Proje No: 103Y132. Balıkçılık Yönetimi Açısından Ege Denizi Demersal Balık Stoklarının İlk Ürüme Boyları, Yaşları ve Büyüme Parametrelerinin Tespiti

Transkript

1 Proje No: 13Y132 Balıkçılık Yönetimi Açısından Ege Denizi Demersal Balık Stoklarının İlk Ürüme Boyları, Yaşları ve Büyüme Parametrelerinin Tespiti Prof. Dr. H. Tuncay KINACIGİL Yrd. Doç. Dr. Akın T. İLKYAZ Dr. Gülnur METİN Yrd. Doç. Dr. Ali ULAŞ Araş. Gör. Ozan SOYKAN Doç. Dr. Okan AKYOL Yrd. Doç. Dr. Raşit GURBET ŞUBAT 28 İZMİR

2 II

3 Önsöz Ülkemiz denizlerinde ve iç sularında yapılan su ürünleri avcılığının esasları, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Şubesi tarafından geliştirilen yasal düzenlemeler ile yapılmaktadır. Yapılan bu düzenlemeler, ilgili kişilere Denizlerde ve İç sularda Ticari Balıkçılığı Düzenleyen Sirküler ile duyurulmakta ve her iki av sezonunda bir yenilenmektedir. Denizlerle ilgili olarak sirkülerde ele alınan yasal düzenlemeler; trol yasakları, cins ve boy yasakları, av vasıtası yasakları, dalyan ve lagünlerde alınacak tedbirler, yer yasakları ve diğer yasaklar olmak üzere altı grup altında toplanmışlardır. Özellikle trol balıkçılığında avlanan türlerin belirlenmesi, bu türlere ait büyüme parametreleri ile ilk üreme boy ve yaşlarının tespiti, Sirkülerde yer alan cins ve boy yasakları kısmının oluşturulması için oldukça önemli olmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 26 yılında yayınlanan Su Ürünleri İstatistiklerine göre, Türkiye Denizleri nden elde edilen toplan ürün miktarı 49,94 tondur. Bu üretimin %1 luk kısmını dip balıkları oluşturmaktadır. Avlanan dip balıklarının %9 ı ise trol balıkçılığı ile yapılmakta olup, bu da yaklaşık 41, ton deniz balığı üretimine karşılık gelmektedir. Bu üretimin de yaklaşık yarısı, Ege Denizi nden karşılanmaktadır. Bu durum göz önüne alındığında, Ege Denizi Türkiye Trol Balıkçılığı için oldukça önemli bir alanı oluşturmaktadır. Yapılan bu proje ile, Ege Denizi dip trol balıkçılında avlanan türlerin belirlenmesi, bu türlere ait büyüme parametreleri, ilk üreme boy ve yaşlarının tespitini yaparak, Denizlerde ve İç sularda Ticari Balıkçılığı Düzenleyen Sirküler de ki balık boy yasakları ve dip trolünün yıl içerisinde hangi aylarda yasak olması gerektiği konularındaki yasal düzenlemelere bilimsel katkıda bulunmak ve birçok balık türü için literatürde eksik olan büyüme parametrelerinin bilinmeyenlerini tamamlamaktır. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu nun, destekleri ile gerçekleştirilen, 13Y132 sayılı bu projeye ile, bu konuda daha sonra yapılacak çalışmalara ve yasal düzenlemelere yararlı olması dileği ile, TÜBİTAK ve ÇAYDAG Başkanlığı na içten teşekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim. Diğer taraftan proje kapsamında yapılan çalışmalarda, bize her türlü desteği gösteren Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dekanlığı na, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Şubesi ne, İçişleri Bakanlığı Sahil Güvenlik Komutanlığı na teşekkürlerimi sunarım. Prof. Dr. H. Tuncay KINACIGİL Şubat, 28 III

4 IV

5 İçindekiler Önsöz...III Tablolar Listesi...IX Şekiller Listesi...XVII Özet...XXVII Abstract...XXIX 1.Giriş Genel Bilgiler Ege Denizi Balık Türleri Gereç ve Yöntem Çalışma sahası ve süresi Örneklemede kullanılan av aracı ve örnekleme Bireysel ölçümler Boy-Frekans grafiği Dişi-Erkek oranı Yaş tayini Boy-Ağırlık ilişkisi Gonadosomatik indeks Olgun gonad yüzdesi Büyüme parametreleri İlk üreme boyu Ölüm ve sömürülme oranları Kısaltmalar Hesaplamalar Bulgular Kedibalığı (Scyliorhinus canicula Linnaeus, 178) Adi Köpekbalığı (Mustelus mustelus Linnaeus, 178) Elektrik Balığı (Torpedo marmorata Risso, 181) İğneli Vatoz (Dasyatis pastinaca Linnaeus, 178) Çuçuna (Myliobatis aquila Linnaeus, 178)...69 V

6 4.6.Mırmır Yılanbalığı (Echelus myrus Linnaeus, 178) Üzgün (Callionymus maculatus Rafinesque, 181) Bakalyaro (Merluccius merluccius Linnaeus, 178) Tavuk (Trisopterus minutus Linnaeus, 178) Dülger (Zeus faber Linnaeus, 178) Asıl Hani (Serranus cabrilla Linnaeus, 178) Benekli Hani (Serranus hepatus Linnaeus, 178) Kurdela (Cepola macrophthalma Linnaeus, 178) Sarıkuyruk İstavrit (Trachurus mediterraneus Steindachner, 1868) Karagöz İstavrit (Trachurus trachurus Linnaeus, 178) Barbun (Mullus barbatus barbatus Linnaeus, 178) Tekir (Mullus surmuletus Linnaeus, 178) Kupez (Boops boops Linnaeus, 178) Patlakgöz Mercan (Dentex macrophthalmus Bloch, 1791) Isparoz (Diplodus annularis Linnaeus, 178) Karagöz (Diplodus vulgaris Geoffroy Saint-Hilaire, 1817) Mırmır (Lithognathus mormyrus Linnaeus, 178) Yabani Mercan (Pagellus acarne Risso, 1827) Mandagöz Mercan (Pagellus bogaraveo Brünnich, 1768) Kırma Mercan (Pagellus erythrinus Linnaeus, 178) Fangri (Pagrus pagrus Linnaeus, 178) Çipura (Sparus aurata Linnaeus, 178) İzmarit (Spicara maena Linnaeus, 178) İzmarit (Spicara smaris Linnaeus, 178) Trakonya (Trachinus draco Linnaeus, 178) Tiryaki (Uranoscopus scaber Linnaeus, 178) Dört Benekli Kayabalığı (Deltentosteus quadrimaculatus Valenciennes, 1837) Kömürcü Kayabalığı (Gobius niger Linnaeus, 178) Kayabalığı (Lesueurigobius friesii Malm, 1874) Benekli Horozbina (Blennius ocellaris Linnaeus, 178) Benekli İskorpit (Scorpaena notata Rafinesque, 181) Kırlangıç (Lepidotrigla cavillone Lacepède, 181) Kırlangıç (Chelidonichthys lucernus Linnaeus, 178) Mazak (Chelidonichthys lastoviza Bonnaterre, 1788) VI

