5 + 3 = Sistem yazılımları: Windows XP, Linux

Transkript

1 Bilgisayar Nedir? Bilgisayar; Hesap yapan (computer) demektir. Kullanıcı tarafından girilen bilgileri belleğindeki programlara göre ișleyen, aritmetik ve mantıksal hesaplamalar yapabilen, sonuçları kullanıcıya sunan dijital elektronik, mekanik bir cihazdır. Bilgisayar donanım ve yazılım olmak üzere iki ana bölümden olușur. Donanım(hardware), Yazılım(software) Donanım bilgisayarın görünen fiziksel parçalarına denir. Elle tutulur, gözle görülür.ör: İșlemci, bellek, klavye, fare, Çevre Birimleri: Bilgisayara bağlanan donanımlardır. Ör: Klavye, fare, yazıcı. Yazılım bilgisayarda çalıșan programlara verilen genel addır. Program bilgisayara ne yapması gerektiğini söyleyen komutlar listesidir. 1. Sistem yazılımları: Windows XP, Linux 2. Uygulama yazılımları: Kelime ișlemci programları, muhasebe programları, oyunlar, web programları, vs. Bilgisayarlar hakkında bilgi edinmek için Bilgisayarınızla birlikte gelen, donanım ve yazılımın kurulum ve kullanımıyla ilgili açıklamalar içeren dokümanlardan bilgi edinebilirsiniz. Konunun uzmanı kișilerden Eğitim veren kurulușlar (okul, kurs, vs.) İnternet ve kütüphaneler Dergiler Bilgisayar șu ișlemi nasıl yapar. BİLGİSAYARLAR NASIL ÇALIȘIR? Ș = 8 1

2 5 + 3 = 8 ișlemi GİRİŞ BİRİMLERİ İŞLEMCİ ve BELLEK ÇIKIŞ BİRİMLERİ Bilgisayarlar nasıl çalışır? KAYIT BİRİMLERİ Bilgisayarlar nasıl çalıșır? Bilgisayar bilgileri toplar, ișler, kaydeder ve sonuçları sunar. Giriș birimleri: Bilgisayara komut ve bilgi girmek için kullanılır. Klavye, fare, tarayıcı,vs. İșlemci: Programları çalıștırır, hesaplamalar yapar, bilgisayarda bilgi akıșını kontrol eder. Merkezi İșlem Birimi (MİB)-İ Central Processing Unit (CPU) Bellek: Bilgilerin ișlenmezden önce ve ișlendikten sonra durdukları birim. (RAM) Kayıt araçları: Bilgilerin kalıcı olarak durdukları yer. Sabit disk, CD-ROM, DVD, vs. Çıktı cihazları: Kullanıcı ile iletișimi sağlar. Monitör, yazıcı, hoparlör, vs. Bilgisayarda bilgi saklama birimleri Bit (Binary digit): 1 veya 0 en küçük birim 1 Byte : 8 bit Kilobyte (KB): 1024 Byte Megabyte (MB): 1024 KB Gigabyte (GB): 1024 MB Terabyte (TB): 1024 GB Petabyte (PB): 1024 TB ÖRNEK SORU Soru: ANADOLU kelimesi kaç Byte ve kaç Bit tir. Çözüm: ANADOLU kelimesi 7 karakterden oluşmaktadır. 1 Karakter=1 Byte olduğu için bu kelime 7 Byte tır. 1Byte=8 bit olduğundan dolayı bu kelime 8x7=56 Bit tir. BİLGİSAYAR TÜRLERİ Soru: 2048 KB kaç MB dır? Çözüm: 1024 tane KB=1 MB olduğundan 2048 KB=2 MB tır. Çünkü 2048 in içinde 2 tane 1024 vardır. 2

