NİSAN Belki Bir Gün Biz De Dirileceğiz

Transkript

1 YIL 36 SAYI 423 ISSN Belki Bir Gün Biz De Dirileceğiz Kanser ve Çörekotu İstanbul u Dinliyorum Matthew den Ateş Karıncalarında Kolektif Hareket Osmanlı nın Mültecilere Yaklaşımı Varlığı evvelden evvel, yok nihayet O na, Biricik mercidir O, insan olan insana; Varlığına bütün eşya pırıl pırıl ayna.. Temiz ruhlar ihtiyaç duymaz başka bürhana.

2 Y ıllar var ki bu mağmum coğrafyada hemen her zaman bir diriliş esintisi ve fevkalâdeden bir sur sesi bekleyip durduk. Allah daha fazla bekletmesin; fakat biz, yitirdiğimiz değerleri elde edeceğimiz güne kadar hep böyle aktif bir bekleyiş içinde bulunmaya kararlıyız. Ama acaba, böyle önemli bir beklenti adına, mevcut donanı mımız, metafizik gerilimimiz, Hak karşısındaki duruşumuz yeterli mi?! Değilse, böyle pasif bir duruşa beklenti denmeyeceği açıktır; o hâlde, eğer beklediğimiz ba sü ba de l-mevt duyguda, düşüncede, kalbî ve ruhî hayatta kendimiz olma şeklinde bir diriliş unvanı ise ki öyle olduğunda şüphe yok beklentilerimizle beraber durumumuzu bir kere daha gözden geçirme-

3 Şimdiye kadar hep öyle oldu, Allah bilir bundan sonra da yine öyle olacaktır; öyle olacaktır ve haricî-dahilî düşmanlar saldırılarına devam edecek, dostlar beklenen vefayı göstermeyecek, tahribatları tahribatlar takip edecek, ruh ve mânâ köklerimiz sürekli hırpalanacak, gönüller sevgiye hasret gidecek, her yanda ölüm iniltileri duyulacak.. ve tabiî bunca olumsuzlukların yanında her yana hayat üfleyen diriliş süvarileri de hiçbir zaman eksik olmayacaktır. Sebep ne olursa olsun bize, kurallarına göre ve hikmet dairesinde vazifemizi yapıp ötesini Allah a havale etmek düşer. Her diriliş eri bilmelidir ki, o, Allah ve Resûlü nün çağrısına icabet ettiği takdirde Cenâb-ı Hak da ona diriliş yollarını gösterecek ve onun dökülüp yollarda kalmasına asla meydan vermeyecektir. miz icap edecektir. Zîrâ, hâlihazırdaki tavır ve davranışlarımızla beklentilerimiz arasında illiyet kanununa göre bir tenasübün bulunması, olmazsa olmaz esaslardandır. Aslında bu büyük beklenti, cahillere, mefkûresizlere, dava düşüncesinden mahrum olanlara ve hikmet fakirlerine göre bir iş değildir; o, ilm ü irfan erbabına ve hakikate adanmış ruhlara göre bir gaye-i hayaldir.. eğer bir gün mâkus tâli imiz değişecekse, şart-ı âdî plânında Allah ın izniyle işte bu kahramanların eliyle değişecektir. Tarihin değişik dönemlerinde bizim coğrafyamızda çok farklı kırılmalar, dökülmeler yaşandı.. defaatle insanımıza zehir içirildi ve onun gözlerine kezzap döküldü.. millî ve dinî değerleri elinden alınarak ona gurbetlerin en acısı yaşatıldı.. güneşi çalındı, ayı söndürüldü ve iç içe küsûflara maruz bırakıldı.. onun, bir yandan düşman cefasıyla kıvranırken diğer yandan da dost vefasızlığıyla inlemesi hiç mi hiç eksik olmadı; yıkılıp giden şer gürûhunu arkadan yenileri takip etti ve her zaman gelenler gidenleri arattı. Öyle ki, ne müstebit tiranların baskıları sona erdi ne de din düşmanlarının kin ve nefreti; sona ermedi ve bu dünyayı onun hakkında Cehennem e çevirdiler. Bugün de hiçbir şey değişmeden aynı tagallüpler, tahakkümler, tasallutlar devam etmekte; insanımızın ümit ışıkları söndürülmeye çalışılmakta, hak ve adalet çiğnenmektedir. Fert, devlet/devletler ve toplumlar olarak inandığını yaşamak isteyenlere fırsat verilmemekte; hattâ onlara engizisyon uygulanmaktadır. Tabiî bütün bunlara rağmen göz doldurucu bir keyfiyette olmasa da, gelecek adına vaad ettiği değişik buudlardaki ba sü ba de l-mevtleri işaretleyen ümit meşaleleri de par par yanmakta ve her şeyi sevgiye ve saygıya göre yorumlayan günümüzün o aydınlık ruhları onca gayz, nefret ve tecavüzlere takılmadan ve hız kesmeden yüksek insanî değerlerimizi ihya istikametindeki yolculuklarını devam ettirmektedirler. Aslında, Allah hiçbir zaman, baskıcı zalim ve tiranlara karşı kapısının sadık kullarını inaye

4 tini üzerlerinden eksik etmesin! yalnız bırakmamıştır. Gerçi yer yer bâtıl düşünce çevreyi gürültüye boğmuş, sürekli esmiş savurmuş, etrafta panik hâsıl etmeye çalışmış, hakkın sesini-soluğunu kesmek için yapmadık şey bırakmamıştır ama toplumdaki sinmeler de hep gelip geçici olmuş ve arkasından hakikatin sesi daha bir tiz perdeden duyulmaya başlamıştır. Allah, bazı dönemlerde zalimlere mehil üstüne mehil verse de, çok defa gayretullah a dokunma durumlarında onları derdest edip cezalandırmış, mazlumları tutup kaldırmış ve onlara derlenip toparlanma yollarını göstererek böylelerini ilmî, içtimaî, aklî, kalbî ve ruhî diriliş yollarına uyarmıştır. İşte, Allah ın tutup desteklediği/destekleyeceği bu kimseler, bugün olmasa da çok yakın bir gelecekte sevgiden ve merhametten oluşturdukları değişik enstrümanlarla ruhlarında sürekli köpürüp duran o derin şefkat hislerini mutlaka seslendirecek; bulundukları her yerde birer sıyanet meleği gibi, karşılaştıkları mazlumları, mağdurları kucaklayacak; bütün zalimlere, tiran bozması müstebitlere ve o acımasız gaddarlara Bugün sizi kınayıp serzenişte bulunacak değilim (değiliz). Allah ettiklerinizi bağışlasın; O merhametlilerin en merhametlisidir. 1 diyecek ve o zamana kadar hep kan düşünmüş, kan konuşmuş, kan dökmüş ve kan içmiş en kanlı delilere dahi sinelerini şefkatle açmadan geri kalmayacaklardır. Evet, bir gün mutlaka, böyle engin bir rah- met tecellîsini temsil edecek olan o mefkûre insanları, o iman ve aksiyon kahramanları ve o Allah la münasebetlerinde temkin ve teyakkuz erleri, tecessüm etmiş birer inayet şeklinde dört bir yanda belirecek ve bize kâse kâse diriliş şerbetleri sunacaklardır. Şimdi, eğer Allah, böyle bir dirilişi bu tür seviye insanlarıyla gerçekleştirecekse, ilk defa sebepler plânında onları ba s edecek, sonra da mukadder görünen o umumî ba sü ba de lmevtle hepimizi ihya edecektir. Gayesiz ve hedefsiz mü minlerin, his ve heyecan yorgunu kimselerin kendileri tam diri olmadıkları gibi, diriliş adına başkalarına bir şey ifade etmeleri de söz konusu değildir; bir kere Allah, Kendisine yürekten yönelen kimseleri ihya edeceği ve bu kimseleri başkalarının dirilişine vesile kılacağı vaadini onların peygamberâne azim ve kararlılığına bağlamıştır. Bunlar, sarsılmayacak bir imana sahip, durdukları yerde hep sağlam duran, sağdan soldan gelen tazyiklere asla aldırmayan, belâ ve musibetler karşısında hiçbir zaman sarsılmayan; aksine çevrelerindekilere karşı her zaman moral kaynağı olan, hizmet ve vazife anında ta ilerilerin ilerisinde bulunan, ücret ve mükâfat takdirlerinde ise gerilerin gerisine çekilerek sessizlik murâkabesine dalan öyle samimiyet âbideleridir ki, Allah özel bir teveccühte bulunacaksa işte bunlara bulunur ve birilerine hayat nefhedecekse onların soluklarıyla eder. Zaten, kendilerini insanlığın ihyasına adamış bu ba sü ba de l-mevt kahramanları, Yıllar var ki bu mağmum coğrafyada hemen her zaman bir diriliş esintisi ve fevkalâdeden bir sur sesi bekleyip durduk. Allah daha fazla bekletmesin; fakat biz, yitirdiğimiz değerleri elde edeceğimiz güne kadar hep böyle aktif bir bekleyiş içinde bulunmaya kararlıyız. Ama acaba, böyle önemli bir beklenti adına, mevcut donanımımız, metafizik gerilimimiz, Hak karşısındaki duruşumuz yeterli mi?! Değilse, böyle pasif bir duruşa beklenti denmeyeceği açıktır; o hâlde, eğer beklediğimiz ba sü ba de l-mevt duyguda, düşüncede, kalbî ve ruhî hayatta kendimiz olma şeklinde bir diriliş unvanı ise ki öyle olduğunda şüphe yok beklentilerimizle beraber durumumuzu bir kere daha gözden geçirmemiz icap edecektir

