Sermaye Piyasas. Okuma Kurulu

Transkript

1

2 Sermaye Piyasas Sermaye Piyasas Meslek Personeli Derne i Ad na Sahibi Dernek Baflkan Mustafa GÜMÜfi Editör Gökhan NAR N Sorumlu Yaz flleri Müdürü Atila YANPAR Yay n Kurulu Abdullah AYTEK N Emre KOÇAKER Eyüp KADIO LU Hasan SEYMAN Osman Ali ÖZTÜRK Osman Ceyhun ERTU RUL Serdar ÇEL K Dizgi Sermaye Piyasas Meslek Personeli Derne i Grafik-Tasar m ve Bask AJANS-TÜRK Gazetecilik Matbaac l k nflaat Sanayi A.fi. Tel: Faks: letiflim Bilgileri PK:10, 06520, Balgat, ANKARA Tel: Fax: e-posta:dernek@spmpd.org web: *** YIL:1, SAYI:4 ISSN: *** 25 TL (KDV Dahil) 4 Say Abonelik 80 TL (KDV Dahil) Okuma Kurulu Abdullah YAVAfi-SPK Bafluzman Ayflegül EKfi T-SPK Bafluzman Dr. Celali YILMAZ-SPK stanbul Temsilcisi Dr. Cemal KÜÇÜKSÖZEN- SPK Baflkanl k Dan flman Demet ANGIN-SPK Bafluzman Ergun TÜREO LU-SPK Bafluzman Kerem ÖZfiAH N-SPK Daire Baflkan M. Kubilay DA LI-SPK Bafluzman Mustafa DEL CE-SPK Bafluzman Nurcan ÖCAL-SPK Bafluzman Dr. Nusret ÇET N-SPK Bafluzman Hukukçu Ökkefl fiahan-spk Bafluzman Hukukçu Özge OKAT-SPK Bafluzman Özge UYSAL-SPK Bafluzman Selen DER N-SPK Bafluzman Dr. Selim SOYDEM R-SPK Baflkanl k Dan flman Sibel ULUSOY TOKGÖZ-SPK Bafluzman Tülin Demir AKGÖZ-SPK Bafluzman Dr. Yasemin ATASOY-SPK Bafluzman Yener COfiKUN-SPK Bafluzman Sermaye Piyasas Dergisi, Sermaye Piyasas Meslek Personeli Derne i taraf ndan y lda dört kez (Ocak, Nisan, Temmuz, Ekim) yay nlanan hakemli bir dergidir. Dergide sermaye piyasalar, finans, güncel ekonomi, muhasebe standartlar ve sermaye piyasas hukuku alanlar nda yaz lm fl makaleler yay nlanmaktad r. *** Dergiye gönderilen yaz lar daha önce hiçbir yerde yay nlanmam fl olmal d r. Daha önce bir kongre veya toplant da sunulmufl olan yaz larda kongre veya toplant ya iliflkin bilgiler belirtilmelidir. *** Yay nlanmak üzere gönderilen yaz lar yay n kurulunun ön de erlendirmesinin ard ndan, incelenmek üzere Okuma ve Hakem Kuruluna gönderilerek de erlendirmeye tabi tutulur. *** Yaz larda yer alan görüfller yazarlar n kiflisel görüflleridir. Dergide yay nlanan yaz lar n her türlü sorumlulu u yazara ait olup, tüm haklar Sermaye Piyasas Meslek Personeli Derne i ne aittir. Hakem Kurulu Doç. Dr. Adil ORAN ODTÜ Ö retim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Burçin YEREL Hacettepe Üniversitesi Maliye Bölüm Baflkan Dr. Ali ÇOfiKUN Bo aziçi Üniversitesi Ö retim Görevlisi. Doç. Dr. Burak GÜNALP Hacettepe Üniversitesi Ö retim Üyesi Prof. Dr. Can fi mga MUGAN ODTÜ ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dekan Yard mc s Prof. Dr. Celal AKSU Özye in Üniversitesi Ö retim Üyesi Dr. Emrah fiener Özye in Üniversitesi Ö retim Görevlisi Prof. Dr. Ercan BAYAZITLI Ankara Üniversitesi flletme Bölüm Baflkan Doç. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Ö retim Üyesi Prof. Dr. Hasan KAVAL Gazi Üniversitesi Ö retim Üyesi Prof. Dr. Harun TANRIVERM fi Ankara Üniversitesi Ö retim Üyesi Prof. Dr. Hülya TALU stanbul Üniversitesi ktisat Fakültesi flletme Bölümü Baflkan Prof. Dr. Kürflat AYDO AN Bilkent Üniversitesi Rektör Yard mc s Doç. Dr. Levent AKDEN Z Bilkent Üniversitesi flletme Fakültesi Dekan Yard mc s Prof. Dr. Mevlüt KARAKAYA Gazi Üniversitesi Ö retim Üyesi Prof. Dr. Nalan AKDO AN Baflkent Üniversitesi Muhasebe Ve Finansal Yönetim Bölüm Baflkan Prof. Dr. O uz Kürflat ÜNAL Gazi Üniversitesi Ö retim Üyesi Prof. Dr. Oral ERDO AN Bilgi Üniversitesi Ö retim Üyesi Doç. Dr. Orhan ÇEL K Ankara Üniversitesi Ö retim Üyesi Prof. Dr. R za AYHAN Gazi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Vedat AKG RAY SPK Baflkan Prof. Dr. Veliye YANLI stanbul Bilgi Üniversitesi Ö retim Üyesi

3 çindekiler Seri:I, No:31 Say l "Birleflme fllemlerine liflkin Esaslar Tebli i nde Yap lan De ifliklikler Dr. Yasemin ATASOY Elif BUZLUPINAR Duygu ÖZKARABÜBER...6 Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Kazançlar n Vergilendirilmesi-II Nurcan ÖCAL...11 Has lat Kavram ve Has lat n Ölçümünün Uluslararas Muhasebe Standartlar Kapsam nda De erlendirilmesi Dr. A.R. Zafer SAYAR...38 SEC nin Goldman Davas ve Abacus Menkul K ymetlerinin Pazarlanmas nda Sahtekarl k ddialar Ethem SANCAK...45 Özenli fiirket ncelemesi (Due Diligence) Bülent ÖZÜTÜRK...57 Arac l k Sektörü çin Yeni Ücret Politikas Rejimi Seçil GÜNDÜZ...63 Borsac l k Faaliyetinde Son Geliflmeler Bora ORUÇ...70 Müflis Arac Kurum Hakk nda Tedrici Tasfiye Karar Al nabilir mi? Dr. Nusret ÇET N H. Ebru TÖREM fi Ferhat ÇOBAN...84 Stratejilerine Göre Serbest Yat r m Fonu Endeksleri Risk ve Getiri Özellikleri Ali ERDURMUfi...93 Global Yat r m Performans Standartlar (GIPS) Sistemati inde Portföy Getirilerinin Ölçülmesi Dr. Nuray SLAT NCE Türkiye de Kamu Bankalar n n Özellefltirilmesi: Du-Pont Analizi Tekni i le T. Halk Bankas Örne i Üzerine Bir Araflt rma Ceren ÖZB LG L Yrd. Doç. Dr. Abdullah ÖZDEM R Sat fl Amaçl Elde Tutulan Duran Varl klar n ve Durdurulan Faaliyetlerin UFRS 5 Kapsam nda De erlendirilmesi ve KOB ler için UFRS, US GAAP ve Ülkemiz Mevzuat ile Karfl laflt r lmas Muharrem KARATAfi Mensucat Santral Kim Kurmufltu? Dr. Celali YILMAZ...150