7 4.4.Kancaağız Pisi (Citharus linguatula Linnaeus, 178) Küçük Pisi (Arnoglossus laterna Walbaum, 1792) Küçük Pisi (Arnoglossus thori Kyle, 1913) Küçük Dil (Buglossidium luteum Risso, 181) Lekeli Dil (Microchirus variegatus Donovan, 188) Dil (Solea solea Linnaeus, 178) Sivrikuyruk Dil (Symphurus nigrescens Rafinesque, 181) Fener (Lophius budegassa Spinola, 187) Fener (Lophius piscatorius Linnaeus, 178) Tartışma ve Sonuç Referanslar Ekler 1. Projede değerlendirmeye alınan bazı balık türlerine ait resimler...39 Proje Özet Bilgi Formu VII

8 VIII

9 Tablolar Listesi Tablo 1. Saha örnekleme tarihleri, çekim adetleri, başlangıç koordinat ve trol çekim yönleri...3 Tablo 2. Örneklenen türlerin sistematik listesi...1 Tablo 3. Örneklenen türlerin adetleri... Tablo 4. Kedibalığı nın (Scyliorhinus canicula) Boy-Ağırlık ilişkisi...64 Tablo. Adi Köpekbalığı nın (Mustelus mustelus) Boy-Ağırlık ilişkisi...6 Tablo 6. Üzgün ün (Callionymus maculatus) Boy-Ağırlık ilişkisi...73 Tablo 7. Bakalyaro nın (Merluccius merluccius) Boy-Ağırlık ilişkisi...77 Tablo 8. Tavuk un (Trisopterus minutus) Boy-Ağırlık ilişkisi...82 Tablo 9. Asıl Hani nin (Serranus cabrilla) Boy-Ağırlık ilişkisi...89 Tablo 1. Benekli Hani nin (Serranus hepatus) Boy-Ağırlık ilişkisi...94 Tablo 11. Kurdela nın (Cepola macrophthalma) Boy-Ağırlık ilişkisi...99 Tablo 12. Karagöz İstavrit in (Trachurus trachurus) Boy-Ağırlık ilişkisi...1 Tablo 13. Barbun un (Mullus barbatus barbatus) Boy-Ağırlık ilişkisi...19 Tablo 14. Tekir in (Mullus surmuletus) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 1. Kupez in (Boops boops) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 16. Patlakgöz Mercan ın (Dentex macrophthalmus) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 17. Isparoz un (Diplodus annularis) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 18. Karagöz ün (Diplodus vulgaris) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 19. Mırmır ın (Lithognathus mormyrus) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 2. Yabani Mercan ın (Pagellus acarne) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 21. Kırma Mercan ın (Pagellus erythrinus) Boy-Ağırlık ilişkisi...14 Tablo 22. Çipura nın (Sparus aurata) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 23. İzmarit in (Spicara maena) Boy-Ağırlık ilişkisi...13 Tablo 24. Trakonya nın (Trachinus draco) Boy-Ağırlık ilişkisi...17 IX

10 Tablo 2. Tiryaki nin (Uranoscopus scaber) Boy-Ağırlık ilişkisi...19 Tablo 26. Dört Benekli Kayabalığı nın (Deltentosteus quadrimaculatus) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 27. Kömürcü Kayabalığı nın (Gobius niger) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 28. Kayabalığı nın (Lesueurigobius friesii) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 29. Benekli Horozbina nın (Blennius ocellaris) Boy-Ağırlık ilişkisi...17 Tablo 3. Benekli İskorpit in (Scorpaena notata) Boy-Ağırlık ilişkisi...18 Tablo 31. Kırlangıç ın (Lepidotrigla cavillone) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 32. Kırlangıç ın (Chelidonichthys lucernus) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 33. Mazak ın (Chelidonichthys lastoviza) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 34. Kancaağız Pisi nin (Citharus linguatula) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 3. Küçük Pisi nin (Arnoglossus laterna) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 36. Küçük Pisi nin (Arnoglossus thori) Boy-Ağırlık ilişkisi...23 Tablo 37. Küçük Dil in (Buglossidium luteum) Boy-Ağırlık ilişkisi...28 Tablo 38. Dil in (Solea solea) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 39. Sivrikuyruk Dil in (Symphurus nigrescens) Boy-Ağırlık ilişkisi Tablo 4. Kedibalığı nın (Scyliorhinus canicula) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 41. Adi Köpekbalığı nın (Mustelus mustelus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...22 Tablo 42. Elektrik Balığı nın (Torpedo marmorata) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 43. İğneli Vatoz un (Dasyatis pastinaca) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 44. Çuçuna nın (Myliobatis aquila) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar X

11 Tablo 4. Üzgün ün (Callionymus maculatus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 46. Bakalyaro nun (Merluccius merluccius) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 47. Bakalyaro nun (Merluccius merluccius) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...22 Tablo 48. Tavuk un (Trisopterus minutus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 49. Tavuk un (Trisopterus minutus) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo. Dülger in (Zeus faber) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 1. Asıl Hani nin (Serranus cabrilla) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...23 Tablo 2. Asıl Hani nin (Serranus cabrilla) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 3. Benekli Hani nin (Serranus hepatus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 4. Benekli Hani nin (Serranus hepatus) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo. Kurdela nın (Cepola macrophthalma) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 6. Kurdela nın (Cepola macrophthalma) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...23 Tablo 7. Sarıkuyruk İstavrit in (Trachurus mediterraneus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 8. Karagöz İstavrit in (Trachurus trachurus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar XI

12 Tablo 9. Barbun un (Mullus barbatus barbatus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 6. Barbun un (Mullus barbatus barbatus) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 61. Tekir in (Mullus surmuletus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 62. Kupez in (Boops boops) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...24 Tablo 63. Kupez in (Boops boops) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 64. Patlakgöz Mercan ın (Dentex macrophthalmus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 6. Patlakgöz Mercan ın (Dentex macrophthalmus) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 66. Isparoz un (Diplodus annularis) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...24 Tablo 67. Isparoz un (Diplodus annularis) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 68. Karagöz ün (Diplodus vulgaris) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 69. Karagöz ün (Diplodus vulgaris) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 7. Mırmır ın (Lithognathus mormyrus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 71. Yabani Mercan ın (Pagellus acarne) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...2 Tablo 72. Yabani Mercan ın (Pagellus acarne) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...21 XII

13 Tablo 73. Mandagöz Mercan ın (Pagellus bogaraveo) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...22 Tablo 74. Kırma Mercan ın (Pagellus erythrinus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...23 Tablo 7. Kırma Mercan ın (Pagellus erythrinus) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...24 Tablo 76. Fangri nin (Pagrus pagrus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...2 Tablo 77. Çipura nın (Sparus aurata) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...26 Tablo 78. İzmarit in (Spicara maena) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...27 Tablo 79. İzmarit in (Spicara maena) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...28 Tablo 8. İzmarit in (Spicara smaris) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...29 Tablo 81. Trakonya nın (Trachinus draco) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...26 Tablo 82. Tiryaki nin (Uranoscopus scaber) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...26 Tablo 83. Kömürcü Kayabalığı nın (Gobius niger) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 84. Kömürcü Kayabalığı nın (Gobius niger) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 8. Kayabalığı nın (Lesueurigobius friesii) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 86. Benekli Horozbina nın (Blennius ocellaris) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar XIII