5 Allah ın onlara ihsan ettiği kabiliyet ve kapasitelerini, mefkûrelerini ikame etme istikametinde son santimine kadar kullanmada kararlı, hep en yüksek fedakârlık hisleriyle kanatlı, üzerlerine aldıkları emaneti görüp gözetmede olabildiğine emin, her zaman derin bir teslimiyet duygusuyla Hakk ın takdir ve teveccühlerini aktif bir sabır içinde beklemektedirler ki, gerçekten Hakk a adanmış bir ruhun yapması gerekli olan da işte bunlardır. Böyleleri, derlenip toparlanmak, doğrulup ayakları üzerinde durmak adına ifa etmeleri gereken her şeyi yapsalar da, sonucun bir vakt-i merhûn u olduğu realitesine binaen yıllar ve yıllar boyu beklemesini de bilir ve asla paniğe kapılmazlar. Evet, bazen bütün sorumluluklar yerine getirilmiş olmasına rağmen doğrulup kendini ifade etme ve bir diriliş eri olduğunu ortaya koyma hemen gerçekleşmeyebilir. Bu bazen, diriliş bekleyen kimsenin henüz tam kıvamına ulaşamayışından, ulaşıp bütün enerjisini kendi ruhunun âbidesini ikameye teksif edemeyişinden kaynaklanır; bazen de üzerine lâzım olmayan şeylerle meşgul olup dağınıklığa düştüğünden konunun vetireye farklı düşmesine sebebiyet vermiş olabilir. Aslında dirilip kendimiz olmamız bir ilâhî atiyye ise ki öyledir- henüz o atiyyeyi taşıyacak güce ulaşamadan verildiği takdirde, kadri bilinemeyeceği için gelmesiyle gitmesi bir olacak ve telafisi çok daha güç yeni bir kısım mahrumiyetlerin yaşanmasına sebebiyet verecektir. Ayrıca, eğer Cenâb-ı Hak, maddî-mânevî lütuflarını, insanların iradelerinin hakkını vermelerine bağlamışsa ki biz öyle olduğuna inanıyoruz- onlar imkânları dâhilinde olan her şeyi değerlendirecekleri âna kadar muhtemelen ilâhî teveccüh de gecikmiş olacaktır. Bu konuda diğer bazı hususlar da şunlardır: Bazen bu yolun yolcuları, kendi güç, kuvvet ve kabiliyetlerini her şey sayıp onlara güvenme gafletine düşeceklerinden veya düşme durumunda bulunduklarından, Cenâb-ı Hak onları şirkten sıyanet etme adına her isteyip dilediklerini hemen vermez ve cebrî lütfî bir tevcihle onların yüzlerini tevhide çevirir. Bazen de, her şey yerli yerinde olmasına rağmen diriliş erlerinde tam bir teveccüh olmayabilir; işte böyle bir durumda Cenâb-ı Hak, onları değişik baskı, saldırı ve tazyiklere maruz bırakarak, ızdırar ruh hâletiyle Kendine yönelmeleri ve bir muztar içtenliğiyle O na içlerini dökmeleri için belli bir süre onların diriliş gayretlerine aynıyla cevap vermez. Bazen de, bu diriliş erleri, şöyleböyle belli bir kısım dünyevî beklentiler içine girip gönüllerini makam, mansıp, pâye, ikbâl düşüncelerinden arındırıp tam bir hasbîlik ortaya koyamayabilirler; bu açıdan da böyleleri bütün bütün ağyâr mülâhazasından sıyrılıp hâlisâne bir teveccühle O na yönelecekleri âna kadar diriliş nefhasını da elde edemeyebilirler. Bütün bu hususların yanında, bu yoldaki hasların hamlardan ayrılması, zalim ve gaddarların da toplumun her kesimi tarafından bilinip tanınması çok önemlidir ve böyle bir ilâhî imhalle her zaman yanılabilen ve yanıltılabilen yığınların bazılarında ehl-i ilhada taraftarlık hissiyle bu biraz da her şeyin ayân beyan ortaya çıkmamasından kaynaklanır ba sü ba de l-mevt kahramanlarına karşı tavır almalar olabilir; bu itibarla ak-kara birbirinden ayrılacağı, âlim-âmî herkesin nerede durduğu/ duracağı belli olacağı âna kadar herkese bir teemmül fırsatı verilir; dolayısıyla netice de biraz gecikmiş olur. Sebep ne olursa olsun bize, kurallarına göre ve hikmet dairesinde vazifemizi yapıp ötesini Allah a havale etmek düşer. Her diriliş eri bilmelidir ki, o, Allah ve Resûlü nün çağrısına icabet ettiği takdirde Cenâb-ı Hak da ona diriliş yollarını gösterecek ve onun dökülüp yollarda kalmasına asla meydan vermeyecektir. Dipnot 1. Yûsuf sûresi, 12/

6 { } Sabr u sebatla muvaffakiyet, farklı görünüşte olsalar da, ikizdirler. Kanser ve Çörekotu Çörekotu (Nigella sativa), birçok ülkede ve Türkiye nin hemen bütün bölgelerinde yetişen, yaklaşık 40 santimetre boyunda, ince yapraklı, otsu bir bitkidir. Tohumları şifa maksadıyla asırlardır kullanılır. Son yıllarda muhteviyatına ve şifa özelliğine dâir ilmî çalışmalar oldukça artmıştır. Çörekotunun yaklaşık % 20 si protein, % 40 ı karbonhidrat, % 35 i de nebatî yağlardır. Bu bitkinin hastalıklara deva olması, içindeki uçucu yağlar vesilesiyledir. Bunlardaki esas tesirli madde, timokinondur. Bu madde ilk olarak El- Dakhakhani tarafından 1960 ta elde edilmiştir. İçinde, uçucu yağların % ını oluşturan timokinona ek olarak, Thymol, p-cymene, Thujol, ve o-cymene başta olmak üzere, en az 15 farklı madde bulunmaktadır. Basit bir kimyevî yapıya sahip kılınan bu bileşik, çok farklı hastalıkların tedavisine vesile olmaktadır. Timokinon üzerine yapılan ilmî çalışmalarda, bu bileşiğin anti-oksidan, anti-enflamatuar ve anti-kanser hususiyetlerinin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bu bileşiğin şeker hastalığı, artrit (eklem iltihabı) ve astım gibi hastalıklarda semptomları iyileştirici özelliği görülmüştür. Lâboratuvar hayvanları üzerinde yapılan deneylerde timokinonun şeker hastalığında, kan glikoz seviyesinin düşürülmesine ve insülin miktarının artırılmasına; artritte, hastalığın şiddetinin ve iltihaplanmanın azaltılmasına; astımda ise yine bronşlarda iltihaplanmanın gerilemesine vesile olduğu belirlenmiştir. Bunlardan başka, timokinon, kalbe zarar veren kimyevî maddelerle beraber farelere verildiğinde, hayvanların kalbinde oluşan zararların hafiflediği müşahede edilmiştir. Böylesine şifa vesilesi olarak yaratılan timokinonun mühim hususiyetlerinden biri de anti-kanser tesiridir. Bilindiği üzere kanser, kalb-damar hastalıklarından Ömer Çağlar LATİF sonra en yaygın ölüm sebebidir. Kanser, en basit anlatımıyla kontrolsüz hücre çoğalmasıyla ortaya çıkar. Kanserli hücre devamlı bölünür ve artık bölünmemesi gerektiğini söyleyen sinyallere karşı duyarsızlaşır. Bölünen kanser hücreleri sadece bulundukları yerde kalmaz, vücudun diğer organlarına yayılarak (metastaz) oralarda da kontrolsüz çoğalmaya devam eder. Timokinon, lâboratuvarda doğrudan kanser hücreleri üzerinde denenmiş; meme, akciğer, kalın bağırsak, pankreas ve prostat kanseri, beyin tümörü ve lösemide hücrelerin kontrolsüz çoğalmasını engellediği görülmüştür. Ayrıca timokinona bahşedilen kanseri hedef alma ve geriletme mekanizmaları da ayrıntılı olarak araştırılmaktadır. Timokinon, öncelikle hücre deveranında vazifelendirilen Cyclin D1 gibi sinyal moleküllerini hedef alarak, kontrolsüz hücre bölünmesini durdurmaktadır. Böylece kontrolsüz ve bir mânâda sınırsız bölünme özelliğine sahip olan kanser hücreleri fren yapmak zorunda kalmaktadır. Timokinonun müessir olduğu bir diğer mekanizma da, kanser hücrelerinin ölümünü tetiklemesidir. Bütün hücrelerde, hücrelerin uymak zorunda olduğu programlı hücre ölümü (apoptozis) sinyal mekanizması bulunmaktadır. Duruma göre programlı hücre ölümü mekanizması çalıştırılır. Bir virüsle enfekte olan bir hücrede vücudun sağlığını korumak ve virüsün yayılmasını engellemek adına programlı hücre ölümü mekanizması, bağışıklık sistemi hücreleri tarafından aktive edilir ve hücre kendini imha eder. Bu programlı hücre ölümü mekanizması kanser hücrelerinde çalışamaz hâle gelmektedir. Böylece kanser

