GÝRÝÞ ' 21" ve 26 30' 00" dýr. Saros Körfezi'nde 80 dip örneði güncel foraminiferleri üzerinde ayrýntýlý bir araþtýrma Meriç

Transkript

1 MTA Dergisi, 136, 63-84, 2008 HARMANTAÞI MEVKÝÝ (SAROS KÖRFEZÝ-KUZEY EGE DENÝZÝ) DENÝZ ÝÇÝ KAYNAKLARI ÇEVRESÝNDEKÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKOD TOPLULUÐUNA BU ALANDAKÝ ÇEVRESEL KOÞULLARIN ETKÝSÝ Engin MERÝÇ*, Niyazi AVÞAR**, Atike NAZÝK**, Cemal TUNOÐLU***, Baki YOKEÞ****, Ýpek F. BARUT*****, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ******, Beril TUÐRUL*******, Muhittin GÖRMÜÞ********, M. Salim ÖNCEL*********, Hacý ORAK**********, Erol KAM*********** ve Feyza DÝNÇER** ÖZ.- Saros Körfezi kuzeyinde yer alan Harmantaþý mevkiinden elde edilen 46 dip sediman örneði foraminifer ve ostrakod içeriði açýsýndan incelenmiþtir. Bölgede foraminiferlerden 68 cins ve 111 bentik foraminifer türü tayin edilmiþtir. Bunlar arasýnda aglutine tipler 12 tür ile, kalker kavkýlý foraminiferler ise 99 tür ile temsil edilmiþtir. Ostrakod grubundan ise 20 cins ve 27 tür belirlenmiþtir. Ayrýca, elde edilen ölçümler sonucunda bölgenin sualtý topoðrafyasý çýkartýlmýþ; derinlik, sýcaklýk, oksijen, ph ve tuzluluk gibi fiziko kimyasal özellikleri ortaya konulmuþtur. Bunlarýn dýþýnda faylara baðlý geliþtiði düþünülen kaynaklarýn çevresindeki bentik foraminiferlerde gözlenen morfolojik deðiþimler ve merkezdeki foraminifer topluluðu ile kaynaktan uzak alanlardaki topluluk arasýnda gözlenen taksonomik farklýlýklar ortaya konulmuþtur. Harmantaþý kaynak ve deniziçi noktalarýndan alýnan sularda aðýr metal ve eser element analizleri yapýlmýþtýr. Su örneklerinin benzer özellikli olmalarý nedeni ile bu alanda antropojenik bir kirliliðin olmadýðý, aðýr metal ve eser elementlerin çevrenin jeolojik özelliklerinden geldiði söylenebilir. Yine su örneklerindeki radyoaktivite deðeri WHO'nun limit deðerleri üzerindedir. Amaç, kaynak çevresinde morfolojik bozukluk gösteren bentik foraminifer kavkýlarýnýn bu özelliðini ortaya koymaktýr. GÝRÝÞ Saros Körfezi'nin kuzeyinde, Mecidiye yerleþim alaný güneybatýsýndaki Harman Tepe güneybatýsýnda, Erikli yerleþim alaný güneydoðusunda, Askeri Kamp'ýn karþýsýnda, kýyýdan yaklaþýk m uzaklýkta, deniz seviyesinin m altýnda, yöre balýkçýlarý tarafýndan "Harmantaþý" olarak isimlendirilen bir sualtý yükseltisi bulunmaktadýr (Þekil 1 ve 2). Mevkinin yaklaþýk koordinatlarý 40 35' 21" ve 26 30' 00" dýr. Saros Körfezi'nde 80 dip örneði güncel foraminiferleri üzerinde ayrýntýlý bir araþtýrma Meriç ve diðerleri (2004a) tarafýndan yapýlmýþtýr. Karstik kireçtaþlarýndan çýkan ve C sýcaklýktaki kaynak/kaynaklar çevresindeki foraminifer yaþamýnýn merkezde ve merkezden çevreye doðru hem anormal fertlerin varlýðý hem de cins ve türlerin merkezden itibaren daðýlýmýnda nasýl bir deðiþim gözlendiði ve Saros Körfezi bentik foraminifer topluluðu ile benzerlik ve farklýlýðýnýn belirlenmesi amaçlanmýþdýr. Özellikle kaynak noktalarýnda ve kaynaklara yakýn alanlarda gözlenen bazý Textularia bocki Höglund, Adelosina duthiersi Schlumberger, Spiroloculina ornata d'orbigny, Rosalina bradyi * Moda Hüseyin Bey Sokak No: 15/4, Kadýköy- Ýstanbul barutif@istanbul.edu.tr ** Çukurova Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlýk Fakültesi, Jeoloji Mühendisliði Bölümü, Balcalý, Adana *** Hacettepe Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliði Bölümü, Beytepe, Ankara **** HaliçÜniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü, Fýndýkzade, Ýstanbul ***** Ýstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Ýþletmeciliði Enstitüsü, Vefa, Ýstanbul ****** Mersin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliði Bölümü, Çiftlikköy, Mersin ******* Ýstanbul Teknik Üniversitesi, Enerji Enstitüsü, Maslak, Ýstanbul ******** Süleyman Demirel Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlýk Fakültesi, Jeoloji Mühendisliði Bölümü, Çünür, Isparta ********* Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliði Bölümü, Gebze, Kocaeli ********** Ýstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Bölümü, Avcýlar, Ýstanbul *********** Çekmece Nükleer Araþtýrma ve Eðitim Merkezi (ÇNAEM), P. K. 1, Atatürk Hava Limaný, Ýstanbul

2 64 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER Þekil 1- Harmantaþý mevkii bulduru haritasý. Cushman, R. globularis d'orbigny, R. floridensis (Cushman), Lobatula lobatula (Walker ve Jacob), Elphidium cf. depressulum (Cushman) ve E. macellum (Fichtel ve Moll) bireyleri kavkýlarýnda, loca/localarýn geliþmesinde anormallikler dikkat çekmiþtir (Levha 1 ve Þekil 1-14 ve Levha 2, Þekil 1-12). MALZEME VE YÖNTEM Daha önce elde edilen bilgilerin ýþýðýnda, 4 ve 5 Aðustos 2001 tarihlerinde BÜSAS (Boðaziçi Üniversitesi Su Altý Sporlarý) elemanlarýnýn katýlýmý ile Harmantaþý mevkiinde yapýlan dalýþlar sonucunda merkezdeki su kaynaklarý çevresinden itibaren birbirine dik 4 doðrultuda 5.00,

3 SAROZ KÖRFEZÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKODLARI 65 Þekil 2- Harmantaþý deniz içi yükselimindeki ana kaynaðýn yer aldýðý karstik boþluk , 15.00, 20.00, 25.00, 30.00, 35.00, 40.00, 45.00, 50.00, 60.00, 70.00, 80.00, ve metrelerden çökel ve su örnekleri alýnmýþtýr (Þekil 3). Harmantaþý mevkii'nden alýnan derinlik ölçülerine göre bölgenin sualtý topoðrafyasý çýkartýlmýþtýr (Þekil 4 a ve b). Ayrýca, örnekleme noktalarýndaki derinlik ve deniz suyu sýcaklýðý (Þekil 5 a ve b) dalýþlar sýrasýnda ölçülmüþ, deniz suyunun oksijen ve ph deðerleri ise karada belirlenmiþtir. Tuzluluk ölçümleri ile ilgili çalýþmalar Ýstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Bölümü'nde gerçekleþtirilmiþtir (Þekil 6 a ve b). Deniz suyundaki klörürün çok büyük bölümü NaCl, az kýsmý ise MgCl2 þeklindedir. Dolayýsýyla klorürün tamamýnýn NaCl den geldiði kabul edilmiþ ve deniz suyundaki tuz miktarý çok yüksek olduðu için klorür tayini yapýlarak tuzluluk oraný belirlemiþtir. Su altý topoðrafyasýnýn imkân vermediði bazý hatlarda, zeminin kayalýk olmasý ve bu noktalarda çökelmenin geliþmemesi nedeniyle örnekleme istenilen düzende yapýlamamýþtýr. Bu gibi durumlar ile karþýlaþýlacaðý düþünüldüðünden kýyaslama amaçlý olarak 4 hat seçilmiþtir. Araþtýrma; merkezden 2, Hat-I'den 12, Hat-II'den 14, Hat-III'ten 8 ve Hat-IV'ten 10 olmak üzere toplam 46 örnek üzerinde yürütülmüþtür. Her noktadan 5 gr kurutulmuþ örnek alýnýp, bunlar % 17'lik H2O2 içinde 24 saat bekletilerek mm lik elekte tazyikli su altýnda yýkanýp kurutulduktan sonra 2.00, 1.00, 0.500, ve mm lik eleklerde elenip, binoküler mikroskop altýnda incelenerek çökellerin bentik foraminifer ve ostrakod içeriði incelenmiþtir.

