Hasat makinelerinde kullanılan biçme düzenlerini esas olarak dört grupta toplamak mümkündür. Bunlar;

Transkript

1 2.2.2.Biçe Düzeleri Hasat akieleride kullaıla biçe düzelerii esas olarak dört grupta toplaak üküdür. Bular; a) Bıçaklarda biri hareketli kobie biçe yapa düze, b) Her iki bıçağı hareketli yaprak bıçaklı kobie biçe yapa düze, c) Döer bıçaklı serbest biçe düzei, d) Döer bıçaklı akaslayarak biçe yapa düzeler. İlk iki tip biçe düzeie sahip akialar alteratif (git-gel) hareketli biçe akiaları olarak da adladırılır. Bu akialarda hareketli kesici bıçaklar üçge şeklidedir ve bir laa üzerie perçileişlerdir. Ayrıca karşı bıçak görevii yapa parak ve üzeride parak yaprağı buluur. Bu edele bu düzeler paraklı üçge yaprak bıçaklı biçe düzei olarak da adladırılır Bıçaklarda Biri Hareketli Kobie Biçe Yapa Düzeler (Paraklı ve Üçge Yaprak Bıçaklı Biçe Düzeleri) Bu tip biçe düzei iki kısıda eydaa geliştir (Şekil 2.5). Birici kısı parakları üzeride taşıya aa laa ya da sabit kiriştir. Aa laa ayı zaada iç ve dış pabuçları da üzeride buluduraktadır. Bıçak yaprağı ile parak yaprağı arasıdaki esafei belli bir değerde olasıı sağlaya baskı deirleri de aa laa üzerie tutturuluştur. İkici kısı ise hareketli bıçak yapraklarıı üzeride taşıya bıçak laasıdır. Bıçak laasıı hareketi, eksatrik disk veya iki kollu bir aivela ile sağlaır. Şekil 2.5. Paraklı ve üçge yaprak bıçaklı biçe düzei kesiti ve parçaları (1.Parak yaprağı, 2. Örtü dilciği, 3. Bıçak yaprağı, 4. Baskı plakası, 5.Aa laa aşıa plakası, 6. Aa laa, 7. Havşa başlı cıvata, 8. Bıçak laası, 9.Perçi, 10. Parak, 11. Baskı deiri, 12. Teizlee plakası, 13. Bıçak yatağı)

2 Bu tip biçe düzeide kese işlei, bıçak yapraklarıı baskı deirleri ile parak yapraklarıı oluşturduğu düzlede git-gel hareketii hızıa bağlı olarak, iki parak arasıda bıçak kese, bıçak yaprağı ile parak yaprağı arasıda akas kesei kobiasyou şeklide olur. Bu biçe düzei ile ice otta kaba ısır sapıa kadar her çeşit tarısal ürüler biçilebilir. Tek bıçağı hareketli biçe düzeide bıçağı ilerlee hareketi sırasıda, paraklar biçilesi gereke ürüü ileri doğru iter ve küçük sap şeritlerie ayırır. Ayrılış ola bu şeritler, git-gel hareketi yapa bıçak tarafıda biçilir. İki parak arasıda bıçak kese ile kesileeye ot veya sap, parak yaprağıa kadar yatırılır ve akaslaarak kesilir (Şekil 2.6). Bu büküle iktarıı aız boyua etkisi vardır. Paraklar arasıdaki uzaklık e kadar büyük ise, sapı bükülesi ve dolayısıyla aız boyu o kadar uzu olur. Diğer bir deyişle, sap ikici parak yaprağıa kadar uzakta buluuyorsa, büküle o kadar fazla olur. Aksi duruda sapı bükülesi az ve aız boyu kısa olacaktır. Şekil 2.6. Tek bıçağı hareketli paraklı ve üçge yaprak bıçaklı biçe akiasıda kese işlei (Diler ve Karaasla 1982) Bu tip biçe düzeii oluştura parçalar ve özellikleri aşağıdaki gibi açıklaabilir. Aa laa: Yüksek elastikiyete sahip çelikte yapılıştır. İçte dışa doğru geişliği azalır. İç ve dış pabuçlar üzerie cıvatalarla bağlaır. Kesici düzei oluştura diğer parçalar da direkt ve edirekt olarak aa laaya bağlaır. Pabuçlar: Aa laayı biçe aıda taşıya ve biçe yüksekliğii ayarlaasıda kullaıla geiş bir pabuca bezeye parçalardır. Alt taraflarıda değiştirilebile ve biçe yüksekliğii ayarlaasıda kullaıla kızaklar buluur. Pabuçlar döke deirde yapılır. Dış pabucu uç kısı sivri bir çıkıtı şeklide olup ayırıcı olarak iş görür. Paraklar: Zıpka olarak da adladırıla paraklar, kese işii yapa hareketli bıçağı korur ve parak yaprağıı ya kearı karşı bıçak teşkil ederek kese işleii gerçekleşesii sağlar. Ayrıca kesilecek bitkilere kılavuzluk ederek kesilelerii sağlar. Paraklar yuuşak dökü veya döke deirde yapılır ve aa laaya bir cıvatayla bağlaır. Kaat adı verile ya çıkıtıları birbirie dayaır. Bu edele tek cıvata ile bağlaalarıa rağe hareket yöüe paralel kalırlar ve sağa sola oyaazlar.