4 Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Kazançlar n Vergilendirilmesi-II Nurcan ÖCAL Sermaye Piyasas Kurulu, Bafluzman nurcan.ocal@spk.gov.tr G R fi Ç al flman n -bir önceki say da yay nlananilk k sm nda, ticari faaliyet kapsam nda olmaks z n, geçek kifliler taraf ndan sahip olunan sermaye piyasas araçlar nedeniyle elde edilen kazanç ve iratlar n GVK Madde 2 de say - lan yedi gelir unsurundan Menkul Sermaye ratlar ve Di er Kazanç ve ratlar - De er Art fl Kazançlar içinde de erlendirilebilece i ifade edilmifl ve öncelikle menkul sermaye iratlar ve di er kazanç ve iratlar n ne oldu u ve GVK nun geçici olmayan hükümleri çerçevesinde nas l vergilendirilece i konusu ele al nm fl, daha sonra da, döneminde uygulanmak üzere GVK na eklenen Geçici 67 nci Madde hakk nda aç klamalara yer verilmifltir. Bu ikinci k s mda ise, esas olarak ilk k s mda aç klanan kanun maddelerinde düzenlenen, belli bafll sermaye piyasas araçlar ndan elde edilen menkul sermaye iratlar ile de er art fl kazançlar - n n vergilendirilmesi konusu, araç baz nda ve daha detay düzenlemeleri de içerecek flekilde ele al - nacakt r. Bilindi i üzere, çal flman n ilk k sm nda; - Bakanlar Kurulu na GVK Geçici Madde 67 de yer alan tevkifat oranlar n ; Kazanç ve irat türlerine, Kazanç ve irad elde edenin niteli ine, Yat r m fonlar nda fonun portföy yap s na, göre 0 (S f r) a kadar indirme ve %15 e kadar art rma yetkisi verildi i, - Bakanlar Kurulu nun kendisine verilen bu yetkiyi kullanarak, GVK Geçici Madde 67/1 de %15 olarak yer alan oran, önce tam mükellef gerçek kifli kurumlar için %10 (2006/10731 say l BKK) olarak belirledi i, daha sonra, tam mükellef gerçek kifli ve kurumlar taraf ndan; Menkul K ymet Yat r m Ortakl hisse senetleri hariç, hisse senetleri ve hisse senedi ve hisse senedi endekslerine dayal vadeli ifllem ve opsiyon sözleflmelerinden elde edilen kazançlar için %0 Di er kazançlar için %10 olarak tespit etti i (2009/14580 say l BKK), tarihinde yürürlü e giren 5527 say l yasa ile bu oran n dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar için %0 olarak belirlendi i, ancak, Anayasa Mahkemesi nin tarihli karar ile bu düzenlemenin iptal edildi i, Karar n tarih ve say l Resmi Gazete de yay nland, bu tarihten itibaren 9 ay içinde yeni bir düzenleme yap lmas gerekti i, ifadeleri yer almaktad r. Sermaye Piyasas - Say 4 11

5 tarih ve say l Resmi Gazete de yay nlanan 6009 say l Gelir Vergisi Kanunu ile Baz Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De ifliklik Yap lmas na Dair Kanun (6009 say l yasa) ile Anayasa Mahkemesi taraf ndan iptal edilen düzenlemenin yerine yeni düzenlemeler yap lm flt r. Yeni düzenleme ile GVK Geçici Madde 67/1- d bendinin sonuna 5527 say l yasa ile eklenen ve Anayasa Mahkemesi taraf ndan iptal edilen Dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar için bu oran %0 olarak uygulan r. hükmünün yerine, 5520 say l Kurumlar Vergisi Kanununun 2 nci maddesinin birinci f kras kapsam ndaki mükellefler ile münhas ran menkul k ymet ve di er sermaye piyasas arac getirileri ile de er art fl kazançlar elde etmek ve bunlara ba l haklar kullanmak amac yla faaliyette bulunan mükelleflerden 2499 say l Sermaye Piyasas Kanununa göre kurulan yat r m fonlar ve yat r m ortakl klar yla benzer nitelikte oldu u Maliye Bakanl nca belirlenenler için bu oran % 0 olarak uygulan r. hükmü getirilmifltir. Buna göre, daha önce tam ve dar mükellefler aras nda yarat lan vergi farkl l son bulmufltur. Yeni düzenleme ile, sermaye flirketleri, yat r m fon ve ortakl klar ile benzer nitelikteki kurumlar ile say lanlar d fl nda kalan kurumlar ve gerçek kifliler aras nda vergi farkl l yarat lm flt r. Düzenleme tarihinde yürürlü e girecek olup, bu tarihten sonra sermaye flirketleri (Anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirketler ile benzer nitelikteki yabanc kurumlar. Sermaye Piyasas Kurulu nun düzenleme ve denetimine tâbi fonlar ile bu fonlara benzer yabanc fonlar sermaye flirketi say l r.) ile yat r m fon ve ortakl klar taraf ndan elde edilen kazançlar üzerinden GVK Geçici Madde 67 çerçevesinde yap lacak olan stopaj oran %0 d r. Öte yandan, daha önce Bakanlar Kurulu Karar ile belirlenen oranlar tam mükellef kifli ve kurumlara iliflkin oldu undan, yeni düzenlemenin yürürlü e girmesinden itibaren dar mükellef gerçek kifliler ile düzenleme kapsam d fl nda kalan dar mükellef kurumlar için madde metninde yer alan %15 oran - n n uygulanmas gerekecektir. Bu nedenle, Bakanlar Kurulu taraf ndan konuya iliflkin yeni bir düzenleme yap lmas beklenmektedir. Yukar daki aç klamalardan da anlafl ld üzere, 6009 say l yasa ile yap lan düzenleme tam mükellef gerçek kifliler aç s ndan, herhangi bir de- ifliklik getirmemektedir. Di er bir ifade ile, Bakanlar Kurulu taraf ndan yeni bir düzenleme yap lmad kça, mevcut Bakanlar Kurulu Kararlar nda yer alan oranlar geçerlili ini korumaktad r. Çal flman n bu ikinci k sm na iliflkin aç klamalar yap l rken tam mükellef gerçek kifliler aç s ndan, çal flman n tamamland tarih ( ) itibariyle geçerli olan oranlar baz al nm flt r say l yasa ile GVK Geçici Madde 67 de yap lan di er bir de ifliklik de, maddede yer alan oranlar yeniden belirleme konusunda Bakanlar Kurulu na verilen yetki ile ilgilidir. Yeni düzenleme ile Bakanlar Kurulu nun an lan yetkisi geniflletilmifl olup, Bakanlar Kurulu na her bir sermaye piyasas arac baz nda da madde metninde yer alan oranlar 0 (S f r) a kadar indirme ve %15 e kadar art rma yetkisi verilmifltir. II. H SSE SENETLER NDEN ELDE ED - LEN KAZANÇLAR Sahip olunan hisse senetleri nedeniyle üç tür kazanç elde edilebilir. Bunlar: 1) Kâr Pay (Temettü) 2) Al m Sat m (De er Art fl) Kazanc 3) Ödünç K ymet Komisyonlar Kâr Pay ve Ödünç fllem Komisyonlar GVK Madde 2 de say lan gelir unsurlar ndan Menkul Sermaye rad, Al m Sat m (De er Art fl) Kazanc ise Di er Kazanç ve rat De er Art fl Kazanc kapsam nda de erlendirilir Kâr Pay (Temettü) GVK Madde 75 çerçevesinde menkul sermaye irad niteli inde olan, dolay s yla vergiye tabi kazançlar kapsam nda yer alan, sahip olunan hisse senetleri nedeniyle elde edilen kâr paylar n n vergilendirilmesine iliflkin düzenlemeler GVK Madde 94, 22, Geçici 61, Geçici 62 ve Geçici 67 nci maddelerde yer almaktad r say l Baz Kanunlarda De ifliklik Yap lmas Hakk nda Kanun un, 2003 y l gelirlerine uygulanmak üzere tarihinde yürürlü e 12 Sermaye Piyasas - Say 4