4 66 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER Þekil 3- Örnekleme noktalarýnýn hatlara göre derinlikleri (-m). Þekil 4a-Örnekleme noktalarýnýn derinlik daðýlýmý (-m). Þekil 4b-Örnekleme noktalarýnýn derinlik daðýlýmý (-m).

5 SAROZ KÖRFEZÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKODLARI 67 Þekil 5a-Örnekleme noktalarýnýn sýcaklýk daðýlýmý (T C). Þekil 5b-Örnekleme noktalarýnýn sýcaklýk daðýlýmý (T C). Þekil 6a-Örnekleme noktalarýnýn tuzluluk daðýlýmý (%o S). Þekil 6b-Örnekleme noktalarýnýn tuzluluk daðýlýmý (%o S). BENTÝK FORAMÝNÝFER ÝÇERÝÐÝ Bölgeden derlenen toplam 46 örnekte foraminiferlerden 37 familya, 31 alt familya, 63 cinse ait Lagenammina fusiformis (Williamson), Hyperammina friabilis Haake, Ammodiscus planorbis Höglund, Reophax scorpiurus Montfort, Ammoscalaria pseudospiralis (Williamson), Spiroplectammina sagittula (d'orbigny), Eggerelloides scabrus (Williamson), Textularia bocki Höglund, T. truncata Höglund, Connemarella rudis (Wright), Spirillina vivipara Ehrenberg, Vertebralina striata d'orbigny, Nubecularia lucifuga Defrance, Adelosina cliarensis (Heron-Allen ve Earland), A. duthiersi Schlumberger, A. elegans (Williamson), A. mediterranensis (le Calvez J. ve Y.), A. partschi (d'orbigny), A. pulchella d'orbigny, Spiroloculina angulosa Terquem, S. depressa d'orbigny, S. dilatata d'orbigny, S. excavata d'orbigny, S. ornata d'orbigny, S. tenuiseptata Brady, Siphonaperta aspera (d'orbigny), S. irregularis (d'orbigny), Cycloforina contorta (d'orbigny), C. villafranca (le Calvez, J. ve Y.), Lachlanella bicornis (Walker ve Jacob), L. undulata (d'orbigny), L. variolata (d'orbigny), Massilina gualtieriana (d'orbigny), M. secans (d'orbigny), Quinqueloculina berthelotiana d'orbigny, Q. bidentata d'orbigny, Q. disparilis d'orbigny, Q. jugosa Cushman, Q. laevigata d'orbigny, Q. lamarckiana d'orbigny, Q. limbata d'orbigny, Q. seminula (Linné), Miliolinella elongata Kruit, M. semicostata (Wiesner), M. subrotunda (Montagu), M. webbiana (d'orbigny), Pseudotriloculina laevigata (d'orbigny), P. oblonga (Montagu), P. rotunda (d'orbigny), P. sidebottomi (Martinotti), Triloculina bermudezi Acosta, T. marioni Schlumberger, T. plicata Terquem, T. schreiberiana d'orbigny, T. tricarinata d'orbigny, Sig-

6 68 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER moilinita costata (Schlumberger), Articulina carinata Wiesner, Lenticulina cultrata (Montfort), Lagena striata d'orbigny, Polymorphina sp. 1, Polymorphina sp. 3, Fissurina sidebottomi Buchner, Brizalina spathulata (Williamson), B. striatula (Cushman), Cassidulina carinata Silvestri, Globocassidulina subglobosa (Brady), Rectuvigerina phlegeri Le Calvez, Bulimina elongata d'orbigny, B. marginata d'orbigny, Reussella spinulosa (Reuss), Valvuelinella bradyana (Fornasini), Eponides concameratus (Williamson), Stomatorbina concentrica (Parker ve Jones), Neoeponides bradyi Le Calvez, Gavelinopsis praegeri (Heron-Allen ve Earland), Neoconorbina terquemi (Rzehak), Rosalina bradyi Cushman, R. floridensis (Cushman), R. globularis d'orbigny, R. obtusa d'orbigny, Pararosalina dimorphiformis McCulloch, Conorbella imperatoria (d'orbigny), Planoglabratella opercularis (d'orbigny), Siphonina reticulata (Czjzek), Discorbinella bertheloti (d'orbigny), Cibicides advenum (d'orbigny), Lobatula lobatula (Walker ve Jacob), Cyclocibicides vermiculatus (d'orbigny), Planorbulina mediterranensis d'orbigny, Cibicidella variabilis (d'orbigny), Acervulina inhaerens Schultze, Planogypsina acervalis (Brady), P. squamiformis (Chapman), Sphaerogypsina globula (Reuss), Asterigerinata adriatica Haake, A. mamilla (Williamson), Nonion depressulum (Walker ve Jacob), Astrononion stelligerum (d'orbigny), Melonis pompilioides (Fichtel ve Moll), Pararotalia spinigera (Le Calvez), Ammonia compacta Hofker, A. parkinsoniana (d'orbigny), A. tepida Cushman, Challengerella bradyi Billman, Hottinger ve Oesterle, Cribroelphidium poeyanum (d'orbigny), Porosononion subgranosum (Egger), Elphidium aculeatum (d'orbigny), E. advenum (Cushman), E. complanatum (d'orbigny), E. crispum (Linné), E. depressulum Cushman, E. macellum (Fichtel ve Moll), E. pulvereum Todd gibi 111 tür tanýmlanmýþtýr (Çizelge 1 a, b ve c; Levha 3, Þekil 1-11; Levha 4, Þekil 1-14; Levha 5, Þekil 1-13). Aglutine foraminiferler 10 familyaya ait 12 türü içerir, Lagenammina fusiformis (Williamson), Reophax scorpiurus Montfort, Spiroplectammina sagittula (d'orbigny), Eggerelloides scabrus (Williamson) ve Textularia bocki Höglund örnek olarak gösterilebilir. Kalkerli foraminiferler ise 21 familyaya ait 99 tür ile temsil edilmiþtir. Gözlenmiþ olan dominant tipler: Spiroplectammina sagittula (d'orbigny), Textularia bocki Höglund, Adelosina cliarensis (Heron-Allen ve Earland), A. mediterranensis (le Calvez J. ve Y.), Spiroloculina angulosa Terquem, Siphonaperta aspera (d'orbigny), Cycloforina contorta (d'orbigny), Quinqueloculina berthelotiana d'orbigny, Q. bidentata d'orbigny, Q. lamarckiana d'orbigny, Q. seminula (Linné), Miliolinella subrotunda (Montagu), Triloculina marioni Schlumberger, Sigmoilinita costata (Schlumberger), Neoconorbina terquemi (Rzehak), Rosalina bradyi Cushman, R. floridensis (Cushman), R. globularis d'orbigny, Lobatula lobatula (Walker ve Jacob), Planorbulina mediterranensis d'orbigny, Asterigerinata mamilla (Williamson), Ammonia compacta Hofker, A. parkinsoniana (d'orbigny), Elphidium aculeatum (d'orbigny), E. advenum (Cushman), E. crispum (Linné), E. depressulum Cushman'dur. Kavkýlarda gözlenen anormal geliþim açýsýndan Textularia bocki Höglund, Adelosina duthiersi Schlumberger, Spiroloculina ornata d'orbigny, (Levha 1, Þekil 1-3) Elphidium cf. depressulum (Cushman) ve E. macellum (Fichtel ve Moll) (Levha 2, Þekil 11-12) bireyleri az sayýda, buna karþýn Rosalina bradyi Cushman, R. globularis d'orbigny, R. floridensis (Cushman), Lobatula lobatula (Walker ve Jacob) bireyleri ise çok sayýda anormal fertleri içermektedir. Özellikle Rosalina bradyi Cushman, R. globularis d'orbigny, R. floridensis (Cushman), Lobatula lobatula (Walker ve Jacob) bireylerinde son loca/localardaki morfolofik anormallikler dikkat çekicidir (Levha 1, Þekil 4-14; Levha 2, Þekil 1-10). Foraminifer cins ve türlerinin belirlenmesinde Loeblich ve Tappan, 1987; Meriç ve Sakýnç, 1990; Cimerman ve Langer, 1991; Hottinger ve diðerleri, 1993; Sgarrella ve Moncharmont-Zei, 1993; Loeblich ve Tappan, 1994; Avþar ve Meriç,

