GENEL B LG LER MALTA ÜLKE BÜLTEN

Transkript

1

2 GENEL B LG LER MALTA ÜLKE BÜLTEN 2008

3 çindekiler S YAS GÖRÜNÜM... 3 MALTA EKONOM S... 3 MAKROEKONOM K PERFORMANS... 4 AVRUPA B RL LE EKONOM K L fik LER... 4 BAfiL CA SEKTÖRLER... 5 Turizm... 5 nflaat... 5 E itim... 6 Altyap... 6 Tar m... 6 Finans... 7 TÜRK YE-MALTA T CAR VE EKONOM K L fik LER... 8 T CAR VE EKONOM K N TEL KL ANLAfiMALAR... 8 T CAR L fik LER... 8 TÜRK YE-MALTA T CAR VE EKONOM K L fik LER... 8 TÜRK F RMALAR N N YAT R MLAR... 8 TÜRK YE'DEK BAfiL CA MALTA SERMAYEL YAT R MLAR... 9 TÜRK YE VE MALTA ARAS NDAK fib RL OLANAKLAR TÜRK-MALTA fi KONSEY KURULMA ÇALIfiMALARI Siyasi Görünüm Edward Fenech- Adami baflkanl ndaki Milliyetçi merkez sa parti olan Nationalist Party (PN) Nisan 2003'de takrar iktidara gelmifltir. Mart 2007'de Fenech-Adami Cumhurbaflkan, Lawrence Gonzi ise yeni Baflbakan olarak seçilmifltir. Bir sonraki genel seçimlerin 2008 A ustos ay nda gerçekleflmesi beklenmektedir. Malta Hükümeti Cumhurbaflkan : Edward Fenech-Adami (4 Nisan 2004'den beri) Baflbakan: Lawrence Gonzi (23 Mart 2004'den beri) Baflbakan Yard mc s : Tonio Borg (Mart 2004'den beri) D fliflleri Bakan : Dr.Michael Frendo Tar m ve Köyiflleri Bakan.: George Pullicino çiflleri ve Adalet Bakan : Tonio Borg Turizm ve Kültür Bakan : Francis Zammit Dimech

4 Aile ve Sosyal Dayan flma Bakan : Dolores Cristina fiehir Gelifltirme ve Yollar Bakan : Jesmond Mugliett Yat r m, Sanayi ve Bilgi Teknolojileri Bakan : Austin Gatt Sa l k ve Belediye Bak m flleri Bakan :Louis Deguara E itim, Gençlik ve Çal flma Bakan :Dr. Louis Galea Altyap ve Kaynaklar Bakan : Ninu Zammit Maliye Bakan : Lawrence Gonzi Rekabet ve letiflim Bakan : Censu Galea Gozo Adas ile ilgili Bakan: Giovanna Debono Merkez Bankas Baflkan : Michael C. Bonello Malta Ekonomisi 2003 y l nda Malta'n n ihracat yapt ilk befl ülke s ras yla Singapur, Fransa, ngiltere ve Almanya, ithalat kayna ilk befl ülke ise talya, Fransa, ngiltere, ABD ve Almanya olarak belirlenmifltir. Do al kaynak ve hammadde ithalat na ba ml olan Malta, Avrupa ve Afrika'ya yak n olan co rafi konumundan ötürü, ekonomisinde transformasyon imkan bulmufltur y l nda Malta Cumhuriyeti'nin kurulmas öncesinde a rl kl olarak ngiliz askeri üslerine hizmet eden Malta, ba ms zl n ilan edilmesinin ard ndan ticari gemi yap m /onar m, turizm,tekstil ve haz r giyim sektörlerinde faaliyet göstermeye bafllam flt r. Ancak tüm geliflmifl ülkelerde oldu u gibi, üretim sektörü zaman içinde önemini yitirmifl ve 2006 y l nda GSY H'n n yüzde 16's n oluflturmufltur. Tekstil ve haz r giyim vb. emek-yo un sanayiler yerine a rl kl olarak yabanc yat r mc lar n gözlemlendi i elektronik bilim ve ecza sanayi gibi sermayeyo un endüstrilere geçifl yaflanmaktad r. Hali haz rda varolan ve yerli iflletmeler taraf nda yürütülen g da, mobilya vb. emek-yo un sektörler, AB üyelik müzakerelerinin bafllamas ile birlikte yo un rekabete maruz kalm flt r. Malta'daki ekonomik büyümenin en önde gelen unsuru hizmet sektörü olarak bildirilmektedir. Hizmet sektörü olarak en büyük kat y sa layan turizm sektörü yan s ra, özellikle istihdam ve döviz kazançlar aç s ndan önem kazanan finans ve telekomünikasyon sektörleri de ön plana ç kmaktad r. Emlak fiyatlar nda yaflanan art fl ise inflaat sektöründe hareketlilik sa lam flt r. Tar m ve bal kç l k sektörlerinin son y llarda önemini yitirmesine ra men, bal k çiftlikçili i h zla geliflmekte olup, 2006 y l nda GSY H'n n yüzde 2.7'sini oluflturmaktad r. Maroekonomik Performans Kaynak: Malta İstatistik Kurumu (National Statistics Office-Malta) 2006 y l nda GSY H yüzde 2.9 oran nda büyüme kaydetmifltir ve GSY H 6.2 milyar dolar seviyesine ulaflm flt r y l ortalama enflasyon oran yüzde 2.8 olarak bildirilmifltir.