7 Timokinon Anti-enflamatuar tesir Programlı hücre ölümü Hücre döngüsünün kilitlenmesi Kemoterapinin etkinliğinin arttırılması Kanser Büyümesinin Engellenmesi Şekil 1: Timokinonun anti-kanser mekânizmaları hücresine iletilen, Kendini imha et! komutu yerine getirilememektedir. Timokinon, kanser hücrelerindeki bu durumu tersine çevirerek programlı hücre ölümüne direnmeye sebep olan BCL-2 ve Survivin gibi proteinleri pasifize eder veya üretimlerine mâni olur. Timokinonun, çok bilinen bir tümör baskılayıcı faktör olan P53 ü ve ona bağlı sinyal mekanizmasını aktive ettiği gösterilmiştir. Kanser hücrelerinin vücutta kullandığı bir diğer mekanizma ise, yara iyileşmesinde de kullanılan enflamatuar yani iltihaplanmayla ilgili moleküler mekanizmalardır. Bu mekanizmalar aktive olduğunda, hücre bölünmesini ve tamir sinyallerini harekete geçirir. Timokinonun bu enflamatuar moleküler mekanizmalara da mâni olduğu bilinmekte ve bu yönden de kanserin yayılmasını engelleyeceği düşünülmektedir (Şekil 1). Bir araştırmada serviks (rahim ağzı) kanseri oluşturulmuş farelerde, timokinonun şu an tedavide kullanılan kemoterapi ilâcı sisplatinden daha tesirli olduğu görülmüştür. Başka bir çalışmada ise, timokinon ve kemoterapi ilâçları beraber kullanıldığında pankreas kanserine karşı daha yüksek fayda elde edilmiştir. Bağ dokusu, kemik ve epitelyum dokuyu (Fibrosarkom, osteosarkom, skuamöz) tutan kanserler ile akciğer ve mide kanseri üzerinde yapılan çalışmalarda da timokinonun tedavi edici faydaları gösterilmiştir. Yapılan bu çalışmalardan birisi çabuk ilerleyen pankreas kanseri üzerinedir. Bu kanserde hastaların sadece % 4 ü kemoterapiye (ilâç tedavisi) istenen seviyede cevap vererek, beş senelik en üst periyodu atlatabilmektedir. Bu sebeple timokinonun pankreas kanserine tesiri dikkat çekicidir. Bu bileşiğin çok farklı kanser türlerine tesiri ve bu vazifeyi, farklı biyolojik mekanizmaları hedef alarak gerçekleştirmesi hayretengiz bir vakıadır. Timokinonun lâboratuvar çalışmalarında gösterilen bütün bu faydalarına rağmen, henüz ilâç olarak kullanılmadığı hatırdan çıkarılmamalıdır. İlâç olarak kullanıma geçmesi ancak gerekli klinik çalışma ve testlerin yapılmasıyla olabilecektir. Dolayısıyla, bu maddenin ve onu içeren çörekotu ve yağının bugün için kanser tedavisinde preparat hâline getirilmiş ticarî bir ilâç şeklinde kullanılması söz konusu değildir. Belki, sağlıklı insanların diyetinde çörek otunun bulunması kanserden korunma adına tavsiye edilebilir. Bu maksatla, ezilmiş çörekotu tohumu veya sadece yağı nebatî tıp uzmanları tarafından tavsiye edilen dozlarda kullanılabilir. Günümüzde kanser kemoterapisi için kullanılan ilâçların yarıdan fazlasının tabiî maddelerden elde edildiği hesaba katıldığında, timokinon tabiî bir bileşik olarak kanser tedavisinde ümit vaat etmektedir. Ayrıca, kemoterapi ilâçlarının çok fazla olan yan tesirlerinin, timokinon gibi ek tedavilerle azaltılabileceği de hesaba katılmalıdır. Ölüm dışında hiçbir hastalık yoktur ki, çörekotunda onun için bir deva bulunmasın. beyanı ile Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), onu insanlara asırlar öncesinden tavsiye etmektedir. oclatif@sizinti.com.tr Kaynaklar - Woo CC, Kumar AP, Sethi G, Tan KH. Thymoquinone: potential cure for inflammatory disorders and cancer. Biochem Pharmacol. 83(4), (2012). - Mann J. Natural products in cancer chemotherapy: past, present and future. Nat Rev Cancer 2(2), (2002). - El-Dakhakhany M. Studies on the chemical constitution of Egyptian N. sativa L. seeds. Planta Med 11, (1963). - L.Filippo D Antuono, Alessandro Moretti, Antonio F.S Lovato. Seed yield, yield components, oil content and essential oil content and composition of Nigella sativa L. and Nigella damascena L. Industrial Crops and Products 15(1), (2002). - Howlader N, Noone AM, Krapcho M, Neyman N, Aminou R, Waldron W, Altekruse SF, Kosary CL, Ruhl J, Tatalovich Z, Cho H, Mariotto A, Eisner MP, Lewis DR, Chen HS, Feuer EJ, Cronin KA (eds). SEER Cancer Statistics Review, (Vintage 2009 Populations), National Cancer Institute. Bethesda, MD - Buhari, Tıbb 7; Müslim Selam 89, (2215); Tirmizi Tıbb 5, (2042), 22, (2071)

8 Prof. Dr. Ömer ARİFAĞAOĞLU Yeşillikler arasında yanardağdan fırlayıp düşen siyah, kömüre benzeyen tipik lav kayacıklarıyla karşılaştık. Tam bu esnada, dışı sarı-kırmızı renklerle kaplı bir tükenmez kalemin yerde öylece durduğunu görüverdik