7 Çizelge 1- Foraminifer cins ve türlerinin hat ile istasyonlara göre daðýlýmý (Meriç ve diðerleri, 2002c den alýnmýþtýr. SAROZ KÖRFEZÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKODLARI 69

8 70 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER Çizelge 1- devamý

9 Çizelge 1- devamý SAROZ KÖRFEZÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKODLARI 71

10 72 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER 1996, 2001 a ve b; Avþar, 1997, 2002; Meriç ve Avþar, 1997, 2001; Hatta ve Ujiie, 1992; Yassini ve Jones, 1995; Avþar ve Ergin, 2001; Meriç ve diðerleri, 1995, 1996 a ve b, 1998 a ve b; 2000 a, b ve c, 2001 a ve b; Hayward ve diðerleri, 1999; Avþar ve diðerleri, 2001; Meriç ve diðerleri, 2002 a, b ve c, 2003 a, b ve c, 2004 a, b, c ve d, 2005 gibi çalýþmalardan yararlanýlmýþtýr. OSTRAKOD ÝÇERÝÐÝ Ýncelenen örnekler foraminifer faunasýna nazaran zengin denilebilecek bir ostrakod topluluðuna sahip deðilidir. Neonesidea mediterranea (G. W. Müller), Bairdia conformis (Terquem), B. longevaginata G. W. Müller, Bairdia sp., Aurila convexa (Baird), A. prasina Barbeito-Gonzalez, A. speyeri (Brady), Aurila sp., Hemicytheria sp., Tenodocythere prava (Baird), Buntonia giesbrechti (G. W. Müller), Buntonia sp., Carinocythereis carinata (Roemer), Acanthocythereis hystrix (Reuss), Bosquetina dentata (G. W. Müller), Costa batei (Brady), C. tricostata (Reuss), Callistocythere adriatica Masoli, C. litorallis (G. W. Müller), Urocythereis favosa (Roemer), Paracyteridea depressa G. W. Müller, Semicytherura paradoxa (G. W. Müller), Semicytherura sp., Loxoconcha agilis Ruggieri, L. bairdi G. W. Müller, L. obliquata (Seguenza), L. rhomboidea (Fischer), L. tumida Brady, Pontocythere sp., Pontocypris acuminata (G. W. Müller), Propontocypris prifera (G. W. Müller), Xestoleberis communis (G. W. Müller), X. dispar G. W. Müller, Xestoleberis sp. ve Uroleberis sp. gibi 20 cins ve 27 tür belirlenmiþtir (Çizelge 2). Deðinilen cins ve türlerin adlandýrýlmasýnda Van Morkhoven, 1963; Sissingh, 1972; Hartman ve Puri, 1974; Breman, 1975; Yassini, 1979; Bonaduce ve diðerleri, 1979; Guillaume ve diðerleri, 1985; Oertli, 1985; Nazik, 1994 ve 2001; Þafak, 1999; Tunoðlu, 1999 ve 2002 gibi araþtýrmacýlarýn çalýþmalarýndan yararlanýlmýþtýr. DENÝZ ÝÇÝ MÝNERALLÝ SULARI ÝLE DENÝZ SUYU ÖRNEKLERÝNÝN KÝMYASAL DEÐERLENDÝRMESÝ Harmantaþý kaynak ve deniz içinde Hat 2 de ve m noktalarýndan alýnan sularda As, Cd, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb ve Zn analizleri yapýlmýþtýr. Çizelge 3 de görüldüðü gibi element azalýþ ve artýþlarý gösteriyor ki örneklerin benzer özellikli sulardan oluþtuðunu göstermektedir. Cr en yüksek, Cd en düþük deðerlerdedir. Sularýn genel özellikleri Cd<Hg<Zn<Ni<Pb dir. Zn deðeri Harmantaþý Hat 2 (50.00 m) de en yüksekdir. As- Cu iliþkisinde birbiri için kýlavuz olan bu elementlerin termal kaynaklardan beslendiði literatürde de yer almaktadýr (Hem, 1965) (Þekil 7 ve 8). Þekil 7- Harmantaþý kaynak ve Hat 2 den alýnan su örneklerindeki aðýr metal ve eser element daðýlýmý. Þekil 8- Aðýr metal ve eser elementlerin Harmantaþý kaynak ve Hat 2 den alýnan su örneklerindeki daðýlýmý.

11 Çizelge 2- Ostrakod cins ve türlerinin hat ile istasyonlara göre daðýlýmý. SAROZ KÖRFEZÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKODLARI 73

12 74 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER Çizelge 2- devamý

13 SAROZ KÖRFEZÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKODLARI 75 SEDÝMENT ÖRNEKLERÝNÝN ORGANÝK KARBON, TOPLAM KARBONAT VE AÐIR METAL ANALÝZLERÝ Saros Körfezi kuzeyi Harmantaþý mevkii denizaltý yükseltisinden alýnan 42 adet yüzey sediment örneðinde organik karbon (Gaudette ve diðerleri, 1974), toplam organik karbon (Martin, 1972) ve aðýr metal (Fe, Mn, Zn, Ni, Cu) (Loring ve Rantala, 1988; 1992) analizleri yapýlmýþtýr. 4 hat boyunca alýnan yüzey çökel örneklerinde organik karbon miktarlarý %2,01 ile %0,52 arasýnda deðiþmekte olup ortalamasý %0,94 tür. Yer altý suyu çýkýþýnýn olduðu yerlerde organik karbon düþük seviyelerde olmasýna raðmen hemen yakýnýndaki istasyonlarda yüksek olabilmektedir. Organik karbon ortalamasý %o 94 olup organik yükün burada birikmediðini göstermektedir. Ancak, istasyonlar arasýndaki farklýlaþma, noktasal artýþlar dikkate alýndýðýnda CaCO3 artýþýnýn olduðu yerlerde organik karbon içeriði düþmektedir. CaCO3 ýn maksimum olduðu yerler ise yüksek oranda kum boyutlu kavký ve kavký parçalarýndan kaynaklanmaktadýr. Çamur tane boyu malzemede ise CaCO3 içeriði minimumdur. Bu durum, organik karbonun %o 5 gibi düþük konsantrasyonunu açýklamaktadýr. CaCO3 ölçüm aralýðý % 6-% 82, ortalamasý ise %44 tür. Kum tane boyutlu malzemenin yüksek oranda kavkýlardan oluþtuðu ve tepenin de karbonat kökenli olduðu dikkate alýndýðýnda bu yüksek karbonat sonucu olaðandýr. 42 yüzey çökel örneðinde yapýlan aðýr metal analizlerinin ortalama, minimum ve maksimum sonuçlarý çizelge 4'te yer almaktadýr. Ayrýca, çalýþýlan örneklerde bulunan metal konsantrasyonlarý bölgede yapýlan diðer çalýþmalar ve ortalama þeyl, ortalama kireçtaþý, ortalama kumtaþý ve magmatik kayaç metal konsantrasyonlarý ile karþýlaþtýrýlmýþtýr (Çizelge 4). Metal konsantrasyonlarý ortalama þeyl konsantrasyonun altýndadýr. Herhangi bir metal zenginleþmesi yoktur. Sýð deniz çökellerindeki konsantrasyon aralýðýndadýr. Sarý ve Çaðatay (2001) çalýþmasýnýn yüzey sediment örneklerinin aðýr metal içeriði bu çalýþmayý desteklemektedir. Sedimentler yüksek oranda kavký içermesine raðmen litolojik kýrýntýya da sahiptir ve bu nedenle konsantrasyonlar belirli bir kayaç grubunu temsil etmemektedir. Ölçülen 5 aðýr metalin genel daðýlýmý birbirini desteklemekte olup, çalýþýlan 42 örnekte belirli istasyonlarda metal artýþý bulunmaktadýr. Her metal kendi içinde deðerlendirildiðinde ise noktasal farklýlýklar belirgindir. Harmantaþý denizaltý yükseltisinin KB bölümü metal içeriði KD'ya nazaran daha fazladýr. Denizaltý yükseltisi morfolojisinin farklýlýðý, çökelin bir bölümde birikiminin engellenmesi, kavkýlý canlýlarýn belirli noktalarda yoðun olarak bulunmasý inorganik çökel birikimini sýnýrlamaktadýr. DENÝZ ÝÇÝ MÝNERALLÝ SU ÖRNEKLERÝNÝN RADYOAKTÝVÝTE SEVÝYELERÝNÝN DEÐERLENDÝRÝLMESÝ Doðada mevcut radyoaktivite seviyelerinin incelenmesi, çevre ve durum deðerlendirmesi konusunda fayda saðlamaktadýr (Þahin, 2000, Tuðrul ve diðerleri 2001, Meriç ve diðerleri 2003 a). Ayrýca, sularda ve deniz suyunda da radyoaktivite içeriði önemlidir (Tuncer, 1991, Tuncer ve Tuðrul, 1992, Er ve Tuðrul,1995). Harmantaþý mevkiinden alýnmýþ olan su numuneleri üzerinde radyoaktivite seviyesine iliþkin incelemede numune sayýsý 4 adet olup, bunlarýn toplam alfa ve beta sayýmlarý Çekmece Nükleer Araþtýrma ve Eðitim Merkezi'nde yapýlmýþtýr. Elde edilen sayým sonuçlarý çizelge 5 de verilmektedir. Bu çizelgeden hareketle deniz suyu numunelerinin toplam alfa ve toplam beta sayým sonuçlarý þekil 9'da görülmektedir. Bu þekil incelendiðinde sayým deðeri olarak toplam beta radyoaktivite seviyelerinin toplam alfa radyoaktivite seviyelerinden daha fazla olduðu görülmektedir. Yeryüzünde bulunan önemli doðal radyoaktif elementler arasýnda, özellikle; U-238, Th-232 ve K-40 sayýlabilir. Bu elementlerden U-238 ve Th-