3 KİŞİSEL BİLGİSAYARLAR (PC PERSONAL COMPUTER) APPLE MACINTOSH Bilgisayar türleri Kișisel Bilgisayar (PC): Ev ve iș ortamında en yaygın kullanılan bilgisayarlardır. Genellikle Windows ișletim sistemi ile kullanılır. DİZÜSTÜ (LAPTOP, NOTEBOOK) AVUÇİÇİ BİLGİSAYARLAR (PDA) Macintosh: Apple firması tarafından üretiliyor. Grafik, müzik ve yayımcılıkta oldukça bașarılı. Dizüstü (Laptop, Notebook): Kolayca tașınabilen bütün parçaların bir arada olduğu bilgisayarlar. Avuç içi (Handheld, PDA): Elinizide tașıyabileceğiniz kadar küçük bilgisayarlardır. Bir çok ișlem yapabilirsiniz. (Yazı yazma, internete bağlanma, hesaplama, vs.) Tipik bir bilgisayarda bulunan parçalar Kasa Monitör Yazıcı Klavye Fare Hoparlör Modem Bilgisayar kasası İyi hava almalı Genișleme konusu dikkate alınmalı 1. Tower kasa (dikey): yaygın 2. Desktop kasa (yatay): günümüzde pek yaygın değil 3. Notebook Bilgisayar kasasının içinde bulunan parçalar Güç kaynağı Anakart İșlemci (CPU) Bellek (RAM) Genișleme kartları Genișleme yuvaları Bağlantı noktaları (port) Sabit Disk CD, DVD sürücü Bellek kartı okuyucusu Disket sürücüsü Güç kaynağı Șebeke elektriğini bilgisayarın kullanabileceği șekle dönüștürür. Bilgisayar kasasının içindeki bütün birimlerin elektriğini sağlar. Kapasitesi Watt ile ölçülür. Günümüz bilgisayarlarında en az 300 Watt olmalıdır. İçindeki Fan elektronik cihazların așırı ș ısınmasını engeller ve bu yüzden çalıșması oldukça önemlidir. 3

4 Kesintisiz güç kaynağı Kesintisiz güç kaynağı (UPS): Elektrik kesintileri ve voltaj değișimlerine karșı bilgisayarınızı ve çalıșmalarınız korur Anakart Bilgisayarın ișlemci, bellek, sabit disk, ses kartı, görüntü kartı vs. gibi bütün parçalarını birbirine bağlayan temel karttır. Bağlantı noktaları (Port) Fare portu (PS/2): Yeșil Klavye portu (PS/2): eflatun, lila Seri port Paralel port Monitör portu Ses portu Modem portu Ethernet portu USB portu Firewire portu Genișleme kartı ve yuvası Genișleme kartı bilgisayarınıza yeni özellikleri kazandırmak için geliștirilmiș elektronik kartlardır. Ör: Görüntü kartı, ses kartı, Ethernet kartı, çeșitli USB kartları Genișleme kartı ve yuvası Genișleme kartları bilgisayarınızdaki genișleme yuvalarına takılır. Bilgisayarınızın ana kartı üzerinde farklı tür(isa, PCI, PCIe, AGP) ve sayıda genișleme ș yuvaları vardır. Bu yuvalar bilgisayarınıza eklenebilecek özellik sayısını etkilediğinden, bilgisayarınızdaki genișleme yuvası sayısı önemlidir 4

5 Mevcut bilgisayarınızın performansını artırmak için bazı birimlerini yükseltebilirsiniz. Yükseltme ișleminde mevcut bellek miktarını artırmak düșük maliyetle önemli bir performans kazancı sağlayabilir. Bilgisayar alırken veya yükseltirken dikkat edilecek hususlar: Kullanım amacı (seyahat, oyun, internet erișimi) Maliyet (Ne kadar paranız var?) Fare Giriș ș Çıkıș ș Birimleri Bilgisayar ekranındaki nesneleri seçmek ve sürüklemek için kullanılır. Ekranda ișaretçisi görülür 2 veya 3 tușlu. Tekerlekli olabilir. Tekerlek uzun dokümanlardaki sayfaları kaydırmada kullanılır. Tek tıklama, çift tıklama, sürükleme ișlemleri Bağlantı türleri: PS/2, USB ve kablosuz Fare türleri Mekanik:Altında fare hareket ettikçe dönen bir top vardır. Bu top aracılığı ile hareketler iletilir. Top zamanla kirlenir ve farenin düzgün çalıșması için temizlenmesi gerekir. Optik: Ișık kullanarak çalıșır. Düz renkli bir yüzeyde kullanılırsa l daha dh iyi ii performans gösterir. 5

