve yöntemleri, eğitim teknolojisi, ölçme ve değerlendirme, bilimsel araştırma teknikleri, öğrenci-öğretmen etkileşimi ve rehberlik alanlarına ilişkin konularda öğretmenlerin eğitim gereksinimi içinde oldukları bulgusuyla örtüşmektedir. Benzer biçimde bu araştırmanın bulguları, Azar ve Karaali nin (200) fizik öğretmenlerinin eğitim teknolojisinde kuram ve uygulamalar, eğitim yönetimi ve planlama, öğrenci merkezli eğitim, kişisel yeterliliklerin geliştirilmesi ve sınıf iklimi ve yönetiminin sağlanması konularında hizmetiçi eğitim gereksinimleri olduğu bulgusuyla; Tekin ve Ayas ın (2002) kimya öğretmenleri yeni öğretim yaklaşımları ve bu yaklaşımların kapsadığı yöntemleri en öncelikli gereksinim olarak; laboratuar ortamında öğretim, kimya öğretiminde teknoloji kullanımı, kimi konularda örnek ders işlenişleri ve etkinlik ağırlıklı öğretim yöntemleri daha sonraki gereksinim olarak görmektedirler bulgusu ile benzerlik göstermektedir. Bu araştırmanın ilköğretim öğretmenlerinin eğitim-öğretimle ilgili yeterlik alanlarında eğitim gereksinimi içinde oldukları bulgusu, Aydoğan ın (2002) ilköğretim okulları yöneticileri ve sınıf öğretmenlerinin personel geliştirmeye ilişkin olarak ortaya koydukları öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini geliştirme, öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve devinimsel yönden gelişimini sağlama, eğitim teknolojisinden sınıf içinde yararlanma, öğretim araç ve gereçlerini etkili kullanma, öğrenmeye ilişkin yöntemler geliştirme, etkili çalışma grupları oluşturma, okul bina ve tesislerini verimli kullanma, açık akademik amaç ve hedefler geliştirme, sınıf yönetimi, öğretim modellerini etkili kullanma gibi konularda çok ve pek çok düzeyde gelişmek istedikleri bulgusuyla örtüşmekte; duygusal ve fiziksel tükenmişliği önleme, demokratik düşünme ve yaşama, toplam kalite yönetimi, araştırma yayın ve kaynak kişilerden yararlanma, alanla ilgili gelişmeler, eğitim ve öğretim problemlerine ilişkin araştırmalar yapma gibi konularda çok ve pek çok düzeyde gelişmek istedikleri bulgusuyla benzerlik göstermektedir. Aynı şekilde bu araştırmanın bulguları, Kaçan ın (2000) sınıf öğretmenlerinin öncelikle eğitim görmek istedikleri konular olan bireysel farklılıklara göre öğretim yapma, üstün ve geri zekâlı çocukların eğitimi, öğrenciyi güdüleme, öğrenciyi tanıma, öğrenme güçlüğü gösteren öğrencilerin eğitimi, çağdaş öğretim yöntem ve teknikleri bulgusu ile örtüşmekte; disiplin, insan ilişkileri, iletişim, güzel ve etkili konuşma bulgusu ile benzerlik göstermektedir. Araştırmanın ilköğretim öğretmenlerinin, eğitim-öğretimle ilgili tüm yeterlik alanlarında eğitim gereksinimi içinde oldukları bulgusu, Tanyel in (1999) sınıf öğretmenlerinin öğretmenlik meslek bilgisi alanına ilişkin orta düzeyde hizmetiçi eğitim gereksinimi içinde oldukları; öğretmenlik meslek bilgisi boyutunda en yüksek düzeyde hizmetiçi eğitim gereksinimi içinde oldukları alanların ölçme ve değerlendirme, özel öğretim