14 76 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER Çizelge 3- Saros Körfezi Harmantaþý kaynaklarý aðýr metal ve eser element analiz sonuclarý. Çizelge 4- Çalýþýlan yüzey sediment örneklerinin aðýr metal aralýklarý, ortalamasý, önceki çalýþmalarla ve kayaçlarýn ortalama aðýr metal konsantrasyonlarý ile karþýlaþtýrýlmasý.

15 SAROZ KÖRFEZÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKODLARI 77 Çizelge 5- Kaynak ve deniz suyu örneklerinin toplam alfa ve toplam beta sayým sonuçlarý. a Maximum contaminant seviyesi. b San Francisco Körfezi Regional Su Kalitesi Kontrol Masasý. * USEPA, alfa aktif elementler, K-40 ise, esas itibariyle beta aktif bir elementtir (Weber ve diðerleri 1999, Þahin, 2000). Yapýlan çalýþmalarla U, Th ve K daðýlýmý için yer kabuðunun alt, orta ve üst tabakalarýnda U, K oranlarý incelenmiþtir. Uranyum ve toryumun esas itibariyle magmatik yapýlarda nispeten yüksek olduðu ve yeryüzünde, meydana gelen magmatik hareketler neticesinde oluþan volkanik faaliyetlerle alt tabakadaki uranyum ve toryumun üst seviyelere taþýndýðý tespit edilmiþtir. Buna karþýn, potasyumun ise her üç tabakada da geniþ ve benzer bir deðiþim aralýðý olduðunun görüldüðü belirtilmektedir (Willey, 1970, Þahin, 2000). Çalýþmamýzda elde edilen bulgulara göre, yer kabuðu ile temasta olan deniz suyunda da toplam beta sayýmlarýnýn, toplam alfa sayýmlarýndan fazla olmasý doðaldýr. Bir baþka deyiþle, bu hususun, beklenti doðrultusunda olduðu söylenebilir. Ayrýca, yöresel deðerlendirmeleri kendi içinde irdeleyebilmek için toplam sayým deðerlerinin baðýl olarak incelenmesi de yapýlmýþtýr. Bu amaçla, toplam alfa ve toplam beta sayýmlarý için en düþük deðere sahip bölgelerin referans alýnmasý benimsenmiþtir. Çalýþýlan dört örnekten en düþük toplam alfa ve toplam beta sayýmýna sahip olan deðer 1 no.lu örneðe aittir. Bu nedenle "Harmantaþý ana kaynak" referans alýnmýþtýr. Ayrýca, referans alýnan noktanýn kaynak bölgesi olmasý, mukayeseli deðerlendirmenin rasyonelliði açýsýndan da önem taþýmaktadýr. Elde edilen baðýl deðerler çizelge 6'da görülmektedir. Mukayeseli deðerlendirme açýsýndan toplam baðýl alfa ve toplam baðýl beta sayým sonuçlarý þekil 10 da birlikte çizilmiþtir. Buna göre baðýl deðerlendirme olarak da toplam alfa radyoaktivite seviyeleri ile toplam baðýl beta radyoaktivite seviyelerinin deðiþiminin paralellik gösterdiði gözlenmektedir. 1 ve 3 no.lu örnekler ile 2 ve 4 no.lu örnek noktalarý birbirine yakýn karakter sunmaktadýr. Ancak, 2 ve 4 no.lu örneklerin referans noktasýna göre misli

16 78 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER Çizelge 6- Kaynak ve deniz suyu örneklerinin Toplam Baðýl Alfa ve Toplam Baðýl Beta Sonuçlarý. Þekil 9- Örneklerin toplam alfa ve toplam beta sayýmý sonuçlarýnýn karþýlaþtýrmasý. Þekil 10-Örneklerin toplam baðýl alfa ve toplam baðýl beta sonuçlarýnýn karþýlaþtýrmasý. mertebesinde fark göstermesi ilginç olarak nitelenebilir. 4 no.lu örneðin ana kaynaða göre daha derin özellikli olduðu düþünülmektedir. TARTIÞMA VE SONUÇLAR Harmantaþý çevresinde yapýlan çalýþmalar sonunda bölgede doðu-batý gidiþli fay/faylara baðlý olarak var olan kaynak/kaynaklarýn yakýn çevresindeki foraminifer topluluðu ile kaynaktan uzak alanlardaki topluluk arasýnda cins ve tür çeþitliliði açýsýndan bir farklýlýk gözlenmiþtir (Çizelge 1 a, b ve c). Kaynak merkezinde tür çeþitliliðinin fazlalýðýna karþýn, merkez yakýn çevresinde bu deðerler bir deðiþim sunmakta; kaynaktan uzaklaþtýkça ve özellikle merkezden m uzaktaki alanlarda kýsmý bir artýþ gözlenmektedir. Kenar alanlardan elde edilen örneklerde genelde zengin bir foraminifer topluluðunun bulunuþu, kaynak suyunun kimyasal bileþiminin bazý cins ve türleri etkilediðini ortaya koymaktadýr. Kaynak merkezi ve yakýn çevresinde kalker kavkýlý haurenid tiplerin bol olarak gözlenmesine karþýn, çevre alanda aglutinant kavkýlý textularid formlar baskýn özelliðini taþýmaktadýr. Foraminifer topluluðu genel anlamda incelendiðinde Saros Körfezi'nde gözlendiði gibi (Meriç ve diðerleri, 2004 b) Akdeniz faunasý etkindir.