14 Tablo 87. Benekli İskorpit in (Scorpaena notata) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 88. Kırlangıç ın (Lepidotrigla cavillone) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 89. Kırlangıç ın (Lepidotrigla cavillone) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 9. Kırlangıç ın (Chelidonichthys lucernus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 91. Mazak ın (Chelidonichthys lastoviza) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 92. Kancaağız Pisi nin (Citharus linguatula) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...27 Tablo 93. Kancaağız Pisi nin (Citharus linguatula) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 94. Küçük Pisi nin (Arnoglossus laterna) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 9. Küçük Pisi nin (Arnoglossus laterna) büyüme parametrelerini inceleyen çalışmalarında elde edilmiş sonuçlar Tablo 96. Lekeli Dil in (Microchirus variegatus) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 97. Dil in (Solea solea) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar Tablo 98. Fener in (Lophius budegassa) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarında elde edilmiş sonuçlar...27 Tablo 99. Fener in (Lophius piscatorius) boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda elde edilmiş sonuçlar...27 Tablo 1. Türlere ait sömürülme oranları Tablo 11. Üreme zamanları tespit edilen türler ve şu anki yasal uygulamayla trolle balık avcılığının yasak olduğu zaman periyodu XIV

15 Tablo 12. İlk üreme boyları tespit edilen türler, şu anki mevcut uygulamadaki ve önerilen minimum boy yasakları...28 XV

16 XVI

17 Şekiller Listesi Şekil 1. Saha çalışmalarında kullanılan EGESÜF araştırma gemisi...33 Şekil 2. Çalışma sahası...34 Şekil 3. Örneklemede kullanılan trol torbası...38 Şekil 4. (a) Toplam av ve (b) türlerin ayrılması...39 Şekil. (a) Otolitlerin kalıplarda polyester ile kaplanması, (b) polyester ile kaplanmış otolitler, (c) kesim hizasının belirlenmesi, (d) kesim makinesi, (e) kesim işlemi, (f) kesimi yapılmış otolitin zımparalama ve parlatma işlemi için lama yapıştırılışı (g) parlatma işlemi ve (h) kesilmiş, zımparalanmış ve parlatılmış otolitin mikroskop altındaki görünüşü...41 Şekil 6. Örneklenen kıkırdaklı balıkların familyalara göre dağılımı... Şekil 7. Örneklenen kemikli balıkların görülme sıklığı (N>)...61 Şekil 8. Kedibalığı nın (Scyliorhinus canicula) Boy-Frekans grafiği...62 Şekil 9. Kedibalığı nın (Scyliorhinus canicula) Boy-Ağırlık grafiği...64 Şekil 1. Adi Köpekbalığı nın (Mustelus mustelus) Boy-Frekans grafiği...6 Şekil 11. Adi Köpekbalığı nın (Mustelus mustelus) Boy-Ağırlık grafiği...66 Şekil 12. Elektrik Balığı nın (Torpedo marmorata) Boy-Frekans grafiği...67 Şekil 13. Elektrik Balığı nın (Torpedo marmorata) Boy-Ağırlık grafiği...67 Şekil 14. İğneli Vatoz un (Dasyatis pastinaca) Boy-Frekans grafiği...68 Şekil 1. İğneli Vatoz un (Dasyatis pastinaca) Boy-Ağırlık grafiği...69 Şekil 16. Çuçuna nın (Myliobatis aquila) Boy-Frekans grafiği...7 Şekil 17. Çuçuna nın (Myliobatis aquila) Boy-Ağırlık grafiği...7 Şekil 18. Mırmır Yılanbalığı nın (Echelus myrus) Boy-Frekans grafiği...71 Şekil 19. Mırmır Yılanbalığı nın (Echelus myrus) Boy-Ağırlık grafiği...72 Şekil 2. Üzgün ün (Callionymus maculatus) Boy-Frekans grafiği...73 Şekil 21. Üzgün ün (Callionymus maculatus) Boy-Ağırlık grafiği...73 Şekil 22. Bakalyaro nın (Merluccius merluccius) Boy-Frekans grafiği...7 XVII

18 Şekil 23. Bakalyaro nın (Merluccius merluccius) Boy-Ağırlık grafiği...77 Şekil 24. Bakalyaro nın (Merluccius merluccius) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi...77 Şekil 2. Bakalyaro nın (Merluccius merluccius) Yaş-Boy ilişkisi...78 Şekil 26. Bakalyaro nın (Merluccius merluccius) cinsiyete göre ilk üreme boyu...78 Şekil 27. Tavuk un (Trisopterus minutus) Boy-Frekans grafiği...8 Şekil 28. Tavuk un (Trisopterus minutus) Boy-Ağırlık grafiği...82 Şekil 29. Tavuk un (Trisopterus minutus) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi...82 Şekil 3. Tavuk un (Trisopterus minutus) Yaş-Boy ilişkisi...83 Şekil 31. Tavuk un (Trisopterus minutus) cinsiyete göre ilk üreme boyu...83 Şekil 32. Dülger in (Zeus faber) Boy-Frekans grafiği...84 Şekil 33. Dülger in (Zeus faber) Boy-Ağırlık grafiği...8 Şekil 34. Asıl Hani nin (Serranus cabrilla) Boy-Frekans grafiği...87 Şekil 3. Asıl Hani nin (Serranus cabrilla) Boy-Ağırlık grafiği...89 Şekil 36. Asıl Hani nin (Serranus cabrilla) gonadosomatik indeksi...89 Şekil 37. Asıl Hani nin (Serranus cabrilla) Yaş-Boy ilişkisi...9 Şekil 38. Asıl Hani nin (Serranus cabrilla) cinsiyete göre ilk üreme boyu...9 Şekil 39. Benekli Hani nin (Serranus hepatus) Boy-Frekans grafiği...92 Şekil 4. Benekli Hani nin (Serranus hepatus) Boy-Ağırlık grafiği...94 Şekil 41. Benekli Hani nin (Serranus hepatus) gonadosomatik indeksi...94 Şekil 42. Benekli Hani nin (Serranus hepatus) Yaş-Boy ilişkisi...9 Şekil 43. Benekli Hani nin (Serranus hepatus) cinsiyete göre ilk üreme boyu...9 Şekil 44. Kurdela nın (Cepola macrophthalma) Boy-Frekans grafiği...97 Şekil 4. Kurdela nın (Cepola macrophthalma) Boy-Ağırlık grafiği...99 Şekil 46. Kurdela nın (Cepola macrophthalma) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi...99 XVIII