6 giren hükümleri ile elde edilen nakit kâr paylar - n n vergilendirilmesi önemli de iflikli e u ram flt r. Buna göre; Kâr pay üzerinden yap lacak vergi tevkifat kâr pay na kaynak teflkil eden kurum kazanc - n n istisna olup olmamas na bak lmaks z n kâr n da t lmas aflamas na b rak lm fl, fiirket türleri itibariyle farkl tevkifat oran uygulamas na son verilmifl, di er bir ifade ile halka aç k ve halka aç k olmayan flirketler aras ndaki fark ortadan kalkm fl, Elde edilen kâr pay n n flirketin hangi y ldaki kazanc ndan oldu u, kâr da t lan y ldaki kurum kazanc n n içinde kurumlar vergisinden istisna kazançlar n olup olmad önemli hale gelmifltir. Bu noktada, elde edilen kâr paylar n n vergi mevzuat karfl s ndaki durumunu aç klamak için da t lan kâr pay n n hangi y l n kazanc na ait oldu u hususunu dikkate almak gerekmektedir Kurumlar n 31/12/1998 ve Daha Önceki Tarihlerde Sona Eren Hesap Dönemlerinde Elde Ettikleri Kazançlar n n Da t lmas Halinde GVK Geçici 62 nci madde uyar nca, kurumlar n 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlar - n da tmalar halinde, kâr da t m yapan kurum taraf ndan GVK Madde 94 uyar nca tevkifat yap lmayacak, gerçek kiflilerce elde edilen bu kâr paylar tutar ne olursa olsun y ll k beyanname ile beyan edilmeyecek, baflka gelirler için beyanname verilse bile bu kazançlar beyannameye dahil edilmeyecektir. Sözkonusu kâr paylar n n kurumlar vergisi mükellefleri taraf ndan elde edilmesi de durumu de ifltirmemektedir Kurumlar n Tarihleri Aras nda Sona Eren Hesap Dönemlerinde Elde Edilen ve Kurumlar Vergisinden stisna Edilmifl Kazançlar n ve GVK Geçici 61 nci Madde Kapsam nda Tevkifata Tabi Tutulmufl Olan Yat r m ndiriminden Yararlanan Kazançlar n Da tmalar Halinde Kurumlar n tarihleri aras nda sona eren hesap dönemlerinde elde edilen ve kurumlar vergisinden istisna edilmifl kazançlar - n ve GVK Geçici 61 nci Madde kapsam nda tevkifata tabi tutulmufl olan yat r m indiriminden yararlanan kazançlar n da tmalar halinde de, GVK Geçici 62 nci Madde çerçevesinde 94 üncü madde uyar nca tevkifat yap lmayacakt r. Ancak, belli tutar aflan sözkonusu kâr paylar için beyanname verilmesi gerekmekte olup, beyan özel bir usule tabidir. GVK Geçici 62 nci madde uyar nca elde edilen kâr paylar n n net tutar na elde edilen kâr pay n n 1/9'u eklendikten sonra, bulunan tutar n yar s vergiye tâbi gelir olarak dikkate al n r. Bu gelirler artan oranl gelir vergisi tarifesinin ikinci diliminde yer alan tutar (2009 ve 2010 y llar için TL.) afl yorsa sözkonusu kâr paylar n n beyan edilmesi gerekir. Y ll k beyanname verilmesi halinde, beyannameye intikal ettirilen tutar n 1/5'i beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir. Mahsuplar sonras kalan tutar olmas halinde bu k s m genel hükümler çerçevesinde red ve iade olunur. GVK nun 22 nci maddesinde yer alan istisna bu kazançlar için uygulanmayacakt r Kurumlar n Döneminde Herhangi Bir stisna Kapsam nda Olmayan ve Tarihinden Sonraki Dönemlere liflkin Kazançlar n Da tmalar Halinde Önceki ve numaral bölümlerde aç klanan istisnai durumlar bir yana b rak rsak, mevcut durum itibariyle tam mükellef kurumlardan elde edilen kâr paylar n vergilendirilmesine iliflkin uygulama bu bölümde aç klanan flekildedir. GVK Madde 94/6-b bendi uyar nca tam mükellef kurumlar taraf ndan da t lan kâr paylar üzerinden vergi tevkifat yap lacakt r. Tevkifat oran, tarihinde yürürlü e giren 2006/10731 say l BKK ile %15 olarak belirlenmifltir. Vergi tevkifat yap lmas için kâr pay n elde eden gerçek kiflilerin tam ve dar mükellef olmas n n hatta gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmamas n n veya bu vergilerden muaf olmas n n bir önemi yoktur. Tüm bu durumlarda %15 tevkifat yap l r. Ancak kâr pay n elde eden tam mükel- Sermaye Piyasas - Say 4 13

7 ÖRNEK 1: X A.fi y l nda da tmad kâr n 2009 y l nda da tmaya karar vermifltir y l nda da t lmayan kâr kurumlar vergisinden istisna edilen yat r m indiriminden kaynaklanmaktad r. An lan kurumdan TL. net kâr pay tahsil eden Bay A n n ödeyece i vergi ne kadard r? Afla daki tabloda yer alan hesaplamalardan da görüldü ü üzere, elde edilen net kâr pay n n 1/9 fazlas n n yar s TL. olup, gelir vergisi tarifesinin ikinci diliminde yer alan TL. den büyük oldu undan Bay A n n y ll k gelir vergisi beyannamesi vermesi gerekmektedir. GVK Geçici 62 nci Madde uyar nca ödenecek gelir vergisi afla daki gibi hesaplanacakt r. (TL) A) Elde Edilen Kâr Pay n n Net Tutar B) Kâr Pay n n 1/9 Fazlas (A*(1+1/9)) C) Vergiye Tabi Gelir (B/2) D) Beyan Edilecek Kâr Pay (=C) E) Hesaplanan Gelir Vergisi F) Mahsup Edilecek Tutar (D*1/5) G) Ödenecek Vergi (E-F) y l gelirlerine uygulanmak üzere belirlenen gelir vergisi tarifesi afla daki gibidir: YTL'ye kadar % YTL'nin YTL'si için YTL, fazlas % YTL'nin YTL'si için YTL, fazlas % YTL'den fazlas n n YTL'si için YTL, fazlas % 35 lef kurum ise tevkifat yap lmaz. An lan düzenleme uyar nca, kâr n sermayeye ilavesi durumu kâr da t m say lmad ndan bu durumda stopaj yap lmayacakt r. Öte yandan, GVK Madde 22 çerçevesinde, tam mükellef kurumlardan elde edilen kâr paylar n n yar s gelir vergisinden istisna edilmifltir. stisna edilen tutar üzerinden de 94 üncü madde uyar nca tevkifat yap l r. Yine, GVK Madde 86/1-c uyar nca, istisna d - fl nda kalan kâr pay tutar gelir vergisi tarifesinin ikinci diliminde (2009 ve 2010 y l için TL.) yer alan tutar afl yorsa kâr pay n n tamam y ll k beyanname ile beyan edilecektir. Bu durumda, elde edilen kâr pay tutar TL. ve alt nda ise (2009 ve 2010 y llar için) beyanname verilmesi gerekmeyecektir. Kâr pay n n y ll k beyanname ile beyan edilmesi durumunda, kâr da t m n yapan kurum taraf ndan 94 üncü madde uyar nca tevkif edilen verginin tamam, y ll k beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir. Tevkifat yoluyla ödenen vergi beyanname üzerinden hesaplanan vergiden fazla ise iade al n r; aksi durumda kalan vergi Mart ve Temmuz aylar nda iki eflit taksitte ödenir. Yukar da da belirtildi i üzere, kâr pay n n istisna kapsam nda olan tutar üzerinden de tevkifat yap lmas ve tevkifat yoluyla ödenen verginin tamam n n beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilebilmesi nedeniyle, elde edilen kâr pay tutar (mevcut koflullarda) TL n aflmad sürece iade al nacakt r. ÖRNEK 2: Bayan B 2009 y l nda X A.fi. ne ait hisse senetlerinden TL. net kâr pay elde etmifltir (X A.fi. kâr pay üzerinden %15 stopaj yapm flt r.). X A.fi. sözkonusu kâr da t m n 2008 y l kâr ndan yapm flt r. Bayan B nin vergi mevzuat karfl s ndaki durumu nedir? Öncelikle elde edilen kâr pay tutar n brüte tamamlamak gerekir. %15 tevkifat yap ld na göre brüt kâr pay tutar *(100/85)=43.529,41 TL. olacakt r. Brüt kâr pay n n yar s vergiden istisna olup, kalan k s m ,71 TL. dir. Bu tutar da TL. nin alt nda oldu undan beyanname verilmeyecek, tevkifat yoluyla ödenen vergi nihai vergi olarak kalacakt r. 2 2 Bu durumda, Örnek 3 deki gibi hesaplama yap l rsa iade al nacak vergi ç kar. Ancak beyanname verilemeyece i için iade de al namaz. 14 Sermaye Piyasas - Say 4