17 İlköğretim Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretimle İlgili 17 yöntem ve teknikleri, eğitim teknolojisi, insan ilişkileri, genel öğretim yöntem ve teknikleri, bireysel ve toplu etkinlikler ile eğitim programları alanları ile araştırmaya yönelik bulgusu ile benzerlik göstermektedir. Bu araştırmanın ilköğretim öğretmenlerinin, eğitim-öğretimle ilgili tüm yeterlik alanlarında eğitim gereksinimi içinde oldukları bulgusu, Hamdan ın (2003) araştırmaya katılan ilköğretim öğretmenlerinin yarıdan fazlasının alan bilgisi konularında açılabilecek hizmetiçi eğitim etkinliklerine katılmak istedikleri, öğretmenlerin yarısına yakınının, öğretmenlik meslek bilgisi üzerine açılabilecek kurslara katılabilecekleri ve öğretmenlerin en az oranda ise genel kültürle ilgili etkinliklere katılmak istedikleri görüşünde oldukları ve Özdemir in (2000) araştırmaya katılan müfredat laboratuar okullarında görev yapan öğretmenlerin büyük bir bölümü eğitim araç-gereçlerinin kullanımı ile ilgili bir hizmetiçi eğitim kursuna katılmak istedikleri bulgusuyla dolaylı olarak örtüşmektedir. Ayrıca, bu araştırmanın bulguları, Uşun ve Cömert in (2003) araştırmasında okulöncesi öğretmenlerinin en yüksek oranda katılmayı istedikleri dolayısıyla da gereksinim duydukları ilk üç hizmetiçi eğitim programı; çocuk ruh sağlığı, yaratıcı etkinlikler ve okulöncesi eğitim kurumlarında kullanılan planlar olduğu bulguları ile benzerlik göstermektedir. Araştırma bulguları, Gökdere ve Çepni nin (200) araştırmasında üstün yetenekli öğrencilerin fen öğretmenlerinin dünyada üstün yeteneklilerin eğitim modelleri, proje tabanlı öğrenme yaklaşımı, üstün yetenekli öğrencilerin eğitimi ile ilgili Internet siteleri ve süreli yayınlara ulaşım, öğretim teorileri, araştırmacı öğretmen modeli, lâboratuar yaklaşımları, modern öğretim kuramları, Bloom taksonomisi ve formal dönem özellikleri konularını içeren bir hizmetiçi eğitime gereksinim duydukları bulgularıyla örtüşmemektedir. Özetle araştırma bulgularına göre, ilköğretim öğretmenleri, öğrenciyi tanıma, öğretimi planlama, materyal geliştirme, öğretim yapma, öğretimi yönetme, başarıyı değerlendirme, rehberlik yapma, temel becerileri geliştirme, özel gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme, yetişkinleri eğitme, ders dışı etkinliklerde bulunma, kendini geliştirme, okulu geliştirme, okul-çevre ilişkilerini geliştirme eğitim-öğretimle ilgili yeterlik alanlarının tümünde eğitim gereksinimi duymaktadırlar. Ayrıca, ilköğretim öğretmenlerinin yeterlik alanlarına yönelik hizmetiçi eğitim gereksinimlerinin cinsiyetlerine, branşlarına, yönetim görevine sahip olma ve daha önce hizmetiçi eğitim alma durumlarına göre farklılık göstermediği; kıdem değişkenine göre kimi yeterlik alanlarında farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak şu öneriler getirilebilir: İlköğretim öğretmenlerine, eğitim ve öğretimle ilgili olarak öğrenciyi tanıma, öğretimi planlama, materyal geliştirme, öğretim yapma, öğretimi yönetme, başarıyı değerlendirme, rehberlik yapma, temel becerileri geliştirme, özel gereksinimi olan öğrencilere hizmet etme, yetişkinleri eğitme, ders dışı etkinliklerde bulunma, kendini geliştirme, okulu geliştirme, okul-çevre ilişkilerini geliştirme konularında hizmetiçi eğitim verilmelidir. Hizmetiçi eğitim programının düzenlenmesinde hedef kitlenin özellikleri dikkate alınmalıdır. Öğretmenlerin hizmetiçi eğitim gereksinimleri nitel yöntemlerle de belirlenmelidir.