17 SAROZ KÖRFEZÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKODLARI 79 Bunun dýþýnda kaynak/kaynaklar merkezi ve yakýn çevresinde morfolojik bozukluk sunan tür ve birey sayýsýnýn fazlalýðý, mevsimlere ve hatta aylara baðlý olarak kaynak/kaynaklardan çýkan tatlý su deðiþimi nedeniyle deniz suyu tuzluluðunun kýsa süreli aralýklarla deðiþim sunmasý bu gibi morfolojik bozukluklara neden olabilir (Nigam ve diðerleri, 2006). Araþtýrma sýrasýnda yapýlan tüm ölçümler 4 ve 5 Aðustos 2001 tarihinde yapýlmýþtýr. Buna karþýn tuzluluk deðiþimi nedeniyle geliþen morfolojik bozukluklarý kanýtlamak amacýyla bentik foraminiferler üzerinde Hindistan'da yapýlan laboratuvar araþtýrmalarý ise yakýn bir zamanda gerçekleþtirilmiþtir (Nigam ve diðerleri, 2006). Yine, karstik özellik taþýyan bu kaynak/ kaynaklar sularýnýn CaCO3 bakýmýndan zengin olmasý nedeniyle gerek kaynak çevresi ve gerekse yakýn alanlardaki kalker kavkýlý foraminiferlerin bol miktarda gözlenmesi normal karþýlanmalýdýr. Örneklerin ostrakod içeriði dikkate alýndýðýnda foraminifer cins ve türlerinin azaldýðý noktalarda ostrakod cins ve türlerinin arttýðý; foraminifer cins ve türlerinin çoðaldýðý noktalarda ise ostrakod cins ve türlerinin azaldýðý gözlenmektedir (Þekil 11, 12, 13, 14). Ayrýca foraminifer kavkýlarýnda olduðu gibi ostrakod kavkýlarýnda herhangi bir morfolojik anomalilere rastlanýlmamýþtýr. Dolayýsý ile bu çalýþmada kaynak/kaynaklarýn oluþturduðu ani sýcaklýk ve tuzluluk deðiþimlerinden sadece foraminifer topluluklarýnýn etkilendiði sonucu ortaya çýkmýþtýr. Kaynak ve çevresindeki su örnekleme noktalarýnda Cr en yüksek, Cd en düþük deðerlerdedir. Zn deðeri Harmantaþý Hat 2 (50.00 m) de en yüksek olup, As-Cu iliþkisinde birbiri için kýlavuz özelliði taþýyan bu elementlerin termal kaynaklardan beslendiði bilinmektedir Sediment örneklerindeki metal konsantrasyonlarý sýð deniz çökellerindeki konsantrasyon aralýðýndadýr. Herhangi bir metal zenginleþmesi sözkonusu deðildir. Þekil 11- Hat 1'deki örnekleme noktalarýnda foraminifer ile ostrakod cins ve türlerinin daðýlýmý. Þekil 13-Hat 3'deki örnekleme noktalarýnda foraminifer ile ostrakod cins ve türlerinin daðýlýmý. Þekil 12-Hat 2'deki örnekleme noktalarýnda foraminidaðýlýmý. Þekil 14-Hat 4'deki örnekleme noktalarýnda foraminifer ile ostrakod cins ve türlerinin daðýlýmý.

18 80 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER Sularýn radyoaktivite özellikleri incelendiðinde, 1 ve 3 no.lu örnekler ile 2 ve 4 no.lu örnek noktalarý birbirine yakýn karakter sunmaktadýr. Ancak, 2 ve 4 no.lu örneklerin referans noktasýna göre daha yüksek deðer göstermesi ilginç olarak nitelenebilir. Buna göre 4 no.lu örneðin ana kaynaða göre daha derin özellikli olduðu düþünülmektedir. Kuzey Ege Denizi'nde daha önce yapýlmýþ olan muhtelif çalýþmalarda; Gökçeada çevresinde 58 cins ve 104 tür (Meriç ve diðerleri, 2001 a), Bozcaada çevresinde 26 cins ve 58 tür (Meriç ve diðerleri, 2002a), Gökçeada-Bozcaada-Çanakkale arasý alanda 84 cins ve 160 tür (Avþar, 2002) ile Saros Körfezi'nde 95 cins ve 163 türün varlýðýna karþýn (Meriç ve diðerleri, 2002b) Harmantaþý yakýn çevresinde 60 cins ve 102 tür (Meriç ve diðerleri, 2002c) saptanmýþtýr. Bu durum Ege Denizi'nin belirli noktalarýnda gözlenmiþ olan peneroplid'lere ait bazý cins ve türlerin kaynak çevresindeki ekolojik koþullar nedeni ile bu alana uyum saðlayamadýklarýný kanýtlamaktadýr. Keza, Gökçeada (Meriç ve diðerleri, 2001 a), Bozcaada (Meriç ve diðerleri, 2002a), Çeþme (Avþar ve Meriç, 2001) ve Midilli Adasý çevresindeki (Meriç ve diðerleri, 2002 b) küçük alanlarda Akdeniz'e özgü peneroplid cins ve türlerinin bol olarak gözlenmesi, bu noktalarda farklý sýcaklýk ve kimyasal bileþimdeki deniz dibi kaynaklarýn varlýðýný ortaya koymaktadýr. Çünkü, Ege Denizi' ndeki bazý alanlarda termal kaynaklarýn varlýðý bilinen bir gerçektir (Baþkan ve Canik, 1983; Thiermann ve diðerleri, 1997; Varnavas ve diðerleri, 1999; Avþar ve Meriç, 2001 a; Meriç ve diðerleri, 2002 a, b ve d). KATKI BELÝRTME Yazarlar, örneklerin alýnmasýndaki katkýlarý nedeni ile Hakan Çopur, Mete Mordað, Ceyhun Burak Akgül, Fulden Topaloðlu, Tuna Dülger, Togay Öztaþkýn, Evren Kutlu, Can Özgen, Sinan Nasýrlý, Engin Akça, Mehmet Hacýömeroðlu ve Can Karahasan (BÜSAS)'a teþekkürü bir borç bilirler. Yine, SEM fotoðraflarýnýn çekilmesi ile ilgili olarak Turgay Gönül (Arçelik A. Þ. Araþtýrma ve Teknoloji Geliþtirme Merkezi-Jeol JSM 6400) ve Mehmet Ali Demirkaya (Türkiye Þiþe Cam Fabrikalarý Cam Araþtýrma Merkezi-Jeol JSM 6360LV)'ya ve olumlu katkýlarý nedeni ile Prof. Dr. Demir Altýner'e ayrýca teþekkür ederler. DEÐÝNÝLEN BELGELER Yayýna verildiði tarih, 19 Þubat, 2007 Avþar, N., 1997, Doðu Akdeniz kýyý bölgesi bentik foraminiferleri. Ç. Ü. Yerbilimleri, 31, 67-81, Adana., 2002, Gökçeada, Bozcaada ve Çanakkale üçgeni kýta sahanlýðý (KD Ege Denizi) bentik foraminifer daðýlýmý ve taksonomisi. H. Ü. Yerbilimleri, 26, 53-75, Ankara. ve Meriç, E., 1996, Ýskenderun Körfezi'nde bentik foraminifer daðýlýmý. Sualtý Bilim ve teknolojisi Toplantýsý (SBT) Bildiriler Kitabý, , Ýstanbul. Avþar, N. ve Ergin, M., 2001, Spatial distribution of Holocene benthic foraminifera, Northern Aegean Sea. International Geology Review, 43, ve Meriç, E, 2001 a, Çeþme-Ilýca Koyu (Ýzmir) termal bölgesi güncel bentik foraminiferlerinin sistematik daðýlýmý. H. Ü. Yerbilimleri, 24, 13-22, Ankara. ve, 2001 b, Türkiye'nin güncel bentik foraminiferleri-1. (Kuzeydoðu Akdeniz-Kuzey Ege Denizi-Çanakkale Boðazý-Kuzey ve Doðu Marmara Denizi-Haliç-Ýstanbul Boðazý-Batý Karadeniz). Ç. Ü. Yerbilimleri, 38, , Adana., ve Ergin, M., 2001, Ýskenderun Körfezi bentojenik sedimentlerinin foraminifer içeriði. H. Ü. Yerbilimleri, 24, , Ankara. Baþkan, E. ve Canik, B., 1983, Türkiye sýcak ve mineralli sular haritasý, Ege Bölgesi. MTA Enstitüsü Yayýnlarý, 189, 80 s. Breman, E., 1975, The distribution of ostracodes in the bottom sediments of the Adriatic Sea. Vrije Universiteit the Amsterdam, Krips Repro, Mappel, 165 p.