19 Şekil 47. Kurdela nın (Cepola macrophthalma) Yaş-Boy ilişkisi...1 Şekil 48. Kurdela nın (Cepola macrophthalma) cinsiyete göre ilk üreme boyu...1 Şekil 49. Sarıkuyruk İstavrit in (Trachurus mediterraneus) Boy-Frekans grafiği...11 Şekil. Sarıkuyruk İstavrit in (Trachurus mediterraneus) Boy-Ağırlık grafiği...12 Şekil 1. Karagöz İstavrit in (Trachurus trachurus) Boy-Frekans grafiği...13 Şekil 2. Karagöz İstavrit in (Trachurus trachurus) Boy-Ağırlık grafiği...1 Şekil 3. Barbun un (Mullus barbatus barbatus) Boy-Frekans grafiği...17 Şekil 4. Barbun un (Mullus barbatus barbatus) Boy-Ağırlık grafiği...19 Şekil. Barbun un (Mullus barbatus barbatus) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi...19 Şekil 6. Barbun un (Mullus barbatus barbatus) Yaş-Boy ilişkisi...11 Şekil 7. Barbun un (Mullus barbatus barbatus) cinsiyete göre ilk üreme boyu...11 Şekil 8. Tekir in (Mullus surmuletus) Boy-Frekans grafiği Şekil 9. Tekir in (Mullus surmuletus) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 6. Kupez in (Boops boops) Boy-Frekans grafiği Şekil 61. Kupez in (Boops boops) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 62. Kupez in (Boops boops) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi Şekil 63. Kupez in (Boops boops) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 64. Kupez in (Boops boops) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 6. Patlakgöz Mercan ın (Dentex macrophthalmus) Boy-Frekans grafiği Şekil 66. Patlakgöz Mercan ın (Dentex macrophthalmus) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 67. Patlakgöz Mercan ın (Dentex macrophthalmus) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi Şekil 68. Patlakgöz Mercan ın (Dentex macrophthalmus) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 69. Patlakgöz Mercan ın (Dentex macrophthalmus) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 7. Isparoz un (Diplodus annularis) Boy-Frekans grafiği XIX

20 Şekil 71. Isparoz un (Diplodus annularis) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 72. Isparoz un (Diplodus annularis) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi.126 Şekil 73. Isparoz un (Diplodus annularis) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 74. Isparoz un (Diplodus annularis) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 7. Karagöz ün (Diplodus vulgaris) Boy-Frekans grafiği Şekil 76. Karagöz ün (Diplodus vulgaris) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 77. Karagöz ün (Diplodus vulgaris) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi..131 Şekil 78. Karagöz ün (Diplodus vulgaris) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 79. Karagöz ün (Diplodus vulgaris) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 8. Mırmır ın (Lithognathus mormyrus) Boy-Frekans grafiği Şekil 81. Mırmır ın (Lithognathus mormyrus) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 82. Yabani Mercan ın (Pagellus acarne) Boy-Frekans grafiği Şekil 83. Yabani Mercan ın (Pagellus acarne) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 84. Yabani Mercan ın (Pagellus acarne) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi Şekil 8. Yabani Mercan ın (Pagellus acarne) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 86. Yabani Mercan ın (Pagellus acarne) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 87. Mandagöz Mercan ın (Pagellus bogaraveo) Boy-Frekans grafiği...14 Şekil 88. Mandagöz Mercan ın (Pagellus bogaraveo) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 89. Kırma Mercan ın (Pagellus erythrinus) Boy-Frekans grafiği Şekil 9. Kırma Mercan ın (Pagellus erythrinus) Boy-Ağırlık grafiği...14 Şekil 91. Kırma Mercan ın (Pagellus erythrinus) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi...14 Şekil 92. Kırma Mercan ın (Pagellus erythrinus) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 93. Kırma Mercan ın (Pagellus erythrinus) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 94. Fangri nin (Pagrus pagrus) Boy-Frekans grafiği XX

21 Şekil 9. Fangri nin (Pagrus pagrus) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 96. Çipura nın (Sparus aurata) Boy-Frekans grafiği Şekil 97. Çipura nın (Sparus aurata) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 98. İzmarit in (Spicara maena) Boy-Frekans grafiği...11 Şekil 99. İzmarit in (Spicara maena) Boy-Ağırlık grafiği...13 Şekil 1. İzmarit in (Spicara maena) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi...13 Şekil 11. İzmarit in (Spicara maena) Yaş-Boy ilişkisi...14 Şekil 12. İzmarit in (Spicara maena) cinsiyete göre ilk üreme boyu...14 Şekil 13. İzmarit in (Spicara smaris) Boy-Frekans grafiği...1 Şekil 14. İzmarit in (Spicara smaris) Boy-Ağırlık grafiği...16 Şekil 1. Trakonya nın (Trachinus draco) Boy-Frekans grafiği...17 Şekil 16. Trakonya nın (Trachinus draco) Boy-Ağırlık grafiği...17 Şekil 17. Tiryaki nin (Uranoscopus scaber) Boy-Frekans grafiği...18 Şekil 18. Tiryaki nin (Uranoscopus scaber) Boy-Ağırlık grafiği...19 Şekil 19. Dört Benekli Kayabalığı nın (Deltentosteus quadrimaculatus) Boy-Frekans grafiği Şekil 11. Dört Benekli Kayabalığı nın (Deltentosteus quadrimaculatus) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 111. Dört Benekli Kayabalığı nın (Deltentosteus quadrimaculatus) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi Şekil 112. Dört Benekli Kayabalığı nın (Deltentosteus quadrimaculatus) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 113. Dört Benekli Kayabalığı nın (Deltentosteus quadrimaculatus) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 114. Kömürcü Kayabalığı nın (Gobius niger) Boy-Frekans grafiği Şekil 11. Kömürcü Kayabalığı nın (Gobius niger) Boy-Ağırlık grafiği XXI

22 Şekil 116. Kömürcü Kayabalığı nın (Gobius niger) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi Şekil 117. Kömürcü Kayabalığı nın (Gobius niger) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 118. Kömürcü Kayabalığı nın (Gobius niger) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 119. Kayabalığı nın (Lesueurigobius friesii) Boy-Frekans grafiği...17 Şekil 12. Kayabalığı nın (Lesueurigobius friesii) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 121. Benekli Horozbina nın (Blennius ocellaris) Boy-Frekans grafiği Şekil 122. Benekli Horozbina nın (Blennius ocellaris) Boy-Ağırlık grafiği...17 Şekil 123. Benekli Horozbina nın (Blennius ocellaris) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi...17 Şekil 124. Benekli Horozbina nın (Blennius ocellaris) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 12. Benekli Horozbina nın (Blennius ocellaris) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 126. Benekli İskorpit in (Scorpaena notata) Boy-Frekans grafiği Şekil 127. Benekli İskorpit in (Scorpaena notata) Boy-Ağırlık grafiği...18 Şekil 128. Kırlangıç ın (Lepidotrigla cavillone) Boy-Frekans grafiği Şekil 129. Kırlangıç ın (Lepidotrigla cavillone) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 13. Kırlangıç ın (Lepidotrigla cavillone) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi Şekil 131. Kırlangıç ın (Lepidotrigla cavillone) Yaş-Boy ilişkisi...18 Şekil 132. Kırlangıç ın (Lepidotrigla cavillone) cinsiyete göre ilk üreme boyu...18 Şekil 133. Kırlangıç ın (Chelidonichthys lucernus) Boy-Frekans grafiği Şekil 134. Kırlangıç ın (Chelidonichthys lucernus) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 13. Mazak ın (Chelidonichthys lastoviza) Boy-Frekans grafiği Şekil 136. Mazak ın (Chelidonichthys lastoviza) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 137. Kancaağız Pisi nin (Citharus linguatula) Boy-Frekans grafiği Şekil 138. Kancaağız Pisi nin (Citharus linguatula) Boy-Ağırlık grafiği XXII

