KALB HASTALARıNDA SiGARA KULLANıMıNıN TOTAL KAN KOLESTEROLU HDL-KOLESTEROL VE SERUM ÇiNKO DÜZEYLERiNE ETKiLERi

Transkript

1 Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 16 (34), 814, 1989 KALB HASTALARıNDA SiGARA KULLANıMıNıN TOTAL KAN KOLESTEROLU HDLKOLESTEROL VE SERUM ÇiNKO DÜZEYLERiNE ETKiLERi Doç. Dr. Tülin SOYLEMEZOCLU(l), Prof Dr. Bilge GONÜL(2), Doç. Dr. Gülin GÜVENDiK(3), Uzm. Ecz. Neşe CERizf 3 ) ÖZET Bu çalışmada kardiyovasküler rahatsızlıkları olan, sigara içen ve içmeyen kadın ve erkeklerde serum çinko, total kan kolesterolu, HDLkolesterol düzeyleri ölçülmüştür. Total kan kolesterolu ile HDLkolesterol ve serum çinko düzeylerinde kontrol gruplarına göre yükselme bulunmuştur. İlaç tedavisi altında olmaları nedeniyle hastalarda HDLkolesterol düzeyleri kontrollerden yüksek bulunmuştur. Sigara içen gruplarda total kan kolesterol düzeyleri artmaktadır, HDL kolesterol ve çinko açısından önemli bir fark bulunmamıştır. GİRİŞ Koroner kalp hastalıklarında total kan kolesterolu, kan basıncı yükselmesi ve sigara içiminin risk faktörü olduğu eskiden beri bilinmektedir'd. Kolesterolün yayılımı ve taşınımında görevalan yüksek dansiteli lipoproteinlerin (HDL) yükselen oranı, kalb hastalıklarının gelişmesi açısından riski azaltmaktadır<2,3). HDLkolesterol düzeyinin çocuklarda yüksek olup yaş ilerledikçe düşme göstermesi, koroner kalb hastalarında ise en düşük düzeye ulaşması bu görüşü destek Iemektediri 47). Hiperkolesterolemi ve hipertrigliseridemi de aterosiklerosisde risk faktörleri olarak görülmektedir'f'. Çinko diyetine alınmış ratların kolesterol düzeylerinde artma gözlendiğinden çinkonun da insanda aterojenik olabileceği düşünülmektedir'pl, Yüksek miktarda çinko alımı ile HDL düzeyinde düşme görülmesi de çinkonun insanda aterojenik oldu~u(lo) ve koroner arter hastalıkları riskini artırabileceği'ul görüşünü desteklemektedir. Diğer bir grup araştıncıya göre ise diyette değişen çinko miktarları plazma total kolesterol, serbest kolesterol, HDLkolesterol veya HDLapolipoprotein konsantrasyonunda değişiklik yapmamaktadırüı. Tüm bu bilgilerin ışığı altında, yüksek kan kolesterol ve düşük HDLkolesterol düzeyi aterosklerozisde risk faktörü olduğundan, serum çinko düzeyinin de, ayn bir gösterge olup olmayacağını araştırmak istedik. Sigara içimi de ayn bir risk faktörü olduğundan'd grupları ayırmada ayn bir etken olarak göz önüne alınmıştır. Bu görüş açısından kardiyovasküler ra (1) D.Ü. Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı (2) G.Ü. Tıp Fakültesi Fizyoloji anabilim Dalı (3) A.Ü. Eczacılık Fakültesi Farmasotik Toksikoloi Anabilim Dalı (4) Ankara Yüksek ihtisas Hastanesi Biyokimya Anabilim Dalı 8