6 Klavye Bilgisayara bilgi ve komut girmek için kullanılır Bağlantı türleri: PS/2, USB, kablosuz F ve Q klavyeler Klavye 103+ düğme vardır Fonksiyon tușları:hızlı ișlem yapmak için. Ör: F1 yardım tușudur Esc: İșlem iptali, programdan çıkıș Tab: Dokümanda belirli yerlere gitmek için Caps ve Shift: Büyük/Küçük harf dönüșümü için Windows: Bașlat menüsünü açmak için Çubuk: Boșluk girmek için Klavye Backspace :Soldaki yazıyı siler Insert: üzerine yaz Delete: Soldaki veya seçili yazıyı siler Enter: İșlem ș bașlatmak ș veya alt satıra geçmek için Ok ve hareket tușları: İmleci doküman içerisinde hareket ettirmek için Durum ıșıkları: bazı seçeneklerin açık yada kapalı olup olmadıklarını gösterir Yazıcı Bilgisayar ekranındaki yazı ve resimleri kağıda dökmeye yarar Bazı yazıcılarda fotokopi, tarayıcı ve faks özellikleri de bulunabilir Mürekkep püskürtmeli (Ink Jet) yazıcılar Kartușlar içerisindeki mürekkebi püskürterek çalıșır. Farklı renkler için ayrı kartuș bulunur. İyi kalitede yazı ve resim Renkli çıktı Ucuz fiyat Mürekkep pahalı ve çabuk bitiyor Yavaș ve gürültülü çalıșıyor Çabuk arıza verir Lazer Yazıcılar Lazer tekniği ile çalıșır Hızlı ve çok kaliteli baskı Fiyatı pahalı ama baskı maliyeti düșük Siyah-beyaz veya renkli olabilir Mürekkebine toner adı verilir Lazer yazıcı dilleri: PCL ve Postscript 6

7 Fotoğraf yazıcıları Fotoğraf basmak için üretilmiș mürekkep püskürtmeli yazıcılardır Bazı fotoğraf yazıcıları bilgisayara bağlanmadan doğrudan fotoğraf makinesi veya bellek kartından fotoğrafları bastırabilir. Yazıcı seçerken dikkat edilecek hususlar Hız Çözünürlük Renkli, siyah-beyaz Kağıt kapasitesi, ebadı ve türü Bellek Bağlantı türü (Paralel, USB, Ethernet) Monitör Monitör Bilgisayarın ürettiği yazı ve resimleri gösterir Monitör türleri: CRT ve LCD CRT: Ucuz, parlak görüntü Ağır, fazla yer kaplar, fazla elektrik tüketir ve fazla radyasyon yayar LCD: Șık, hafif, az yer kaplar, az elektrik tüketir ve daha az radyasyon yayar Yandan bakıldığında ve güneș ıșığında görüntü kalitesi düșük Monitör Video (grafik) kartı Büyüklük: Köșegen uzunluğu. Genellikle 15, 17 ve 19 Çözünürlük: Dikey ve yatay nokta (piksel) sayısı. Genellikle 1024x768 veya 1280x1024 Çözünürlük değiștirilebilir Düșük çözünürlük: Resimler büyük, az miktarda görüntü Yüksek çözünürlük: Resimler küçük, çok miktarda görüntü 7