5 2006 y l nda toplam ihracat 2.9 milyar dolar, ithalat ise -3.7 milyar dolar seviyesinde gerçekleflmifltir. Avrupa Birli i ile Ekonomik liflkiler Malta, 1970 y l nda Avrupa Ekonomik Toplulu u (EEC) ile, bafll ca ticaret ile ilgili olmak üzere, Ortakl k Anlaflmas imzalam flt r. 1980'lerin sonlar na do ru AB üyeli i tart flmalar siyasi müzakerelerin odak noktas haline gelmifltir y llar aras nda iktidarda olan Malta flçi Partisi (Malta Labor Party- MLP), AB üyeli ine direnifl göstermifl ve üyelik çal flmalar n ask ya alm flt r. Milliyetçi Parti (Nationalist Party) PN'nin 1998 y l ikinci yar s nda tekrar iktidara gelmesi ile birlikte Malta'n n Ab üyeli i tekrar yürürlü e girmifltir. Malta ile AB aras ndaki üyelik müzakereleri Mart 2000'de bafllam fl ve 2002 y l sonunda tamamlanm flt r. Malta 1 Mart 2004'de AB üyesi olmufltur. Üyeli in tamamlanmas ile birlikte gerekli ekonomik düzenlemeler hala sürmektedir. Ayr ca, AB ile olan ticaret engellerinin ve sermaye kontrollerinin kald r lmas n n etkileri hala hissedilmektedir. Malta, 1 May s 2005'de Yeni Döviz Kuru Mekanizmas ERM2'e kat lmaya bafllam flt r. Malta Liras ndan Avro'ya geçiflin 2008 y l nda gerçekleflmesi beklenmektedir. Mart 2007'de Avrupa Komisyonu'ndan 2008 y l nda Avro'ya geçifl yeterlili i hususunda resmi bir rapor istenmifltir. Bafll ca Sektörler Turizm Son zamanlarda yaflanan yap sal zorluklara ra men turizm sektörü Malta ekonomisinin en önemli sektörü olmaya devam etmektedir. Yap sal sorunlar fiyat ve kalite unsurlar n içermektedir. Ayr ca, Malta'da konumland r lm fl az say daki büyük boy tur operatörüne ba ml l k ve özellikle Akdeniz ülkelerin taraf ndan artan rekabet turizm sektöründe yaflanan bafll ca sorunlar aras ndad r. Yüksek havaliman vergileri düflük maliyetli havayollar n n Malta'da faaliyet göstermesini engellemektedir y l nda Malta'ya giren turist say s ve konaklama süresi yüzde 4 oran nda azalm flt r. Turistler taraf ndan gerçekleflen gayrisafi harcama ise 2006 y l nda yüzde 1.2 azalm flt r. Malta'ya gelen turist say s n n en büyük pay n, ngilizler oluflturmaktad r. ngiliz turistler 2005'de girifl yapan turistlerin yüzde 41.2'sini olufltururken, bu oran 2006 y l nda yüzde 38.4 olarak gerçekleflmifltir. Turizm alan nda ikinci en büyük pazar niteli ini tafl yan Almanya, 2006 y l nda girifl yapan turistlerin yüzde 11.2'sini oluflturmaktad r y l nda Frans z turistlerin oran yüzde 6.5 iken, bu oran 2006 y l nda yüzde 6.5'e gerilemifltir. Gerek Alman gerek ise Frans z turistlerinin say s ndaki azalma, bu ülkelerden Malta'ya gerçekleflen uçufl kapasitesindeki küçülmeden kaynaklanm flt r. talyan turistlerin oran ise 2005 y l nda yüzde 7.9 iken bu oran 2006 y l nda yüzde 10 seviyesine ulaflm flt r. Düflük maliyetli bir havayolu olan Ryanair'in Malta pazar na girmesi ile birlikte Kas m 2006 ile Ocak 2007 aras nda girifl yapan turist say s nda ve harcamalar nda büyük art fl yaflanm flt r y l nda,seyahat gemileri için yeni bir terminalin inflas n n tamamlanmas ile birlikte söz konusu sektöre ilgi artm flt r. Özellikle Akdeniz ülkelerindeki firmalar bu terminali merkez olarak kullanmaya bafllam fllard r. Turizm tesislerini yenileme çal flmalar devam etmektedir y l nda, Malta'daki befl y ld zl otellerin