3 Paraklar biçe sırasıda tarla yüzeyie dokuarak çalışabilir. Bu duruda taş, tüsek ve yabacı cisilere çarptıklarıda eydaa gele eğileler doğrultulabilelidir. Çeşitli ürüleri biçiie uygu ve taşlı tarlalarda kullaıla özel parak tipleri geliştiriliştir. Parak yaprakları: Paraklara perçilerle tutturuluşlardır. Kese işleide hareketli bıçak yapraklarıa karşı kesici bıçak olarak iş görürler. Parak yapraklarıı keski kearları geellikle testere dişli olarak yapılır. Aşıa ve körelelerde yeisi ile değiştirilir. Bazı parakları keskileştirilebile yaprakları vardır. Aşıa plakaları: Hareketli bıçağı arka yüzeyie dayaa yüzeyi oluşturarak bıçakları uygu kouda kalalarıı sağlarlar. Bıçağa kılavuzluk yaparlar. Baskı deirlerii altıa ve baskı deiri cıvataları ile aa laaya bağlaırlar. Oval biçide ola delikler, aşıdıkça öe doğru kayalarıa ve uzu süre kullaılalarıa olaak sağlar. Ayarlaayacak kadar aşıış plakalar kullaıldığıda hareketli bıçağı arka kearı aşağı düşer ve bıçak yaprakları parak yaprakları üzeride düz hareket edeez. Kese zorlaşır ve direç artar. Bıçak başı altıda bulua aşıa plakası stadart plakalarda farklıdır ve tair sırasıda bu husus dikkate alıalıdır. Baskı deirleri (plakası): Aa laaya üstte cıvatalarla bağlaa baskı deirleri, hareketli bıçak yapraklarıa dokuacak şekilde tespit edilir. Görevleri biçe sırasıda bıçak yaprakları ile parak yaprakları arasıda belirli açıklığı kalasıı sağlayarak kese işleii düzgü yapılasıa yardıcı olaktır. Bıçak yaprağı ile parak yaprağı arasıdaki açıklık olabildiğice küçük olalıdır. Bu açıklık yaklaşık 0.3 kadardır. Daha fazla olursa kesile yeşil ot ve hububat sapı bıçak yaprağı ile parak yaprağı arasıa girer, kesilez ve çiğeir. Açıklık az olursa sürtüe artar. Bıçak yaprağı ile parak yaprağı arasıdaki boşluk e kadar büyük, bıçakları ağızları e kadar kör ve bıçak hızı e kadar az olursa tıkaa artar ve akiei çalışası o kadar zorlaşır. Nalu kapakları: Kapaklar iç ve dış pabuçlara bağlaır. Görevleri bıçak tarafıda biçile ürüü biçileye ürüde ayırak ve biçile ürüü alu halide tarlaya bırakılasıı sağlaaktır. Birçok akiede iç alu kapağı olayabilir. Dış alu kapağı yaylı bir şekilde adalla pabuca bağlaırke herhagi bir egele rastladığıda pabuca bağlı olada yukarı kalkabilir. Tek bıçağı hareketli paraklı ve üçge yapraklı biçe düzeleride kullaıla paraklar arasıdaki aralık biçe işleie etkili olaktadır. Bu edele biçile çeşitli ürüe göre uygu biçeyi sağlaak içi, biçe düzeideki parak aralıkları yai parak sayıları değiştirilerek üç ayrı tip oluşturuluştur. Bular; 1) Noral biçe düzei 2) Sık biçe düzei 3) Orta biçe düzeidir. 1.Noral biçe düzei: Bu tipte her parağa bir bıçak yaprağı düşer (Şekil 2.7). Stadart tip olarak isiledirile oral biçe düzeide bıçak yaprak geişliği t=76.2 ( 3 iç) dir. Bıçak stroku S ve paraklar arası uzaklık t ile gösterilirse, S=t=t =76.2 ilişkisi vardır.