23 Şekil 139. Kancaağız Pisi nin (Citharus linguatula) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi Şekil 14. Kancaağız Pisi nin (Citharus linguatula) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 141. Kancaağız Pisi nin (Citharus linguatula) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 142. Küçük Pisi nin (Arnoglossus laterna) Boy-Frekans grafiği Şekil 143. Küçük Pisi nin (Arnoglossus laterna) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 144. Küçük Pisi nin (Arnoglossus laterna) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi Şekil 14. Küçük Pisi nin (Arnoglossus laterna) Yaş-Boy ilişkisi Şekil 146. Küçük Pisi nin (Arnoglossus laterna) cinsiyete göre ilk üreme boyu Şekil 147. Küçük Pisi nin (Arnoglossus thori) Boy-Frekans grafiği...21 Şekil 148. Küçük Pisi nin (Arnoglossus thori) Boy-Ağırlık grafiği...23 Şekil 149. Küçük Pisi nin (Arnoglossus thori) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi...23 Şekil 1. Küçük Pisi nin (Arnoglossus thori) Yaş-Boy ilişkisi...24 Şekil 11. Küçük Pisi nin (Arnoglossus thori) cinsiyete göre ilk üreme boyu...24 Şekil 12. Küçük Dil in (Buglossidium luteum) Boy-Frekans grafiği...26 Şekil 13. Küçük Dil in (Buglossidium luteum) Boy-Ağırlık grafiği...28 Şekil 14. Küçük Dil in (Buglossidium luteum) gonadosomatik indeks ve olgun gonad yüzdesi...28 Şekil 1. Küçük Dil in (Buglossidium luteum) Yaş-Boy ilişkisi...29 Şekil 16. Küçük Dil in (Buglossidium luteum) cinsiyete göre ilk üreme boyu...29 Şekil 17. Lekeli Dil in (Microchirus variegatus) Boy-Frekans grafiği...21 Şekil 18. Lekeli Dil in (Microchirus variegatus) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 19. Dil in (Solea solea) Boy-Frekans grafiği Şekil 16. Dil in (Solea solea) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 161. Sivrikuyruk Dil in (Symphurus nigrescens) Boy-Frekans grafiği XXIII

24 Şekil 162. Sivrikuyruk Dil in (Symphurus nigrescens) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 163. Fener in (Lophius budegassa) Boy-Frekans grafiği...21 Şekil 164. Fener in (Lophius budegassa) Boy-Ağırlık grafiği...21 Şekil 16. Fener in (Lophius piscatorius) Boy-Frekans grafiği Şekil 166. Fener in (Lophius piscatorius) Boy-Ağırlık grafiği Şekil 167. Kedibalığı (Scyliorhinus stellaris Linnaeus, 178)...39 Şekil 168. Kazık Kuyruk (Gymnura altavela Linnaeus, 178)...39 Şekil 169. Dikenli Vatoz (Raja clavata Linnaeus, 178)...39 Şekil 17. Vatoz (Raja miraletus Linnaeus, 178)...31 Şekil 171. Vatoz (Raja polystigma Regan, 1923)...31 Şekil 172. Elektrik (Torpedo marmorata Risso, 181) Şekil 173. Mıgrı (Ariosoma balearicum Delaroche, 189) Şekil 174. Müren (Muraena helena Linnaeus, 178) Şekil 17. Lokum (Saurida undosquamis Richardson, 1848) Şekil 176. Hamsi (Engraulis encrasicolus Linnaeus, 178) Şekil 177. Tavuk (Trisopterus minutus Linnaeus, 178) Şekil 178. Bakalyaro (Merluccius merluccius Linnaeus, 178) Şekil 179. Kayış (Ophidion barbatum Linnaeus, 178) Şekil 18. Benekli Horozbina (Blennius ocellaris Linnaeus, 178) Şekil 181. Horozbina (Parablennius tentacularis Brünnich, 1768) Şekil 182. Üzgün (Callionymus lyra Linnaeus, 178) Şekil 183. Karagöz İstavrit (Trachurus trachurus Linnaeus, 178) Şekil 184. İzmarit (Spicara maena Linnaeus, 178) Şekil 18. İzmarit (Spicara smaris Linnaeus, 178) Şekil 186. Dört Benekli Kayabalığı (Deltentosteus quadrimaculatus Valenciennes, 1837)..314 Şekil 187. Çırçır (Symphodus cinereus Bonnaterre, 1788)...31 XXIV

25 Şekil 188. Ustura (Xyrichtys novacula Linnaeus, 178)...31 Şekil 189. Barbun (Mullus barbatus barbatus Linnaeus, 178)...31 Şekil 19. Tekir (Mullus surmuletus Linnaeus, 178)...31 Şekil 191. Berber (Anthias anthias Linnaeus, 178) Şekil 192. Asıl Hani (Serranus cabrilla Linnaeus, 178) Şekil 193. Çizgili Hani (Serranus scriba Linnaeus, 178) Şekil 194. Kupez (Boops boops Linnaeus, 178) Şekil 19. Trança (Dentex gibbosus Rafinesque, 181) Şekil 196. Isparoz (Diplodus annularis Linnaeus, 178) Şekil 197. Karagöz (Diplodus vulgaris Geoffroy Saint-Hilaire, 1817) Şekil 198. Mırmır (Lithognathus mormyrus Linnaeus, 178) Şekil 199. Yabani Mercan (Pagellus acarne Risso, 1827) Şekil 2. Kırma Mercan (Pagellus erythrinus Linnaeus, 178) Şekil 21. Trakonya (Trachinus draco Linnaeus, 178) Şekil 22. Tiryaki (Uranoscopus scaber Linnaeus, 178) Şekil 23. Çivisiz Kalkan (Scophthalmus rhombus Linnaeus, 178) Şekil 24. Küçük Pisi (Arnoglossus thori Kyle, 1913)...32 Şekil 2. Kancaağız Pisi (Citharus linguatula Linnaeus, 178)...32 Şekil 26. Sivrikuyruk Dil (Symphurus nigrescens Rafinesque, 181)...32 Şekil 27. Küçük Dil (Buglossidium luteum Risso, 181) Şekil 28. Benekli Dil (Microchirus ocellatus Linnaeus, 178) Şekil 29. Lekeli Dil (Microchirus variegatus Donovan, 188) Şekil 21. Küçük Dil (Monochirus hispidus Rafinesque, 1814) Şekil 211. Dil (Solea solea Linnaeus, 178) Şekil 212. İskorpit (Scorpaena maderensis Valenciennes, 1833) Şekil 213. Benekli İskorpit (Scorpaena notata Rafinesque, 181) XXV

26 Şekil 214. İskorpit (Scorpaena scrofa Linnaeus, 178) Şekil 21. Mazak (Chelidonichthys lastoviza Bonnaterre, 1788) Şekil 216. Kırlangıç (Chelidonichthys lucernus Linnaeus, 178) Şekil 217. Kırlangıç (Lepidotrigla cavillone Lacepède, 181) Şekil 218. Öksüz (Trigla lyra Linnaeus, 178) Şekil 219. Dülger (Zeus faber Linnaeus, 178)...32 XXVI