19 SAROZ KÖRFEZÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKODLARI 81 Bonaduce, G., Masoli, M., Minichelli, G. ve Puglies, N., 1979, The benthic ostracods. Géologie Mediterranéenne la mer Pélagienne. Tome IV, numero 1, Cimerman, F. ve Langer, M. R., 1991, Mediterranean foraminifera. Slovenska Akademija Znanosti in Umetnosti, Akademia Scientiarum et Artium Slovenica. 118 p., 93 plts., Ljubljana. Er, Z. ve Tuðrul, A.B., 1995,"Çeþitli Madensuyu ve Sodalarýn Radyoaktivite Seviyelerinin Tayini", V. Ulusal Medikal Fizik Kongresi, Istanbul, Eylül Gaudette, H.E., Flight, W.R., Toner, L. ve Folger, D.W., 1974, An Inexpensive,Titration Method for Determination of Organic Carbon in Recent Sediments. Journal Sedimentary Petrography, 44 (1), Guillaume, M. C., Peypouquet, J. P. ve Tetart, J., 1985, Quaternaire et actuel. Atlas des Ostracodes de France. Oertli, H. J. Ed., Bulletin Centres Recherches Exploration Prod. Elf-Aquitaine. Mém. 9, Hartman, G. ve Puri, H., 1974, Summary of Neontological ve Paleontological Classification of Ostracod. Mitt. Hamburg Zool. Mus. Inst., 20; Hatta, A. ve Ujiie, H., 1992, Benthic foraminifera from Coral Seas between Ishigaki and Iriomote Islands, Southern Ryukyu Island Arc, Northwestern Pasific. Bulletin of the College of Science, University of the Ryukyus. 53, ; 54, Hayward, B. W., Grenfell, H. R., Reid, C. M. ve Hayward, K. A., 1999, Recent New Zealand shallow-water benthic foraminifera. Taxonomy, ecologic distribution, biogeography, and use in paleoenvironmental assessment. Institut of Geological and Nuclear Sciences monograph 21, 258 p., 17 plts. New Zealand. Hem, J.D. (1965) Study and interpretation of the chemical characteristics of natural water, 2 nd ed. Geological Survey Water-Supply Paper 1473, US Government Printing Office, Washington, DC, 269 p. Hottinger, L., Halicz, E. ve Reiss, Z., 1993, Recent foraminiferida from the Gulf of Aqaba, Red Sea. Slovenska Akademija Znanosti in Umetnosti, Academia Scientiarum et Artium Slovenica. 179 p., 230 plts, Ljubljana. Loeblich, Jr. A. R. ve Tappan, H., 1987, Foraminiferal genera ve their classification. Van Nostrand Reinhold Company, 970 p., 842 plts., New York. ve Tappan, H., 1994, Foraminifera of the Sahul Shelf ve Timor Sea. Cushman Foundation for Foraminiferal Research, Special Publication, No: 31, 663 p., 630 plts. Loring, D.H. ve Rantala, R.T.T., An Intercalibration Exercise for Trace Metals in Marine Sediments. Marine Chemistry, 24, ve Rantala, R.T.T., Manual for the geo chemical analyses of marine sediments and suspended particulate matter, Earth- Science Reviews, 32, Martin, L., Marine Chemistry. Marcel Dekker Inc. New York, 389 p. Meriç, E. ve Sakýnç, M., 1990, Foraminifera. Ýstanbul Boðazý güneyi ve Haliç'in Geç Kuvaterner (Holosen) dip tortullarý. (ed. E. Meriç), 13-41, Ýstanbul.,Yanko, V. ve Avþar, N., 1995, Ýzmit Körfezi (Hersek Burnu-Kaba Burun) Kuvaterner istifinin foraminifer faunasý. Ýzmit Körfezi Kuvaterner Ýstifi. (ed. E. Meriç), , Ýstanbul.,Þamlý, A. C. ve Avþar, N., 1996 a, Haliç Geç Kuvaterner (Holosen) istifi foraminifer topluluðu ve ortamsal özelliklerde gözlenen deðiþimler. Sualtý Bilim ve Teknolojisi Toplantýsý (SBT) Bildiriler Kitabý, , Ýstanbul.,Avþar, N. ve Çetin, O., 1996 b, Kuþdili (Kadýköy-Ýstanbul) Kuvaterneri stratigrafisi hakkýnda yeni görüþler. Ç. Ü. Yerbilimleri, 29, , Adana. ve, 1997, Ýstanbul ve yakýn çevresi Geç Kuvaterner (Holosen) bentik foraminifer faunasý. Ç. Ü. Yerbilimleri, 31, 41-65, Adana.,Kerey, Ý. E., Avþar, N. ve Nazik, A., 1998 a, Dilovasý (Gebze-Kocaeli) Kuvaterner istifi. Ç. Ü. Yerbilimleri, 32, , Adana.

20 82 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER Meriç, E. Kerey, Ý. E., Avþar, N. Tunoðlu, C., Taner, G., Kapan-Yeþilyurt, S., Ünsal, Ý. ve Rosso, A., 1998 b, Ýstanbul Boðazý yolu ile Marmara Denizi-Karadeniz baðlantýsý hakkýnda yeni bulgular. Sualtý Bilim ve Teknolojisi Toplantýsý (SBT) Bildiriler Kitabý, 82-97, Ýstanbul.,, Tunoðlu, C., Avþar, N. ve Önal, B. Ç., 2000 a, Yeþilçay (Aðva-KD Ýstanbul) yöresi Geç Kuvaterner istifinin mikrofaunasý ve sedimentolojisi. TJB, 43 (2), 83-98, Ankara.,, Avþar, N., Tunoðlu, C., Taner, G., Kapan- Yeþilyurt, S., Ünsal, Ý. ve Rosso, A., 2000 b, Geç Kuvaterner (Holosen)'de Ýstanbul Boðazý yolu ile Marmara Denizi-Karadeniz baðlantýsý hakkýnda yeni bulgular. TJB (1), , Ankara.,,, Taner, G., Akgün, F., Ünsal, Ý., Rosso, A., Nazik, A. ve Koral, H., 2000 c, Anadolu Hisarý (Doðu Boðaziçi-Ýstanbul) Kuvaterneri. Ç. Ü. Yerbilimleri, 36, , Adana. ve Avþar, N., 2001, Benthic foraminiferal fauna of Gökçeada Island (Northern Aegean Sea) and its local variations. Acta Adriatica, 42 (1), ,, ve Kýlýnçaslan, Y., 2001 a, Gökçeada (Kuzey Ege Denizi) bentik foraminifer faunasý ve bu toplulukta gözlenen yerel deðiþimler. TJB, 44 (1), 39-63, Ankara.,,Eryýlmaz, M. ve Yücesoy-Eryýlmaz, F., 2001 b, Ýstanbul Boðazý'nýn güncel bentik foraminifer topluluðu ve çökel daðýlýmý. Ç. Ü. Yerbilimleri, 38, , Adana., ve Nazik, A., 2002 a, Bozcaada (Kuzey Ege Denizi) bentik foraminifer ve ostrakod faunasý ile bu toplulukta gözlenen yerel deðiþimler. Ç. Ü. Yerbilimleri, 40-41, , Adana., ve Bergin, F., 2002 b, Midilli Adasý (Yunanistan-Kuzeydoðu Ege Denizi) bentik foraminifer faunasý ve bu toplulukta gözlenen yerel deðiþimler. Ç. Ü. Yerbilimleri, 40-41, , Adana.,,Görmüþ, M. ve Orak, H., 2002 c, Saros Körfezi (Kuzey Ege Denizi) Harmantaþý Mevkii sualtý yükseltisi çevresinin foraminifer faunasý ile bu alandaki kaynaklarýn canlý yaþamýna etkisi hakkýnda ön bulgular. Sualtý Bilim ve Teknolojisi Toplantýsý Bildiriler Kitabý, , Kasým 2002, Ýstanbul.,Kerey, I. E., Avþar, N., Tuðrul, A. B., Suner, F. ve Sayar, A., 2003 a, Haliç (Ýstanbul) kýyý alan larýnda (Unkapaný-Azapkapý) gözlenen Holosen çökelleri hakkýnda yeni bulgular. H.Ü. Yerbilimleri, 28, 9-32, Ankara.,Avþar, N., Bergin, F. ve Barut, Ý. F., 2003 b, Edremit Körfezi (Kuzey Ege Denizi) güncel çökellerindeki bentik foraminifer topluluðu ile ekolojik koþullarýn incelenmesi. Ç.Ü. Yerbilimleri (Geosound), 43, , Adana.,,, ve, 2003 c, Dikili Körfezi'nde (Kuzeydoðu Ege Denizi) bulunan üç anormal bentik foraminifer örneði: Peneroplis planatus (Fichtel ve Moll), Rosalina sp. ve Elphidium crispum (Linné) hakkýnda. MTA Dergisi, 127, 67-81, Ankara.,, ve,2004 a, Benthic foraminifera of Eastern Aegean Sea (Turkey) Systematics and Autoecology. Chamber of Geological Engineers of Turkey and Turkish Marine Research Foundation Publication, No: 18, 306 p. and 33 plates, Istanbul.,, Nazik, A., Eryýlmaz, M. ve Yücesoy- Eryýlmaz, F., 2004 b, Saros Körfezi'nin (Kuzey Ege Denizi) güncel bentik ve planktik foraminifer topluluklarý ile çökel daðýlýmý. Ç.Ü. Yerbilimleri (Geosound), 44-45, 1-44, Adana., ve Barut, Ý. F., 2004 c, Türkiye Ege Denizi ve Akdeniz kýyýlarýnda deniz dibi jeolojisinin belirlenmesinde bentik foraminiferlerin önemi. Sualtý Bilim ve Teknolojisi Bildiriler kitabý, 72-83, Ýstanbul., ve Bergin, F., 2004 d, Amphicoryna scalaris Batsch hakkýnda. H.Ü. Yerbilimleri, 30, , Ankara.,, Nazik, A., Alpar, B., Yokeþ, B., Barut, Ý. F. ve Ünlü, S., 2005, Gemlik Körfezi'nin yüzey çökellerinin foraminifer, ostrakod ve mollusk faunasý, foraminifer kavkýlarýnda gözlenen morfolojik amnomaliler ile sedimentolojik, hidrokimyasal ve biokimyasal özellikleri. MTA Dergisi 131, 21-48, Ankara.