9 Babamın işi sebebiyle yurtdışında bulunuyorduk. İkamet ettiğimiz köy, ara sıra faaliyete geçen bir yanardağın eteklerinde idi. Dağın tepe kısmında belli aralıklarla küçük volkan patlamaları olduğuna bütün köylüler şahit olmaktaydı. Geçen gece çok şiddetli bir patlama sesi duyuldu. Şiddetli bir yanardağ patlaması olmuştu. Lavların dağın zirvesinden akışı gece uzaktan görülebiliyordu. Çocukluğumdan beri çok sayıda yanardağ patlamasına ve lavların gökyüzüne fışkırmasına şahit olmuştum. Mahallemizde birlikte büyüdüğümüz ve okula gittiğimiz bir arkadaşım vardı. Dağın iyice soğuduğu bir bahar gününde onunla dağın eteklerine tırmanmaya, soğuyan lavlara bakmaya ve merakımızı gidermeye karar verdik. Epeyce tırmandıktan sonra, yeşillikler arasında yanardağdan fırlayıp düşen siyah, kömüre benzeyen tipik lav kayacıklarıyla karşılaştık. Tam bu esnada, dışı sarı-kırmızı renklerle kaplı bir tükenmez kalemin yerde öylece durduğunu görüverdik. Kalem yeşilliklerin arasında bulunuyordu. Ben hemen aklımdan geçeni söyleyiverdim: Demek ki bizden önce bazı insanlar burayı ziyaret etmişler, kalem onlardan düşmüş. Arkadaşım ise: Hayır bu mümkün değil, bizden önce buraya hiç insan gelmedi. Bu kalem buradaki şartların bir araya gelmesiyle tabiatın bize bir hediyesi olarak meydana gelmiştir. iddiasında bulundu. Arkadaşıma göre bu kalemin burada bulunmasının başka bir izahı olamazdı. Bana varsayımlarla dolu bir hikâye anlattı: Bu tükenmez kalemi oluşturan madenler bu dağın içinde zaten taş, kaya veya magma olarak vardı. Önce kalemin içinde bulunan kırmızı mürekkep magmanın eritici sıcaklığı ile oradaki madenlerin erimesi neticesinde ortaya çıkmış olabilir. Mürekkep bir boşlukta toplanmıştır. Hatta imkân olsa mürekkeple dolu gölü de bulabiliriz. Ben aklımdan saf kırmızı mürekkep nasıl oluşmuş, diğer renklerle nasıl karışmamış acaba diye geçirerek pek inandırıcı bulmadım. Arkadaşım anlatmaya devam etti: Tamamen bu dağın içindeki şartlarla dışarıdan bir müdahale olmasına gerek kalmadan ince bir plâstik boru da oluşabilir. Dışı ve içi pürüzsüz olan bu mürekkep dolu borucuğun oluşması için gerekli bütün sebeplerin hepsi bu patlayan yanardağın içinde mevcuttur. Dağın içinde o borucuğu oluşturacak madenler, elementler zaten var. Önce sıcak lavların tesiriyle madenler erimiş ve yaklaşık leblebi büyüklüğünde bir sıvı plâstik damlası oluşmuştur. İnce bir rüzgâr sıvı plâstik damlasının ortasından bir cam ustasının nefesi gibi geçmiş olabilir. Olmaz diye bir şeyi kabul etmiyorum. Sonra da ortaya çıkan içi ve dışı pürüzsüz bu borucuk tam da tükenmez kalemin boyunda bir keskin kaya parçasının darbesiyle kesilmiş olabilir. Buraya kadar plâstikten oluşan ince borucuk ve onun içine girecek mürekkep var. Ancak nasıl olacak da mürekkep borunun dışını kirletmeden içine girecek? Arkadaşım hezeyanlarını iyice artırmıştı: Bunun için de ince bir rüzgâr esmiştir. Rüzgâr sıvı mürekkebi üfleyerek etrafı da kirletmeden borucuğun içine yerleştirmiş olabilir. Beynim derin düşünceler arasında zonklamaya başladı. Arkadaşım hikâye anlatmaya devam ediyordu: Bana göre tükenmez kalemin diğer parçaları da bu fırtınalar, rüzgârlar, sıcaklıklar, soğukluklar arasında üretilmiştir. Öncelikle içi mürekkeple dolu borucuğun ucuna boru ile aynı kalınlıkta veya borucuğun içine yerleşebilecek kalınlıkta ortası delik bir metal yerleştirilmesi, bunun için de önce dağdaki madenlerin eritilmesi gerekiyor. Eritmekte problem yok da nasıl şekil verilecek? Çünkü bu içinde minik kanal bulunan metalin bir şekli var. İşte burada kayaların arasında tesadüfen oluşmuş bir kalıp içine erimiş demir madenlerinin girmesi ve orada soğuması ile ortaya çıkmış olabilir. Kanalın oluşması için de ya rüzgâr daha soğumadan kalıp içindeki metalin içinden geçmiş veya bir ucu sivri kaya parçası rüzgârın döndürmesiyle küçük metalin içinden geçmiş ve minik kanal açılmış olabilir. Arkadaşımdan şüphe etmeye başladım. Peki dedim, Ya bu metalin ucunda bulunması gereken küçük bilyecik nasıl meydana gelecek? Kendisi cevap vermeye başlamıştı zâten: Bu minik bilyenin önce erime ve soğuma işlemleriyle üretilmesi gerekir. Ardından da içi kanallı metalin ucuna muhtemelen bir rüzgâr vasıtasıyla yerleştirilmesi gerekir. Bu da sanki olabilir gibi. Gerçi hep de sebep olarak rüzgârı kullandık ama neylersin ki başka da

10 Kimse, cansız tükenmez kalem veya bilgisayarın tesadüfen asla ve kat a kendi kendine olamayacağına inanıyor da, bazıları nasıl canlıların kendi başlarına var olabileceğini kabul ediyor, bunu anlamak mümkün değil. sebebimiz yok gibi. Akıl başka yol bulamıyor. Kendisine: İyice daraldım. Yeter! Anlattıklarında zerre kadar mantık yok! dedim. Kalemin daha bir sürü parçası var. Bunların büyüklükleri, birbirlerine tutunma yerlerindeki yivleri hep uyumlu olması lazım. Bu mümkün değil. Hattâ sonsuz defa aynı hâdiseler vuku bulsa bu mümkün olamaz. Arkadaşım, Mantıksız gelse de, bunu kabul etmekten başka çare yok. diye devam etti. Tükenmez kalemin yayı da erimiş metallerin yer hareketleri esnasında sündürülmesi ve önce bir tel, sonrasında da düzenli olarak bu hareketler esnasında kendi etrafında döndürülmesiyle ortaya çıkmış olabilir. Arkadaşım, aynı şekilde lavların içinde aşırı sıcaklıkla madenlerin erimesiyle, rüzgârın etkisiyle, kaya parçalarının hareketiyle tükenmez kalemin diğer aksamının oluşabileceğini anlatmaya devam etti. Nasıl olmuş da, düzenli bir kalıptan çıkmış olması gereken kalemin dış boruları ve yivleri tam da istenilen şekilde, birbiriyle uyumlu olarak kendi kendine ve tesadüflerin oyuncağı olan sebeplerin tesiriyle ortaya çıkmıştı. Ben hiç mantıklı bulmadım ve bu safsataya hiç inanmadım. Arkadaşım da sıkılmaya başlamıştı. Özellikle parçaların birbirine büyüklük açısından uyumu nasıl tesadüfen olacaktı? Parçaların birbirine tutturulmasında gerekli erkek ve dişi yivlerin kendiliğinden uyumlu olması imkânsız idi. Artık tekliyordu. Nihayet Bu fikrimden vazgeçtim. dedi, ve derin bir Ohhh! çekti. Ben de kendisine, Bu hikâyeyi kime anlatsan inanmaz. dedim. Tek tek minik parçaların oluşması zâten imkânsız. Hadi oluştu, birbirlerine nasıl uyumlu olacak? Hadi o da oldu, hepsi bir araya nasıl mükemmelen gelecek? Bir sebep onları birbirine nasıl monte edecek? Hiçbiri mümkün değil. Parçaların farklı zamanlarda ortaya çıktığını farz etsek bile, o zaman lavlara veya diğer tabiat şartlarına nasıl dayanıp da diğer parçaların oluşmasını bekledi? Bir de diğer tükenmez kalemleri düşünmemiz lazım. Hadi bir tanesi tesadüfen oldu, diğerleri ondan nasıl üretilecek? Tesadüfen oluşan ilk tükenmez kalemin içine bir mekanizma da tesadüfen yerleşmesi gerekir ki, bu imkânsız. Aynı şekilde, canlının temel taşı olan hücreyi ele alalım. Bir hücrenin sulu bir ortamda, meselâ

