SURVEY TEKNİĞİ. Tarama Modelleri

Transkript

1 SURVEY TEKNİĞİ Tarama Modelleri

2 NİCEL ARAŞTIRMA MODELLERİ NİCEL 1.Tarama Modelleri ve Desenleri 2.Deneme Modelleri ve Desenleri 1.1.Genel Tarama Modelleri 1.2.Örnekolay Tarama Modelleri 1.3.Nedensel Karşılaştırmalı Model 2.1.Deneme Öncesi Modeller 2.2.Gerçek Deneysel Modeller 2.3.Yarı Deneme Modelleri Tekil tarama modeli İlişkisel tarama modeli 2.4.Tek Denekli Modeller

3 Tarihçe 19. yy kadar geri götürülebilir bir tarihi vardır. İlk bilimsel survey 1912 de ingiltere de Bowley tarafından yürütülmüştür. Survey tekniği çok daha eskilerden gelen bir özelliği vardır. Sayım, yaşam, ölüm, hastalık, sağlık, güç gibi kayıtlar mevcuttur lar: örnekleme tekniği, veri toplama teknikleri, analiz için istatistik yöntemler ler: ilk bilimsel yüz yüze görüşme ler: telefon, posta yoluyla survey lar: bilgisayar destekli survey (ölçüm hatası, cevapsız kategoriler, toplam kalite kontrolü kavramları üzerinde durulmuştur)

4 Avrupa da doğmuş, ABD de gelişmiştir. Hükümet veriyi kullanmaya başlamıştır. Pazar araştırması, gazetelerin kamuoyu yoklaması

5 1930 larda yalın ve kısa sorular 1950 lerde gelişmiş yöntemler ile sorgulama metodu geliştirilmiştir. Soru sorma sanatı (Payne, 1951) Sosyal Araştırmalarda Görüşme (Hyman, 1954), Görüşmenin dinamikleri (Kahn ve Cannell, 1957) Survey örneklemesi (Kish, 1965)

6 Üç önemli gelişim ABD Nüfus Sayım Bürosu: örneklem teknikleri denenmiş ve örnekleme şemaları geliştirilmiştir Gallup ve Roper: veri toplama tekniklerinin gelişimine katkı Thurstone, Likert, Guttman, Cantril, Stevens: sosyal psikoloji ve psikometri öncüleri, bilimsel ölçüm teknikleri ve ölçekler sağlamıştır. Bu araçlar ile istatistiksel teknikler gelişmiştir.

7 Yeni istatistiksel çözümlemelerin gelişmesinde öncü olmuştur. Lazersfeld in path analizi önemli bir gelişmedir larda bilgisayar ve veri işleme teknolojisindeki gelişmeler önemli bir ivme kazandıran faktördür. Özellikle SPSS gibi programların gelişmesi süreci desteklemiştir.

8 Yol analizi yapısal modeller Yol analizi teorik ve sonuç modeli

9 Survey ile Avrupa da üniversitelerin ilgilenme süreci 1960 lara kadar gider. Pazar payı 1978 de 4 milyar doları aşmıştır. Makalelerde kullanım sıklığı yıllar içinde %24 den %56 lara çıkmıştır. Nihayetinde «görüşme bitkinliği» ne neden olmuştur.

10 Zaman içerisinde 1980 lerde mahremiyet gibi kavramlar ile ilgilenilmeye başlandığı görülmektedir. Beraberinde standart sorulara cevaplayıcıların vermeyi düşündükleri yanıtlardaki çelişkiler ve kavrama farklılıkları dikkat çekmiştir. Ayrıca görüşmeci etkisi önemli bir sorun alanı olarak bulunmuştur.

11 SURVEYİN ÖZELLİKLERİ Sosyal bilimlerde popüler bir yöntemdir. Kolaylıkla hatalı ve değersiz sonuçlar üretebilir. İyi bir düşünme ve çaba gerektirir. Uygun ya da uygunsuz tarzda üretilebilir (yalan söylemenin bir yolumu acaba?)

12 Pozitivist bir yaklaşımdır. Nicel enformasyonlar üretir, sosyal dünyayı betimler. Aynı zamanda açıklama ve keşfetmeyi de hedefler.