8 ÖRNEK 3: Örnek 2 deki Bayan B nin elde etti i net kâr pay tutar TL. olsa idi, Bayan B nin vergi mevzuat karfl s ndaki durumu ne olurdu? Elde edilen kâr pay n n brüt tutar *(100/85)= TL. olacakt r. Brüt kâr pay n n yar s vergiden istisna olup, kalan k s m TL. dir. Bu tutar da TL. den büyük oldu undan beyanname verilmesi gerekir. Bu durumda, afla daki tablodan da görüldü ü üzere Bayan B TL. iade alacakt r. (TL) A) Elde Edilen Kâr Pay n n Brüt Tutar B) stisna Tutar (A/2) 52,941 C) Vergiye Tabi Gelir (A-B) D) Beyan Edilecek Kâr Pay (=C) E) Hesaplanan Gelir Vergisi F) Mahsup Edilecek Tutar (A*%15) G) ade Al nacak Vergi (F-E) ÖRNEK 4: Bayan B nin elde etti i net kâr pay tutar TL. olsa idi, Bayan B nin vergi mevzuat karfl s ndaki durumu ne olurdu? Elde edilen kâr pay n n brüt tutar *(100/85)= TL. olacakt r. Brüt kâr pay n n yar s vergiden istisna olup, kalan k s m TL. dir. Bu tutar da TL. den büyük oldu undan beyanname verilmesi gerekir. Bu durumda, afla daki tablodan da görüldü ü üzere Bayan B 202 TL. vergi ödeyecektir. (TL) A) Elde Edilen Kâr Pay n n Brüt Tutar B) stisna Tutar (A/2) C) Vergiye Tabi Gelir (A-B) D) Beyan Edilecek Kâr Pay (=C) E) Hesaplanan Gelir Vergisi F) Mahsup Edilecek Tutar (A*%15) G) Ödenecek Vergi (E-F) 202 Yurt d fl ndaki flirketlerden elde edilen kâr paylar, Türkiye de tevkifata tabi olmad ndan beyana tabidir. GVK madde 86/1-d uyar nca sözkonusu kazançlar n tutar 2009 y l için TL., 2010 y l içinse TL n aflmas halinde beyan edilmelidir Al m Sat m (De er Art fl) Kazanc Hisse senetlerinin al m maliyeti ile sat m tutar aras ndaki fark olan de er art fl kazanc, GVK Madde 2 de say lan yedi gelir unsurundan sonuncusu olan, Di er Kazanç ve ratlar- De er Art fl Kazanc grubunda yer al r. Sözkonusu kazançlar n vergilendirilmesine iliflkin temel düzenlemeler GVK Geçici 67 nci Madde ile GVK Mükerrer 80 ve 81 de bulunmaktad r. GVK Geçici 67 nci maddenin yürürlük tarihi olan dan önce iktisap edilen menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n elde tutulmas ve elden ç kar lmas suretiyle sa lanan gelirler tarihinde geçerli olan hükümlere göre vergilendirilir. Bu ba lamda, hisse senedi de er art fl kazançlar n n vergilendirilme rejimi aç s ndan iktisap tarihi birinci derecede önemlidir. lave olarak, ilgili düzenlemeler incelendi inde, sözkonusu kazançlar n vergilendirilme rejimi belirlenirken afla daki hususlar n da dikkate al nmas gerekti i anlafl lmaktad r. Türkiye de kurulu menkul k ymet borsalar nda ifllem görüp görmeme durumu Hisse senetlerinin ait oldu u kurumun mükellefiyet durumu Hisse senetlerinin ediniminin ivazl olup olmamas Elde tutma süresi Sermaye Piyasas - Say 4 15

9 Tarihinden Önce ktisap Edilen Hisse Senetlerinden Elde Edilen De er Art fl Kazançlar tarihinden önce iktisap edilen hisse senetlerinden elde edilen de er art fl kazançlar n n vergilendirilmesinde, an lan tarihte yürürlükte bulunan mevzuat uygulanacakt r, di er bir ifade ile sözkonusu kazançlar n vergilendirilmesinde GVK Geçici 67 nci madde uygulanmayacakt r. Buna göre, sözkonusu kazançlar beyan ve vergiye tabidir. Ancak, GVK Mükerrer 80 nci maddenin an lan tarihte yürürlükte bulunan flekli uyar nca; - vazs z olarak iktisap edilen, - Türkiye'de kurulu menkul k ymet borsalar nda ifllem gören ve üç aydan fazla süreyle elde tutulan ve - Tam mükellef kurumlara ait olan ve bir y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan sa lanan de er art fl kazançlar istisna tutulmufltur. Hisse senetleri için yukar da belirtilen istisnalar öngörülmüfl olmas na ra men, ayn maddede ortakl k haklar n n ve hisselerinin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar için herhangi bir istisna öngörülmemifltir. Dolay s yla ortakl k haklar n n senede ba lanmam fl olmas halinde, elden ç karma nedeniyle sa lanacak kazançlar vergiye tabidir. Yine istisnalar belirlenirken, Türkiye de kurulu borsalarda ifllem görme veya tam mükellef kuruma ait olma koflullar bulundu undan yabanc kurumlara ait hisse senetlerinden elde edilen de- er art fl kazançlar n n da vergiye tabi oldu u aç kt r. An lan aç klamalar çerçevesinde, tarihinden önce iktisap edilen hisse senetlerinin elden ç kar lmas sonucu sa lanan kazançlar n vergiye tabi olup olmad hususu afla daki tabloda özetlenmifltir. Vergiye tabi de er art fl kazanc (matrah) belirlenirken, maliyet bedeli, ilgili k ymetin elden ç - kar ld ay hariç olmak üzere Devlet statistik Enstitüsünce belirlenen toptan eflya fiyat endeksindeki art fl oran nda art r larak tespit edilir 3 (GVK Mükerrer Madde 81) tarihinden itibaren elde edilen gelirlere an lan düzeltme iflleminin uygulanabilmesi için art fl n %10 ve üzerinde olmas gerekmektedir. Ayr ca, tarihinden önce iktisap edilen hisse senetlerinden elde edilen de er art fl kazançlar n n 2009 y l için TL, 2010 y l için ise TL. l k k sm istisna edilmifltir Tarihinden Sonra ktisap Edilen Hisse Senetlerinden Elde Edilen De er Art fl Kazançlar GVK Geçici Madde 67 nin yürürlük tarihinden ( ) itibaren elde edilen hisse senetleri banka ve arac kurumlar arac l ile edinilmifl ise an lan madde düzenlemeleri uyar nca tevkifata tabidir. Sözkonusu kazançlar için y ll k beyanname verilmesine, baflka kazançlar için beyanname verilmesi durumunda bu kazançlar n beyannameye intikaline gerek yoktur (ihtiyari beyanname verme hakk sakl d r). Madde metninde yer alan tevkifat oran %15 dir. Ancak Bakanlar Kurulu, an lan madde ile kendisine verilen yetkiyi kullanarak, önce tam mükellef gerçek kifliler için tevkifat oran n %10 (2006/10731 say l BKK) olarak belirlemifl, daha sonra, hisse senetleri için %0 olarak tespit etmifltir (2009/14580 say l BKK). Sonuç olarak, mevcut durum itibariyle, tarihinden itibaren arac kurum ve bankalar arac l ile edinilen hisse senetlerinden, tam mükellef gerçek kifliler taraf ndan elde edilen de er art fl kazançlar GVK Geçici 67 nci madde uyar nca tevkifata tabidir, ancak tevkifat oran %0 olarak belirlenmifltir. Geçici Madde 67/1 uyar nca, tam mükellef kurumlara ait olup, stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören ve bir y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar an lan madde çerçevesinde tevkifata ve GVK Mükerrer Madde 80 düzenlemesine tabi de ildir y l n n Ocak ay ndan itibaren toptan eflya fiyat endeksi yerine, üretici fiyat endeksi yay mlanmaktad r. Bu nedenle 01/01/2006 tarihinden sonra yap lan endekslemelerde toptan eflya fiyat endeksi yerine, üretici fiyat endeksi dikkate al nacakt r. Sözkonusu istisna uygulamas 5281 say l yasa ile GVK Mükerrer Madde 80 de yap lan de ifliklik ile tarihinden itibaren kald r lm flt r. 16 Sermaye Piyasas - Say 4