8 Video (grafik) kartı Monitörde görünen görüntüleri üreten karttır Ana karta entegre olabilir veya bir genișleme yuvasına takılıyor olabilir Günümüzdeki bilgisayarlarda AGP ve PCIe yuvalarına takılan modelleri vardır. Ana karta bütünleșik olan grafik kartları bilgisayarın belleğini (RAM) kullanır ve sistemi yavașlatabilir. Ayrık kartların ise kendilerine ait bellekleri vardır. Bu belleğin miktarı grafik kartının performansını önemli ölçüde etkiler Bazı grafik kartları TV kartı özelliği de gösterebilirler. MODEM (MOdulatorDEModulator) Bilgisayarınızın telefon hattı üzerinden bilgi alıp göndermesine yarar Modem Modem aracılığıyla, Internet'e bağlanabilirsiniz, faks alıp gönderebilirsiniz, telefon görüșmesi yapabilirsiniz Türleri: ü e : dahili ve harici Türleri: Dial-up, ADSL Hızı: bps (saniyede gönderilen bit) ile ölçülür Ses kartı Bilgisayarın ses üretmesi, ișlemesi ve kaydetmesine yarar Ses kartının üzerinde ses giriș ve çıkıșları için portlar bulunur u u Ses kartı ana karta bütünleșik olabileceği gibi, ayrı bir kart ta olabilir Oyun araçları Oyun araçları Bilgisayar oyunlarındaki eylem ve hareketleri kontrol etmek için kullanılan cihazlardır. Oyun çubuğu (joystick) Oyun padi (gamepad) Yarıș direksiyon ve pedalı (racing wheel) 8

9 Tarayıcı (SCANNER) Tarayıcı Kağıt üzerindeki yazı ve resimleri bilgisayara aktaran cihazdır. OCR yazılımı ile taranan yazılar, bilgisayarda ișlenebilen metne dönüștürülür. üülü Tarayıcı çözünürlüğü taranan görüntü kalitesi için önemlidir. Ayrıca renk derinliği ve hız tarayıcılarda dikkat edilmesi gereken özelliklerdendir. MP3 ÇALAR Sesleri kaydetmek ve dinlemek için kullanılan küçük bir cihazdır MP3, WMA, WAV, vs. çalabilirler Genellikle flash bellek tarzındadır. Sabit disk içerenleri de vardır. Bazı modellerinde radyo ve ses kaydı özellikleri vardır. Ayrıca mp3 çalar flash bellekler gibi veri kaydetmek için de kullanılabilir. Apple ipod günümüzdeki en popüler MP3 çalardır. Dijital fotoğraf makinesi ve kamera Dijital fotoğraf makineleri ile bilgisayarınıza kolayca aktarıp çeșitli düzenlemeler yapabileceğiniz fotoğraflar çekebilirsiniz. Dijital j kameralar ile video çekimleri yapıp pp bunları bilgisayarınıza aktarabilirsiniz. Çekilen fotoğrafların kalitesi Megapixel ile ölçülür Bluetooth Cihazlar Bluetooth cihazlar Bilgisayar ve cihazların kablosuz bir șekilde haberleșmesini sağlar. Bilgiyi iletmek için radyo sinyali kullanır. 10 metre mesafeye kadar etkilidir. Bluetooth özelliği olmayan bilgisayarlara USB girișli bir bluetooth adaptörü takılarak bu özellik kazandırılabilir Örnek cihazlar: fare, klavye, yazıcı, cep telefonu, PDA. 9