27 Özet Çalışma Temmuz 24 ile Haziran 27 tarihleri arasında İzmir Körfezi nde yürütülmüştür. Örnekler Foça, Gülbahçe Körfezi ve Uzunada nın kuzeybatısında trol kullanılarak toplanmıştır. Toplanan örneklerin boy ve ağırlık ölçümleri alınmış, cinsiyetleri tespit edilmiş ve yaşlarının belirlenebilmesi için sagittal otolitleri çıkartılmıştır. Çalışma süresince 41 familyaya ait 9 balık türü örneklenmiş ve toplam 38,131 adet örnek üzerinde bireysel ölçüm alınmıştır. Örneklenen türlerin 14 tanesinin kıkırdaklı, 76 adedinin kemikli balık türü olduğu saptanmıştır. Çalışma bölgesinde en baskın beş kıkırdaklı balık türünün Kedibalığı (Scyliorhinus canicula), Adi Köpekbalığı (Mustelus mustelus), İğneli Vatoz (Dasyatis pastinaca), Çuçuna (Myliobatis aquila) ve Elektrik balığı (Torpedo marmorata) olduğu saptanmıştır. Kemikli balık türlerinde ise Barbun (Mullus barbatus barbatus), Küçük Pisi (Arnoglossus laterna), İzmarit (Spicara maena), Benekli Hani (Serranus hepatus) ve Isparoz un (Diplodus annularis) en baskın türler olduğu tespit edilmiştir. Türlerin; boy dağılımı, dişi:erkek oranı, boy-ağırlık ilişkisi, üreme zamanı, yaş kompozisyonu, büyüme parametreleri, ilk üreme boyu ve yaşı, ölüm ve sömürülme oranlarının tespiti yapılmıştır. Elde edilen parametreler ile stokların şu anki durumu ortaya konmuş ve ticari olarak işletilen stokların daha verimli kullanımına ışık tutacak bilgiler elde edilmeye çalışılmıştır. Türler için elde edilen üreme zamanı ve ilk üreme boyunun ticari balıkçılığın düzenlenmesinde trol zaman yasakları ve minimum avlanma boyu yasaklarına bilimsel bir katkı sağlaması amaçlanmıştır. Buna ek olarak türler için elde edilen ölüm ve sömürülme oranlarının balıkçılık gücünün ayarlanmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: İzmir Körfezi, trol balıkçılığı, ilk üreme boyu, ilk üreme yaşı. XXVII

28 XXVIII

29 Abstract This study is carried out in İzmir Bay, in between July 24 and June 27. Sampled specimens were collected by trawl from Foça, Gülbahçe Bay and northwest of Uzunada. Length measurements and weight of sampled individuals were recorded, sexes were identified and saggital otholiths were removed for determining the ages. During the study, 9 fish species belonging to 41 families were sampled and individually measurements were taken on totally 38,131 specimens. It was found that, 14 species were cartilagonius and other 76 species were bony fishes. The dominant cartilaginous fishes in the research area were Small-spotted cat shark (Scyliorhinus canicula), Smoothhound (Mustelus mustelus), Common stingray (Dasyatis pastinaca), Common eagle ray (Myliobatis aquila) and Spotted torpedo (Torpedo marmorata). Red mullet (Mullus barbatus barbatus), Scaldfish (Arnoglossus laterna), Blotched picarel (Spicara maena), Brown comber (Serranus hepatus) and Annular sea bream (Diplodus annularis) were the dominant bony fishes. Length distributions, male female ratio, length weight relationship, age composition, growth parameters, first reproduction length and age, mortality and exploitation ratios were determined. Present situation of the stocks were proved by the obtaining parameters and irradiating information on effective use of commercial stocks were tried to be gained. It was aimed to add scientific contributions to regulations of commercial fisheries in trawl season restrictions and minimum landing size restrictions with the information on reproduction season and first reproduction length of obtained species. Additionally, mortality and exploitation ratios of the species are considered to contribute the regulation of fisheries power. Keywords: İzmir Bay, trawl fisheries, first maturity length, first maturity age. XXIX

30 XXX

31 1.Giriş İnsanoğlunun yeryüzünde varlığını sürdürülebilmesi, uygun besin, barınak ve diğer çevre koşullarının bulunmasına bağlıdır. Oysa nüfus artışı ve endüstrinin gelişimi, sınırlı çevre olanakları üzerine olumsuz baskılar yaparak çevrenin değişmesine, bitki ve hayvan topluluklarının yok olmasına yol açmakta, bunun sonucu olarak da insanlar için yaşamsal önem taşıyan hayvansal protein açığına yol açmaktadır. Dünya nüfusundaki bu hızlı artış ve çevre sorunları giderek büyüyen bir beslenme sorununu gündeme getirmekte ve sorunun çözümü için de su ürünleri önemli bir kaynak görülmektedir. Ancak yıllık su ürünleri üretiminin miktarına bakıldığında, üç tarafı denizlerle çevrili ve önemli su ürünleri potansiyeline sahip ülkemizde, su ürünleri kaynaklarının çok iyi bir şekilde işletildiğini söylemek mümkün değildir. Mevcut su ürünleri kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve rasyonel bir şekilde işletilmesi günümüz ve gelecek için oldukça önemlidir. Balık ve balıkçılık ülkemizdeki su ürünleri üretimi içinde en önemli yere sahiptir. Bu nedenle özellikle denizlerimizdeki balık ve balıkçılık konularında yapılacak olan araştırmaların detaylandırılıp, belirli aralıklarla yapılması; gerekli önlemlerin de buralardan elde edilecek sonuçlara göre alınması, kaynakları rasyonel olarak işletilmesi için yararlı olacaktır. Balıkçılık biyolojisi ve populasyon dinamiği çalışmaları, daha çok ekonomik olan balık stoklarındaki büyüme, ölüm ve göç gibi olaylar ile bunlardaki ve dolayısı ile populasyon büyüklüğündeki değişiklikleri konu edinmektedir. Balık stoku, bir ırka veya bir türe ait olan, kendi kendisini devam ettiren, belirli bir bölge içerisinde belirli bir zamanda üreyen balık bireyleri topluluğu olarak tanımlanmaktadır. Bir balık stokunun büyüklüğü, stoktaki balıkların bireysel büyüklüğüne ve stoka katılan genç bireylerle artmakta, buna karşın doğal ölümler ve avlanma nedeniyle azalmaktadır. Stoktaki bu denge durumunun sürekli olarak koruması ve sürdürülebilir bir balıkçılığın oluşturulması için, avlanan balık türlerinin belirlenmesi, bu türe ait büyüme parametreleri ile ilk üreme boy ve yaşlarının tespit edilmesi, buna bağlı olarak da tür ve boy yasaklarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu ve benzeri konularda yapılan ve yapılacak olan çalışmalar, ülkemiz balıkçılığına ışık tutacaktır. Ülkemiz denizlerinde, balık avcılığının esasları, stokları korumaya yönelik olarak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Şubesi tarafından geliştirilen yasal 1

