ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Aratırmaları Dergisi Issn: Cilt: 3 Sayı: 5 Haziran 2012

Transkript

1 ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Aratırmaları Dergisi Issn: Cilt: 3 Sayı: 5 Haziran 2012 ANADOLU MESLEK LSELER GRAFK BÖLÜMÜ ÖRENCLERNN ETM ÖRETM DURUMLARI VE ETM ÖRETMDEN BEKLENTLER EDUCATION STATUES OF STUDENTS OF THE DEPARTMENT OF GRAPHICS AT ANATOLIA P. HIGH SCHOOL AND THEIR EXPECTATIONS Merve YILDIRIM Özet Bu çalıma, Anadolu Meslek Liseleri grafik bölümü örencilerinin eitim öretim durumları ve okul beklentilerini belirlemeye çalımaktadır. Aratırma, 2001 ve 2011 yıllarında mezun veren stanbul ükran Ülgezen Anadolu Meslek Lisesi, lise1 ve lise2 örencilerini kapsamaktadır. Anadolu Meslek Liseleri, grafik bölümü programı bireylere öncelikli temel bilimleri içeren bilgi ve becerileri kazandırmanın yanısıra, çaımızın gerei olan güçlü insan ilikileri, iletiim kurabilme, deiimlere ve teknolojiye uyum salayabilme sistemleri anlayıp kullanabilme yeterlilikleri amaçlanarak kurulmutur. Aratırma, örenciler tarafından Anadolu Meslek Liselerinin grafik bölümlerinde verilen eitimin deerlendirilmesini içermekte. Aratırmada okulların eitim ekli belirlenmeye çalıılmı, örencilerin beklentileri ve önerileri ortaya çıkarılmıtır. Örencilerin beklenti ve önerilerinin okulların baarılarında olumlu rol oynayacaı tespit edilmitir. Okullardaki dört yıllık eitimleri sürecinde kendine güvenen, sanat disiplini kazanan örencilerin, daha üretken oldukları görülmü ve Örenciler aldıkları eitimden olumlu bir ekilde etkilenerek, bakı açılarının sanat eitimi ile daha salıklı olduu belirlenmitir. Sonuçta Anadolu Meslek Lisesi, grafik bölümü örencilerinin aldıkları eitim ile balantılı mesleklere yöneldikleri görülmütür. Aratırmada ortaya çıkan bulgulara göre yorumlar yapılmı ve Anadolu Meslek Lisesi, grafik bölümünün baarı oranlarının artmasında önemli görülen noktalar tespit edilerek çözüm yolları önerilmitir. Anahtar Kelimeler: Eitim,Tasarım. Ör. Gör., Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Görsel letiim ve Grafik Tasarım Böl.

2 Abstract This work tries to figure out students degree of education and expectations from school. Who study at the department of graphics at Anatolia professional high schools. The research includes high school students and graduated students who were graduated in stanbul.reaserch In 2001and2011 year in stanbul, ükran Ülgezen Anatolia Professional high school,covers the graguated students of first year and second year.of the high school. Anatolia Professional High School are set up to get people to gain knowledge and abilities that include main Science. Beside this, it is set up for communication, relation ships that are needed for our era, adaptation to technology and variation. This research includes the department of A.P.H.S. graphics s assessment by students. In this research the education style of schools is tried to be formed students, that the students expectations and commands that are come out. It is thought that the students expectations and commands will play a positive effect on their success. Students stated that they are self-confident, productive who gain the art discipline during the four-year education in their schools. The students, who stud in this department, emphasized that they are in flunced by the education they are given and that they have a developed personality, the soul of creativeness and also their point of view have become more different by the help of art education. Consequently, students of the department of graphics at Anatolia P. High School are observed that they inclined the ocupations related to their professions. The command are made according to the datas by stabilizing the important points which will increase the success of An. P. High School solutions are offered. Keywords: Design, Education. 1.Giri Yüzyıllar boyunca fizik ötesi bir olgu olarak görülen sanat, aslında organik bir olaydır. Soluk alma gibi ritmi, konuma gibi anlatımsal öeleri vardır, algılama düünme imgeleme (hayalleme) ve bedensel eylemin de katıldıı etkin bir süreçtir. Sanat hem örenme sürecinin hem de geliim sürecinin etkin bir yardımcısıdır (San, 1977:1). Sanat eitiminin kuram olmaktan çıkıp, topluca konuulması, uygulamaya geçi yönünde adımların atılması, Almanya da 1890 larda balamaktadır de Dresden'de, 1903'te Weimar'da ve 1905'te Hamburg'da yapılan sanat eitimi kongreleri bu akımın gelimesinde önemli rol oynamılardır. Balangıçta, sanatı ve sanat eserini, eitimin ba aracı olarak kabul eden abartılmı birtakım görülerden sonra: 1928'lerde, sanat eitiminin, bir baka deyile tinsel eitimin, akılcı ve nesnel eitimin yanında yer alarak öretime girmesi ve okullarda buna ilikin dersler okutulması biçiminde anlaılmaya balanmıtır. Çocuun sanata ilikin yaratıcılıı üzerinde önemle durulması, resim olsun, müzik olsun, bedensel hareketler ve edebiyat dersleri olsun çocuun tüm uraılarında, sanatsal yöne deer vermesi hatta bunların aırlık taımalarının gereklilii kabul edilmitir (San,