13 Survey Araştırma Türleri Keşfedici Tanımlayıcı Açıklayıcı

14 Davranış Dişlerinizi ne kadar sık fırçalıyorsunuz? Geçen seçimde oy kullandınız mı? En son ne zaman bir yakınınızı ziyaret ettiniz? Tutum/İnanç/Görüşler Sizce vali ne tür bir iş yapar? Sizin olmadığınız zaman insanlar sizce hakkınızda olumsuz şeyler söylerler mi? Bugünlerde ülkemizin en önemli sorunu sizce nedir? Özellikler Medeni durumunuz (evli, bekar, boşanmış, dul)? Sendikaya üye misiniz? Yaşınız kaç?

15 Beklentiler Önümüzdeki yıl içinde araba almayı düşünüyor musunuz? Sizce şehrin nüfusu artar mı, azalır mı, yoksa aynı mı kalır? Öz sınıflandırma Kendinizi nasıl sınıflandırırsınız? Liberal, ılımlı, tutucu? Ailenizi hangi sosyal sınıfa koyarsınız? Çok dindar ya da dinsiz misiniz? Bilgi Son seçimde belediye başkanı kim seçildi? Bu şehirdekilerin yüzde kaçı göçmendir?

16 NİCEL ARAŞTIRMA MODELLERİ NİCEL 1.Tarama Modelleri ve Desenleri 2.Deneme Modelleri ve Desenleri 1.1.Genel Tarama Modelleri 1.2.Örnekolay Tarama Modelleri 1.3.Nedensel Karşılaştırmalı Model 2.1.Deneme Öncesi Modeller 2.2.Gerçek Deneysel Modeller 2.3.Yarı Deneme Modelleri Tekil tarama modeli İlişkisel tarama modeli 2.4.Tek Denekli Modeller

17 1.Tarama (Survey) Modelleri ve Desenleri Tarama modelleri genel olarak var olan durumu ya da gerçekliği olduğu gibi araştırıp açıklamayı hedeflemektedir. Tarama modeli; nesneye, olguya, olaya, bireye vb. ilişkin günümüzdeki ya da geçmişteki verilerin tamamının gözden geçirilmesi mantığına dayanmaktadır. Böylece, araştırılan olguya ilişkin dağınık veriler toparlanacak, sınıflandırılacak, düzenlenecek ve çözümlenecektir.

18 Bu tür araştırmalarda yapılan çözümlemeler çoğu zaman betimsel düzeyde kalmaktadır. Araştırmacının örneklem üzerinde herhangi bir müdahalesi yoktur ve var olan özellikleri, koşulları, ilişkileri, eğilimleri vb. olduğu gibi rapor etmektedir. Tarama modelleri kendi içinde genel tarama modelleri ve örnekolay tarama modelleri olarak ayrışmaktadır.

19 1.1.Genel Tarama Modelleri Genel tarama modelleri, örnekleme yoluyla evren hakkında kestirimlerde bulunma ve genellemeler yapma amacını gütmektedir. Bu modeller özellikle evrene ilişkin eğilimlerin belirlenmesinde yararlı olduğu için olabildiğince geniş bir örneklemden veri toplanır. Genel tarama modelleri de kendi içinde tekil tarama modeli ve ilişkisel tarama modeli olmak üzere iki grupta incelenebilir.

20 Örnek SURVEY AKIŞ DİYAGRAMI: Tekil Tarama Modeli (Durum saptama) Evren Örnek seçimi Veri toplama Sonuç (-) Sonuç (+)

21 1.1.1.Tekil tarama modeli Araştırmayı tek değişkene odaklayarak onun belirli bir andaki durumunu ya da belirli bir dönemdeki değişimini inceler. Bu da anlık ve zamansal olarak yapılabilir. Örneğin, bir öğrencinin sözlü sınavına kaldırılarak bir konu hakkındaki bilgisinin ölçülmesi anlık tarama, bir yıl boyunca konuyla ilgili bilgi düzeyinin ölçülmesi ise zamansal tarama dır. Zamansal tarama kendi içinde kesit alma ve sürekli izleme olarak ikiye ayrılır. Kesit alma da belirli gelişim dönemlerini temsil eden bir yaklaşımla örnekleme yapılır. Sürekli izleme de ise aynı ör- neklemin belirli bir dönemdeki gelişimi izlenir.