4 Şekil 2.7. Noral biçe düzei Ölü oktalarda parak ve bıçak ekseleri üst üste çakışaktadır. Hız paraklar arasıda aksiudur ve kese bıçak kesesi şeklide gerçekleşir. Esas kese işlei bıçak hızıı sıfıra yaklaştığı zaa parak yaprağıda akaslayarak olaktadır. Bu çalışa şekli ice yapılı otları biçilesie uygu değildir. Çükü kesilede çok ezile olur ve bu da arızalara yol açar. Noralde bıçağı tıkaası diğer bıçaklara göre daha azdır. Paraklar arasıdaki uzaklık ayı kalak üzere S=2t ola bıçaklar da vardır. Bulara çift stroklu bıçak adı verilir ve geellikle biçerbağlarda kullaılırlar. Noral biçe düzei sık çayır, taşlı ve köstebek yuvalı tarlalar ve hububat hasadı içi uygudur. Noral biçe düzeide aız düzgü değildir. Çükü paraklara yakı ola saplar daha kısa, uzak ola saplar ise daha uzu kesilirler. 2.Sık biçe düzei: Bu tip biçe düzeide oral paraklı düzede farklı olarak iki parak arasıa bir parak ilave ediliştir (Şekil 2.8). Bua göre, S=t=2t =76.2 (t =38.1 ) ilişkisi yazılabilir. Sık biçe düzeide parak daha sık ve ice olduğuda biçilecek ürü daha az bükülür ve aız boyu daha kısa olur. Bu edele bu tip biçe düzeie deri biçe düzei de deir. Sık biçe düzei seyrek çayırlar ve kısa boylu ürüleri biçileside kullaılır. Hububat hasadı içi uygu değildir. Şekil 2.8. Sık bıçaklı biçe düzei 3.Orta biçe düzei: Bu tip biçe düzei, oral ve sık biçe düzelerii yarar ve zararlarıı degeleye çözü şekli olup, bu biçe düzei içi S=t=1.5t =76.2 (t =50.8 ) ilişkisi geçerlidir. Orta biçe düzeide iki bıçak yaprağıa üç parak düşer. Biçe sırasıda ürüü bükülesi oral bıçağa göre daha az, sık bıçağa göre ise daha fazladır.

5 Bu biçe düzeide aız yüksekliği diğer iki tipi arasıda orta değerdedir. Bu bıçak tipi daha çok biçerdöver ve biçerbağlarda kullaılır. Sık çayırları biçiide tıkaa olduğuda kullaılaları uygu değildir Şekil 2.9. Orta biçe düzei Biçe düzeleride düzgü biçi sağlaak içi, parakları hareket doğrultusua paralel olaları gerekir. Aa laa, üzerie gele yükler dolayısıyla geriye doğru eser ve bu da paralelliği bozar. Buu öleek içi, aa laaı dış ucu, iç uç kısıa göre daha öde olalıdır. Geel olarak her 30 c biçe geişliği içi dış parak ucu iç parağa göre 1 c ileride olacak şekilde ayar yapılaktadır. Biçe bıçaklarıda, bıçağı ilerlee hızı, gidip gele hızı ve bu hızlar arasıdaki oraları biçe kalitesi ve düzgülüğü üzerie etkisi oldukça öelidir. Bu edele düzgü ve kaliteli bir biçei olabilesi içi bazı koşulları yerie getirilesi gerekir. Alteratif hareketli bıçaklarda bıçak hızı, biçe sırasıda devalı değişir. Bu değişi iki parak arasıda aksiu, parak ekseleride sıfır değeridedir. Bu edele hesaplaalarda hız değeri olarak, ortalaa hız alıak zorudadır. Eksatrik ekaizasıa bağlı ola ve alteratif hareket yapa bıçağı ortalaa hızı; bıçağı stroku ve eksatrik devrie bağlıdır ve aşağıdaki gibi hesaplaabilir. V ort 2S. S. (2r) r Burada; Vort Ortalaa bıçak hızı (/s), S Strok () Eksatriği devir sayısı (1d/d) r Eksatrik yarıçapı()dir. İyi bir biçe içi bıçak ortalaa hızı çayır biçiide /s ve hububat biçiide 1.5 /s kadar olalıdır. Eksatrik düzede, biçe sisteie hareketi iletileside, bıçağı strok boyu ve ölçüleri arasıda bazı ilişkiler vardır.