3 :1-2). Önemli olan kalıplamadan uzak aratıran, dahasını isteyen, bulduklarını anlayan ve kavrayan, sorunları çözebilen toplum bireylerini yetitirebilmektir. Dahası düünülecek olursa "Sanat eitimi kefetmeye yönelik yaratıcı zekanın eitimidir" (Gençaydın, 1993:4). Eitim kavramına çözümsel bir yaklaımla baktıımız zaman eitimin, insanın bütünlük kazanma süreci olduunu görüyoruz. nsanı bedensel, fiziksel, ruhsal, dinsel, sanatsal, çevresel vb. nitelikleriyle bir geliim sürecindedir. Bu süreç eitim ortamında gerçekleir. Aile, okul, iyeri, köy, kent, maddi ve manevi tüm kurum ve ortamlar eitimin unsurlarıdır. Bu nedenle tüm bu unsurların gerektii gibi oluturulması varolu amacına uygun hale getirilmesi zorunludur (Bilhan, 1990:31). Çada düünce sistemi dikey düünceyi gelitirdii kadar yaratıcılık eitimini oluturan yatay düünceye de önem vermek zorundadır. Yaratıcılık eitiminin okullarımıza yeterince yer aldıını söyleyemeyiz. Okullarımızda genellikle ezbere dayalı düündürmekten uzak, öretmenler tarafından bilgi aktarımı yapılan bir sistemin varlıı yer almaktadır. Oysa çada eitim bilgiyi deil, örenciyi odak noktası yapar. Amaç örenciye bilgi yüklemek deil, onu deneyerek arayarak bulmaya deerlendirmeye, yeni sentez ve yorumlar getirebilmeye yönlendirmek olmalıdır. Sanat, algılama, düünme ve uygulama arasında (zihin ve pratik arasında) bütünlemeyi kurmaktadır. Böylece sanat yalnızca sanatsal ürün için deil temel bir eitim içinde önemlidir (Erzen, 1990:64). Milli Eitim Temel Kanunu ile lköretim ve Eitim Kanunu 33. maddesinde de öyle açıklanmaktadır. "Güzel sanatlar alanlarında özel istidat ve kabiliyetleri beliren çocukları küçük yalardan itibaren yetitirmek üzere temel eitim ve ortaöretim seviyesinde ayrı okullar açılabilir veya ayrı yetitirme tedbirleri alınabilir. Özellikleri dolayısıyla bunların kurulu, ileyi ve yetitirme ile ilgili esasları ayrı bir yönetmelikle düzenlenir." Bu dorultuda düünülecek olursa, bir uzmana göre "Sanat eitiminin asıl amacı kiiliin uyumlu gelimesinin ve dolayısıyla, uyum içinde bir toplumun salanmasıdır (San, 1983: 134). Bu durum Anadolu Meslek Liseleri için düünülecek olursa, anlamın daha da arttıı söylenebilir. Amaç, aratırıcı, üretici, yapıcı ve yaratıcı insan yetitirmektir. Çünkü çaımızda görülen teknolojik gelimelerin buna zorunlu kıldıı bilinir. Toplumlarda yatan yaratıcı güçlerin uyandırılması bir insanlık ideali olarak karımıza çıkmaya balıyor. Sanat Eitiminin en önemli amaçlarından biri görmeyi iitmeyi dokunmayı, tat almayı öretmektir. Çevresini hakkıyla algılayıp onu biçimlendirmeye yöneltmek için ilk arttır. Yalnızca bakmak deil "görmek"

4 yalnızca duymak deil "iitmek" yalnızca ellerle yoklamak deil "dokunulanı duymak" yaratıcılık eitiminin ön planda tutulduu, ıraksak düünmenin gelitirildii, her örencinin kendi doal geliimi ve eilimleri paralelinde eitilmeye çalııldıı en güvenilir. Ortam olarak görülmektedir. Eitimin her kademesinde çalımalar bu doal eilimin paralelinde olmalıdır. Bu konuda Atatürk döneminin M.E.B Hamdullah Suphi: "Bir insanı ya doru eit, eitemeyeceksen de onun saduyusunu bozma" demitir (Gökaydm, 1990:1). Toplumsal, kültürel deiimlerin hızla yaandıı günümüzde daha çok aratırıcı, yeni, özgün, bulu ve düünce üretenlere ihtiyaç vardır. Güzel sanatlar, meslek liseleri, bir yandan nitelikleri yönünden çalıma ve uygulama süreçlerinin bulua, yaratıcılıa, özgür çalımalara, özgür düünme biçimlerine açık olması gerekir. Bir yandan da zaman, yer, çalıılan konu, araç-gereç durumları sınırlılıkları gibi belli sınırlar ve belli bir disiplin gerektiinden, eitim sistemi içerisinde önemli bir yer almalıdır. Yaratıcı yetinin gelitirilmesi için en uygun alan ve en uygun etkinlik, güzel sanatlar alanında,görsel eitim ortamıdır. Bu alana ilikin eitim ve süreçlerindendir. Sanat eitimi, yalnızca sanatsal uralarda özel yetenei olanlara yönelik olmayıp, okul öncesinden balayıp tüm yaam boyunca çeitli kategori ve aamalarda sürdürülecek, her ya ve düzeydeki salıklı ya da özürlü, tüm çocuk ve yetikinler için düzenlenen çok boyutlu yaratıcı eitim sürecidir. (San 1987:7). Anadolu Meslek Liselerinde, grafik tasarım ve teknolojisi programı ile bireylere öncelikli temel bilimleri içeren bilgi ve becerileri kazandırmanın yanısıra, çaımızın gerei olan güçlü insan ilikileri, iletiim kurabilme, deiimlere ve teknolojiye uyum salayabilme, sistemleri anlayıp kullanabilme yeterlikleri kazandırmak hedeflenmitir. Programın genel amacı;bireylerin temel yeterlikler üzerine temel mesleki bilgi ve becerilerle donatılmasını salamaktır. Kazandırılan mesleki bilgi ve becerilerle üretim yapabilen, pazarlayabilen sektörün beklentileri dorultusunda, kaliteli hizmet sunabilen, kendi i yerini kurma düüncelerini faaliyete geçirebilen ve iin her aamasında kaliteden sorumlu olmanın gereini bilen bireyler yetitirmektir. Bu nedenle eitim-öretim durumlarının deneysel bir yaklaımla irdelenmesi gereine inanılır. 2. Problem Anadolu Meslek Lisesi Örencilerinin Grafik Tasarım Ve Teknolojisi, Eitimlerinden Okul Beklentileri, Eilimleri Ve Yöneldikleri Meslekler Arasındaki liki Nedir? 3. Aratırmanın Yöntemi Bu çalımada Anadolu meslek liselerinin kurulu amaçlarını grafik tasarım ve teknoloji bölümlerinin örencilere göre ne ekilde eitim gördüklerini karılatıkları güçlüklerini 4 yıllık eitim sürecinde kazandıkları deerleri ve