2 hatsızlık nedeniyle tedavi görmekte olan hastalarda, bu hastaların görmekte olduğu ilaç tedavisinin de etkilerini göz önüne alarak total kan kolesterol, HDLkolesterol ve serum çinko düzeylerini inceledik. MATERYAL VE METOD Kardiyevasküler rahatsızlıklar nedeniyle hastaneye yatıp, koroner yetmezlik tanısı konulan ve digitoksinfurosemidpotasyum klorür tedavisi görmekte olan 53 hasta incelendi. Kontrololarak herhangi bir ilaç almayan sağlıklı kadın ve erkeklerden oluşan 24 kişilik bir grupta değerlendirilmeler yapıldı. Gruplar kendi aralarında sigara içme ve cinsiyete göre ayrıldı. Deneklerde total kan kolesterolu, HDLkolesterol, serum çinko düzeyi, kan şekeri, sistolik ve diastolik kan basıncı saptandı. Total kan kolesterolu Modifiye zak metodu(13) ile, HDLkolesterol düzeyi heparin manganez yöntemi(14) ile, serum çinko düzeyi VarianTechtron model 1200 atomik absorbsiyon spektrofotometresinde deiyonize su ile seyreltme yöntemi(15) ile, kan şekeri ise enzimatik yöntemle(16). saptanmışlardır. Sonuçlar Student's t testle(17) değerledirilmiştir. BULGULAR Kontrol ve hasta gruplarının boy ve ağırlıkları ile kan glukoz düzeyleri normal sınırlar içindedir(18). Kontrol grubunun yaş ortalamaları ile , hasta grubunun ile arasındadır. Total kan kolesterolu açısından rum hasta gruplarında kontrollere göre önemli derecede yükseklik bulunmuştur (P < 0.001). Sigara içen hasta erkeklerde total kan kolesterolu içmeyenıere göre önemli derecede yüksektir (P < 0.01) (Şekil 1). Kontrol grubunda HDLkolesterol düzeyleri erkeklerde kadınlara göre düşüktür, ancak bu fark istatistiki yönden anlamlı bulunmamıştır (P > 0.05). Sigara içen erkek hastalarda HDLkolesterol düzeyi kontrollere göre yüksek bulunmuştur. Diğer sonuçlar ise herhangi bir farklılık göstermemektedir (Şekil 2). Serum çinko düzeyi açısından kontrol grupları arasında bir fark yoktur. Hasta gruplarında serum çinko düzeyleri kontrol gruplarına göre anlamlı şekilde yüksektir (P < 0.01) (Şekil 3). Sigara içmeyen hasta grupları karşılaştırıldığında çinko düzeyi erkeklerde kadınlara göre yükselmişse de bu yükselme istatistiki olarak anlamlı bulunmamıştır. TARTIŞMA Şekil I'de görüldüğü gibi total kan kolesterol düzeyleri kadın ve erkek kontrollerde normal sınırlar içindedir(19,20): Hastalarla kontroller karşılaştırıldığında ise 9

3 tüm hasta gruplannda kontrollere göre önemli derecede yüksektir (P < 0.(01). Aynca sigara içen erkeklerde total kan kolesterol düzeyi içmeyenıere göre önemli fark (P < 0.01) göstermektedir. Bu da yüksek kolesterol düzeyi ve sigaranın kardiyovaskü1er hastalıklara ilişkin risk faktörü olarak kabul edilmesiyle'u koşutluk gösteren bir sonuçtur : p c l.do... L......,. c ıbo r... \ , \ 3 4 Şekil 1: Total Kan Kolesterol Düzeyleri K: Kontrol Grubu 1 Sigara içmeyen kadın (n=6) 2 Sigara içen kadın (n = 6) 3 Sigara içmeyen erkek (n = 6) 4 Sigara içen erkek (n = 6). H: Hasta Grubu 1 Sigara içmeyen kadın (n = 20) 3 Sigara içmeyen erkek (n = 8) 4 Sigara içen erkek (n = 25) K H Şekil 2 de görüldüğü gibi kontrol grubunda HDLkolesterol düzeyleri ortalaması erkeklerde kadınlara göre düşüktür, ancak bu fark istatistiki olarak anlamlı bu 10

4 lunmamıştır (p > 0.0)). Churck ve arkadaşları ile Gordon ve arkadaşları(2i,22). Ortalama HDLkolesterol delterlerinin cinsiyete bağlı olduğunu, kadınlarda erkeklerden yüksek bulunurken kardiyovasküler hastalıkların sıklığının da HDLkolesterole bağlı kolesterol fraksiyonuyla t6fs orantılı olduğunu gözlemişlerdir. Ancak çalışmamızda kontrol gruplarına göre erkek hasta gruplarında HDLkolesterol düzeyinin farklı şekilde yüksek(p < 0.05) bulunması görmekte oldukları tedavinin olumlu etkisine bağlanmıştır, m~/d.\ i O i ri i< i 2 3 4, 3 4 ~ Şekil 2: HDLkolesterol Düzeyler K: Kontrol Grubu 1 Sigara içmeyen kadın (n=6) 2 Sigara içen kadın (n = 6) 3 Sigara içmeyen erkek (n = 6) 4 Sigara içen erkek (n = 6). H: Hasta Grubu 1 Sigara içmeyen kadın (n = 20) 3 Sigara içmeyen erkek (n = 8) 4 Sigara içen erkek (n = 25) K H 11

5 fo /W : (00 ~ ı 3 4 H Şekil 3: Serum Çinko Düzeyleri K : Kontrol Grubu 1 Sigara içmeyen kadın (n=6) 2 Sigara içen kadın (n = 6) 3 Sigara içmeyen erkek (n = 6) 4 Sigara içen erkek (n = 6). H: Hasta Grubu 1 Sigara içmeyen kadın (n = 20) 3 Sigara içmeyen erkek (n = 8) 4 Sigara içen erkek (n = 25) Şekil 3 de görüldüğü gibi, serum çinko düzeyi açısından kontrol grupları arasında düzey farklı bulunmamıştır. Hasta gruplarında serum çinko düzeyi, kontrol gruplarına göre anlamlı şekilde yüksektir (P < 0.01). Klevay'a göre çinko düzeyinin yükselmesi plazma kolesterol konsantrasyonunu da artırmakta bu da koroner kalb hastalıkları riskini yükseltmektedir'd. Ayrıca miyokardial iskemi geçiren hastalarda çinko düzeyleri kontrollerden yüksek bulunmuşturfd. 12