10 VERG VAZSIZ KT SAP YOK VAZLI KT SAP MKB de fllem Görenler 3 Aydan Uzun Süre Elde Tutulanlar YOK 3 Aydan Önce Sat lanlar VAR MKB de fllem Görmeyenler 1 Y ldan Uzun Süre Elde Tutulanlar YOK 1 Y ldan Önce Sat lanlar VAR Hisse Senedi veya Geçici lmühaber Bas lmam flsa VAR Yabanc Hisse Senetleri VAR Banka ve arac kurum arac l olmaks z n al - n p sat lan hisse senetleri, bas l hisse senedine ba lanmam fl hisseler ile yabanc hisse senetlerinden elde edilen de er art fl kazançlar Geçici 67 nci Madde kapsam nda yer almaz. An lan durumlarda elde edilen de er art fl kazançlar GVK Mükerrer Madde 80 ve 81 çerçevesinde beyana tabidir. GVK Mükerrer Madde 80 nin tarihinde yürürlü e giren 5281 say l kanunla de iflik birinci f kras n n 1 numaral bendine göre, ivazs z olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul k ymetlerin veya di- er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar vergiye tabidir. Yine GVK Mükerrer Madde 80 nin birinci f kras n n 4 numaral bendi uyar nca, senede ba lanmam fl ortakl k haklar n n veya hisselerinin elden ç kar lmas ndan do an kazançlar da vergiye tabidir. An lan aç klamalar çerçevesinde, tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetlerinin elden ç kar lmas sonucu sa lanan kazançlar n vergiye tabi olup olmad hususu afla daki tabloda özetlenmifltir. Önceki bölümde de aç kland üzere, GVK Mükerrer Madde 80 kapsam ndaki de er art fl kazançlar (matrah) belirlenirken, üretici fiyat endeksindeki oran %10 ve üzerinde ise maliyet bedeli bu oran kullan larak düzeltilebilir. Yine, tarihinden önce edinilen hisse senetlerinden elde edilen de er art fl kazançlar için öngörülen istisna (2009 y l için TL., 2010 y l için ise TL.), tarihinden sonra edilen hisse senetlerinden elde edilen kazançlar için uygulanmaz. VERG VAZSIZ KT SAP YOK VAZLI KT SAP MKB de fllem Görenler 1 Y ldan Uzun Süre Elde Tutulanlar YOK 1 Y ldan Önce Sat lanlar VAR MKB de fllem Görmeyenler 2 Y ldan Uzun Süre Elde Tutulanlar YOK 2 Y ldan Önce Sat lanlar VAR Hisse Senedi veya Geçici lmühaber Bas lmam flsa VAR Yabanc Hisse Senetleri VAR ÖRNEK 5: Bay A, tarihinde TL. na sat n ald hisse senetlerini tarihinde TL. na satm flt r. Hisse senetleri MKB de ifllem görmeyen bir flirkete aittir. Al m-sat m iflleminde arac kurum veya banka kullan lmam flt r. De er art fl kazanc n n vergi karfl s ndaki durumu nedir? Hisse senedi MKB de ifllem görmeyen bir flirkete ait ve 2 y ldan k sa süre elde tutulmufl. Dolay s yla vergiye tabi. fllemde arac kurum veya banka kullan lmam fl o halde GVK Geçici 67 nci madde kapsam nda de il. GVK mükerrer madde 80 ve 81 uyar nca beyanname verilecek dan sonra elde edildi inden ÜFE deki art fl n %10 dan fazla olup olmad na bakmak gerekir. Temmuz 2007 ÜFE 140,62, Nisan 2009 ÜFE 159,97 De iflim %10 dan fazla. O halde endeksleme yap labilir. Düzeltilmifl Maliyet= * (159,97/140,62)= TL. De er Art fl Kazanc = = TL tarihinden sonra elde edilen menkul k ymet de er art fl kazançlar na istisna uygulanmad ndan TL. beyan edilecek ve vergisi ödenecek. Sermaye Piyasas - Say 4 17