10 Bellek (RAM: Random Access Memory) Bilgisayarın içindeki bilgilerin geçici olarak kaydedildiği birimdir. Bilgisayar çalıșırken bellek içerisindeki bilgiler sürekli olarak değișir. Bilgisayar kapandığında ise bellek içindeki bilgiler silinir. Bellek (RAM: Random Access Memory) Bilgisayarınızdaki bellek miktarı aynı anda çalıșabilecek program sayısını ve bilgisayarınızın hızını etkileyen bir faktördür. Günümüzde bir bilgisayarda makul bir performans için bellek miktarı en az 512 MB ya da 1 GB olmalıdır. Bilgisayarınızdaki RAM miktarı bellek yuvalarına yeni bellekler takılarak artırılabilir. Günümüzde kullanılan farklı RAM bellek türleri: SDRAM, DDR ve DDR2 Diğer Bellek Türleri ROM (Read Only Memory): İçeriği değiștirilemeyen bellektir. Bilgisayarın çalıșması için gerekli olan programları içerir. Bilgisayar kapandığında içeriği kaybolmaz. EPROM (Eresable Programmable ROM): ROM a benzer ama içeriği değiștirilebilir. Tarih ve kullanıcı ayarları gibi bilgileri tutmak için kullanılır. İșlemci (CPU: Central Processing Unit) Programları çalıștırır, hesaplamalar yapar ve bilgisayar içindeki bilgi akıșını kontrol eder. Günümüzdeki ișlemciler bir saniyede milyarlarca ișlem ș yapabilmektedir. yp İșlemci ș hızı bilgisayarın hızını etkileyen önemli bir faktördür. Hız: GHz (Saniyede milyar ișlem) İșlemci (CPU: Central Processing Unit) PC İșlemci üretici ve modelleri : Intel: Pentium, Celeron, vs. AMD: Sempron, Athlon, vs. Cache Bellek (Önbellek) Önbellek küçük ama hızlı bir bellek olup, ișlemcinin ana belleğe erișim süresini kısaltır. Önbellek içerisinde ișlemcinin en son kullandığı ğ bilgileri barındırır ve ișlemcinin bu bilgilere hızlı erișimini sağlar. Bir ișlemcinin ne kadar önbellek içerdiği onun performansını ve dolayısıyla fiyatını etkiler. Günümüzdeki kișisel bilgisayarlarda genellikle 3 seviyeli önbellek vardır. 10

11 Cache Bellek (Önbellek) L1: En hızlı ve en pahalı önbellek. İșlemci üzerinde bulunur. Büyüklüğü genellikle 8KB- 128 KB arasındadır. L2: İșlemci veya anakart üzerinde bulunur. Büyüklüğü genellikle 128KB-1MB civarındadır. L3: Anakart üzerinde bulunur. En yavaș önbellektir. Büyüklüğü genellikle 1MB-2MB arasındadır. Ancak yukarıda verilen önbellek büyüklükleri gelișen teknoloji ile birlikte her geçen gün artmaktadır. KAYIT BİRİMLERİ Sabit Disk (Hard Disk) Hard disk bilgisayarın temel bilgi saklama birimidir. Hard diskin içinde veri dosyaları (doküman, resim, ses, vs.) ve program dosyaları (Windows XP, Word, Excel, vs.) bulunur. Hard diskin içindeki bilgiler manyetik olarak kayıtlıdır. Aslında hard diskin içinde birden fazla dönen disk ve bu disk üzerindeki bilgileri okuyup yazacak okuma/yazma kafaları bulunur. Yeni bir hard disk alma nedenleri Bilgisayarın kayıt kapasitesini artırmak. Verilerin yedeğini tutmak. Eski ve pek sık kullanılmayan dosyaları arșivlemek. Mevcut hard diskin bozulması. Yeni bir hard disk alırken dikkat edilmesi gereken hususlar Hız: Hard disk hızında iki parametre önemlidir Dakikadaki dönüș sayısı (rpm): Ne kadar hızlı dönerse o kadar iyi. Günümüzde genellikle 7200 veya rpm Ortalama Erișim Süresi: Hard diskin bilgiyi bulma süresi. Milisaniye ile ölçülür. Genellikle 10 ms. altındadır. Ne kd kadar düșükse düük o kadar iyi. i Cache Bellek: Sabit diskteki bilgilerin hızlı erișim için geçici olarak tutuldukları yer. Ne kadar çoksa o kadar iyi. Günümüzde genellikle 2, 8 yada 16 MB. 11