22 Örnek Veri toplama SURVEY AKIŞ DİYAGRAMI: İlişkisel Tarama Etken+ Sonuç+ Evren Örnek seçimi a Etken+ Sonuç- b Etken- Sonuç+ Etken ve sonuç arasındaki ilişki için dört olasılık söz konusudur. Etken- Sonuç- d c

23 1.1.2.İlişkisel tarama modeli Genellikle birden çok değişken arasındaki etkileşimlerin belirlenmesinde kullanılır. Korelasyon, t-testi, varyans analizi ve çoklu regresyon gibi istatistiksel teknikler yardımıyla değişkenler arasındaki ilişkiler belirlenebilir ya da grup ortalamaları karşılaştırılabilir. Ancak ilişkisel modelde bazen ilişkilerin yönü ve düzeyini belirlemek ile yetinirken (örneğin korelasyon), bazen de neden-sonuç ilişkilerine dönük istatistiksel karşılaştırmalar (örneğin varyans analizi) yapılır. Nedensellik gösteren ilişkiler daha güçlü ilişkiler olarak yorumlanır.

24

25 1.2.Örnekolay Tarama Modelleri Örnekolay tarama modelleri, belirli bir olguya ilişkin ayrıntılı betimleme yapmak amacıyla kullanılır. Buna durum çalışması da denilmektedir. İncelenecek olguları insanlar, hastalıklar, sorunlar, uygulamalar vb. oluşturabilir. Olgunun önemli olduğu düşünüldüğünde belge inceleme ve gözlem gibi veri toplama teknikleriyle durumu oluşturan değişkenlerin ortaya çıkarılması, değişkenler arasındaki etkileşimlerin belirlenmesi ya da farklı durumların karşılaştırılması olanaklıdır. Bu yaklaşım, genellikle klinik ve politik alanlarda yapılan çalışmalarda kullanılmaktadır.

26 Örnekolay tarama modellerinde genel tarama modellerindekinin tersine daha sınırlı bir örneklem ve daha dar tanımlanmış bir olgu üzerinde derinlikli çalışılmaktadır. Doğal olarak, bu durum, incelenen olguya ilişkin bulguların ve açıklamaların gücünü artırmakta ama genellenebilirlik özelliği zayıflamaktadır.

27 Örnekolay tarama modelleri hem nicel hem de nitel araştırmalarda başarıyla kullanılabilmektedir. Tek durum deseni (single case) ile yalnızca bir durum analiz edilebilir Tabakalı tek durum deseni (single case with embedded units) ile duruma ilişkin tüm katman ve tabakalarda ayrıntılı biçimde değerlendirme sağlanabilir. Eğer araştırmada birden çok durum inceleniyorsa çoklu durum deseni (multi cases) daha uygundur

28 Tarama modelinde yürütülen araştırmalar bazen betimleyici araştırma olarak da anılmaktadır. Tıpkı tarama modellerindeki araştırmalarda olduğu gibi, betimleyici araştırmalarda da var olan durum olduğu gibi ortaya konulup açıklanır. Durum ortaya konulurken çoğunlukla merkezi eğilim ölçüleri ve değişkenlik ölçüleri rapor edilir. Bu kapsamda frekanslar, ortalamalar, standart sapmalar vb. belirtilir. Bunlar daha çok ne kadar, ne miktarda, ne ölçüde gibi temel soruların yanıtlanmasında kullanılır.

29 1.3.Nedensel Karşılaştırmalı Model Bu model ile genelde bağımlı değişkeni meydana getiren olası değişkenlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Nedensel karşılaştırmalı model aslında tarama modeli ile deneme modeli arasında bir yerde durmaktadır. Araştırmacının sonucu oluşturan nedene ilişkin bir müdahalesi yoktur. Ör: iş kazalarını azaltmada oryantasyon eğitimi etkili midir? Bir grup eğitim alan ve eğitim almayan kişilerin iş kazalarının izlem süresi içindeki durumunun karşılaştırması yapılarak eğitimin etli olup olmadığı görülebilir. Dikkat edilmesi gereken eğitim olağan bir süreç olup araştırmacının etkisinde yapılan bir işlem değildir. (girişim değildir)

30 SURVEY AKIŞ DİYAGRAMI: Nedensel Karşılaştırmalı Model (İleriye yönelik izlem) Araştırmanın yönü zaman

31 SURVEY AKIŞ DİYAGRAMI: Nedensel Karşılaştırmalı Model (geriye yönelik) a c SONUÇTAN NEDENE b d

32 Çok Değişkenli Nedensellik Modeli

33 1.Basamak Hipotez geliştirme, Anket tipine karar verme Soru yazımı, Yanıt kategorilerine karar verme, 2.Basamak Veri kayıtlarının planlanması Pilot uygulama 3.Basamak 4.Basamak Hedef nüfus Anketi uygulama ve kayıt Örnek seçimi Veri kontrolü 5. Basamak Çözümleme ve rapor yazımı