11 Elde Tutma Süresinin Hesab Hisse senedinin sat n al nd güne 1 y l veya 2 y l sonra karfl l k gelen günde süre dolmufl say l r. Vergileme d fl kalabilmek için, sat fl n en erken bu tarihi izleyen gün yap lm fl olmas gerekir. ÖRNEK 6: 15 Mart 2009 da sat n al nan hisse senedi için 1 y ll k süre 15 Mart 2010 da; 2 y ll k süre ise 15 Mart 2011 de dolmufl say l r. Sat fl 16 Mart ve daha sonra yap l rsa vergi d fl kal n r ktisap Tarihinin Belirlenmesinde Özellikli Durumlar Arac kurum arac l yla MKB de yap lan al mlarda, arac kurum taraf ndan al m iflleminin gerçeklefltirildi i gün iktisap tarihidir. Sermaye art r m nedeniyle edinilen bedelsiz hisse senetleri için daha önce sahip olunan (kök) hisselerin iktisap tarihi esas al n r (232 ve 257 Seri No lu GV Genel Tebli leri). Sermaye art r m dolay s yla edinilen bedelli hisse senetlerinde ise (232 ve 257 Seri No lu GV Genel Tebli leri); Rüçhan hakk kullan larak sahip olunanlar için kök hisselerin iktisap tarihi, Rüçhan hakk s n rlanarak art r lan sermayeyi temsil eden hisse senetleri sat lm fl ise yeni al m iflleminin tarihi esas al n r Ödünç K ymet Komisyonlar GVK Geçici 67 nci maddenin birinci f kras - n n d bendi uyar nca, banka ve arac kurumlar n, arac l k ettikleri menkul k ymet veya di er sermaye piyasas araçlar n n ödünç ifllemlerinden sa lanan gelirler (menkul sermaye irad ) üzerinden % 15 oran nda vergi tevkifat yapmalar gerekmektedir. Sözkonusu oran 2006/10731 say l BKK ile %10 olarak belirlenmifl, daha sonra 2008/14272 say l BKK ile tam mükellef gerçek kifli ve kurumlar taraf ndan menkul k ymet yat r m ortakl hisse senetleri d fl ndaki hisse senetlerinden elde edilmesi halinde %0 olarak tespit edilmifl. Sonuç olarak, hisse senedi ödünç ifllemlerinden elde edilen komisyonlar GVK Geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabidir. Tevkifat oran tam mükellef gerçek kifliler için %0 d r. Ancak, ödünç ifllemine konu olan hisse senedi bir Menkul K ymet Yat r m Ortakl na ait ise tevkifat oran %10 dur. Yap lan tevkifat nihai vergi olup, beyanname verilmesine gerek bulunmamaktad r. III. DEVLET TAHV L VE HAZ NE BONOLARINDAN ELDE ED LEN KA- ZANÇLAR Devlet tahvili ve hazine bonolar ndan iki tür kazanç elde edilebilir. lki faiz geliri olup, sahip olunan devlet tahvili ve hazine bonosu vadesine kadar elde tutulur ise vade tarihinde nominal de- er (anapara) üzerinde elde edilen k s m faiz geliridir ve menkul sermaye irad kapsam nda vergilendirilir. kinci olarak, e er, sözkonusu menkul k ymetler vadesinden önce elden ç kar l r ise al fl maliyeti ile sat fl tutar aras ndaki fark di er kazanç ve irat - de er art fl kazanc kapsam nda de- erlendirilir Faiz Gelirleri Devlet tahvili ve hazine bonolar ndan elde edilen faiz gelirleri GVK Madde 75/5 uyar nca menkul sermaye irad olup, sözkonusu kazançlar n vergilendirilmesi konusunda, ilgili menkul k ymetlerin ihraç tarihi belirleyici olmaktad r. GVK Geçici Madde 67/9 uyar nca, sözkonusu maddenin yürürlük tarihi olan tarihinden önce, ihraç edilmifl her nevi tahvil, hazine bonosu, Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresi nce ihraç edilen menkul k ymetlerin elde tutulmas ve elden ç kar lmas suretiyle sa lanan gelirler tarihinde geçerli olan hükümlere göre vergilendirilir. Bu çerçevede, hazine bonosu ve devlet tahvillerinden elde edilen faiz gelirlerinin vergilendirilmesini iki bölüm halinde incelemek uygun olacakt r. Hazine bonolar n n vadesi dikkate al nd nda, tarihinden önce ihraç edilmifl hazine bonolar art k piyasada olmayaca ndan bu ayr m sadece devlet tahvilleri için bir anlam ifade edecektir Tarihinden Önce hraç Edilen Devlet Tahvillerinden Elde Edilen Faiz Gelirleri tarihinde yürürlükte bulunan hükümler incelendi inde, GVK Geçici 59 uncu madde düzenlemesi nedeniyle tarihinden önce ihraç edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonolar ndan elde edilen kazançlar da iki ayr bölüm halinde incelemek gerekmektedir. Çünkü Geçici 59 uncu maddede düzenlenen istisna tarihleri aras nda ihraç edilen devlet tahvili ve hazine bonolar için geçerlidir. Ancak, konuyu çok fazla da tmamak amac yla burada yap lan aç klamalarda Geçici 59 uncu madde düzenlemelerinin uygulanaca dönem esas al nm flt r. 18 Sermaye Piyasas - Say 4

12 GVK Madde 75/5 uyar nca, her nevi tahvil ve hazine bonosu faizleri menkul sermaye irad olup, Madde 94/7 ile tevkifata tabi tutulmufltur. Tevkifat oran tarihinden itibaren geçerli olmak üzere devlet tahvili ve hazine bonolar ndan elde edilen faizler için %0 olarak belirlenmifltir (2003/6577 say l BKK). GVK Madde 86/1-c bendi hükmüne göre, Türkiye de tevkifata tabi tutulmufl menkul sermaye iratlar n n tutar 103 üncü maddede yer alan tarifenin ikinci diliminde belirtilen tutar (2009 ve 2010 y l için TL.) aflmad sürece beyanname verilmez. Ancak, bu tutar istisna olmay p, beyanname verilip verilmeyece inin tespiti içindir. Yani bu tutar afl ld nda gelirin tamam beyan edilmelidir. Menkul sermaye iratlar toplam - n n TL yi afl p aflmad n n tespitinde, indirim oran ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlar n n, indirim oran ve istisna uyguland ktan sonra kalan k s mlar n n dikkate al nmas gerekmektedir (Gelir daresi Baflkanl, 2010b: 11). GVK Madde 76 n n, tarihinden itibaren uygulanmak üzere 5281 say l yasa ile yap - lan de ifliklik öncesindeki hükmüne göre TL cinsinden devlet tahvillerinden elde edilen faiz gelirlerine Maliye Bakanl nca belirlenen oranda indirim uygulan r. ndirim oran ; Vergi Usul Kanunu na göre o y l için tespit edilmifl olan yeniden de erleme oran n n, ayn dönemde devlet tahvili ve hazine bonosu ihalelerinde oluflan bileflik ortalama faiz oran na bölünmesi suretiyle tespit edilmektedir. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre 2009 y l için tespit edilmifl olan yeniden de erleme oran % 2,2'dir. Bu dönemde devlet tahvili ve hazine bonosu ihalelerinde oluflan bileflik ortalama faiz oran ise % 13,15' dir. Buna göre, 2009 y l nda elde edilen bir k s m menkul sermaye irad n n beyan nda uygulanacak indirim oran (% 2,2 / % 13,15 =) % 16,7 olmaktad r. (273 Seri No lu GV Genel Tebli i) Dövize, alt na veya baflka bir de ere endeksli tahviller ile döviz cinsinden ihraç edilen tahvillerden elde edilen faiz gelirlerine indirim oran uygulanmaz. Bu çerçevede, an lan tür menkul k ymetlerden elde edilen faiz gelirlerinin tutar TL n (2009 ve 2010 için) afl yorsa beyanname verilir. Ayr ca, ticari iflletmelere dahil kazanç ve iratlar için indirim oran uygulanmas söz konusu de ildir. GVK Geçici 59 uncu maddede yer alan, tarihine kadar, tarihleri aras nda ihraç edilen devlet tahvilleri ve hazine bonolar n n faiz gelirleri ve elden ç kar lmas ndan sa lanan di er kazançlar toplam n n; 2001 y l nda 50 milyar liras, 2002 ve izleyen y llarda bu tutar n veya art r lm fl tutar n her y l için belirlenen yeniden de erleme oran nda art r lmas yla bulunacak tutar gelir vergisinden müstesnad r. Ticari iflletmelere ait olan bu tür gelirler hakk nda bu madde hükmü uygulanmaz. hükmü uyar nca; 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan devlet tahvili ve hazine bonolar ndan elde edilen gelirlere uygulanan istisna 31/12/2007 tarihinde son buldu undan, 01/01/2008 tarihinden itibaren bu k ymetlerin faiz gelirleri ve elden ç kar lmas dolay s yla elde edilen gelirler ile ilgili olarak istisna uygulamas söz konusu de ildir. ÖRNEK 7: (Gelir daresi Baflkanl, 2010b: 19-20): Bay A, 2009 y l nda, tarihinden önce ihraç edilmifl olan devlet tahvillerinden TL. faiz geliri elde etmifltir. Vergileme rejimi nedir? GVK Madde 94 uyar nca stopaj oran %0 d r y l için indirim oran %16,7 oldu undan indirim sonras kazanç (70.000*%16,7) = TL. dir TL.> TL. o halde TL tutar ndaki faiz gelirinin beyan edilmesi gerekiyor. GVK Geçici 59 uncu maddede yer alan istisna tarihinde son buldu undan 2009 y l gelirlerine uygulanamaz TL na 2009 y l gelir vergisi tarifesi uyguland nda ödenecek vergi tutar ,50 TL. olarak hesaplanmaktad r. Sermaye Piyasas - Say 4 19