5 verilen sanat eitimi seçtikleri meslek ile balantısını tespit ederek eitimde gelitirici yöntemler saptamak ve önerilerde bulunmaktır. Bu çalıma ile sorunları belirlemek verilmesi ve yapılması gereken uygulamaları ortaya koymak yeni uygulamalar için öneriler düündürmektir. Gelecekte eitim sorunlarını çözüm bulmakta yeni bulgulara ve yönlendirmelerle anlamlı bir iliki kurmaktır. Bu aratırmada yer alan anket soruları ile 3 ana balık altında veri toplanarak deerlendirme yapılmı ve ilgili çalıma balıkları aaıda belirtilmitir. 1. Örencilerin Anadolu meslek liseleri grafik bölümüne devam etmeden önce sanata olan ilgileri. a. Örencilerin Anadolu meslek liselerinin grafik bölümünü seçmelerindeki etkenler. b. Örencilerin Ailelerinin sanata karı bilinçli bir yaklaım içinde bulunup bulunmadıkları. c. Örencilerin Anadolu meslek liselerinin grafik bölümünü seçmeden önce sanat faaliyetlerini ne kadar takip edip etmedikleri. d. Örencilerin Anadolu meslek liseleri grafik bölümünü seçmelerinde sanata olan sevgilerinin rolü nedir? e. Sanat eitiminin çevreye nasıl yansıdıı 2. Örencilerin eitim ve öretimden beklentileri a. Örencilerin Anadolu meslek liselerinin grafik bölümü tercih etme nedenleri. b. Örencilere atölye çalımalarının kazandırdıı deerler c. Grafik tasarım uygulama derslerinde örenciye deiik gelen uygulamalar. d. Örencilerin Anadolu meslek liselerinin grafik bölümünde gördükleri sanat eitiminin dier okullardan farkı. 3. Örencilerin Anadolu meslek liselerinin grafik bölümünde aldıkları eitimin yeterlilii ve bu konuda beklentileri. a. Anadolu meslek liselerinde grafik bölümünde aldıkları eitimin beklentilerine uygunluu b. Anadolu meslek liselerinde grafik bölümlerinin atölye çalımalarında örencide gelien davranılar. c. Örencilerin okullarından bekledikleri farklı eitim tarzı. d. Örencilere grafik tasarım uygulama derslerinin neler kazandırdıkları e. Örencilerin grafik tasarım uygulama dersinden hangi oranda faydalandıkları f. Örencilerin sanat derslerini yeterli olanaklarla ileyip ilemedikleri. g. Örencilerin eitimleri sürecinde baka bir okul tercih edip etmedikleri. h. Örencilerin Anadolu meslek liselerinde ne derece memnun oldukları. i. Örencilerin aile gelir düzeyleri

6 Aratırma Bulguları ve Deerlendirmeleri 4.1- Türkiye'de Grafik Sanatlarının Geliimi 4.1. a) 1923 Öncesi Türk Grafik Sanatı Ve Geliimi l6.yy balarında Avrupa rönesansının gecikmi sızıntılarının kapalı bir kültür ortamında yava yava uyandırdıı tedirginlikte, dinsel içerikli düünce ve eylem kalıplarına dünyasal içeriklerin ilemeye balaması ile, yaam biçimlerinde görülen yenilikçi kıpırdanmalarla 'Türk Grafik Sanatı Tarihi'ni balatmamız mümkündür. Bu balangıç tarihini Lale Devri'yle, ilk basım evinin kuruluu ile simgeleyebiliriz (Maden, 1985:59). Bu dönemde, III. Ahmet ( ) ve Sadrazam Nevehirli brahim Paa (öl. 1730) döneminde, kısa bir süre Fransa elçiliinde bulunan Yirmi sekiz Mehmet Çelebi (öl. 1732)nin olu Said Çelebi (öl.1761) ve sarayın müteferrika aalarından brahim Efendinin (1674) ibirlii ile gerçekleen basımevini bu günkü grafik sanatımızın ilk ocaı ve brahim Efendiyi de ilk kurucusu olarak kabul etmekteyiz. Tarihimizde basıp çoaltma yolu ile elde edilen ilk resimli kitap, bunu basabilmek için gereken ilk döküm yazısı, ilk resim kalıbı brahim Efendi nin elinden çıkmıtır. O çadan günümüze kadar basımcılık tarihimizin geliim çizgisi üzerinde iyi kötü süregelen bir usta-çıkarak gelenei brahim Efendinin ve basım evinin iradesinde olmutur. Ülkemizin ilk kaıt fabrikası stanbul un Kaıthane köyünde kurulmutur. Ve 1453 ten III. Selim zamanına kadar aralıklı olarak iletilmektedir. Ayrıca kurulu tarihi bilinmeyen Bursa kaıthanesi 1520 ye kadar çalımıtır. Bu Kaıthaneler brahim Efendi nin basımevine kaıt salamak amacı ile kurulmutur (Maden, 1985: 61) Müteferrika kurmayı düündüü basımevinin hazırlıklarına çok önceden, daha 1719 da balamıtır. imirden, bakırdan kalıplar yaparak bir Marmara haritası basmıtır (1132). Ardından bir Karadeniz, bir ran haritasını hazırlanmıtır. Böylece 1725 tarihinde brahim Müteferrika tefsir, hadis, fıkıh ve kelam basmaması koulu ile bir ferman çıkartabilmitir. ki yıllık bir çalımadan sonra Vakulu sözlüünü 31 Aralık 1729 da satıa çıkartmı ve sonra 1742 ye kadar bastıı 17 kitapta biçimini kendi eliyle çizdii, kendi eliyle döktüü sanılan punto arası bir yazı kullanmıtır de 1000 adet olarak bastıı Katip Çelebi nin Tehfetül Kibar Fi Esfaril Bihar (deniz seferleri konusunda büyüklere armaanı) ile 500 adet bastıı yine Katip Çelebi nin Cihannüma (dünyayı Gösteren Ayna)sındaki çizimlerin bir bölümü haritaların bir bölümünü de kendisi çizmitir. Ayrıca Cihannüma daki kırk harita ve çizimlerin kimisinin altında Ahmedül Kırmi, Mıgırdıç Galatavi ve Tophaneli brahim adlarını görmekteyiz. Bunların Türk grafik tarihinin ilk sanatçıları dememiz mümkündür. Müteferrika bu ikinci kitaptan iki ayrı baskı