11 bir denizde suların hareketleriyle, denizin dalgalarıyla ortaya çıkması mümkün olabilir mi? Hücrenin bir organeli olan endoplazmik retikulum tesadüfen oluştu diyelim, ki böyle bir varsayımı dillendirmek bile akıllı işi değil, diğer organellerin, meselâ çekirdek, çekirdek içindeki çekirdekçik, DNA ve diğer proteinler, hücrenin ve diğer organellerin dış zarları tesadüfen aynı anda nasıl oluşacak? Farklı zamanlarda farklı yerlerde oluşsalar fayda etmez. Sırf hücrenin dış zarını ele alsak, yine imkânsız. Zarla birlikte diğer organeller de aynı anda oluşup birbirlerinin içine girip paketlenecek. Bu mümkün değil! Hücre zarı çok çok hassastır, mikronlarla ifade edilecek derecede incedir ve kolay yırtılabilir. Tabiattaki kontrol dışı ve çoğu defa olumsuz ortam şartlarına nasıl dayanıklı olacaktır? Bunu akıl kabul etmez! Köye döndüğümüzde, yanardağ hikâyesini kime anlattıysak kimse kabul etmedi. Bir Allah ın kulu çıkıp da Olabilir! demedi. Çünkü bu hikâyenin gerçek olabilmesi için tabiattaki her bir nesne, sebep ve hâdisenin birer tanrı olması gerekiyor, ki bu mümkün değildi! Sebepler ve tabiat hâdiseleri akıllı şuurlu değiller ki! O zaman, tükenmez kalem tesadüfen değil, iyi bir mühendis, usta ve işçi grubu ile çok donanımlı bir fabrikada ancak üretilebilir, aynen öyle de bu canlılar da sonsuz ilim, hikmet ve kudret sahibi bir Yaratıcı tarafından ancak var edilebilir. Bir öğretmen arkadaşımın oğlu, hücre hakkında bilgi verirken; Bir bilgisayar mı, yoksa hücre mi daha mükemmel yapılmıştır? diye sordu. Hiç düşünmeye gerek yok ki, elbette hücre çok daha mükemmel Onu bilgisayarla kıyas bile edemeyiz. Herkes, cansız tükenmez kalem veya bilgisayarın tesadüfen asla ve kat a kendi kendine olamayacağına inanıyor da, bazıları nasıl canlıların kendi başlarına var olabileceğini kabul ediyor, bunu anlamak mümkün değil. oarifagaoglu@sizinti.com.tr Minareler kulluğumuzu söyleyen diller, O semavî seslerle huzur bulur gönüller Nebi kokusuyla esiverir esen yeller, Duyar onu güzele peyrev olan güzeller

12 Dr. Kemal SERÇE Bilimdeki gelişmeler, son asırda büyük bir ivme kazanmış, eskiden bilimkurgu filmlerinde gördüğümüz birçok şey, günümüzde sıradan şeyler hâline gelmiştir. Bilimdeki gelişmeler, son asırda büyük bir ivme kazanmış, eskiden bilim-kurgu filmlerinde gördüğümüz birçok şey, günümüzde sıradan şeyler hâline gelmiştir. Süpersonik uçaklar, hızlı trenler, kıtalararası füzeler, cep telefonları, uydu haberleşme sistemleri, süper bilgisayarlar gibi yüksek teknoloji ürünleri artık hayatımızın bir parçasıdır. Yeni keşifler, bilimin gelişmesine ve yeni teknolojik ürünlerin ortaya çıkmasına vesile olmaktadır. On bin kilometre uzaktaki bir hedefin füzeyle vurulduğu, 500 milyon kilometre uzaklıktaki uyduların idare edildiği ve olup bitenlerin takip edildiği, uzaklık, yakınlık, gizlilik gibi kavramların ehemmiyetinin kalmadığı bir devirde yaşıyoruz

13 Hangi gelişmeler öne çıkacak? Yüksek enerjiye, parçacık fiziğine ve atom altı partiküllerin keşfine yönelik araştırmalar; atomik ve moleküler seviyedeki yapıların özellik ve davranışlarının ortaya konulmasına yönelik incelemeler; nanoteknoloji, biyoteknoloji, sibernetik, biyonik ve robot teknolojileri, genetik ve tıp alanlarındaki çalışmalar günümüzde oldukça yoğunluk kazanmıştır. Bu sahalarda olabilecek muhtemel gelişmelere dâir bazı tahminlerde bulunabiliriz. Bilgi teknolojileri Bu sahadaki gelişmeler, diğer bilimlerdeki gelişmelere destek olduğu kadar, öncülük de etmektedir. Gelecekte, biyolojik ve organik işlemcilerin devreye girmesiyle bilgiyi işleme hızında ve tekrar kullanma kapasitesinde sıçramalar olacaktır yıl içerisinde süper hızlı kuantum bilgisayarların üretilebileceği tahmin edilmektedir. Yüksek veri transferi sağlayan gelişmiş ağlar, bilgi akışını hızlandıracaktır. Bilgiye erişim ve iletişim hızlanıp kolaylaşacağı için, bilgi teknolojileri hayatın her alanında tesirini hissettirecek, kablosuz iletişim yaygınlaşacaktır. Küçük bir cihazla her türlü bilgiye daha rahat ve hızlı ulaşılabilecektir. Holografik Tv, üç-dört boyutlu video görüntüleme sistemleri üretilecek; filmler, izleyiciye aynı mekânı paylaşıyormuş gibi gerçeklik hissi verecektir. Sesli komutla ve insan zihniyle çalışan elektronik cihazlar üretilecek, konuşmaları istenilen dile anında çevirebilen yazılımlar yaygınlaşacaktır. Nanoteknoloji Nanoteknoloji; metrenin milyarda biri ölçeğinde moleküler tasarımlarda bulunma ve fonksiyonel yapılar oluşturma bilimidir. Atomların ve moleküllerin manipüle edilmesi ile tabiatta bulunmayan nanotüpler, nanoelektronik devreler ve algılayıcılar, nanofiberlerin senteziyle çok maksatlı kullanımı olan yeni malzemelerin üretimi söz konusudur. Su tutmayan, kirlenmeyen, renk değiştirebilen boyalar, kumaşlar, elektronik devreler eklenerek termal, mekanik, akustik ve optoelektronik özelliklere sahip çok fonksiyonlu malzemelerden üretilen elbise ve ürünler hayatın her alanında kullanılacaktır. Çok fonksiyonlu detektörlerin ve güneş pillerinin fiber üzerinde üretilmesiyle güneş enerjisinden elektrik üreten, kendi ısısını ayarlayan ve insanların günlük enerji ihtiyacını karşılayan elbiseler üretilebilecektir. Opto-elektronik aygıtların geliştirilmesiyle enerjinin % 100 e yakınını ışığa dönüştüren yüksek verimli aydınlatma sistemleri ve ışık kaynakları geliştirilebilecektir. Taşıtlarda ve enerji gereken işlerde güneş enerjisi, nükleer enerji ve hidrojen yakıt hücresi gibi yeni teknolojilerin kullanımı yaygınlaşacaktır. Geri dönüşüm özelliğine sahip mühim hidrojen kaynağı ve tutucusu olan bor hidridler, bu hususiyetiyle çok hafif ve ucuz yakıt deposu olarak kullanılabilecektir. Sürtünmenin son derece azaltılması sayesinde çok yüksek verimlilikte motor ve makinelerin üretimi mümkün olacağı gibi, manyetik kuvvetle çalışan motorlar üretilerek, ciddi yakıt ve enerji tasarrufu sağlanacaktır. İnsanlarla iletişim kurabilen ve insan davranışlarını taklit eden gelişmiş akıllı robotlar, insanların günlük işlerinin çoğunu üzerine alacak, insan hayatı için riskli yerlerde vazife yapacaktır. Kur ân da Hz. Süleyman (aleyhisselam) kıssasında, ilim sahibi bir vezirin mealen Siz gözünüzü açıp kapayıncaya kadar o tahtı sizin yanınızda hazır ederim. demesiyle aynı ânda Yemen Melikesi Belkıs ın tahtının uzak mesafelerden getirildiği ifade edilmektedir. Bu, ister ışınlama yöntemi, isterse boyutlar arası geçiş veya zaman kısalması şeklinde olsun, uzay-zamanın ve maddenin birtakım hususiyetlerinden istifade edilerek eşya naklinin gerçekleşebileceğine ve benzeri gelişmelere işaret olabilir. Canlıların genetik kodlarına müdahale edilerek yeni kombinasyonlar oluşturulabilir. Genlerle oynamak suretiyle yeni virüs ve bakterilerin oluşturulmasına sebep olunabileceği gibi, farklı genetik hususiyetlere sahip bitki ve hayvan türleri de ortaya çıkabilir