32 düzenlemeler ile yapılmaktadır. Bu düzenleme sonuçları ilgili kişilere Denizlerde ve İç Sularda Ticari Balıkçılığı Düzenleyen Sirküler ile duyurulmaktadır. Bu nedenle, balık ve balıkçılıkla ilgili olarak yapılan araştırma sonuçları, sirkülerde kullanılabilecek ve ülke balıkçılığına da yön verebilecek düzeyde olmalıdır. Denizlerle ilgili olarak sirkülerde ele alınan yasal düzenlemeler; trol yasakları, cins ve boy yasakları, av vasıtası yasakları, dalyan ve lagünlerde alınacak tedbirler, yer yasakları ve diğer yasaklar olmak üzere altı grup altında toplanmışlardır. Özellikle trol balıkçılığında avlanan türlerin belirlenmesi, bu türlere ait büyüme parametreleri ile ilk üreme boy ve yaşlarının tespiti, sirkülerde yer alan cins ve boy yasakları kısmının oluşturulması için oldukça önemli olmaktadır. Su ürünleri istatistiklerine göre 2 yılında, Türkiye Denizleri nden elde edilen toplan ürün miktarı 334,248 tondur. Bu üretimin %1 luk kısmını dip balıkları oluşturmaktadır. Avlanan dip balıklarının %9 ı ise trol balıkçılığı ile yapılmakta olup, bu da yaklaşık 3, ton deniz balığı üretimine karşılık gelmektedir. Bu üretimin de yaklaşık yarısı, Ege Denizi nden karşılanmaktadır. Bu durum göz önüne alındığında, Ege Denizi Türkiye Trol Balıkçılığı için oldukça önemli bir alanı oluşturmaktadır. Bu nedenle ülkemiz balıkçılığında önemli yer tutan bu denizimizde, mevcut ekonomik dip balıkları türleri ile ilgili olarak periyodik detaylı araştırmaların yapılması gerekliliği bir gerçektir. Yapılan bu araştırma ile, Ege Denizi dip trol balıkçılığında avlanan türlerin belirlenmesi, bu türlere ait büyüme parametreleri, ilk üreme boy ve yaşlarının tespitini yaparak, Denizlerde ve İçsularda Ticari Balıkçılığı Düzenleyen Sirküler de ki balık boy yasakları ve dip trolünün yıl içerisinde hangi aylarda yasak olması gerektiği konularındaki yasal düzenlemelere bilimsel katkıda bulunmak ve birçok balık türü için literatürde eksik olan büyüme parametrelerinin, bilinmeyenlerini tamamlayacağı umulmaktadır. 2

33 2.Genel Bilgiler 2.1.Ege Denizi Türkiye, sahip olduğu denizel balıkçılık kaynakları ile verimlilik açısından Karadeniz in de dahil olduğu, Akdeniz sular sistemi içinde çok önemli bir yere sahiptir. Yıllık deniz balıkları üretimi 6 bin ton civarında olan Türkiye, bu üretimi 8,333 km lik kıyı şeridi, 14,8 km 2 lik kıta sahanlığını oluşturan iklimsel, hidrografik şartlar ve verimlilik açısından farklı olan Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz den sağlamaktadır (Kınacıgil ve İlkyaz, 1997). Türkiye de 26 itibariyle avcılık yolu ile elde edilen toplam su ürünleri üretimi 49,94 ton olup, bu üretimin %69 luk kısmı Karadeniz, %16 lik kısmını Marmara, %12 lik kısmını Ege ve %3 lük kısmını Akdeniz den elde etmiştir (DİK, 26). Ege Denizi, koy ve körfezler bakımından oldukça zengin olmasına karşın, kıta sahanlığının dar ve dip yapısının da kırıklı ve engebeli olması nedeni ile balıkçılık aktivitelerinin sınırlandığı bir denizidir. Ege Denizi nin önemli balıkçılık alanları, kuzeyden güneye doğru sırası ile; Saros Körfezi, Gökçeada ve Bozcaada civarı, Edremit Körfezi, Çandarlı Körfezi, İzmir Körfezi, Sığacık ve Kuşadası Körfezleri, Kovela Limanı, Güllük (Mandalya) Körfezi ve Gökova (Kerme) Körfezi dir (Kınacıgil ve İlkyaz, 1997). Tür çeşitliliği yönünden diğer denizlerimizden daha zengin olan Ege Denizi nde ekonomik öneme sahip tür oranı 1/ düzeyinde olup, bu değer dünya denizleri ortalamasının yaklaşık on katıdır (Kocataş ve Bilecik, 1992). Araştırmanın yürütüldüğü İzmir Körfezi, Ege Denizi nin en büyük körfezlerinden biri olup doğudan batıya uzunluğu 24 km, ortalama genişliği km olup 38 2'N 38 4'N enlemleri ile 26 3'E 27 1'E boylamları arasında yer almaktadır. Körfez, farklı su tabakalarındaki fiziksel içerikler dikkate alınarak dış, orta ve iç körfez olmak üzere 3 bölüme ayrılmıştır (Cihangir et al., 1999). Dış körfez; Karaburun Yarımadası ile Gediz deltası arasında, kuzeybatı güneydoğu doğrultusunda uzanan körfezin en geniş ve derin olan kısmıdır. Uzunluğu yaklaşık 4 km olup, genişliği ağız kesiminde 24 km yi bulmaktadır. Orta körfez; Yenikale Fenerleri ile Urla dan Tuzla nın kuzeybatısına kadar uzanmaktadır. Ortalama derinliği 43 m dir. Toplam uzunluğu 38 km olan bu kesimin genişliği 2 km yi bulmaktadır. İzmir şehrinin yoğun yerleşim alanlarının kıyılarınca uzanan iç körfezin toplam uzunluğu 38 km dir. İç körfez oldukça sığ olup, en derin yeri 21 m dir. İzmir Körfezi nin en önemli balıkçılık sahaları orta ve dış körfezdir (Tosunoğlu et al., 26). 3

34 2.2.Balık Türleri Kedibalığı (Scyliorhinus canicula Linnaeus, 178); Kedibalığı olarak bilinen Scyliorhinus canicula (Linnaeus, 178), Scyliorhinidae familyasının bir üyesidir. Türün; Catulus duhamelii, Sciliorhinus caniculus, Scyliorhinus canicula albomaculata, Scyliorhinus caniculus, Scyllium acutidens, Scyllium spinacipellitum, Squalus canicula, Squalus catulus, Squalus elegans sinonimleri bulunmaktadır. Ülkemizin tüm denzilerinde bulunan tür (Mater et al., 23), dünyada Kuzeydoğu Atlantik te Norveç ve İngiltere Adaları ndan, Akdenizi de içerecek şekilde Senegal e kadar olan bölgede dağılım gösterir (Froese ve Pauly, 27). En fazla 1 cm (TL) boy ve 9 yaşına kadar yaşayabilir. Genellikle çamurlu, kumlu dip yapısına sahip 1 78 m ler arasındaki derinliklerde yaşamını sürdürür (Froese ve Pauly, 27). Türün ekonomik bir önemi yoktur. Dorel (1986) Biscay Körfezi nde, Filiz ve Mater (22) Kuzey Ege de, Merella et al. (1997) Balerik Adaları nda, Filiz ve Bilge (24) Kuzey Ege de, Mendes et al. (24) Portekiz in batı kıyılarında türün boy ve ağırlık ilişkilerini, Pauly (1978) Orta Adriyatik te ve Jennings et al. (1999) Kuzey Denizi nde büyüme parametrelerini, Compagno (1984) Kuzey Atlantik in doğusunda ve Ellis ve Shackly (1997) İngiltere de türün üreme ve yumurtlama dönemi üzerine çalışmalar yapmışlardır. Adi Köpekbalığı (Mustelus mustelus Linnaeus, 178); Adi Köpekbalığı adıyla bilinen Mustelus mustelus (Linnaeus, 178) Triakidae familyasının bir üyesidir. Türün; Galeus laevis, Mustellus levis, Mustelus canis, Mustelus equestris, Mustelus laevis, Mustelus vulgaris, Squalus mustelus sinonimleri bulunmaktadır. Ülkemizde; Karadeniz hariç tüm denizlerimizde dağılım gösteren tür (Mater et al., 23), dünyada; Akdeniz, Madeira, ve Kanarya Adaları nı kapsamak suretiyle İngiliz Takımadaları ndan Fransa ya kadar uzanan bölgede dağılım gösterir (Froese ve Pauly, 27). En fazla 2 cm (TL) boy ve 24 yaşına kadar yaşayabilir. Genellikle kumlu çamurlu zeminlerde ve 624 m ler arasındaki derinliklerde yaşamını sürdürür (Froese ve Pauly, 27). Son yıllarda ticari olarak değerlendirilmeye başlanan bir türdür. Dulcic ve Kraljevic (1996) Adriyatik in Hırvatistan kıyılarında, Filiz ve Bilge (24) ve Filiz ve Mater (22) Kuzey Ege de türün boy ve ağırlık ilişkileri üzerine çalışmışlar, Goosen ve Smale (1997) türün Güney Afrika sularında büyüme parametreleri üzerine araştırmalar yapmışlardır. 4