6 Bu sonuçlar kolesterol düzeyi yanında çinko düzeyinin yükselmesinin de kardiyovasküler hasat1ıklar yönünden bir risk oluşturduğunu ortaya koymaktadır. SUMMARY EFFECTS OF SMOKING ON THE TOTAL BLOOD CHOLESTEROL, HDLCHOLESTEROL AND SERUM ZINC LEVELS OF PATIENTS WITH CARDIOVASCULAR DISEASE Serum Zinc, total blood cholesterol, HDLcholesterollevels were studied in smoker and nonsmoker male and female who suffer from cardiovascular diseases. There was an increase in total blood cholesterol and HDLcholesterol and serum zinc levels of patients contrary to the control. Because of the drug therapy, HDLcholesterollevels of the patients were higher than controls. Cigarette smoking inereases the total blood cholesterol levels, but there was no significant difference in HDLcholesterol and serum zinc levels. KAYNAKLAR 1. KAGAN, A., K.ANNEL, W.B., DAWBER, T.R. : The coronary proile, Ann NY Acad Sci, 97: 883, FRANCIS, K.T. : HDL cholesterol and coronary heart disease, South Med. I., 73 (2), , ROHEIM, P.S. : Atherosclerosis and lipoprotein metabolism : Role of reverse cholesterol transport, Am I. Cardiol., 57 : 3CIOC, BARR, D.P., RUSS, E.M., EDER, H.A. : Proteinlipid relationship in human plasmaii: Inatherosclerosis and related conditions, Am. I. Med. 11, , BARR, D.P. : Some chemical factors in the pathogenesis of atherosclerosis Circ., 8: , CASTELLİ, W.P., DOYLE, I.T., GORDON, T. : HDL cholesterol and other lipids in coronary heart disease : the cooperative lipoprotein phenotyping study. Circ., 55: , KANNEL, W.B., MC GEE, D., GORDON, T. : A general cardiovascular risk profıle: the Framingham study, Am. I. Cardiol, 38 : 4651, LEDWOZYM, A., MlCHALAK, J., STEPICH, A., KADZIOLKA A. : The relationship between plasma triglycerides, cholesterol, totallipids and lipid peroxidation products during human atherosclerosis, Clinica Chemica Acta, 155 : , KLA VAY, L.M. : Hypercholesterolemia in rats produced by an increase in the ratio of zinc to copper ingested, Am. I. Clin. Nutr. 26 : ,

7 10. HOOPER, P., VICONTI, L., GARRY, PJ., JOHNSON, G.E. : Zinc lowers high density lipoprotein cholesterol levels, JAMA, 244 : , ll. CROUSE, S.F., HOOPER, P.L., ATTERBOM, H.A., PAPENFUSS, R:L. : Zinc ingestion and lipoprotein values in sadentary and endurancetrained men, JAMA, 252 : , LEFEVRE, M., KEEN, C.L., LÖNNERDAL, B., HURLEY, L.S., SCHNEEMAN, B.O. : Dfiferent effects of zinc and cooper deficiency on composition of plasma high density lipoproteins in rats, J. Nutr, 115 : , ÖZKAN, K., TÜRKVAN: Klinik Biyokimya Laboratuvarı El Kitabı, B.Ü. Tıp Fakültesi Yayın No. 2, Bursa, pp, 122, Lipid Research Clinies Program: Manual of Laboratory Operations, 1, Lipid and lipoprotein Analysis. Bethesda, MD, NIH, NHLBI, Dhew Pub (NH!), 75628, CIN, Ş., ÇAVDAR, A., ARCASOY A. : ız elementlerin incelenmesi (Zn, Fe, Cu ve Mg), Tübitak Pediatrik Onkoloji ve Hematoloji Ünitesi Yayını, Nuray Matbaası, Ankara, ROEHRING, K.L., ALRED, J.B. : Direct enzymatic procedure for determination of liver glycogen, Anal. Biochem, 58 : , NIE, N.H., HULL, C.H., JENKINS, J.G., STEIBRENNER, K., BENT, D.H. : Statistical Package for the Social Sciences, 2 Edit., Mc GrawHill Book Comp., New York, BRAY, G.A., JORDAN, H.A., SIMS, E.A.H. : Evaluation of the obese patient ı. Analgorithm, JAMA, 235 : ıo, 1976: 19. EDER, H.A. : Lipoproteins and coronary artery disease, Hosp. Prac, May , KAPLAN, A., LAVERNE, L.S. : Clinical chemistry : Interpretion and Techniques, 2 Edit., LeaFebiger, Philadelphia, pp, 332, Church, J.P., JUDD, J.T., YOUNG, C.W., KELSAY, J.L., KIM, W.W. : Relationships among dietary constituents and specific serum elinical components of subjects eating selfselected diets, Am J Clin Nutr. 40 : , Gordon, T., GASTELLI, W.P., HJORTLAND, M.C. : High density lipoprotein as a protective factor against coronary disease: the Framingham study Am J Med, 62: , KARCIOGLU, Z.A., SARPER, R.M. : Zinc and Copper in Medicine, Charles Thomas PubL., Illinois USA, pp, 377,