14 Gelecekte mühim gelişmelerin beklendiği bir alan da tıptır. Genetikteki gelişmeler, bazı hastalıkların iyileştirilmesine vesile olabilecektir. Günümüzde klonlama (kopyalama) gerçekleştirilmiştir; ancak gelecekte canlılarda yeni genetik tasarımlarla alâkalı gelişmelerin olması beklenebilir. Genetik şifrenin fonksiyonları tam olarak aydınlatılabilirse, genlerin embriyo safhasından itibaren canlının gelişim süreçlerini nasıl etkilediği ortaya çıkacak, bu da canlının gelişimi esnasında gerektiğinde yönlendirici genetik müdahalelerde bulunma ve gen değişiklikleri yapma imkânı verecektir. Biyoteknoloji alanındaki gelişmeler neticesinde tarımda verim artacaktır. Farklı iklim şartlarında yetişebilen dayanıklı bitkilerin geliştirilerek bir tanesi birkaç kişiyi doyuracak büyüklükte meyve ve sebzelerin üretimi mümkün olabilecektir. Âhirzamanda bereketin çok artacağı hususuyla alâkalı bazı hadîslerde pek çok kişinin ancak yiyebileceği narların olacağı, bir nar kabuğunun altında bir insanın gölgelenebileceği, hattâ buğday tanelerinin çok iri olacağı (Müslim, Fiten 110; Tirmizi, Fiten, 59) şeklinde ifade edilen hususlar, gelecekte bereket ve bolluğun artmasından kinaye olabileceği gibi, ileride genlere müdahale edilerek meyve ve bitkilerin çok büyütüleceğine işaret de olabilir. Canlıların genetik kodlarına müdahale edilerek yeni kombinasyonlar oluşturulabilir. Genlerle oynamak suretiyle yeni virüs ve bakterilerin oluşturulmasına sebep olunabileceği gibi, farklı genetik hususiyetlere sahip bitki ve hayvan türleri de ortaya çıkabilir. Yine, insan genlerine müdahale etmek suretiyle ona olağanüstü hususiyetler kazandırmak maksadıyla çalışılırken insan suretinde, fakat farklı hususiyetlere sahip ucube varlıkların ortaya çıkması da muhtemeldir. Kötü niyetli bazı kişi ve kuruluşlar menfaatleri uğrunda kullanmak maksadıyla bu tür varlıklar üretmek isteyebilir. İlmî çalışmalarda temel prensip; insanlığın faydası, canlıların ve türlerin aslî hüviyet ve fıtratlarının korunması, neslinin tükenme ve bozulmasına yol açılmaması olmalıdır. Hâlihazırda beyin dışındaki hayatî organların yerine sun î organlar kullanılabilmektedir. Gen transferi ve kök hücre tedavisindeki gelişmelerle sun î organ ve biyonik protezlerin geliştirilmesi ve üretimi mümkün olacak, böylece organ nakli için hastalar yıllarca beklemek zorunda kalmayacaktır. Sinir sistemi ve kalb gibi kendisini yenileyemeyen organların hasarında ve Nanoteknoloji ve biyoteknolojideki gelişmeler, bazı insanların kendisinde yaratıcı bir güç vehmetmesine sebep olabilir. Oysa insan hiçbir şeyi yoktan var edemeyeceği gibi, var olanı da yok edemez. İnsanlarla iletişim kurabilen ve insan davranışlarını taklit eden gelişmiş akıllı robotlar, insanların günlük işlerinin çoğunu üzerine alacak, insan hayatı için riskli yerlerde vazife yapacaktır. bazı kanser türlerinde kök hücre tedavisinden büyük beklentiler vardır. Beynin fonksiyonel haritasının iyice açığa çıkarılmasıyla bazı temel beyin fonksiyonlarının cihazlarla yerine getirilmesi mümkün olabilir. İnsana bazı maddeler enjekte ederek onu yönlendirmenin yanında beynine mikroçipler yerleştirerek bazı bilgilerin transferini ihtimal dışı görmemek gerekir. İnsanın ruhî yönünü ihmal eden ve psikolojisini dikkate almayan, her şeyi maddî ölçülerle ele alan materyalist/pozitivist yaklaşımlarla insan üzerinde bir kısım deneylerin yapılması, günümüzde bazı fantastik film senaryolarına konu olduğu gibi, beklenmedik bazı gelişmelere ve kontrol edilemeyen felaketlere de yol açabilir. Bu gelişmeler bütün insanlığı ilgilendirdiği gibi, yeryüzünde insanlığın geleceğini de tehlikeye atabilir. Nanoteknoloji ve biyoteknolojideki gelişmeler, bazı insanların kendisinde yaratıcı bir güç vehmetmesine sebep olabilir. Oysa insan hiçbir şeyi yoktan var edemeyeceği gibi, var olanı da yok edemez. Aslında insanın yaptıkları, varlıktaki cârî kanun ve hikmetleri öğrenmek suretiyle Yüce Allah ın (celle celâluhu) bahşettiği akılla, yine O nun sanatını taklit edip teknolojiye tatbik etmekten ibarettir. Bilim adamlarının yüksek maliyetlerle kurulan dev lâboratuvarlarda keşfettiği bilgi ve geliştirdiği teknolojiler, aslında varlıkların yapısında milyonlarca yıldan beri sergilenmektedir. Bilim, marifete dönüşürse, insanı maddî refahın yanında, ebedî saadete götüren bir vesile olabilir. Aksi takdirde bilim, insanoğlunun ulaştığı teknoloji ve geliştirdiği silâhlarla kendi sonunu getirmesine de sebep olabilir. kserce@sizinti.com.tr

15 Ramazan ÇAKIR Tarih ve medeniyet kokan büyük şehre, uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra ayak basmıştı. Elindeki kâğıtta yazılı adrese baktı. Her adım atışta heyecanı bir kat daha artıyordu. Otobüse bindi. Dalgındı. Gökyüzünü yırtarcasına uzanan mağrur binalara, martılara simit atan elleri mor, elbisesi mor çocuğa ve denize baktı. Yüzünü yeni doğan güneşe çevirdi. İlk defa geldiği bu büyük şehirde gün, kim bilir nelere gebeydi!

16 Otobüsten indi. Yürüdü. Sabah ayazında biraz üşümüştü. Ne de olsa sıcak bir memleketten gelmişti, İstanbul a! Yaklaştı, yaklaştıkça kalb atışları hızlandı. Üniversiteyi yeni bitirmiş ve kırk günlük bir seminere katılmıştı. Bugün İşte bugün, belki de hayatında yeni bir sayfa açılacaktı. Nihayet, aradığı binanın karşısındaydı. Gönüllülerin kurduğu, güzel günlerin şâhidi ve aydınlık yarınların muştucusu olan beş katlı bina gülümsedi. Avluda gençler vardı; yüzü gülen, koşuşturan, şakalaşan, basket oynayan gençler. Başlarında ise, iyi giyimli, traşlı, ellerinde kitapları ve sıcak tebessümleriyle genç muallimler Güvenlik görevlisine selâm verdi ve içeri adım attı. Beşinci kata çıktı. Dışarıya inat içerisi sıcacıktı. Geniş ve muntazam salona ilk girenlerden oldu. Duvarda bir dünya haritası vardı. Sade bir koltuk, küçük bir sehpa ve divanlar dikkatini çekti. Bir gün önce ayağını burktuğu için aksıyordu. Koltuğa uzak bir divana yaslandı. Bu arada tatlı bir koşuşturmaca başladı salonda: Geliyor, geliyor. Salona açılan küçük kapı aralandı ve bir ışık huzmesi doldu içeriye. Ay yüzlü, sade giyimli, duruşu asil, bakışı heybetli muhterem zât etrafı süzdükten sonra selâm verdi ve koltuğa oturdu. Bütün nazarlar ona çevrildi. Hamdele, salvele ve uzunca bir duadan sonra tanışma faslı başladı. Anadolu oradaydı. Anaların yürekleri de. Efendimiz Muhammed Mustafa nın (sallallahu aleyhi ve sellem) mübarek adını anarken gözleri doluyordu. Sahabe-i Zişan Efendilerimiz i zikrederken şahlanıyor ve nefsini yerden yere vuruyordu. Nefsini, benliğini sıfırlarken bile 0 daki boşluğu kabul etmiyor ve Arapçada nokta. hâlindeki sıfırı kullanıyordu. Ailenizden, vatanınızdan ayrılacağınız için sizleri üzgün bulacağımı düşündüm; ama yüzünüzde bir bayram sevinci var. Dudaklarından damlayan şeker-şerbet sözler, genç gönüllerde mâkes bulmuştu. Gönül gözesinden akan pınarlar, gözyaşlarına karışmış; Asya ya, Afrika ya sevgi yağmurları olarak çoktan yağmaya başlamıştı. Hayır temennisiyle kuraları bir bir çekmeye başladı. İsmi okundu ve hemen ayağa kalktı. İsminin yazılı olduğu kâğıdın üzerinde Türkmenistan-Nebitdağ yazılıydı. Gönlü birden kuş gibi pır pır etmeye başladı. Bir ân önce uçmak, yükselmek ve o topraklara konmak isteği bütün benliğini sardı. Hayatının baharında, uzun bir yolculuğa çıkacaktı. Sevincini ailesiyle paylaşmak için telefona sarıldı. Annesini aramayı düşündü. Sonra vazgeçti. Nasıl söyleyecekti? Ne söyleyecekti? Haydi, hayırlısı! dedi ve çıktı yola. Yağmur çiselemeye başlamış, ayaz kırılmıştı. Yağmurun kokusunu yudum yudum çekti. Adımlarını damlalarla birlikte hızlandırdı. Esenler den bindiği otobüsle Adana ya geldi. Eve girer girmez annesine sarıldı. Merakla annesinin gözlerinin içine baktı ve dudaklarından dökülecek sözlere dikkat kesildi. - Oğlum, hayırdır aramadın. Söyle yoksa uzaklara mı çıktı? Olsun evlâdım, nere olsa bir otobüslük yer değil mi? Ben gelirim seninle. Uzun müddet direndi. Söyleyemedi. Benim sevincim, annemin üzüntüsü olabilir. diye düşündü. Kelimeler boğazına düğümlendi. Söylemek için bir hafta bekledi. Bir sabah kahvaltıda: - Çok uzaklarda anne, Atavatan Türkmenistan da, İngilizce öğretmenine ihtiyaç varmış! Sekiz nüfuslu ev ilk defa bu kadar sessizliğe bürünmüştü. Ağızları bir müddet bıçak açmadı. Oysa ne çok hayalleri vardı, annesinin. Ahmet ini evlendirecek, hayatının son demlerinde gelini ve oğluyla beraber yaşayacak, torunlarını kucağına alıp okşayacak, daha neler neler... Bir ânda bütün hayalleri yıkılmıştı. Elindeki bardağı düşürdü. Yutkundu ve eğdi başını. Gözleri nemlendi: - Sen bilirsin oğlum, demek oraların daha çok ihtiyacı var! - Ağlama anam, beni de ağlatacaksın! - Ana yüreği bu; hem ağlarım hem de uğurlarım. Allah yolunu ak etsin! Apar topar üç-beş dünyalığını topladı. Birkaç gün sonra kutlu yolculuk başlayacaktı. İstanbul dan bindiği uçak, beş saat sonra Aşgabat a indi. Orada, onu sıcak esen bir rüzgâr kucakladı. Terlemişti. Uzaklarda irili ufaklı, tek katlı evler ve kahverengiye çalan bir toprak örtünün yanında cılız bir yeşillik gördü. Adana dan pek farkı yok. diye geçti içinden. Sıcak Sevincini ailesiyle paylaşmak için telefona sarıldı. Annesini aramayı düşündü. Sonra vazgeçti. Nasıl söyleyecekti? Ne söyleyecekti? Haydi, hayırlısı! dedi ve çıktı yola