6 Bıçağı bir strokuda veya eksatriği ½ devride akiaı aldığı yola (h) bıçak beslee hızı deir. Makiaı ilerlee hızı V ( / s), eksatriği bir devir yapası içi geçe zaa t(s) ise; V.t h olur. Eksatrik açısal hızı w olduğua göre: 2 2 V.2 V. t burada h ve w 2w w V..30 V.30 h h V. 30 elde edilir. Burada: V =Bıçağı ilerlee hızı (/s), h =Bıçağı bir strokuda akiei ilerleesi (), =Eksatrik devir sayısı (d/d) dir. w. değeri yerie koursa 30 Alteratif hareketli biçe düzeleride akie ilerlee hızı ( V ) ile ortalaa bıçak hızı ( V ort ) arasıda belirli bir oraı buluası gerekir. Bıçak ilerlee hızı değeride, bıçak kirişii belirli zaa diliide hareket doğrultusuda aldığı yol iktarı alaşılır. Bu hız değeri, eksatrik devir sayısıa bağlı olarak belirleebilir. Eksatrik devir sayısı değeri, 30V ort yukarıda verile forülde yerie koursa S h.30v ort hv. ort V ve 30S S Vort Vort S. h elde edilir. k dersek V V V ve S h. k olur. ort kv Bu ifadeye göre strok sabit ike k değerii artası yai bıçak hızıı yükselesi ve ilerlee hızıı küçülesi beslee hızıı (h) küçülesie yol açar. İki hız arasıdaki ora ola k katsayısı aşağıdaki gibi alıabilir. Çayır biçede Biçerbağlarda Biçerdöverlerde k=1.5 k=1.3 k=1.0 Bu değerlere göre çayır biçe akieleride bıçak ortalaa hızıa göre akie ilerlee hızı daha yavaştır. Buu edei otu yuuşak olası ve kesilesi içi daha yüksek bıçak hızıa gereksii duyulasıdır. Bua karşılık hububat hasat akieleride belli bir bıçak ortalaa hızı içi akie daha hızlı hareket etektedir.

7 Bir strok soucuda akie ilerlee iktarı (h) sabit kaldığı sürece, ilerlee hızıı artası içi ortalaa bıçak hızıı ( V ort ) artası veya strokuu (S) küçülesi gerekir. Eğer ilerlee hızı, bıçak hızıa göre belirli bir sıırı aşarsa, bıçak biçilesi gereke bütü yüzeyi tarayaayacak ve taraaya bu bölgedeki saplar eğilecektir. Sap yeteri kadar uzu ise biçe işlei yüksekte yapılacak ve teiz bir biçe elde edileeyecektir. Sap yeteri kadar uzu değilse, biçe işlei yapılaayacaktır. İlerlee hızıı belli değerde daha küçük olası halide ise bıçaklar ayı yeri iki kere biçebilecektir. Bıçağı 1 ilerleesi sırasıda eksatriği devir sayısı, akiei ilerlee hızı ile eksatriği devir sayısı arasıdaki bağıtıyı veresi bakııda öelidir ve aşağıdaki bağıtı ile sağlaır (Ayık 1985). h 60V Burada; h =Bıçağı (akiei) bir etre ilerleesi sırasıda eksatriği yaptığı devir sayısı (devir/), V =Makiei ilerlee hızı (/s), =Eksatriği devir sayısı (d/d) dir. Devir sayısı çayır biçede d/d, hububat biçede d/d alıabilir. Biçe akialarıda eksatrik hareketii kuyruk ilide değil de tekerlekte alıyorsa eksatrik devir sayısı aşağıdaki gibi buluur. V i 60 D Burada; V Makiei ilerlee hızı (/s) D Hareket vere tekerlek çapı () Eksatriği devir sayısı (d/d) i eks / Tekerlek ile eksatrik arasıdaki ileti oraıdır. tek Örek: Noral paraklı tip bir çayır biçe akiasıda eksatrik devir sayısı 900 d/d olduğua göre ortalaa bıçak hızıı buluuz. Çözü: S V ort / s Örek: Noral paraklı bir çayır biçe akiasıda ortalaa bıçak hızı 2.2 /s ise eksatrik devri sayısıı buluuz. S. 30V ort Çözü: Vort d / d 30 S