13 ÖRNEK 8 (Gelir daresi Baflkanl, 2010b: 20): Bayan B 2009 y l nda, tarihinden önce ihraç edilmifl olan döviz cinsinden devlet tahvilinden TL. faiz geliri elde etmifltir. Vergileme rejimi nedir? GVK Madde 94 uyar nca stopaj oran %0 d r. Devlet tahvili döviz cinsinden oldu undan indirim uygulanmaz TL. < TL. oldu undan, beyan s n - r afl lmam flt r. Beyanname verilmesine gerek yoktur Tarihinden Sonra hraç Edilmifl Devlet Tahvilleri ile Hazine Bonolar ndan Elde Edilen Faiz Gelirleri GVK Geçici 67 nci maddenin yürürlük tarihi olan dan sonra ihraç edilmifl devlet tahvili ve hazine bonolar ndan elde edilen faiz gelirleri (Hazine taraf ndan yurt d fl nda ihraç edilen menkul k ymetlerden elde edilenler hariç) an lan geçici madde uyar nca tevkifata tabidir. Bunlar için önceki bölümde belirtilen indirim oran uygulanmaz. Tutar ne olursa olsun y ll k beyanname verilmez. Baflka gelirler için beyanname verilmesi durumunda beyannameye dahil edilmez. Stopaj yoluyla ödenen vergi nihai vergidir. GVK Geçici Madde 67/1 uyar nca devlet tahvili ve hazine bonolar n elde tutulma süreci veya itfas s ras nda elde edilen gelirler üzerinden, itfa bedeli veya dönemsel getirinin tahsiline arac l k eden banka veya arac kurumlar taraf ndan tevkifat yap lmas gerekmektedir. tfa bedeli veya dönemsel getirinin tahsilinde banka veya arac kurum kullan lmad durumlarda elde edilen getiriler üzerinden yap lacak tevkifata iliflkin düzenleme de ayn maddenin (2) numaral f kras nda yap lm flt r. Söz konusu düzenlemede, banka veya arac kurumlara kendi portföylerinde yer alan k ymetler dolay s yla yap lan ödemeler üzerinden tevkifat yap lmamas öngörülmüfltür. ÖRNEK 9: Bay A 2009 y l nda afla daki gelirleri elde etmifltir. 1) Devlet Tahvili Faizi ( dan önce ihraç edilmifl TL. cinsinden) TL. ndirim Tutar *%16,7= TL. Net Kazanç = TL. 2) Hisse senedi kâr pay (2007 y l kazanc ndan) brüt TL. (%15 stopaja tabi) Vergiden stisna Tutar /2=5.000 TL. Vergiye Tabi Gelir = TL. Beyan S n r nda Dikkate Al nacak Tutar=5.000 TL. 3) flyeri Kira Geliri brüt TL. (%20 stopaja tabi) Net Gelir * 0,80 = TL. Beyan S n r nda Dikkate Al nacak Tutar = TL = TL TL.> TL Beyanname verilmesi gerekiyor. (TL) a) dan Önce hraç Edilmifl DT faizi b) Kâr Pay c) flyeri Kira Geliri d) Toplam Vergi Matrah (a+b+c) e) Hesaplanan Vergi f) flyeri Liras ve Temettüden Kesilen Vergi ( ) g) Ödenecek Vergi (e-f) Sermaye Piyasas - Say 4

14 Bu kapsamda, GVK Madde 75/5 bendinde yaz l menkul sermaye iratlar ndan ödemeyi yapanlarca, banka veya arac kurumlara veya bunlar arac l yla di er gerçek ve tüzel kiflilere ödenenler hariç, % 15 oran nda vergi tevkifat yap lacakt r. Tevkifat oran 2006/10731 say l BKK ile tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tam mükellef gerçek kifliler için %10 olarak belirlenmifltir. Hazine taraf ndan yurt d fl nda ihraç edilen menkul k ymetlerden elde edilen gelirler için GVK Geçici Madde 67/2 kapsam nda tevkifat yap lmayacakt r. Banka veya arac kurumlar arac l yla di er gerçek ve tüzel kiflilere ödenenler, yukar da da belirtildi i üzere tevkifat n banka veya arac kurum arac l yla yap lacak olmas dolay s yla tevkifat kapsam d fl nda tutulmufllard r. Tevkifat n banka veya arac kurumca gerçeklefltirilemedi i durumlarda, ödeme banka veya arac kurum arac l yla yap lsa dahi ihraç edenlerce tevkifat yap lacakt r. Temel olarak tevkifat n yap lmas nda esas al - nacak matrah devlet tahvili ve hazine bonolar için elde edilen faiz geliridir. Bununla beraber menkul k ymetin bir banka veya arac kurum arac l yla al nm fl olmas halinde tevkifatta, itfa bedeli ile al fl bedeli aras ndaki fark esas al nacakt r. tfa bedeli veya dönemsel getirinin tahsilinde banka veya arac kurum kullan lmad durumlarda elde edilen getiriler üzerinden ödemeyi yapanlarca gerçeklefltirilecek tevkifatlar ayl k olarak muhtasar beyanname ile beyan edilecektir. ÖRNEK 10 (257 Seri No lu GV Genel Tebli i): Bay A, tarihinde banka arac l olmaks z n halka aç k Z A.fi.'den TL. tutar nda tahvil sat n alm flt r. Söz konusu tahvillerin itfa tarihi olup, itfa tutar TL'dir. Bu durumda, Bay A 'n n itfa kazanc olan ( TL TL=) TL. üzerinden Z A.fi. taraf ndan % 10 oran nda tevkifat yap lmas gerekmektedir De er Art fl (Al m-sat m) Kazanc Devlet tahvili ve hazine bonolar vadesinden önce elden ç kar l r ise al fl maliyeti ile sat fl tutar aras ndaki fark di er kazanç ve irat - de er art fl kazanc kapsam nda de erlendirilir. Sözkonusu kazançlar n vergilendirilme rejimi aç s ndan da t pk faiz gelirlerinde oldu u gibi devlet tahvili ve hazine bonosunun ihraç tarihi önemlidir. GVK Geçici Madde 67/9 uyar nca, sözkonusu maddenin yürürlük tarihi olan tarihinden önce, ihraç edilmifl her nevi tahvil ve hazine bonolar n n elde tutulmas ve elden ç kar lmas suretiyle sa lanan gelirler tarihinde geçerli olan hükümlere göre vergilendirilir tarihinden itibaren ihraç edilenler ise GVK Geçici Madde 67 hükümlerine tabidir Tarihinden Önce hraç Edilen Devlet Tahvillerinden Elde Edilen De er Art fl Kazançlar tarihinden önce ihraç edilen devlet tahvillerinden elde edilen de er art fl kazançlar - n n vergilendirilmesinde, an lan tarihte yürürlükte bulunan mevzuat uygulanacakt r, di er bir ifade ile sözkonusu kazançlar n vergilendirilmesinde GVK Geçici 67 nci madde uygulanmayacakt r. Buna göre, an lan kazançlar GVK Mükerrer Madde 80 çerçevesinde, de er art fl kazanc olarak de erlendirilir. Dolay s yla, al m maliyeti ile sat fl tutar aras ndaki fark olan de er art fl vergiye tabidir. Vergiye tabi de er art fl hesaplan rken kullan - lacak maliyet bedeli, GVK Mükerrer Madde 81 de yer alan endeksleme uygulamas kullan larak düzeltilir. Sözkonusu madde uyar nca, maliyet bedeli, devlet tahvilinin, elden ç kar ld ay hariç olmak üzere Devlet statistik Enstitüsü nce belirlenen üretici fiyat endeksindeki art fl oran nda art r larak tespit edilir tarihinden itibaren endeksleme yap labilmesi için endeksteki art fl oran n n %10 ve üzerinde olmas gerekir. Ancak bu hüküm tarihinden önce ihraç edilen devlet tahvillerinden elde edilen al m sat m kazançlar na uygulanmaz. Yani endeksteki art fl oran %10 un alt nda da olsa endeksleme yap labilir tarihinde yürürlükte bulunan hükümler incelendi inde, GVK Geçici 59 uncu madde düzenlemesi nedeniyle tarihinden önce ihraç edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonolar ndan elde edilen kazançlar da iki ayr bölüm halinde incelemek gerekmektedir. Çünkü Geçici 59 uncu maddede düzenlenen istisna tarihleri aras nda ihraç edilen devlet tahvili ve hazine bonolar için geçerlidir. Ancak, konuyu çok fazla da tmamak amac yla burada yap lan aç klamalarda Geçici 59 uncu madde düzenlemelerinin uygulanaca dönem esas al nm flt r. Sermaye Piyasas - Say 4 21