17 Hayatlarının baharında 20 gençle gelmişlerdi, sıcaklığın dereceyi bulduğu çorak topraklara. Aralarında, Nebitdağ a gidecek tek o vardı. toprağa ayak basmadan önce bütün kalbi duygularıyla bir besmele çekerek: Allah ım burası benim hicret beldem, ne olur beni ve bizim gibi düşünenleri mahcup etme! Hayırlı hizmetlere vesile kıl! diyerek, ellerini yüzüne sürdü. Hayatlarının baharında 20 gençle gelmişlerdi, sıcaklığın dereceyi bulduğu çorak topraklara. Aralarında, Nebitdağ a gidecek tek o vardı. Tren mi, otobüs mü? derken, uçakta karar kıldı. Birkaç saatlik uçuştan sonra çalışacağı şehre gelmişti. Yıllara meydan okuyan bir otobüse bindi elindeki adresle. Sıva ve boyaları dökülmüş, pencereleri kırılmış, miadını çoktan doldurmuş bir harabenin önünde indi. Okul değil virane bir yapı vardı karşısında. Sovyetler döneminde Rus okulu olarak faaliyet gösteren eski bir yapı. Bavulunu yere koydu, binayı tepeden tırnağa süzdü. O sırada üstü başı toz içinde kalmış, elinde tornavida olan biri yaklaştı. - Hoş geldiniz! Uzun zamandır sizi bekliyorduk. Kusura bakmayın tamirat devam ediyor, sizi karşılamaya gelemedik. Türkçenin sıcaklığını, bildiği dili konuşan birisiyle karşılaşmanın mutluluğunu yaşadı km ötede. - Hocam, okul burası mı? - Merak etme! Allah ın izniyle yakında tam okul binası kıvamına gelir. - - Hocam isminizi bağışlar mısınız? - Ahmet. - Benim de Ahmet Fazıl. Okul müdürüyüm. Neyse, sen yoldan geldin. Açıkmışsındır. Haydi yukarıya çıkalım. Ekmek, kavun var. Tecen kavunu tatlı ve suludur. Akşam olmuş, hava çoktan kararmıştı. Biraz sonra, müdür beyin gösterdiği odaya çekildi. Yerde eski bir kilim, pencere kenarında vidaları küf tutmuş tahta bir ranza, tavuk tüyünden doldurulmuş kaba bir yastık ve ince bir çarşaf vardı. Köşede duran dolaba eşyalarının birazını yerleştirdi ve yatağa uzanıverdi. Kocaman odada tek başınaydı. Düşüncelere yelken açtı. Seminerde söylenen sözler meşgul etti bir süre zihnini. Seminerin son günlerinde, yanına yaklaşan orta yaşlı seminer sorumlusu: Kardeşim Ahmet, nasip olur da o aziz diyarlara gidersen, Efendimiz Muhammed Mustafa yı (sallallahu aleyhi ve sellem) görürsün inşallah. Oralar bereketli topraklar, evlenir çoluk çocuğa karışırsın. Allah ın izniyle iki dünyanı da âbâd edersin. demişti. Peşpeşe sıralanan bu mânidar cümleler, öylesine söylenmiş olamazdı. Mutlaka söylettirilmişti. Hem söyleyeni de çok iyi tanımıyordu. Söyleyene değil, söyletene bak! demez miydi, her seferinde annesi. Günlerce bu ve buna benzer düşünceler kafasını kurcaladı durdu. Her gece Efendimiz i (sallallahu aleyhi ve sellem) görebilmek için sıraladı hisli dualarını. Tam iki hafta geçti. Bir pazartesi sabaha karşı odası aydınlandı. Anne sıcaklığıyla yüzünü okşayan şuleler, nazlana nazlana kalkmasına sebep oldu. Doğruldu, giyindi. Aynaya baktı. Kendini tanıyamadı. İki haftada, dudakları çatlamış, kalem tutmaya alışkın ellerinde yarıklar oluşmuştu. Tamirat ve tadilatın ne bittiği ne de biteceği vardı. Sıcaklar, sivrisinekler, mânâsız düşünceler, uykusuz geçen geceler, tatsız-tuzsuz yemekler. Neden geldim, ne işim var buralarda? gibi sorular ve nefsinin mırıltıları artınca, annesini ve geride bıraktığı unutulmaz hatıraları düşündü. Annesi, aklından hiç çıkmayan yaşlı annesi geldi gözlerinin önüne. Fakat, bu harabeyi görünce annesini getirmediğine sevindi. İnşallah bir gün annem de gelir. derken, aklına seminer sorumlusunun sözleri takıldı. Karışık duygu ve düşüncelerle girdi, yemekhaneye. Kahvaltı sonrası, müdür beyin yanına çıktı. - Hocam, beş dakika görüşebilir miyiz? - Olur. - Hocam, Bursa da seminerde, Atavatana gider, orada sabırla durursanız Efendimiz in (sallallahu aleyhi ve sellem) takdirine mazhar olursunuz. dediler. Geleli iki hafta oldu. Her gece yalvarıyorum Rabb ime, ama hâlâ Efendimiz i (sallallahu aleyhi ve sellem) göremedim. - İnşallah görürsün. Belki vakt-i merhunu gelmemiştir. Rabb im o söz veren büyüklerin hatırına inşallah Efendimiz i (sallallahu aleyhi ve sellem) görmeyi nasip eder. Sen dualarına ve işlerine devam et. O günün gecesi, karanlık odanın perdesi birden aralandı. Rüyasında, ay yüzlü, ak takkeli, beyazlara bürünmüş zât 20 kadar gence ders verirken, odaya birden İnsanlık Âleminin Güneş i girmiş ve içerisi nurla dolmuştu. O zât, iki âlem Sultanı nı görünce edeple yerinden doğrulmuş, talebeleriyle birlikte tekmil vermişti. O ânda başını kaldırıp, Güneş e doğru bakmış, ışık gözlerini kamaştırınca, derin bir mahcubiyet içerisinde başını öne eğmişti. Sabah olunca odası daha aydınlık, gönlü daha ferah, okulu daha güzeldi. Yapan O ydu. Gönderen O ydu. 16 yılını adadığı bu topraklarda evlenmiş, Rabb i ona dört evlât ve dört odalı bir ev nasip etmişti. Hicretini teşvik eden annesini rahmetli olmadan bir yıl önce yanına getirmiş, Beytullah a birlikte yüz sürmüş ve Mescid-i Nebevî de İki Cihan Güneşi ne (sallallahu aleyhi ve sellem) salâvatlar göndermişlerdi. rcakir@sizinti.com.tr