12 Disket Sürücü Disket sürücü Disket sürücüler diskete bilgi yazar ve okur Disketin içinde üzerine bilgilerin manyetik olarak kaydedildiği plastik bir disk vardır. 3,5 disket sürücüler 1,44 MB veri saklayabilir Bir disket ilk kullanımdan önce biçimlendirilmelidir (formatlanmalıdır) Yazmaya karșı korumalı disketlere yazılamaz sadece bilgiler okunabilir. Disketler küçük dosyaları kaydetmek ve tașımak için kullanılabilir. Ancak kullanımları gittikçe azalmaktadır. CD-ROM Sürücü CD-ROM Sürücü CD-ROM sürücüleri CD-ROM lardan (kısaca CD) bilgi okumaya yarar. Bilgisayarımıza kuracağımız programların çoğu CD üzerinde gelir. Ayrıca CD lerde müzik, ansiklopedi, sözlük, çeșitli eğitim programları, vs. bulunabilir. CD-ROM sürücüsünün hızı CD den bilgisayara bilgi aktarma hızını belirler. Aldığınız CD-ROM sürücüsü en az 52x hızlı olmalıdır. Bir CD 700 MB civarında bilgi saklayabilir. CD nin bilgi kaydedilen yüzünün çizilmelere karșı korunması gerekir. CD-RW Sürücüsü CD-RW yazılabilir CD ler üzerine kayıt yapmaya yarayan bir cihazdır. Genellikle CD lere veri yazmak için bir yazılıma ihtiyaç vardır. (Ör: Nero) CD-RW dahili veya harici olabilir. CD-R: Bir kere yazılabilir CD CD-RW: Bir çok kere yazılıp silinebilir CD CD-RW Sürücü Hızı: 52x32x52 1. Okuma hızı 2. CD-RW a yazma hızı 3. CD-R a yazma hızı Combo Sürücü: CD-RW + DVD-ROM özellikli sürücü DVD-ROM Sürücü DVD-ROM sürücü DVD lerde yazılı olan bilgileri okuyabilen bir cihazdır. DVD CD ye benzer ancak çok daha fazla bilgi kaydedebilir. Bir DVD 4,7 GB bilgi içerebilir. DVD ile film izleyebilir, müzik dinleyebilir, ansiklopedi vs. gibi bilgi kaynaklarına ulașabilirsiniz. DVD sürücü hızı, DVD den bilgisayara bilgi aktarma hızını belirler. Günümüzdeki DVD sürücüleri genellikle 16x hızlıdır. 12

13 DVD+/- RW Sürücü DVD+/- RW Sürücü kaydedilebilir DVD ler üzerine bilgi kaydetmeye yarayan bir cihazdır. DVD+ ve DVD- farklı firmaların standartlarıdır. d DVD+/- RW Sürücü ü ü her iki standardı da destekler. DVD+/- RW Sürücü CD ve DVD lere bilgi kaydedebilir ve bunları okuyabilir. DVD+/- RW Sürücü DVD+/- Sürücü Hızları: 16x4x12 1. sayı:dvd+/-r ye yazma hızı 2. sayı: DVD+/-RW ya yazma hızı 3. sayı: DVD den okuma hızı DVD+/-R: Bir kere yazılabilir DVD+/- RW: Defalarca yazılıp silinebilir Bellek Kartı Okuyucusu Bellek Kartı Okuyucusu Bellek kartı, müzik, resim ve doküman gibi çeșitli dosyaları kaydetmeye yarayan küçük bir karttır Bellek kartı okuyucuları bu kartlara bilgi kaydeden d ve onlardan bilgi i okuyan cihazlardır Bellek kartlarını çeșitli cihazlar arasında bilgi transferi için kullanabilirsiniz (cep telefonu, PDA, laptop, vs.) Flash Bellek Flash Bellek Flash bellek bilgisayarın USB portuna takılan küçük boyutlu bir depolama birimidir. Flash belleklere bilgiyi kolayca yazıp silebilirsiniz. i i Bu bilgiler bilgisayara i bağlanmadan flash bellekte yıllarca durabilir. Flash bellekler bilgisayarlar arasında veri transferi için kullanılabilir. 13