18 18 M. Gültekin, Z. Çubukçu, S. Dal KAYNAKLAR Aksu, S. (2005). Öğrenen Özerkliğine Dayalı Hizmet İçi Eğitim Programı İçin Bir Model Önerisi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Altun, T., Yiğit, N., Özmen, H., Nedim, A. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme hizmetiçi eğitim kursunun etkililiğinin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. 15. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Eylül Muğla: Muğla Üniversitesi Eğitim Fakültesi. Özet Kitabı Aslan, D. (2000). Sınıf Öğretmenlerinin Hizmetiçi Eğitim Sorunları ve Çözümüne Yönelik Bir Model (Kütahya Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya. Aydoğan, İ. (2002). MEB İlköğretim Okulları Yönetici ve Öğretmenlerinin Personel Geliştirmeye İlişkin Görüşleri (Kayseri İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Azar, A., Karaali, Ş. (200). Fizik öğretmenlerinin hizmetiçi eğitim ihtiyaçları. Milli Eğitim Dergisi, (17 Kasım 2007). Baskan, H. (2001). İlköğretim Okullarında Görevli Öğretmenlerin Hizmetiçi Eğitim Programlarının Etkililiğine İlişkin Algı ve Beklentileri (Denizli İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli. Bayrakcı, M. (2009). In-service teacher training in Japan and Turkey: a comparative analysis of ınstitutions and practices. Australian Journal of Teacher Education. 3(1). (10 Şubat 2009) Berenson, S., Hodgin, K., Ward, C., Andrews, D., Rudin, T. (1991). Needs assessment of elementary teachers in mathematics and science: a crucial step toward planning a statewide in-service program. Journal of Science Teacher Education, 2(1), Birkenholz, R. J., Harbsteit, S. R. (1987). Analysis of the in-service needs of beginning vocational agriculture teachers. The Journal of the American Association of Teacher Educators in Agriculture, 28(1), 1-9. Budak, Y. (1999). Eğitimde toplam kalite yönetimi ve etkili okulun gerçekleştirilmesinde öğretmenlere yönelik hizmetiçi eğitimin önemi. Çağdaş Eğitim Dergisi, 251, Buell M. J., Halam, R., Mc Cormıck, M. G. (1999). A survey of general and special education teachers perceptions and in-service needs concerning inclusion. International Journal of Disability, Development and Education, 6(2), Bümen, N. (2005). Öğretmenlerin yeni ilköğretim 1-5 sınıf programlarıyla ilgili görüşleri ve programı uygulamaya hazırlayıcı bir hizmet içi eğitim çalışması örneği. Ege Eğitim Dergisi. 6(2), 21-. Çelikten, M., Şanal, M., Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), Çepni, S., Kaya, A., Küçük, M. (2005). Fizik öğretmenlerinin laboratuvara yönelik hizmetiçi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), Çoruhlu, Ş. T., Nas, E. S., Çepni, S. (2008). Fen ve teknoloji öğretmenleri için alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerine yönelik bir hizmet içi eğitim programından

19 İlköğretim Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretimle İlgili 19 yansımalar: Trabzon örneği. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 2(2), Demirkol, M. (200). İlköğretim Okullarında Öğretmenlere Yönelik Okul-Temelli Hizmetiçi Eğitim Etkinliklerinin Değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Dillion, J, Osborne, J., Fairbrother, R., Kurina, L. (26 Ocak 2000). A study into the professional views and needs of science teachers in primary and secondary schools in England. London; King s College. (8 Eylül 2008) Duncan, D., Ricketts, J., Peake, J., Uesseler, J. (2005). Identifying Teaching and Learning In-Service Needs of Georgia Agriculture Teachers National AAAE Research Conference. (12 Ekim 2008) Duncan, D., Ricketts, J., Peake, J., Uesseler, J. (2006). Teacher preparation and In-service needs of Georgia agriculture teachers. Journal of Agricultural Education, 7(2), Durmuş, E. (2003). Sınıf Öğretmenlerine Yönelik Düzenlenen Hizmet İçi Eğitim Etkinliklerine İlişkin Öğretmen Görüşleri (Ankara ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. EARGED (2007). Sınıf Öğretmenlerinin Hizmet içi Eğitim İhtiyacının Belirlenmesi. Ankara: MEB Yayınları. Edwards, M. C., Briers, G. E. (1999). Assessing the in-service needs of entry-phase agriculture teachers in Texas: A discrepancy model versus direct assessment. Journal of Agricultural Education, 0(3), 0-9. Ekşi, İ. (2001). Okul Müdürlerinin Hizmet İçi Eğitim İhtiyacı. Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli Üniversitesi. Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli. Ersoy, Y. (1996). Hizmet içi eğitim ve yetiştirme kursunu geliştirme-i amaçlar ve matematik öğretmenlerinin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, Garton, B. L., Chung, N. (1997). An assessment of the in-service needs of beginning teachers of agriculture using two assessment models. Journal of Agricultural Education, 38(3), Garuba, A. (200). Continuing education: An essential tool for teacher empowerment in an era of universal basic education in Nigeria. International Journal of Lifelong Education, 23(2), Gökdere, M., Çepni, S. (2003). Üstün yetenekli öğrencilerin fen öğretmenlerinin eğitimine yönelik bir model önerisi. The Turkish Online Journal of Educational Technology TOJET, 2(3), Makale No: 21. Gökdere, M., Çepni, S. (200). Üstün yetenekli öğrencilerin fen öğretmenlerinin hizmet içi ihtiyaçlarının değerlendirilmesine yönelik bir çalışma: Bilim sanat merkezi örneklemi. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 1-1.

20 150 M. Gültekin, Z. Çubukçu, S. Dal Gökdere, M., Çepni, S. (2005). Üstün yeteneklilerin fen bilimleri öğretmenlerine yönelik hazırlanan bir hizmet içi eğitim uygulama ve değerlendirme çalışması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3). Gönen, S., Kocakaya, S. (2006). Fizik Öğretmenlerinin Hizmet İçi Eğitimler Üzerine Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 37-. Gülmez, İ. S. (200). Sınıf Öğretmenlerine Uygulanan Hizmet İçi Eğitim Programlarının Etkililiğine İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Adapazarı: Sakarya Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gültekin, M., Çubukçu, Z. (2008). İlköğretim öğretmenlerinin hizmetiçi eğitime ilişkin görüşleri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, Güneş, M. (2006). İlköğretim Okulu Hizmet İçi Eğitim Programlarına Katılmayı İsteme ve İstememe Nedenleri (Mamak İlçesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Hamdan, N. (2003). İlköğretim Okullarında Görevli Öğretmenlerin, Milli Eğitim Bakanlığı'nın Hizmet İçi Eğitim Faaliyetleri Hakkındaki Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Joerger, R. M. (2002). A comparison of the in-service education needs of two cohorts of beginning minnesota agricultural education teachers. Journal of Agricultural Education, 3(3), Kaçan, G. (2000). Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Gelişime İlişkin İsteklilik Düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kanlı, U. (2001). Ortaöğretimde Görev Yapan Fizik Öğretmenleri İçin Düzenlenen Hizmetiçi Eğitim Programlarının Etkinliği. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kanlı, U., Yağbasan, R., (2002) yılında Ankara da fizik öğretmenleri için düzenlenen hizmet içi eğitim yaz kursunun etkinliği. Milli Eğitim Dergisi, , Karaca, Y. (1999). İngilizce Öğretmenleri İçin Hizmetiçi Eğitim Kurslarının Düzenlenmesine Yönelik İhtiyaç Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kaya, A., Küçük, M., Çepni, S. (200a). Fizik laboratuarlarına yönelik hazırlanan bir hizmet içi eğitim programının değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, Kaya, A., Çepni, S., Küçük, M. (200b). Fizik öğretmenlerinin fen laboratuarlarına yönelik hizmet içi ihtiyaçları için bir program geliştirme çalışması. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 12(1), Kaya, A., Çepni, S., Küçük, M. (200c). Fizik öğretmenleri için üniversite destekli bir hizmet içi eğitim model önerisi. The Turkish Online Journal of Educational Technology TOJET, 3(1), Makale No: (10 Haziran 2008) Klein, B. S. (2001). Guidelines for effective elementary science teacher inservice education. Journal of Elementary Science Education, 13(2), 29-0.