18 { } Sabr u sebatla muvaffakiyet, farklı görünüşte olsalar da, ikizdirler. Dr. İhsan KÖSE Yuvaları su altında kalan ateş karıncalarının gösterdiği harikulâde davranışlar araştırmacıların dikkatini son zamanlarda daha fazla çekiyor. Çünkü biyomimetik ve biyomühendislik sahasındaki araştırmalar, mükemmel işler sergileyen karıncalardan birçok mühendislik probleminin çözümünde faydalanılabileceğini göstermiştir. Birçok karınca türü gibi ateş karıncaları da yuvalarını yer altına inşa eder. Bu yuvalar, koridor ve odalardan müteşekkil kompleks bir ağ oluşturur. Brezilya daki yağmur ormanlarında, ateş karıncalarının, koloninin bekasını tehlikeye atacak bir hâdise meydana geldiğinde, mükemmel bir organizasyon göstererek hareket ettikleri ve su baskınlarına karşı harikulâde bir şekilde örgütlendikleri müşahede edilmiştir. Ateş karıncaları, sel baskınında yuvayı tek tek terk etmek yerine, ayak bileklerini birbirlerine uygun şekilde bağlayarak merdiven, zincir, duvar ve sal şeklinde yapılar oluştururlar (Resim-1). Bunlar arasında sal, en uzun süre dayanan yapıdır. Karıncalar yaşayabilecekleri

19 Resim 1 Ateş karıncaları, sel baskınında yuvayı tek tek terk etmek yerine, ayak bileklerini birbirlerine uygun şekilde bağlayarak merdiven, zincir, duvar ve sal şeklinde yapılar oluştururlar. yeni yerler keşfedinceye kadar bu sal yapısı sayesinde haftalarca, hatta aylarca su üstünde yüzebilir. Eğer su yüzey gerilimini azaltan bir madde ihtiva etmiyorsa, bir ateş karıncası burada yüzebilir. Karıncanın vücudu sudan daha yoğun olsa da, karınca, su üstünde yürüyebilen bazı böceklerin ve icat edilen bazı biyomimetik robotların yaptığı gibi, yüzey gerilim kuvvetinin yardımıyla yüzebilir. Ancak, yüzey gerilimi zayıf olduğunda, bunun üstesinden gelebilmek için, ateş karıncaları su üstünde yüzebilen bir sal inşa eder. Salın alt tabakasındaki karıncalar, koloninin geri kalan kısmının rahatça yürüyebileceği su geçirmeyen bir taban teşkil eder. Sıkıca ördükleri doku sayesinde, su salın üst kısmına çıkamaz ve taban üzerindeki karıncalar kuru kalır. Böylece sal yüzer. Karıncalar, sel suları çekilinceye veya üzerine çıkabilecekleri bir toprak parçası buluncaya kadar, haftalarca sal pozisyonu nu muhafaza edebilir. Ateş karıncalarının dış iskelet sistemi hidrofobik (suyu sevmeyen) hususiyette yaratılmıştır. Su molekülleri karıncanın vücuduna 90 dereceden biraz büyük bir açıyla temas eder. Dolayısıyla karıncalar bir araya gelerek sal şekli oluşturduklarında hidrofobik hususiyetleri daha da artar ve salın yüzmesi mümkün hâle gelir. Karıncaların su yüzeyinde kalabilmelerini sağlayan diğer bir husus, vücutlarının çeşitli kısımlarına yapışık şekilde meydana gelen hava kabarcıklarıdır (Resim-2). Öyle ki, eğer sal, üstünden bastırılarak suyun içine doğru itilse bile, bu hava kabarcıkları sayesinde suyu dışarıda tutarlar ve sal yüzmeye devam eder (Resim-3). Suyun altındaki bir karınca, vücuduna yapışık veya antenleri civarında biriken ince bir hava kabarcığı sayesinde su yüzeyine doğru yüzebilir. Karıncanın etrafında gözüken ışıltılı tabaka, hava/su ara yüzeyidir. Eğer bu ara yüzey bozulacak veya kırılacak olursa, yüzey gerilim kuvveti ortadan kalkar ve karıncanın hayatı tehlikeye girer. Diğer bir ilginç husus, karıncaların sal oluştururken gösterdikleri kenetlenme mekanizmasıdır. Sal oluşturan bir ateş karıncası kolonisinin sıvı azotla dondurulmasından sonra yapılan taramalı elektron mikroskobu analizinde, karıncaların ayaklarındaki pençeleri kullanarak ve dişleriyle diğer bir karıncanın ayağına sıkıca kenetlenebildiği görülmüştür. Resim 2 Resim-3 Karıncaların su yüzeyinde kalabilmelerini sağlayan diğer bir husus, vücutlarının çeşitli kısımlarına yapışık şekilde meydana gelen hava kabarcıklarıdır. Öyle ki, eğer sal, üstünden bastırılarak suyun içine doğru itilse bile, bu hava kabarcıkları sayesinde suyu dışarıda tutarlar ve sal yüzmeye devam eder

20 Resim-4 Ateş karıncalarının diğer bir harikulâde davranış motifi, yüksek bir yerden inmeleri gerektiğinde ortaya çıkar. Bunu yaparken, iki karınca ayak uçlarından birbirlerine bağlanır. Ateş karıncalarının diğer bir harikulâde davranış motifi, yüksek bir yerden inmeleri gerektiğinde ortaya çıkar (Resim-4). Bunu yaparken, iki karınca ayak uçlarından birbirlerine bağlanır. Fakat daha da enteresanı, bir çaydanlığın içindeki ateş karıncaları fincana dökülürken, viskoz (ağdalı) bir sıvı davranışı gösterir. Ateş karıncaları, gerektiğinde katı hususiyeti gösteren bir madde (sal), gerektiğinde de akışkan özelliği gösteren bir madde (ağdalı bir sıvı) gibi davranarak, koloninin karşılaştığı âcil durumlarda problemin çözümü adına mükemmel bir kolektif davranış sergileyebilmektedir. Aslında günümüze bir izdüşüm yapılacak olursa, felaket asrında (âhirzaman) yaşayan bizlerin de, ateş karıncalarının, koloninin bekası adına gösterdikleri davranışlardan alacağımız dersler vardır. İnsanlar birbirleriyle uyumlu ve kolektif hareket ettiklerinde, çözülmesi zor problemleri daha kolay çözebilir ve gerçekleştirilmesi zor birçok işi daha kolay yapabilir. Cenabı Hak, Kelâm ında mealen: Hepiniz toptan, Allah ın ipine (dinine) sımsıkı sarılın, bölünüp ayrılmayın. Allah ın sizin üzerinizdeki nimetini hatırlayın: Hani siz birbirinize düşman idiniz de Allah kalblerinizi birbirine ısındırmış ve onun lütfu ile kardeş oluvermiştiniz. Siz bir ateş çukurunun tam kenarında iken oraya düşmekten de sizi O kurtarmıştı. Allah size âyetlerini böylece açıklıyor, tâ ki doğru yola eresiniz. (Âl-i İmran, 103) buyurarak, birlikte hareketin hem dünya hem ahiret açısından ne kadar hayatî ve hassas olduğunu ihtar etmektedir. İnanan insanlar, imanı korumanın kor bir ateşi elde tutmak kadar zor olduğu bir dönemde, yardımlaşma ve dayanışmaya her zamankinden daha fazla muhtaçtır. İlâhî Kudret ve ilmin ateş karıncalarına yaptırdığı davranışlar Kur ân ahlâkının kâinat kitabındaki yansımaları olarak dikkate alınmalıdır. ikose@sizinti.com.tr Kaynaklar - Nathan J. Mlot, Craig A. Tovey, David L. Hu, Proceedings of the National Academy of Sciences, 2011; doi: / pnas Teşekkürler - Resim 1-2 ve 3, Nathan J. Mlot, Craig A. Tovey, and David L. Hu çok yazarlı Fire ants self-assemble into waterproof rafts to survive floods isimli makaleden alınmıştır