7 yapmı, birinin haritalarını siyah, birininkini de çok renkli basıp iki ayrı fiyattan satıa çıkarmıtır. Bunlar bugünün okurunu bile aırtacak özenle basılmıtır. Müteferrika nın ürünleri arasında konumuzu en çok ilgilendireni ise yazarın kimliini aydınlıa kavumamı olan, ama 1583 te yazılıp III. Murat a sunulduu bilinen Tarih-i Hind-i Garbi (Batı Hint yada Amerika tarihi)dir. Bu resimli bir kitaptır. Türk basımcılık yada grafik tarihinin ilk resimli kitabı kabul ettiimiz kitap, o çada daha yeni bulunmu olan anakaranın hayvanları, bitkileri ve anakaranın efsaneleri gravür olarak çizilmitir. Bu resimler 16. yüzyıl Avrupa oyma resminin biçimini yansıtmaktadır. Müteferrika basımevinde imir kalıplara oyularak basılan bu resimler ya aynı yada benzeri bir kitaptan alınmı olmalıdır. Bu kitabın bir özellii de dünyayı evrenin merkezi olarak gösteren bir gök haritasıdır. Bir köesinde bulunan brahim-ül corafi imzası, titizlikle çizilmi olan bu haritayı brahim Müteferrika nın yaptıını belirlemektedir. (Maden 1985: 55) çinde bu haritayla birlikte on üç resim bulunan Tarih-i hind-i Garbi 1730 da basılmıtır. Bu kitabı Türk grafiinin ilk ürünü sayarak, ikiyüzelli yıllık bir tarihi kazınmı oluyoruz. Yetmi yıl gibi bir sürede elde edilen kitap sayısı 23 ve toplam cilt sayısı 34 tür. kinci dönemde basılan Fenni harf ve Fenni Muhasara, Tarih-i Hind-i Garbi den ve cihannüma dan sonra basılan resimli kitaplar olması bakımından önem taımaktadır (Maden, 1985: 55-56). erken dönemde grafik sanatına özgü bir i bölümü yoktur. Bu alanda 1798 e kadar süren dönemden sonra ülkemizde resim sanatçıları ve hattatlar çalımılardır. 1830'lu yıllarda stanbul'da Jacques ve Henri Caillol'un kurduu litografı atölyesi, ta baskı resimlerin yaygınlamasına büyük bir hız kazandırmıtır. Türkiye'de gündelik gazetelerin yayınlanmaya balamasıyla (Türkiye'de ilk gazete 1831 'de yayınlanmaya balayan Takvim-i Vekayi'dir). Bu ite resim ve çizim ilerini üstlenenlerde faaliyetlerine balamılardır. Gazetelerin yanısıra 1850'den sonra balayan dergicilik, grafik alanında çalıanlara yeni bir i alanı salamıtır. Gazeteci Ebüzziya Tevfık'in ( ), grafik sanatlara özel bir önem verdii, XIX. yüzyıl Türk basın yaamında Ahmet Mithat ve Ahmet hsan Beyler'de grafik sanatların gelimesini destekleyen çabalar göstermilerdir. Grafik çalımalar için özel bir ura alanı olan posta pullarının kullanımı da, 1850'den sonra balamıtır (Tansu,1991 :331). Gazetelerdeki reklam resimlerinin duvar afileriyle izlendii dönemde XIX. yüzyıl sonlarıyla XX. yüzyıl balandır. Bu tarihlerde Türkiye de ressamların tablo satarak geçinemedikleri bir ülke olduundan, illüstrasyon alanında yeteneklerine güvenenler, basınla ibirliine girimilerdir. Basının giderek daha etkin ilevler kazandıı XX.yüzyıl Afi çalımaları, tiyatronun kitleye doru yaygınlaması, sinemanın douu ve gelimesi firmalar arasında ticari ve sanayi rekabetin artması gibi olgulara balı bulunmaktaydı. Toplumsal yaam biçimlerinin deimesi ekonomik ve kültürel ilikilerin yeni boyutlar kazanması, grafik sanatlar da hızlı gelimeler ortaya çıkarmıtır. Diyojen gibi mizah

8 dergilerindeki (1870) karikatür çizgisinden, kitap kapaı ressamlıı ve reklam afilerine kadar yayınlanan geni bir alanda görülen, bir geçi aaması II. Merutiyetten sonra balamıtır Merutiyeti ile gelen basın özgürlüü, hakiki anlamı ile ilancılıın balamasını salamıtır. 1909'da "lancılık Kollektif irketi" kurulmutur. Fakat sık sık batıp çıkan gazeteler, birkaç yıl sonra çıkan Balkan ve I.Dünya savalarının ekonomik hayatı alt üst etmesiyle durum eskiye dönmütür (Tansu, 1991:332). 4.1.b) Cumhuriyet Dönemi Türk Grafik Sanatı ve Geliimi Sanayileme gereksinimine köklü çarelerin aranması Cumhuriyet dönemi içinde balamı ve her alanda önemli gelimeler olmutur. Türkiye'de sanayileme sürecinin hızlanmasından sonra artan ve çeitlenen üretim grafik çalımalarının hızlanmasını zorunlu kılmıtır. Böylece fabrikalardaki toplu üretim mekanizmasıyla sanatçıların ilikileri artmıtır. Bu çada üretim ilikilerinin zorunlu sonuçlarından biri de üretilen mamulle halk kitlesi arasındaki balantıyı kuran araçlara duyulan gereksinimdir. Grafik sanatlar bu iletiim gereksinmeleri içinde yer almıtır ve iletiim tekniklerinin iitsel-görsel alandaki büyük gelimelerin karısında büyük çapta etkinlikler göstermitir. Sanat eitimi konusunda özellikle grafik dalının Türkiye'deki önemini arttıran bir gelenek, geçmite büyük kaligrafi (hat) ustalarının yetimi olmasıdır. Cumhuriyetle birlikte Türkiye'de yüzyıllarca kullanılan en önemli görsel bildiriim aracı olan yazıyı tümüyle deitirerek kullanmaya balamıtır. Eski yazıdan latin alfabesi geçi de Türkiye'nin grafik alanındaki ürünlerini oldukça etkilemitir (Maden, 1989:6-16). Kısacası çada anlamda grafik sanatı Türkiye'de Cumhuriyet'in kurulması (1923) ve Latin alfabesinin kullanılması ile balamıtır. Cumhuriyet'in ilk on yılı sonunda, Sanayi-i Nefise Mektebi, Güzel Sanatlar Akademisi'ne dönütüü zaman bir afi bölümünün açılmasına karar vermi bu bölümün baına resim eitimini tamamlayıp Parisden dönen Mithat Özar öretmen olarak tayin edilmitir. Ancak daha önce 1927 yılında Namık smail tarafından kurulan Yüksek Dekoratif Sanatlar Bölümü o zamanlar Tezyini Sanatlar ubesi adını taıyordu ve dahili tezyinat ihtisas dallarını kapsamaktaydı. Bir senesi hazırlık, üç senesi ihtisas örenimi olmak üzere dört yıl öretim süresi olan bölüm, ortaokul mezunları ile enstitü mezunlarını kabiliyet sınavında baarı göstermeleri artı ile kabul etmekteydi. l956'lardaki Afi Atölyesi bu zamandan sonra Grafik Bölümü olmutur yılına kadar ülkemizde grafik sanatlar ya da tanıtım grafii sözcükleri bile bilinmemekteydi, hatta akademide eitim veren kısmın adı bile "Afi Atölyesi" idi ve burada sadece afi üzerine eitim yapılmaktaydı. te bu yüzden akademinin adının deitirilmesi Türk grafik sanatların gelime evreleri içinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu dönemler, grafik tasarımcısının önemli kiiliinin anlaıldıı tarihler olmutur. Artık 'Grafikçi nedir. Ne yapar, Kimle birliktedir'gibi sorular