6 oran yüzde 17.3 olarak belirlenmifltir. Ancak, yeni tesisler için gerekli altyap da eksiklikler bulunmakta ve bu alanda yeterince yat r m yap lmamaktad r. nflaat nflaat sektörü taraf ndan yarat lan katma de erin 2005 y l nda GSY H'daki oran yüzde 4.5'iken bu yüzde 2006 y l nda 4.8'e ulaflm flt r. Söz konusu katma de er art fl nda, özel sektördeki istihdam n 2005 y l ndaki yüzde 7.7'den 2006 y l ilk alt ay nda yüzde 8.1'e artmas n n büyük rolü olmufltur. nflaat sektöründeki katma de er art fl gerek maafllardaki art fl gerek ise iyileflen kar pay n yans tmaktad r. Ayr ca, inflaat sektöründeki hareketlenme artan gayrimenkul yat r mlar n ve altyap projelerini de aksetmektedir. Gayrimenkul fiyatlar 2002 ve 2003 y llar na ortalama yüzde 10, 2004 y l nda ise yüzde 24 art fl göstermifltir. Gayrimenkul alan ndaki arz fazlas k smen AB üyeli inin ard ndan beklenen yabanc talep art fl na ba l gerçekleflmifltir. Buna ilaveten düflük faizli krediler ve di er kredi koflullar n n esnek hale getirilmeside arz fazlas na yol açm flt r. Ayn dönem içerisinde, yurtd fl ndaki sermeyenin yurda geri gelifli için yürütülen projeler de emlak sat fllar n n artmas na neden olmufltur. E itim ngilizce dil e itimi Malta'daki en geliflmifl sektörler aras nda yer almaktad r. Malta ve Gozo adalar nda toplam 40'In üstünde dil okulu bulunmaktad r. The Federation of English Language Teaching Organizations in Malta (FELTOM), Malta E itim Bakanl denetleme kurulu ile iflbirli i içinde dil e itimi veren okullar n n profesyonel standartlar n kontrol etmektedir. Alt Yap Malta'daki toplam karayolu flebekesi 2,200 km'dir. Demiryolu a ve iç sular bulunmamaktad r. Karayolu a n yenilemek için önemi bir mebla gerekmektedir y l nda AB yap sal fonlar ve talya ile olan anlaflma taraf ndan karfl lanan baz karayolu hatlar yenilenmifl, kalanlara da 2006 y l nda bafllanm flt r. Malta'n n, s n rl rekabet ve yüksek vergi oranlar ndan kaynaklanan pahal havayolculu una ra men, Avrupa, Kuzey Afrika ve Ortado u'daki büyük flehirlerin ço u ile hava ba lant s bulunmaktad r. Kas m 2006 itibariyle, düflük maliyetli havayollar n n baz güzergahlarda faaliyet göstermesi ile birlikte rekabet az da olsa artm flt r. Devlet bünyesindeki Malta serbest liman 2005 y l ndan itibaren Frans z CMA-CGM taraf ndan iflletilmektedir y l nda adan n güneydo usunda bulunan Marsaxlokk Liman ticareti artt rmak amac ile Akdeniz bölgesi için merkezi bir liman olarak düzenlenmifltir. Söz konusu limanda konteyner muamelesi, petrol ürünleri depolama ve harmanlamas ile sahil mühendisli i alan nda dan flmanl k verilmektedir. Marsaxlokk Liman 'n n dünyadaki 100 liman ile flebekesi olup, transit liman olarak hacim aç s ndan dünyadaki 12'inci limand r. Malta'daki telekomünikasyon altyap s en son teknolojinin ürünüdür. çten ve d flardan gelen bask lar dolay s yla, özellikle AB'ne iliflkim olmak üzere, telekomünikasyon sektörünün liberalleflme prosedürü son 5 senedir süregelmektedir y l nda, devlet mal olan telekomünikasyon flirketi Maltacom Dubai as ll özel bir yat r mc ya sat lm flt r.