15 tarihleri aras nda ihraç edilen devlet tahvillerinin elden ç kar lmas nedeniyle elde edilen ve endeksleme uygulamas da kullan larak hesaplanan de er art fl kazanc n n GVK Geçici 59 uncu maddede belirtilen k sm vergiden istisna edilmifltir. Ancak, sözkonusu istisna uygulamas tarihinde sona erdi- inden art k uygulama alan kalmam flt r. Bu çerçevede, düzeltilmifl maliyet kullan larak hesaplanan de er art fl kazanc tutar 2009 y l için TL. n (2010 y l için TL.) afl yorsa beyanname verilir. Döviz cinsinden ihraç edilmifl devlet tahvili ve hazine bonosu al m sat m kazanc, döviz cinsinden al m ve sat m bedelleri aras ndaki fark n TC Merkez Bankas döviz al fl kurundan TL. karfl l esas al nmak suretiyle hesaplan r Tarihinden Sonra hraç Edilmifl Devlet Tahvilleri ile Hazine Bonolar ndan Elde Edilen De er Art fl Kazançlar tarihinden sonra ihraç edilmifl devlet tahvilleri ve hazine bonolar ndan elde edilen de er art fl kazançlar GVK Geçici 67 nci madde uyar nca stopaja tabidir. Bankalar ve arac kurumlar arac l k ettikleri ifllemler nedeniyle elde edilen de er art fl kazançlar üzerinden üçer ayl k dönemler itibariyle stopaj yaparlar. Madde metninde %15 olan stopaj oran 2006/10731 say l BKK ile tarihinden itibaren %10 olarak belirlenmifltir. Stopaj yoluyla ödenen vergi nihai vergi olup, beyanname verilmesine gerek yoktur. Ancak, ihtiyari beyan hakk bulunmaktad r. GVK Geçici 67 nci Madde düzenlemesine göre tevkifat matrah al fl ve sat fl bedeli aras ndaki fark olup, endeksleme uygulamas sözkonusu de ildir. Dövize, alt na veya baflka bir de ere endeksli devlet tahvili ve hazine bonosuna iliflkin ifllemlerde, tevkifat matrah n n tespitinde al fl ve sat fl bedeli olarak ifllem tarihindeki Türk Liras karfl l klar esas al nacakt r. Devlet tahvili ve hazine bonosunun yabanc bir para cinsinden ihraç edilmifl olmas halinde ortaya ç kan kur farklar, tevkifat matrah n n tespitinde dikkate al nmayacakt r. Kur olarak ifllem an nda kullan lan kur, böyle bir kurun bulunmad hallerde ise TCMB döviz al fl kuru esas al n r. Kuponlu tahvillerde sat n alma s ras nda ifllemifl faizin bulunmas durumunda tevkifat matrah - n n hesaplanmas özellik arz eder. Kuponlu bir tahvilin sat n al nmas nda, ifllemifl faizin bulunmas halinde ifllemifl faiz tutar kupon al fl bedeli, temiz ifllem fiyat (Temiz Fiyat = Sözleflme Fiyat - fllemifl Faiz) ise tahvilin al fl bedeli olarak kabul edilir. Bir tahvil için ifllemifl faiz, temiz ifllem fiyat üzerine eklenmesi gereken ve son kupon tarihinden sonra tahvili elde tutma süresiyle orant l kupon faizini ifade eder ve son kupon tarihinden valör tarihine kadar geçen gün say s n n kupon dönemi gün say s na oran ile ödenecek kupon faizinin çarp l- ÖRNEK 11: Temiz Fiyat n Nominal Bedelin Alt nda Olmas Halinde (257 Seri No lu GV Genel Tebli i) Hazine taraf ndan tarihinde ihraç edilen TL. nominal de erli 3 y l vadeli ve 6 ayda bir %7,5 faiz ödemeli devlet tahvilinin nakit ak mlar afla daki tabloda verilmifltir. Bay A, X Bankas arac l yla tarihinde sözkonusu menkul k ymetten TL. ödeyerek sat n alm fl olup, bu tahvili itfaya kadar elde tutmas durumunda her bir kupon dönemi itibariyle stopaj matrah ne olacakt r? Devlet Tahvilinin Tarih Kupon Ödemesi (TL) Stopaj Matrah (TL) 1. Kupon Ödemesi Kupon Ödemesi K ymet Al fl Kupon Ödemesi ,33 4. Kupon Ödemesi Kupon Ödemesi Kupon+Anapara ,67 22 Sermaye Piyasas - Say 4

16 Son Kupon Tarihi Valör Tarihi Ödenecek lk Kupon Tarihi Kupon Dönemi Gün Say s Geçen Gün Say s Kupon Faizi fllemifl Faiz 4.079,67 (99/182)*7.500 Kirli Fiyat Temiz Fiyat , ,67 3. Kupon Ödemesinde Stopaj Matrah = Kupon Ödemesi fllemifl Faiz = ,67 = 3.420,33 TL. 4. ve 5. kupon ödemelerinde matrah, kupon ödemesi kadar yani TL. 6. Dönem Stopaj Matrah = Kupon Ödemesi + (Anapara - Al fl Temiz Fiyat ) = ( ,33 = ,67 = 8.579,67 TL. Bay A, sözkonusu devlet tahvilini vadesini beklemeden tarihinde TL na X Bankas na satsa idi, 3. ve 4. Kupon ödemesi dönemlerinde stopaj matrah de iflmezdi. Sat fl tarihindeki stopaj matrah ise flöyle hesaplan rd Tarihindeki Stopaj Matrah = Sat fl Fiyat Al fl Temiz Fiyat = ,33 = 3.079,67 TL. mas suretiyle hesaplan r. Söz konusu hesaplama, stanbul Menkul K ymetler Borsas taraf ndan kabul edilen esaslar çerçevesinde yap l r. stanbul Menkul K ymetler Borsas taraf ndan aç klanan ifllemifl faiz tutarlar dikkate al narak da ifllem yap labilir. Kuponlu bir tahvilin sat n al nmas nda, sat n alma bedelinin itfa bedeli ile varsa ifllemifl faiz tutar n n üzerinde olmas, baflka bir deyiflle temiz fiyat n itfa bedelini aflmas durumunda fazla olan k s m izleyen dönemlere iliflkin faiz kuponlar n n maliyeti (al fl bedeli) olarak dikkate al nacakt r. IV. ÖZEL SEKTÖR TAHV LLER NDEN ELDE ED LEN KAZANÇLAR T pk devlet tahvili ve hazine bonolar nda oldu u gibi özel sektör tahvillerinde de iki tür kazanç elde edilebilir. a) Faiz geliri b) De er art fl kazanc 4.1. Faiz Gelirleri ÖRNEK 12: Temiz Fiyat n Nominal Bedelin Üzerinde Olmas Halinde (257 Seri No lu GV Genel Tebli i) Hazine taraf ndan tarihinde ihraç edilen TL. nominal de erli 3 y l vadeli ve 6 ayda bir %7,5 faiz ödemeli devlet tahvilinin nakit ak mlar afla daki tabloda verilmifltir. Bay A, X Bankas arac l yla tarihinde sözkonusu menkul k ymetten TL. ödeyerek sat n alm fl olup, bu tahvili itfaya kadar elde tutmas durumunda her bir kupon dönemi itibariyle stopaj matrah ne olacakt r? Sermaye Piyasas - Say 4 23