9 cevaplanmıtır. Yayın olanaklarının artması Türk grafik sanatının gelimesini büyük ölçüde desteklemitir. Bu dönem, ünlü fotoraf sanatçılarının da kiiliklerini ortaya koyduu bir dönemdir. Böylece grafik sanatçısı fotorafı olanaklarını da elde ederek kullanımına daha geni yer verebilmitir yılında, stanbul'da Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu'nun kurulmasıyla beraber sanatsal kaygıların yanında piyasaya yönelik çalımalar kendini göstermeye balamıtır. Türk grafik sanatları asıl geliimini 1980'ler den sonra salamıtır. Bu dönem sanatçıları grafik sanatların hemen hemen her dalında ürünler vererek dünya standartlarına uygun eserler vermeye balamılardır. 1978'de Grafikler Meslek Kuruluu Dernei on yıl aradan sonra yeniden oluturulmutur. Bu kuruluun genel amaç tüzüünde de belirtildii gibi öyledir:"hakların birlikte savunulması gerei meslek mensuplarının güçlerini birletirerek çada koullarda çalımalarını, grafik mesleini belirtilmesini, sınırlanmasını salamak, bu konuda gerekli yasa düzenlemesi ile ilgili giriimlerde bulunarak grafik sanatların ülkemizde gelimesine, özgünlemesine, kitlelere tanıtılmasına çalımaktır." GMK kuruluundan bu yana düzenledii ve geleneksel bir nitelik kazanan toplu grafik sergileri, yapımcıyla izleyici arasında, grafiin toplumsal ve sanatsal ilevini algılanması açısından, salam bir köprü oluturmutur.artık grafik sanattan ülkemizde youn bir biçimde yaanan bir olgudur. Uygulama alanları git gide artan bir çok reklam ajansının, grafik ürününe gereksinim duyan ve sayılan çoalan bir çok kuruluun, daha zengin bir görgüye, teknik bilgiye ve donanıma kavuan bir çok sanatçının karılıklı etkileimi altında grafik sanatı hızlı bir devingenlik içine girmitir (Altınta, 1992:4). 4.1.c) Türkiye'nin Yeni Mesleki-Teknik Eitim Sistemi Ulusal kalkınma planı ve uzun dönemli kalkınma stratejisi, Türk ortaöretim sisteminin mesleki-teknik eitim aırlıklı bir nitelik kazanmasını hedeflemektedir. Plan, mesleki-teknik eitim sisteminin gelitirilmesinde niteliin yükseltilmesini, örgün ve yaygın mesleki teknik eitim arasında bütünlüün salanmasını temel ilkeler olarak kabul etmitir.3308 sayılı "Çıraklık ve Meslek Eitimi Kanunu" ile örgün ve yaygın mesleki-teknik eitim, ülkenin ihtiyacı olan becerili ve teknik insan gücünü nitelik ve nicelik yönünden yetitirmek amacıyla, bir sistem bütünlüü içerisinde yeniden düzenlenmitir d) Okul ve letmelerde Mesleki Eitim: Mesleki ve Teknik Eitim sisteminin, ülkemiz artlarına uygun olarak gelitirilmesi amacı ile çıkarılan 3308 Sayılı "Çıraklık ve Mesleki Eitimi Kanunu" Mesleki ve Teknik Eitime reform niteliinde yenilikler getirmitir. Bu kanun ile örencilerimizin meslek eitimlerini okul ve endüstrinin ibirlii içinde gerçekletirecei bir sistem kurulmutur.

10 sınıftaki örenimi basan ile tamamlayan örenciler, 2. sınıftan itibaren teorik eitimlerini haftada iki gün okulda, uygulamalı derslerinin eitimlerini ise haftada üç gün iletmede yapmaktadırlar. Böylece, örenciler ibirlii, ekip halinde çalıma, baımsız i yapabilme gibi tavır ve mesleki alıkanlıkları kazanmaktadırlar. letmelerde Meslek Eitiminin Örencilere Saladıı Avantajlar: letmelerde meslek eitimi süresince, yalarına uygun asgari ücretin % 30'undan az olmamak üzere ücret alırlar. letmenin saladıı sosyal imkanlardan faydalanırlar. Örenciler, hastalık, i kazası ve meslek hastalıklarına karı sigorta ettirilirler. Sigorta primleri Bakanlıımızca ödenir. Eitimleri süresince muayene ve tedavi masrafları Sosyal Sigortalar Kurumu'nca karılanır. Okul atölyelerinde bulunmayan makine ve teçhizatı iletmelerde görüp kullanma imkanına sahip olurlar. Mesleki becerilerini iyerlerinde gerçek i artlarında gelitirirler. Örencilerin kendine olan öz güveni artar. Örenciler; endüstrinin ihtiyaç duyduu yeni i alanlarına uygun programlarla, daha çok pratik yaparak eitilirler. letmelerde meslek eitimi programları fen, matematik ve meslek dersleri aırlıklı olduundan; örencilerin alanlarında yüksek örenime devam etme ansları artar. Çıraklık ve Meslek Eitimi Kanunu ile, örgün ve yaygın mesleki-teknik eitim, sistem bütünlüü içerisinde yeniden düzenlenmitir. Bu düzenleme, i hayatının ihtiyacı olan becerili ve teknik insan gücünün yetitirilmesinde, meslekiteknik eitimin bilim, teknoloji ve i hayatındaki deimelere göre gelitirilmesinde, eitimin etkinliinin ve verimliinin yükseltilmesinde yeni bir gelime döneminin balamasına imkan vermektedir. Meslek Lisesi mezunları ÖSYM sınavlarına katılma hakkına sahiptirler. Teknik lise mezunları aynı zamanda lise fen kolu mezunu sayılırlar. Anadolu Mesleki ve Teknik Ortaöretim Kurumlarının mezunları yabancı dil ile eitim görmenin avantajına sahiptirler. Mezunlar, alanlarının devamı niteliinde olan yüksek öretim kurumlarını tercih etmeleri durumunda dier lise mezunlarına göre daha avantajlı olurlar. Kamu kurum ve kurulularında branlarında görev alan mezunlar, genel lise mezunlarına göre bir üst derece ile göreve balarlar. Mezunlar eitimleri süresince i hayatını yakından tanıyacaklarından kendi iyerlerini kurup çalıtırabilirler. Mezunlar, iyeri açabilmek için art olan USTALIK unvanına, bir yıllık çalıma sonrasında ulaırlar. Bu aratırmada veriler literatür taraması, görümeler, anketler ve izleme çalımalarıyla yorumlanmı ve sonuçlar ilikilendirilmitir. Aratırmada yapılan anket sonucunda u verilere ulaılmıtır. 1. Örencilerin Anadolu meslek liseleri grafik bölümüne devam etmeden önce sanata olan ilgileri.