7 Tar m S n rl ve küçük ölçekli tar m alanlar, k s tl su kaynaklar ve az say l yat r m ve araflt rmalar Malta'daki s n rl tar m n nedenlerindendir. Tar m ve bal kç l k sektörlerindeki tam gün istihdam toplam istihdam n yüzde 2'sini oluflturmaktad r. Yar m gün iflçilik ise tar m sektöründe büyük önem tafl makta olup, bu alandaki istihdam n yüzde 35'ini oluflturmaktad r. Malta'daki tar m a rl kl olarak et, süt ve süt ürünleri sanayi kapsamaktad r. Domuz eti, kümes hayvanlar ve yumurta ürünleri baflta gelmektedir ve üretim ülkeye yetmektedir. Donmufl/ so utulmufl s r eti, peynir, tah l ve meyve ithalat yerel üretimi desteklemek amac ile gerekmektedir. Malta'da yetiflen ana sebze ürünleri ise patates, domates, ve ilik y l ndaki meyve üretimi yüzde 29.2 oran nda artm flt r. Bu art fltaki en büyük etkenler fleftali ve ba c l k has lat ndaki büyümedir. Sebze ürünlerindeki üretim ise 2006 y l nda yüzde 10.8 artm flt r. Malta'n n AB üyeli i ve koruyucu önlemlerin kald r lmas, tar m sektöründeki rekabetin artmas na neden olmufltur. Di er yandan, AB Ortak Tar m Politikas (CAP) 'n n da Malta'da üretilen tar m ürünleri için avantaj sa lamamaktad r. Devlet deste i ile tar m sektöründe yeniden düzenlemeye gidilmektedir. Malta, AB üyeli i öncesinde g da ürünlerini dünya piyasalar ndaki fiyattan temin ederken, üyelik sonras g da ürünlerinde, özellikle et ve tah l ürünlerinde, büyük ölçüde art fl yaflanm flt r.2004 ve 2005 y llar nda ithal edilen g da ürünlerindeki de ere art fl yüzde 5.2 olarak gerçekleflmifltir y l nda g da ürünleri ithalat büyümesi yavafllam flt r. Ancak, ithal edilen et ürünlerinin de eri 2006 y l nda yüzde 17 oran nda artm flt r. fiarap, makarna ve bisküvi gibi AB üyeli i öncesinde yerel önlemlere tabi ürünlerin fiyatlar nda ise düflüfl gerçekleflmifltir. Bal k çiftlikçili inin önemi artmaktad r ancak gerek afl r bal k avlama ve Akdeniz'deki kirlilik bu sektörü olumsuz etkilemifltir. Bal k çiftliklerinin toplam y ll k üretimi 3,800 tona ulaflm flt r ve a rl kl olarak talya ile Japonya'ya ihraç edilmektedir. Ton bal, sargos ve levrek Malta'n n ihraç etti i bal klar aras nda yer almaktad r. Bal kç l k sektörünü koruma ve stoklar n tükenmesini önlemek amac ile AB kanunlar nda k smi tadil sa lam fl ve Malta'n n bal kç l k için koruma alan n 25 deniz mili olarak sürdürebilmesini sa lam flt r. Finans Malta'daki finans sektöründeki bafll ca alanlar bankac l k, yat r m ve fon yönetimidir. Finansal arac l n Malta'n n GSY H'daki oran 2005 y l nda yüzde 4.8, 2006 y l nda ise yüzde 5 olarak gerçekleflmifltir. HSBC Group ve Bank of Valetta Malta'daki ana bankalar oluflturmaktad r. Yerel kredi kurumlar aras nda artan rekabet ve farkl finans hizmetlerine do ru çeflitlendirmeye ra men bankac l k sektöründeki modernizasyon için zaman gerekmektedir y l nda Malta Finans Hizmetleri Merci (Malta Financial Services Authority-MFSA) ülkedeki tüm banka, tasarruf, yat r m ve sigorta iflletmelerinin düzenleyici kurum olarak kurulmufltur.