35 Elektrik (Torpedo marmorata Risso, 181); Vücudunda ürettiği elektrik nedeniyle tehlikeli deniz canlılarından biri olan Elektirik diğer adıyla Çarpan, Torpedo marmorata (Risso, 181), Torpedinidae familyasına ait bir türdür. Türün; Narcacion marmoratus, Narcobatus marmoratus, Torpedo diversicolor, Torpedo galvani, Torpedo immaculata, Torpedo picta, Torpedo punctata, Torpedo trepidans, Torpedo vulgaris gibi birçok sinonimi bulunmaktadır. Ülkemizde; Marmara, Ege ve Akdeniz de (Mater et al., 23), dünyada; Doğu Atlantik ten (İngiltere nin kuzeyinden, Good Hope Burnu na, Güney Afrika ya kadar) Akdeniz e kadar olan alanda dağılım göstermektedir (Froese ve Pauly, 27). Torpedo marmorata kumlu ve çamurlu zeminlerde yaşar. Genellikle 2 37 m derinliklerde dağılım gösterirler (Froese ve Pauly, 27). En fazla 1 cm (TL) boya kadar ulaşabilen türün ticari önemi yoktur. Filiz ve Mater (22) ve Filiz ve Bilge (24), türün Kuzey Ege Denizi nde boy ağırlık ilişkisini incelemişlerdir. İğneli Vatoz (Dasyatis pastinaca Linnaeus, 178); İğneli Vatoz, Dasyatis pastinaca (Linnaeus, 178), Dasyatidae familyasının bir üyesidir ve Dasyatis pastinacus, Dasyatis ujo, Dasybatus pastinaca, Pastinaca laevis, Pastinaca olivacea, Raja pastinaca, Trygon pastinaca, Trygon vulgaris, Trygon vulgaris pastinaca sinonimleri bulunmaktadır. Ülkemizin tüm denizlerinde yaşayan türün (Mater et al., 23), dünyadaki dağılımı; Kuzeydoğu Atlantik ten Akdeniz e kadar uzanan bölgedir (Froese ve Pauly, 27).Erkeklerde en fazla 7 cm (WD) dişilerde ise 6 cm (WD) boya kadar ulaşabilir. Genellikle kumlu çamurlu dip yapısına sahip 2m ler arasındaki derinliklerde yaşamını sürdürür (Mater et al., 23). Türün ticari bir önemi yoktur. Filiz ve Bilge (24), türün Kuzey Ege de, Torres (1991), Güney Afrika da, Coull et al. (1989), Kuzey Atlantik te, Pallaoro et al. (2), Doğu Adriyatik te, Filiz ve Mater (22), Kuzey Ege de yaşayan bireylerinde boy ve ağırlık ilişkileri, İşmen (23), türün İskenderun Körfezi ndeki yaş, büyüme ve üreme özellikleri üzerine araştırmalar yapmışlardır. Çuçuna (Myliobatis aquila Linnaeus, 178); Çuçuna olarak bilinen Myliobatis aquila (Linnaeus, 178), Myliobatidae familyasının bir üyesidir. Türün; Leiobatus aquila, Myliobatis aquila, Myliobatis cervus, Myliobatis equila, Myliobatis noctula, Myliobatus aquila, Raia rhombus, Raja aquila sinonimleri

36 bulunmaktadır. Ülkemizde, Marmara, Ege ve Akdeniz de dağılım gösteren tür (Mater et al., 23), dünyada; Fas ve Kanarya Adaları nın kuzeyinden İrlandanın batı kıyılarına, İngiliz Adaları ve Kuzey Denizinin güneybatısından, Natal ın güneyine ve Güney Afrika ya kadar uzanan alanda, ayrıca Akdeniz boyunca dağılım gösterir (Froese ve Pauly, 27). En fazla 183 cm (WD) boya kadar ulaşabilir. Genellikle kumlu dip yapısına sahip 1 3 m ler arasındaki derinliklerde yaşamını sürdürür (Froese ve Pauly, 27). Ticari değeri bulunmayan bir türdür. Filiz ve Bilge (24) kuzey Ege de türün boy ve ağırlık ilişkileri üzerine çalışmışlar, Capape et al. (27) türün Kuzey Akdeniz de üreme biyolojisi üzerine araştırmalar yapmışlardır. Mırmır Yılanbalığı (Echelus myrus Linnaeus, 178); Ophichthidae familyasının bir üyesi olan Mırmır Yılanbalığının bilimsel adı Echelus myrus (Linnaeus, 178) tur. Türün; Echelus punctatus, Leptocephalus kefersteini, Muraena longicollis, Muraena myrus, Muraena vulgaris, Myrus vulgaris sinonimleri bulunmaktadır. Ülkemizde, Ege ve Akdeniz de dağılım göstermekte olup (Mater et al., 23), dünyada; Biscay Körfezi'nden Pointe Noire'e ve Akdeniz'i içermek seretiyle Kongo ya kadar uzanan bölgede dağılım gösterir (Froese ve Pauly, 27). En fazla 1 cm (TL) boya kadar ulaşabilir. Genellikle kumlu dip habitatlarda ve 1 2 m ler arasındaki derinliklerde yaşamını sürdürür (Mater et al., 23). Ticari olarak değerlendirilen bir türdür. Tür ile ilgili araştırmalar oldukça sınırlı olup, Çiçek et al. (23) Kuzeydoğu Akdeniz de türün boy ve ağırlık ilişkisi üzerinde çalışmışlardır. Üzgün (Callionymus maculatus Rafinesque, 181); Üzgün, Callionymus maculatus (Rafinesque, 181), Callionymidae familyasının bir üyesidir. Türün sinonimleri; Callionymus cithara, Callionymus dracunculus, Callionymus maculatus atlantica dır. Ülkemizde, Marmara, Ege ve Akdeniz de dağılım gösteren tür (Mater et al., 23), dünyada; Doğu Atlantik ten (İzlanda nın güneyinden ve batısından ve Norveç in batısından Senegal e kadar), Akdeniz e (Adriatik ve Ege denizi dahil, Karadeniz hariç) kadar uzanan bölgede dağılım gösterir (Froese ve Pauly, 27). En fazla 16 cm (TL) boya kadar ulaşabilir. Genellikle kumlu çamurlu dip yapısına sahip 4 6 m ler arasındaki derinliklerde yaşamını sürdürür (Froese ve Pauly, 27). Türün ticari değeri yoktur. 6