11 a. Örencilerin Anadolu meslek liselerinin grafik bölümünü seçmelerindeki etkenler. Grafik I yılı veri anket verileri 2012 yılındaki durum analizine göre % 74 Kendim istiyordum sonucu çıkıyor. Dier örenciler bu bölümleri çok bilinçli ve bilinçlendirilerek seçtikleri söylenemez. Ancak bölüme ilgileri oldukları göz önüne alınarak tercih nedenleri olduu söylenebilir. b. Örencilerin Ailelerinin sanata karı bilinçli bir yaklaım içinde bulunup bulunmadıkları anket verilerine göre %46 az cevabıyla örencilerin ailelerinin sanata karı ilgilerinin zayıf olduu görülmütür. Bu ilgiyi artırmak için okul aile ibirlii ile sanat etkinliklerinden haberdar edilmeli, ebeveyn-çocuk seminerlerinde sanat konulu seminerlere yer verilmeli, sanat eitim öretim programlarım oluturma gelitirme sürecinde belirli nitelikte okulun alt bünyesinde elemanlardan oluan sürekli çalıan ve faaliyetleri organize eden ve gelitiren bir birimle ilgiyi artırmak hedeflenebilir. c. Örencilerin Anadolu meslek liselerinin grafik bölümünü seçmeden önce sanat faaliyetlerini ne kadar takip edip etmedikleri.

12 yılında aratırmaya katılan örencilerin %52 si Evet, %48 i Hayır cevabını vermitir. Tabloya göre, %58 oranıyla örencilerin sanat faaliyetlerini yeterince takip edemedikleri ve bilinçli yönlendirilmedikleri görülür. %42 Evet cevabı verenler, tiyatroya, sinemaya gittiklerini, sergi salonlarını gezdiklerini,bu okula baladıktan sonra da bilinçli bir yaklaımla takip ettikleri gözlenmitir. Örencilerin Anadolu meslek liseleri grafik bölümünü seçmelerinde sanata olan sevgilerinin rolü nedir? 2012 yılında aratırmaya katılan örencilerin % 70 çok seviyor,% 29 oldukça seviyor. % 1 si az seviyor yanıtını vermitir. Örencilerin Sanatı sevdikleri görülmektedir. Örencilerin Anadolu Meslek Liselerinin grafik bölümlerini tercih etmelerinden dolayı bu ilginin bilinçli bir yönlenme ile sonuçlandıı görülür. d. Sanat eitiminin çevreye nasıl yansıdıı 2012 yılında aratırmaya katılan örencilerin %40 ı çok, %45 i oldukça, %15 i az cevaplarını vermitir. Aratırmaya göre %85 oranıyla (oldukça+çok) sanat eitimin çevreye yansıması etkilidir cevabını veren örenciler estetik zevklerinin gelitiini bakarken görmeyi,anlamayı hayatın her alanında mimaride, kullandıımız eyalarda vb. var olması gereken bir unsur olduu hem fikrini taıyorlar. 2. Örencilerin eitim ve öretimden beklentileri a. Örencilerin Anadolu meslek liselerinin grafik bölümü tercih etme nedenleri.

13 yılında aratırmaya katılan örencilerin %72 grafıker olmak için %3 dil örenmek için %25 kendi grafik ajansını açmak için Anadolu meslek Liselerinin grafik bölümünü tercih ettikleri görülmütür.örencilerin bu okulların bu bölümlerinin %97 grafıker olmak ve iyeri sahibi olmak isteyenlerin oranına göre bilinçli bir yaklaım içinde seçtiklerigörülür. b. Örencilere atölye çalımalarının kazandırdıı deerler 2012 yılında aratırmaya katılan örencilerin atölye çalımalarında % 27 düünce ve yaratıcılık, %15 deiik malzemelerle çalıma, % 31 aratırmaya yönelme, %27 eletiri gücü ve güven kazandıkları,%85 düünce ve yaratıcılık eletiri gücü ve güven aratırmaya yönelme oranına göre bilinçli bir yaklaımda atölye çalımalarının sürdüü görülür. c. Grafik tasarım uygulama derslerinde örenciye deiik gelen uygulamalar.

14 yılında aratırmaya katılan örencilerin %10'nun Gözlem ve görme gücü nün deitiini, %22'. sanat ve çalıma ortamları, %12 sinin kendime olan özgüvenim arttıı, %30'unun kültür seviyesinin yükseldii, sanatta ilerleyen zamana ayak uydurabilme imkanı bulduu, %12 sinin atölyelerdeki müzikle rahat çalıma ortamı bulduu görülmütür. d. Örencilerin Anadolu meslek liselerinin grafik bölümünde gördükleri sanat eitiminin dier okullardan farkı yılında aratırmaya katılan örencilerin %20 sine göre sanat derslerine gereken önem verilmektedir. 3. Örencilerin Anadolu meslek liselerinin grafik bölümünde aldıkları eitimin yeterlilii ve bu konuda beklentileri. a-anadolu meslek liselerinde grafik bölümünde aldıkları eitimin beklentilerine uygunluu 2012 yılında aratırmaya katılan örencilerin %11 i Çok, %35 i Oldukça %45 i Az, %9 u Hiç cevaplarını verdii görülmütür. a. Anadolu meslek liselerinde grafik bölümlerinin atölye çalımalarında örencide gelien davranılar.