8 Türkiye - Malta Ticari ve Ekonomik liflkilleri Ticari ve Ekonomik Nitelikli Anlaflmalar Kaynak:Dış Ticaret Müsteşarlığı Türkiye ile Malta aras nda Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaflmas 30 May s 1997 tarihinde parafe edilmifltir. Ticari liflkiler Kaynak: TÜİK Türkiye - Malta Ticari ve Ekonomik liflkilleri 2006 y l nda Malta'ya olan ihracat m z, 2005 y l ihracat olan 279,338 milyon dolardan, yüzde 18'lik düflüfl ile 226,760 milyon dolara azalm flt r. Ayn dönemde gerçekleflen ithalat m z ise 46,040 milyon dolardan yüzde 127'lik düflüfl ile 20,318 milyon dolar seviyesine inmifltir ilk alt ay Malta'ya ihracat m z, 2006 y l ayn dönem ihracat olan 115,936 milyon dolardan yüzde 96'l k bir art flla 227,725 milyon dolara ç km flt r. Ayn dönemde ithalat 12,136 milyon dolardan 23,775 milyon dolara yüzde 96 oran nda artm flt r. D fl ticaret hacminde ise 2007 y l ilk alt ay bir önceki y l ayn döneme oranla yüzde 96 oran nda art fl kaydedilmifltir. Türk Firmalar n n Yat r mlar ABB Elektrik Sanayii A.fi. ve MONOSAN - MONOFAZE Elektrik Motorlar Sanayii, Garanti Bankas ve Fortisbank Malta'da ifl yapan Türk flirketleridir.

9 Kaynak: T.C Merkez Bankası Türkiye deki Bafll ca Malta Sermayeli Yat r mlar 30 Haziran 2007 tarihi itibariyle Türkiye'de Malta sermayeli 18 firma faaliyet göstermektedir.

10 Kaynak: T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Türkiye - Malta Aras ndaki fl Birli i Olanaklar o Gözde bir turizm merkezi olmas dolay s yla turizm, Malta'n n sürekli geliflim gösteren en dinamik sektörlerinden biridir. Hem ülkenin turizm potansiyeli hem de yat r m ortam n n geliflmiflli i düflünüldü ünde Türk yat r mc lar n n bu alanda Malta'ya yat r mlar na a rl k verilebilir. o Ayr ca, Malta'da turist say s n n sürekli art fl göstermesi altyap ya yönelik yat r mlar n sürekli devam etmesine neden olmaktad r. Otel, marina, liman tesisleri ve kumarhane inflaatlar Türk inflaat malzemeleri ve yurtd fl müteahhitlik sektörleri aç s ndan bir potansiyel oluflturmaktad r. o Turizm sektörüne ek olarak; Malta'n n AB Uyum ve Yap sal Fonlar ndan ald ciddi miktardaki yard mlar ülkenin altyap yat r mlar nda kullan lacakt r. Uyum Fonunda al nan yard m n tümü ve Yap sal Fonlardan al nan yard m n bir k sm çevre ve ulaflt rma projeleri gibi altyap yat r mlar nda kullan lacakt r. Bu ba lamda, Malta Türk inflaat ve müteahhitlik sektörleri için potansiyel arz etmektedir. o Malta ekonomisinde çok önemli bir yere sahip bulunan bankac l k ve finans sektörü, Türk bankac l k sektörü için iflbirli i olanaklar sunmaktad r. Fortisbank ve Garanti Bankas 'n n halihaz rda Malta'da birer flubeleri bulunmaktad r. o Yat r m ortam son derece geliflmifl olan Malta, özellikle imalat sanayi yat r mlar için özel teflvikler uygulamaktad r. Türk üreticileri, hem Türkiye'ye hem de çevre pazarlara olan yak nl nedeniyle stratejik bir konuma sahip olan Malta'n n bu elveriflli yat r m ortam ndan faydalanmal d rlar. o Gemicilik sektörü Türkiye ile Malta ifladamlar n n iflbirli i yapabilece i bir di er aland r. Ticaret rakamlar ndan da anlafl laca üzere Türkiye Malta'ya bu alanda zaten önemli bir ihracat gerçeklefltirmektedir. Bu ihracat n daha da gelifltirilmesi üzerine yo unlafl lmal d r. o Malta her y l büyük oranda Amerikan flirketlerinden olmak üzere 25 bin ton bu day ithal etmektedir ve bir o kadar daha ithal etme potansiyeli vard r. Türk bu day üreticileri bu pazardan kendilerine pay almak için çaba göstermelidir. Türkiye - Malta fl Konseyi Kurulma Çabalar 8 Eylül 2007 tarihinde Malta'da gerçekleflen Malta-Türkiye Milli maç öncesinde (6-8 Eylül) Malta'da bir dizi kültürel faaliyet düzenlenmifltir. Bu faaliyetler çerçevesinde DE K olarak Türk-Malta fl Konseyi'nin toplant s 7 Eylül 2007 sabah Malta Ticaret ve Giriflimcilik Odas 'nda gerçekleflmifl ve fl Konseyi Kurulufl Anlaflmas imzalanm flt r.