8 Örek: Noral paraklı tip bir çayır biçe akiasıda ortalaa bıçak hızı 2 /s ise; a) Bıçağa hareket vere eksatrik devir sayısıı b) Makiaı ilerlee hızı 7.2 k/h ise bıçağı bir strokuda akiaı alacağı yolu buluuz. Çözü: a) Bıçağa hareket vere eksatrik devir sayısı: S. 30V ort 30 2 Vort d / d 30 S b) Makiaı ilerlee hızı 7.2 k/h ise bıçağı bir strokuda akiaı alacağı yol: 30V 30 2 h Örek: Noral paraklı tip bir çayır biçe akiasıda ortalaa bıçak hızı 2.2 /s, akiaı ilerlee hızı 5.4 k/h, tekerlek çapı 75c olduğua göre tekerlek ile eksatrik arasıdaki geel ileti oraıı buluuz. 30Vort Çözü: 866 d / d S İ D 60V ek Örek: Makiaı ilerlee hızı V 7.2 k/ h ve çayır biçe akiasıı devri =1000 d/d ise akiaı 1 ilerleesi sırasıda eksatrik kaç devir yapar? 1000 Çözü: 8.33 d h 60V / 60 (7.2/3.6) Her İki Bıçağı Hareketli Yaprak Bıçaklı Biçe Düzeleri Yoğu ve birbirie karışış yeşil yeleri biçileside yaygı olarak kullaılırlar. Bu tip biçe düzeide parak yoktur. Birbirie zıt yöde döe iki bıçak vardır (Şekil 2.10). Bu bıçaklar yaylı tutucularla birbirlerie bastırılaktadır. Strok ve devir sayısıı eşit olası koşuluda, bu biçe düzei, oral tek bıçaklı biçe düzeideki bıçak hızıı iki katıa sahiptir. Bu edele çift bıçaklı biçe düzeii ilerlee hızı, oral bıçaktakii iki katıa çıkartılabilir. Ayrıca bu düzede eksatrik devrii de artırak üküdür. Çükü karşılıklı çalışa bıçaklar bir kütle degesi sağlaaktadır. Bu biçe düzeiyle 3 6 /s hızda biçe yapılabilektedir. İki bıçaklı biçe düzeide strok 76.2/2=38,1 dir. Eksatrik devir sayısı 1000 d/d ve ortalaa bıçak hızı 2.5 /s de küçük olaalıdır.

9 Şekil Her iki bıçağı hareketli yaprak bıçaklı biçe düzei Çift bıçaklı biçe düzei üiversal özellikte olup ice çayır otuda ısıra kadar her cis ürüü biçileside kullaılabilir. Bu tip biçe düzeii üstü yaları ve sakıcaları aşağıdaki gibi sıralaabilir. Üstülükleri: a) İlerlee hızı büyüktür. b) Bıçakları her ikisi de hareketli olduğuda kedi kedii teizlee özelliği vardır. Tıkaa oraı düşüktür. c) Bıçak hızıı fazla olası edeiyle, taş vb. addeleri bıçak yapraklarıa giresi egelleir. d) Bıçak yaprakları karşılıklı sürtüeyle kediliğide bileir. e) Düzgü biçe yaparlar. Sakıcaları: a) Yapıları daha karaşık olup hassastırlar. b) Daha pahalıdırlar. c) Bıçağı kavraya bir parça oladığıda, özellikle taşlı ve egebeli tarla koşullarıda çalışa zorlukları ortaya çıkar. d) Bıçak ayarıı çok iyi yapılası gerekir. e) Bıçaklar daha çabuk aşıır.