15 yılında aratırmaya katılan örencilere göre, verilen eitim tarzının bekledikleri eitim tarzına %40 çok %50, oldukça uygun olduu %10 Az %0 Hiç uygun olmadıı görülmektedir. %901ik çok ve oldukça uygun cevabı Anadolu Meslek Liselerinin grafik bölümlerinin kalıplamı eitim anlayıının dıına çıktıını, örenciyi kendi içerisinde aratırmaya düünmeye, denemeye, yorumlamaya götürdüü anlaılabilir, %10 luk az uygun olduu cevabında ise grafik bölümlerinde bilgisayar derslerinin azlıı, yada yokluu örencileri bu cevaba sevk ettii gözlenmitir. b. Örencilerin okullarından bekledikleri farklı eitim tarzı yılında aratırmaya katılan Örencilerin % 22,75 kendilerine ait atölyeleri olan malzemeli okul, %19 Sanatsal faaliyetleri takip edebilme, %21,75 Bilgisayarın eitimde fazla yer alması %10,5 Kıyafet serbestlii, %18, Meslek derslerinin ve saatlerinin arttırılması, %9, Müzik ve spor faaliyetlerinin arttırılması. örencilerin u anda eitim gördükleri ortamlarda daha fazla kendilerine ait atölye ve okul istedikleri anlaılmaktadır. Ayrıca Bilgisayarın grafik

16 tasarımındaki yeri ve önemi çerçevesinde, okullarındaki bu konudaki eksikliin öretmen eitiminin ve atölye artlarının iyiletirilmesi gerektii anlaılmaktadır. c. Örencilere grafik tasarım uygulama derslerinin neler kazandırdıkları 2012 yılında aratırmaya katılan örencilere göre grafik tasarım uygulama derslerinin %85 oranıyla Düünce gücü, Aratırmaya yöneltme, Gözlem, tasarımlara ve resme bakı açısı, düzen disiplin yönümü gelitirdi cevapları bu uygulama derslerinin eitimi olumlu yönde etkiledii söylenebilir. d. Örencilerin grafik tasarım uygulama dersinden hangi oranda faydalandıkları 2012 yılında aratırmaya katılan örencilere göre %66 Çok %24 Oldukça %6 Az %4 hiç cevaplannı vermiler. Aratırmaya göre %87 Çok ve Oldukça cevabı grafik tasarım uygulama derslerinden memnun olduklarını göstermitir. Piyasaya yönelik çalımalarında faydalı olduunu belirtmilerdir. e-örencilerin sanat derslerini yeterli olanaklarla ileyip ilemedikleri.

17 yılı aratırmaya katılan örencilere göre, Sanat derslerinde huzurlu, serbest bir çalıma ortamını %35 oranıyla Çok cevabını, %28 oranıyla Oldukça cevabını vermilerdir. Az ve Hiç cevabını veren örencilerin oranı %37 dır. Okulun fiziki koullarından kaynaklanan atölye ortamlarının darlıı her örenciye bir masa olmayıı, atölyelerde müzikli ders ileyememeleri, kütüphanelerinin yeterli olanaklara sahip olmaması, bilgisayar donanımının ve öretmen yetersizliinin yarattıı sıkıntılar örencilerin bu yönde cevap vermelerini dourmutur. f- Örencilerin eitimleri sürecinde baka bir okul tercih edip etmedikleri yılı aratırmaya katılan örencilere göre %91 Tercih ederim oranı grafik bölümlerinin örenciler tarafından bilinçli bir ekilde tercih edildii söylenebilir. g-örencilerin Anadolu meslek liselerinde ne derece memnun oldukları.

18 yılı aratırmaya katılan örencilere göre %70 Çok ve Oldukça oranı memnun kalan örenciler. %22 Oranıyla Az cevabını veren örenciler %8 oranıyla hiç memnun olmadıkları görülmütür.aratırmaya göre bu liselerin grafik bölümlerinde bilgisayar eitiminin eksiklii gelien ve deien teknolojiye ayak uydurma, sektörde ihtiyaç duyulan yeniliklerin öretmenler ve örenciler ibirlii ile okul idaresinin ve programların bu dorultuda yönlendirilmesiyle olumlu yönde ivme kazanacaı görülmektedir. h-örencilerin aile gelir düzeyleri 2012 yılı aratırma verilerine göre Örencilerin gelir düzeyleri, %50+%36=%86 oranıyla düük ve orta düzey gelir grubuna dahil oldukları görülmütür. %10+%4=%14 iyi ve çok iyi gelir düzeyi oranının düük ve orta gelir düzeyine göre grafiin oldukça aaısında kalmıtır. Aratırmaya göre grafik tasarımı bölümlerine devam eden örencilerin gelir düzeylerinin düük ailelerden geldii görülmütür. Yapılan dier anket sonuçlarıda gözöııüne alınırsa Meslek Liselerinin bu bölümlerini tercih eden örencilerin meslek sahibi olup ailelerine de destek çıkmak istedikleri

19 gözlenmitir. Sonuç Örenciler Anadolu Meslek Lisesi grafik bölümünde aldıkları eitim sürecinde grafik sanatını tanımı, yaratıcı, üretken, aratırma ruhu, disiplinli çalıma, teknolojinin sunduu bilgisayarı tanıma, reklam sektöründe kullanma, düünme alıkanlıklarını kazanmılardır Özgüvenleri artmı, anlayılı ve sabırlı olmayı örenmilerdir. Alanları ile ilgili bilgi, beceri ve ibirlii yapma yönleri gelitirilmitir..ancak yeterli deildir. Günümüz grafik tasarımcısı teknik elaman olarak pek çok bilgisayar proramına hakim olması gerekmekte ve donanımlarının eksiksiz olması koulu aranmaktadır. Anadolu Meslek Liseleri, grafik bölümüne devam eden örencilerin %90'i sanat eitiminin çevreye yansımasını çok ve oldukça gerekli görmülerdir. Çada sanat eitimi bir bütün olduundan sanat eitimcileri tarafından desteklenmektedir. Eiticinin bu noktada görev anlayıı ve sanat bilinci önemli sayılabilir. Tutarlı bir yaklaım ve nitelikli sanat çalımaları etkili oluumları gerçekletirir."usta-sanatçı, usta-eitici ve eitim yöntemi her zaman gereklidir. Fakat atölye eitiminin kaderi biraz da onu besleyen olumlu yan uygulama dallarının ve bilimsel demokratik, örgütlü yan kurumsal eitimin varlıına balıdır." Örencilerin sanat eitiminin bir bütün olarak toplumun her kesimine verilmesinin gerekliliini savunmaları bu konuda bilinçlenme aamasında olduklarını göstermektedir. Örenciler okullarında gördükleri eitim tarzını %40 çok+ %50 oldukça =%90 cevaplarıyla yeterli bulmulardır. Ancak geriye kalan yüzde %10 ise özellikle grafik bölümlerinde bilgisayarlı eitimin az ya da bazı okullarda olmayıından atölyelerin sınırlı oluundan, özellikle sanat derslerinin dia, slayt gibi görsel araçlarla zenginletirilmemesinden ikayetçi olmulardır. Özellikle idarecilerin alan derslerinden olmaları, örencilerin okullarından beklentileri arasında yer almıtır. Örencileri, grafik tasarım uygulama derslerinde gördükleri eitim, %90'i yeterli demitir. Ancak %10'lik oranın çaımızda teknolojik geliimin dourduu bilgi bombardımanında geleneksel tasarım yöntemini bir yana bırakarak, deiiklikleri günü gününe izlemek bir yandan da ürettikleri bilgiyi kendilerinden talep edenlere (staj döneminde) hızla aktarmak isteinden domutur. Bir baka deyile çaa ayak uydurmak ve gerisinde kalmamak, sektörü yakalamak, iletiimin hızlı ve salıklı ilemesi için yöntemin belirlenmesinde büyük önem taımaktadır. Örencilerin %78'i bu okullarda okumaktan memnun olduunu söylemitir. %32'lik kesim ise son sınıfta yapılan staj yerlerinin çok verimli olmadıından, daha fazla ey örenmek istediklerini, beklentilerinin altında olduunu belirtmilerdir. Ayrıca yönetici kadrolarının sanat eitimcileri olmayıı,