21 SAROZ KÖRFEZÝ FORAMÝNÝFER VE OSTRAKODLARI 83 Nazik, A., 1994, Ýskenderun Körfezi Holosen ostrakodlarý. Maden Tetkik Arama Dergisi, 116, , 2001, Ostracode faunas of bottom sediments from the continental shelf, south Marmara Sea, NW Turkey and their comparison with other shelf environments in the Mediterranean and Aegean regions. Geological Journal, 36 (2), Nigam, R., Saraswat, R. ve Kurtarkar, S. R., 2006, Laboratory experiment to study the effect of salinity variations on benthic foraminiferal species-pararotalia nipponica (Asano). Journal Geological Society of India, 67, January 2006, Oertli, H. J., 1985, Atlas des ostracodes de France. Bulletin Centre Recherches Exploration Prod. Elf-Aquitaine, Mémoire 9, 396 p. Sarý, E. ve Çaðatay, M.N., Distributions of heavy metals in the surface sediments of the Gulf of Saros, NE Aegean Sea. Environment International, 26, Sgarrella, F. ve Moncharmont-Zei, M., 1993, Benthic foraminifera of the Gulf of Naples (Italy), systematic and autoecology. Bulletino della Societa Paleontologica Italiana. 32 (2), Sissingh, W., 1972, Late Cenozoic ostracoda of the South Aegean Island Arc. Utrecht Micropaleontolo-zgical Bulletins, 187 p. Þafak, Ü., 1999, Recent ostracoda assemblage of the Gökçeada-Bozcaada-Çanakkale region. Ç.Ü. Yerbilimleri (Geosound), 35, , Adana. Þahin, S., 2000, Radyoaktivite Seviye Tayini Ýle Kuvaterner Ýstifi Ýncelemesi ve Yeni Bir Deðerlendirme, Doktora Tezi, ÝTÜ Nükleer Enerji Enstitüsü, Ýstanbul. Thiermann, F., Akoumianaki, L., Hughes, J. A. ve Giere, O., 1997, Benthic fauna of a shallowwater gaseohydrothermal vent area in the Aegean Sea (Milos, Greeece). Marine Biology, 128 (1), Tuðrul, B., Meriç, E. Avþar, N., Baytaþ, F., Altýnsoy, N., Ayaz, B., Doðan, N., Þahin, S. ve Yýlmaz, Ý., 2001, "Haliç Geç Kuvaterner (Holosen) Ýstifinin Radyoaktivite Seviyesi Tayini Ýle Deðerlendirilmesi ve Diðer Deðerlendirme Teknikleri ile Karþýlaþtýrýlmasý", Haliç Sempozyumu, Bildiriler Kitabý, , Ýstanbul. Tuncer, S, 1991, Çeþitli Ýçme Sularýnda Radyoaktivite Tayini, Yüksek Lisans Tezi, ÝTÜ Nükleer Enerji Enstitüsü, Ýstanbul. ve Tuðrul, A.B., 1992."Radioactivity Levels in Drinking Water of West Side of Turkey", First Tatarstan Symposium on Energy, Environment ve Economics, 9-4 Aug. 1992, Kazan - Tatarstan Tunoðlu, C., 1999, Recent ostracoda association in the Sea of Marmara, NW Turkey. H.Ü. Yerbilimleri, 21, 63-87, Ankara. Tunoðlu, C., 2002, Karadeniz'in Ýstanbul Boðazý çýkýþý ile Zonguldak ve Amasra kýyý alanlarýnda güncel ostrakod topluluðu. H.Ü. Yerbilimleri, 26, 27-43, Ankara. Van Morkhoven, F. P. C. M., 1963, Post Paleozoic Ostracoda. Elsevir Amsterdam, (2), 478 p. Varnavas, S. P., Halbach, P., Halbach, M., Panagiotaras, D., Rahders, E. ve Hubner, A., 1999, Characterization of hydrothermal fields ve hydrothermal evolution in the Hellenic Volcanic Arc. International Conference Oceanography of the Eastern Mediterranean and Black Sea. 23 to 26 February 1999, Athens, Greece, Abstracts, 343. Weber, R., Esterlund, R.A. ve Patzelt, P., 1999, "Alfa Spectrometric Analysis of Thorium Using Solid Phase Extraction for Sample Preparation, Applied Radiation ve Isotopes, 50, Willey, P.J., 1970, The Dynamic Earth Textbook in Geoscience, John Wiley & Sons Ins., New York. Yassini, I., 1979, The littoral system ostracodes from the Bay of Bou-Ismail, Aligers, Algeria, Revista Espanola de Micropaleontologia, 11 (3), ve Jones, B. G., 1995, Foraminiferida ve Ostracoda from estuarine and shelf environments on the southestern coast of Australia. The University of Wollongong Press, 269 p.

22 bos sayfa

23 LEVHALAR

24 LEVHA I Þekil 1- Þekil 2- Þekil 3- Þekil 4- Þekil 5- Þekil 6- Textularia bocki Höglund. Anormal birey, dýþ görünüm, x 60, Harmantaþý merkez, Adelosina duthiersi Schlumberger. Anormal birey, dýþ görünüm, x 50, Harmantaþý, Hat-I, 20 m, Spiroloculina ornata d'orbigny. Anormal birey, dýþ görünüm, x 75, Harmantaþý, Hat-I, 15 m, Rosalina bradyi Cushman. Anormal birey, dýþ görünüm, x 68.5, Harmantaþý merkez, Rosalina globularis d'orbigny. Anormal birey, dýþ görünüm, x 45, Harmantaþý, merkez, Rosalina bradyi Cushman. Anormal birey, dýþ görünüm, x 47.5, Harmantaþý, merkez, Þekil 7- Rosalina globularis d'orbigny. Anormal birey, dýþ görünüm, a, spiral side, x 55 ve b, son localarýn ayrýntýlý görünümü, x 75, Harmantaþý, cental part, Þekil 8- Rosalina globularis d'orbigny. Anormal birey, dýþ görünümler, a, spiral side, x 55 ve b, son localarýn ayrýntýlý görünümü, x 75, Harmantaþý, merkez, Þekil 9- Rosalina bradyi Cushman. Anormal birey, dýþ görünümler, a, spiral side, x 60 ve b, son localarýn ayrýntýlý görünümü, x 77, Harmantaþý, merkez, Þekil 10- Rosalina floridensis (Cushman). Anormal birey, spiral side, x 75, Harmantaþý, Hat-I, 25 m, Þekil 11- Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünümler, a, spiral side, x 53 ve b, son localarýn ayrýntýlý görünümü, x 76, Harmantaþý, merkez, Þekil 12- Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünüm, spiral side, x 58, Harmantaþý, merkez, Þekil 13- Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünüm, ombilikal side, x 79.5, Harmantaþý, merkez, Þekil 14- Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünüm, ombilikal side, x 41, Harmantaþý, merkez,

25 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER LEVHA - I

26 LEVHA II Þekil 1- Þekil 1- Þekil 3- Þekil 4- Þekil 5- Þekil 6- Þekil 7- Þekil 8- Þekil 9- Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünümler, a, ombilikal taraf, x 44 ve b, son localarýn ayrýntýlý görünümü, x 66.5, Harmantaþý, merkez, Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünümler, a, ombilikal taraf, x 33.5 ve b, son localarýn ayrýntýlý görünümü, x 47, Harmantaþý, merkez, Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünüm, ombilikal taraf, x 60, Harmantaþý, merkez, Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünüm, spiral taraf, x 61, Harmantaþý, merkez, Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünümler, a, ombilikal taraf, x 60 ve b, son localarýn ayrýntýlý görünümü, x 86, Harmantaþý, merkez, Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünüm, spiral taraf, x 83, Harmantaþý, merkez, Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünüm, spiral taraf, x 52, Harmantaþý, merkez, Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünüm, spiral taraf, x 86, Harmantaþý, merkez, Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünümler, a, spiral taraf, x 61 ve b, son localarýn ayrýntýlý görünümü, x 79, Harmantaþý, merkez, Þekil 10- Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Anormal birey, dýþ görünüm, spiral taraf, x 75, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 11- Elphidium cf. depressulum Cushman. Anormal birey, a, dýþ görünüm, x 64 ve b, kavkýnýn ayrýntýlý görünümü, x 73, Harmantaþý, merkez, Þekil 12- Elphidium macellum (Fichtel ve Moll). Anormal birey, a, dýþ görünüm, x 60 ve b, kavkýnýn ayrýntýlý görünümü, x 78.5, Harmantaþý, merkez,

27 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER LEVHA - II

28 LEVHA III Þekil 1- Lagenammina fusiformis (Williamson). Dýþ görünüm, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 30 m, Þekil 2- Eggerelloides scabrus (Williamson). Dýþ görünüm, x 130, Harmantaþý, Hat-I, 30 m, Þekil 3- Textularia bocki Höglund. Dýþ görünümler, a, x 100, Harmantaþý, HAt-I, 25 m, ve b, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 4- Adelosina cliarensis (Heron-Allen ve Earland). Dýþ görünümler, a, x 95, Harmantaþý, Hat- I, 25 m ve b, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 5- Adelosina mediterranensis (Le Calvez J. ve Y.). Dýþ görünümler, a, x 100 ve b, x 85, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 6- Adelosina partschi (d'orbigny). Dýþ görünüm, x 65, Harmantaþý, Hat-I, 30 m, Þekil 7- Spiroloculina angulosa Terquem. Dýþ görünüm, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 8- Siphonaperta aspera (d'orbigny). Dýþ görünümler, a, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 20 m ve b, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 25 m, Þekil 9- Cycloforina contorta (d'orbigny). Dýþ görünümler, a ve b, x 75, Harmantaþý, Hat-I, 20 m, Þekil 10- Cycloforina villafranca (Le Calvez J. ve Y.). Dýþ görünüm, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 30 m, Þekil 11- Lachlanella bicornis (Walker ve Jacob). Dýþ görünümler, a ve b, x 70, Harmantaþý, Hat-I, 35 m,

29 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER LEVHA - III

30 LEVHA IV Þekil 1- Lachlanella undulata (d'orbigny). Dýþ görünüm, x 80, Harmantaþý, Hat-I, 5 m, Þekil 2- Quinqueloculina berthelotiana d'orbigny. Dýþ görünümler, a, x 85 ve b, x 90, Harmantaþý, Hat-I, 25 m, Þekil 3- Quinqueloculina bidentata d'orbigny. Dýþ görünüm, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 4- Quinqueloculina lamarckiana d'orbigny. Dýþ görünüm, x 95, Harmantaþý, Hat-I, 30 m, Þekil 5- Þekil 6- Miliolinella semicostata (Wiesner). Dýþ görünümler, a ve b, x 140, Harmantaþý, Hat-I, Miliolinella subrotunda (Montagu). Dýþ görünümler, a, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 30 m ve b, x 120, Harmantaþý, Hat-I, 20 m, Þekil 7- Pseudotriloculina laevigata (d'orbigny). Dýþ görünüm, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 40 m. Þekil 8- Pseudotriloculina oblonga (Montagu). Dýþ görünüm, x 80, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 9- Pseudotriloculina rotunda (d'orbigny). Dýþ görünüm, x 90, Harmantaþý, Hat-I, 30 m, Þekil 10- Pseudotriloculina sidebottomi (Martinotti). Dýþ görünüm, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 11- Triloculina marioni Schlumberger. Dýþ görünüm, x 85, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 12- Sigmoilinita costata (Schlumberger). Dýþ görünümler, a ve b, x 120, Harmantaþý, Hat-I, 20 m, Þekil 13- Articulina carinata Wiesner. Dýþ görünümler, a ve b, x 120, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 14- Lenticulina cultrata (Montfort). Dýþ görünüm, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 35 m,

31 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER LEVHA - IV

32 LEVHA V Þekil 1- Þekil 2- Valvulineria bradyana (Fornasini). Dýþ görünüm, ombilikal taraf, x 120, Harmantaþý, Hat-I, 30 m, Neoeponides bradyi (Le Calvez). Dýþ görünüm, spiral taraf, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 3- Rosalina bradyi Cushman. Dýþ görünümler, a, spiral taraf, ve b, ombilikal taraf, x 120, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 4- Rosalina bradyi Cushman. Dýþ görünüm, spiral taraf, x 65, Harmantaþý, merkez, Þekil 5- Rosalina globularis d'orbigny. Dýþ görünüm, x 90, Harmantaþý, Hat-I, 20 m, Þekil 6- Cibicides advenum (d'orbigny). Dýþ görünüm, x 150, Harmantaþý, Hat-I, 35 m, Þekil 7- Þekil 8- Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Dýþ görünüm, spiral taraf, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 20 m, Lobatula lobatula (Walker ve Jacob). Dýþ görünümler, a ve b, spiral taraflar, a, x 48.5 ve b, x 52.5, Harmantaþý, merkez, Þekil 9- Melonis pompilioides (Fichtel ve Moll). Dýþ görünüm, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 30 m, Þekil 10- Ammonia compacta Hofker. Dýþ görünümler, a, spiral taraf ve b, ombilikal taraf, x 80, Harmantaþý, Hat-I, 20 m, Þekil 11- Elphidium aculeatum (d'orbigny). Dýþ görünümler, a, x 120, Harmantaþý, Hat-I, 15 m ve b, x 100, Harmantaþý, Hat-I, 5 m, Þekil 12- Elphidium crispum (Linné). Dýþ görünümler, a, x 60, Harmantaþý, Hat-I, 20 m ve b, x 75, Harmantaþý, Hat-I, 5 m, Þekil 13- Elphidium macellum (Fichtel ve Moll). Dýþ görünüm, x 90, Harmantaþý, Hat-I, 25 m,

33 Engin MERÝÇ, Niyazi AVÞAR, Atike NAZÝK, Cemal TUNOÐLU, Baki YOKEÞ, Ýpek F. BARUT, Fulya YÜCESOY-ERYILMAZ, Beril TUÐRUL, Muhittin GÖRMÜÞ, M. Salim ÖNCEL, Hacý ORAK, Erol KAM ve Feyza DÝNÇER LEVHA - V