20 okullardaki sanat eitimcilerinin alanlarında aktif olmayıları, maddi problemler, süre yetersizlii ve katı disiplin kuralları yaratıcılık eitimlerinin gelimesindeki dier olumsuzlukları oluturmaktadır. Örencilerin, amaca uygun malzemeleri olan atölyelerde, belli bir disiplinin salandıı görülmütür. Ancak özgür çalıma ortamlarında, aratıran, kendini yenileyen öretmenler rehberliinde çalımalarının baarılarını artıracaı sonucu ortaya çıkmıtır.ayrıca Türkiye de eiticinin,eitimi kiisel yeteneklere,usta çırak ilikisine dayanan kitapsız bir eitim sistemidir. Gelecein tasarım eitimcilerine, teknik elemanlarına, grafik tasarım eitimi yöntemlerine ilikin derslerin bilgisayar destekli yapılması etkili eitimin gereklilii olmutur. Ayrıca okulların problemleri ile ilgili örenci, veli ve okullarda görev yapan öretmenlerle toplantılar yapılması, okulların tanıtımının daha iyi yapılarak amacının belirlenmesi, okullarda kendini yenileyen, aratıran çada öretmenler tarafından özgür çalıma ortamlarının sunulması ve özverili olmak, örencilerin dier önerilerini oluturmaktadır. Aratırmanın sonucunda Anadolu Meslek Liselerinin grafik bölümü örencilerinin alanları ile ilgili üniversite bölümlerini %40 oranlarında kazandıkları, okulların ileyiinde görülen bir takım aksaklıklara ramen verilen eitimin sektöre yönelik mesleklerde i buldukları ve çalıtıkları görülür. Ancak bu bütünlük bir son deildir. Yeni balangıçlardır. Yeni aratırmalar, denemelerle seçilen yolda yürümeye devam etmek. Sanat ve grafik eitiminde getirilecek yeni önerilerin, yeni giriimlerin eitim sistemimizi zenginletirecei göz ardı edilemeyecek bir gerçektir. KAYNAKÇA BILLDET, Joseph. (1966) Sosyal Oluum ve Sanat (Çev. Mehmet Doan), zmir: -Kovan Kitabevi. BNYAZAR, Adnan. (1974). nsanlıın Çabası (Varlık Dergisi, 801: 4) CÜCELOLU, Doan. (1992). însan ve Davranıı, stanbul. ERNÇ, Sıtkı M, j( l 995). Kültür Sanat, Sanat Kültür, stanbul. ERZEN, Jale Nejdet. (1990). Çada Avrupa da Sanat Eitimi Ortaöretim Kurularında Resim~ Öretimi ve Sorunları, Ankara: afak Matbaa. GENÇAYDIN, Zafer. (1987). Resim- Eitiminin Amaç ve lkeleri B. Özer (Ed.), Güzel Sanatlar Eitimi, (Açıköretim Fakültesi Yayınlan No: 101). GENÇAYDIN, Zafer. (1990) Sanat Eitiminin Düünsel Temelleri Ortaöretim Kurumlarmda Resim- Öretimi ve Sorunları, Ankara: afak Matbaacılık (Türk Eitim Demei Bilim Dizisi No: 8). GENÇAYDIN, Zafer. (1993). Sanat Eitimi. (Açıköretim Fakültesi Yayın No: 276). GÖKAYDIN, Nevide. (1990). Eitimde Tasarım ve Görsel Algı, Antcara. PROLU, Nazan. (1993). Türk Eitim Sisteminde Yaratıcılık Yaratıcılık ve Eitim, Ankara: afak Matbaacılık, (Türk Eitim Demei Eitim Dizisi Jblo: 17). KIRI OLU (TEKN), Olcay. (1991). Sanatta Eitim, Ankara: Eitim Kitabevi. MADEN, Sait (1990). Simgeler, stanbul. RAZON, Norma. (1990). Yaratıcılıı Gelitirici Oyunla Eitim. Yaratıcı Toplum Yolunda Çada Eitim, Çada Yaamı Destekleme Dernei Yayınları. READ, Herbert, (1981). Sanat ve Toplum. Çev: Selçuk Mülayim, Ankara: Ümran Yayınları.

21 READ, Herbert. (1960). Sanatın Anlamı (Çev. Güner nal - Nurin Asgari), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. SAN, nci. (1977). Sanatsal Yaratma ve Çocukta Yaratıcılık, Ankara: Birinci Baskı, Türkiye bankası Kültür Yayınları. SAN, nci. (1983). Sanat Eitimi Kuramları, Ankara: Tan Yayınları. SAN, nci. (1985). Sanat ve Eitim, Ankara: îkinci Baskı, Ankara Üniversitesi Yayınlan. TANSU, Sezer (1996). Çada Türk Sanatı, 4. Basım. YETKN, Suut Kemal. (1962). Sanat Meseleleri, stanbul. YETKN, Suut Kemal. (1964). Nerdeydik, Nerdeyiz? Sanat ve Sanatçılar, Aralık: 4. YETKN, Suut Kemal. (1968). Güzel Sanatların Eitimdeki Yeri Ankara Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, I. 1-4: