SAMSUN UN TEŞVİK MAĞDURİYETİ SAMSUN TEŞVİK KAPSAMI DIŞINDADIR:

Transkript

1 SAMSUN UN TEŞVİK MAĞDURİYETİ 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ve sonrasında bu kanun kapsamına 13 ilin daha dahil edilmesi, eşitlik adına çıkılan yolda büyük bir adaletsizlik yaşanmasına neden olmuştur. Samsun dört tarafı teşvikli illerle kuşatılmış bir il konumuna getirilmiştir. Bu durum; Samsun un, bugüne kadar kendi çabasıyla geldiği konumdan yerinde saymasına, hatta mevcut yatırımların teşvikli illere kayması sonucu geri düşmesine neden olacaktır. SAMSUN TEŞVİK KAPSAMI DIŞINDADIR: 06 Şubat 2004 tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5084 Sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Türkiye Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı nca 2001 yılı için belirlenen fert başına Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Tutarı 1500 ABD Doları veya daha az olan 36 il teşvik kapsamına alınmıştır. (Ek-1) Bu iller Tablo 1 de verilmiştir. Tablodan da görüleceği gibi Karadeniz Bölgesinden 8 İl Kanun kapsamına alınmıştır. Bu illerden Ordu, Sinop, Amasya ve Tokat, Samsun un komşularıdır. Tablo Sayılı Yasada Öngörülen Tüm Teşviklerden Yararlanacak İller Sinop Erzurum Afyon Iğdır Ordu Batman Bartın Yozgat Amasya Bayburt Erzincan Ardahan Giresun Şanlıurfa Osmaniye Hakkari Tokat Mardin Malatya Bingöl Düzce Aksaray Çankırı Bitlis Gümüşhane Adıyaman Siirt Şırnak Uşak Kars Sivas Muş Diyarbakır Van Kırşehir Ağrı Kanun yürürlüğe girdikten sonra kapsam dışında kalan İller, başta Samsun olmak üzere haksız rekabet yaratıldığından hareketle; 5084 sayılı Kanun kapsamındaki illerin artırılması çalışmalarını başlatmışlardır. Bu çalışmalar çerçevesinde Mart 2004 tarihinde AKP ve CHP Milletvekilleri tarafından verilen kanun teklifi kapsamında teşvikten yararlanacağı vaat edilen yeni 16 il Tablo 2 de verilmektedir. Tablo 2- Teşvik Verilmesi Vaat Edilen Yeni İller Samsun Elazığ Tunceli Artvin Çorum Kahramanmaraş Karabük Karaman Kastamonu Kırıkkale Kilis Nevşehir Niğde Rize Trabzon Zonguldak 1

2 Birçok Ulusal haber ajansında (Ek 2) yer alan haberlere göre teşvikten yararlanacağı vaat edilen İller arasında Samsun da bulunmaktadır. Ancak tarihinde Başbakanımız Sayın Recep Tayip Erdoğan ın yapmış olduğu açıklamada Teşvik Kapsamının genişletildiği, fakat kapsama alınan yeni 13 İl arasında Samsun un olmadığı görülmektedir. Başbakanımızın yapmış olduğu açıklamada Teşvik kapsamına alınan iller Tablo 3 de verilmektedir. Tablo 3- Teşvikten Yararlanacak Yeni İller Artvin Trabzon Rize Kastamonu Çorum Elazığ Kütahya Nevşehir Niğde Kahramanmaraş Tunceli Karaman Kilis Görüldüğü gibi Başbakanımızın açıkladığı iller arasında Karadeniz Bölgesinden 5 il daha bulunmaktadır SAYILI KANUN KAPSAMINDA VERİLEN TEŞVİKLER: 5084 sayılı Kanun ile tarihinden sonra yapılacak yatırımlar aşağıdaki teşviklerden yararlanacaklardır. 1. Gelir Vergisi Stopajı Teşviki, işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu işyerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için yüzde 80 i verilecek muhtasar beyannameden tahakkuk eden vergiden terkin edilir. 2. İşçi ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hissesinin organize sanayi ve endüstri bölgelerinde kurulu işyerleri için tamamı diğer işyerleri içinse yüzde 80 i Hazinece karşılanır 3. En az 10 kişilik istihdam öngören yatırımlara girişen gerçek ve tüzel kişilere, Hazineye, katma bütçeli kuruluşlara, belediyelere veya il özel idarelerine ait arazi veya arsaların mülkiyeti bedelsiz olarak devredilir. 4. İmalat sanayi, madencilik, hayvancılık (su ürünleri yetiştiriciliği ve tavukçuluk dahil) seracılık, soğuk hava deposu, turizm konaklama tesisi, eğitim veya sağlık alanında faaliyete geçen fiilen ve sürekli 10 işçi çalıştıran işyerlerinin elektrik enerjisi giderlerinin yüzde 20 si Hazinece karşılanır. Her işçi için 0.5 puan eklenir. Hazinece karşılanacak miktar organize sanayi bölgelerinde yüzde 50, diğer yerlerde yüzde 40 a kadar ulaşır. TEŞVİK UYGULAMASI KRİTERLERİ: Teşvik kapsamına alınan yeni illerin belirlenmesinde baz alınan kriter Devlet Planlama Teşkilatının 2003 yılında hazırladığı İllerin Sosyo-Ekonomik Endeksi dir. (Ek-3) Hükümet; Sosyo-Ekonomik Endeksi sıfırın altında yani eksi olan illerin tamamını teşvik kapsamına dahil etmiştir. Samsun 0,08791 Sosyo-Ekonomik Endeksi ile 32 sıradır ve bu teşvik kapsamı dışında kalmıştır. 2

3 Hükümetin baz aldığı kriterler göz önüne alındığında teşvik uygulaması hukukidir ancak adil değildir. SAMSUN TEŞVİK KAPSAMINA ALINMALIDIR Çünkü; 1. Samsun bölgesinde teşvik alamayan tek il konumunda kalmıştır. Batısında, doğusunda ve güneyinde teşvik alan illerle adeta kuşatılmıştır. (Ek 4). Bu durum; Samsun u yatırımlardan mahrum bırakmak, mağdur etmek anlamına gelecektir. Yine bu durum, sınır komşusu diğer illerle arasında açık bir haksız rekabet yaşanmasına neden olacaktır. Ayrıca bu yaklaşım Avrupa Birliği bölgesel gelişme politikasına da uygun düşmemektedir. 2. Samsun sanayisi gelişmekte olan bir ildir. Samsun, bitmiş ve faaliyette olan Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesi, arsa tahsislerine başlanmış Kavak Organize Sanayi Bölgesi, altyapı çalışmaları devam eden Bafra Organize Sanayi Bölgesiyle yerli ve yabancı yatırımcılar için bir cazibe merkezidir. Ne var ki; altyapı imkanları açısından önemli avantajları bulunan ilimiz bölgesinde teşvikten yararlanmayan tek il olması sebebiyle bu avantajlarını kullanamaz duruma düşecektir. Kaldı ki; ilimizde yatırım yapmaya hazırlanan bir çok firma yatırımını komşu illere taşıma hazırlığı içine girmiştir. 3. Samsun sınırları içerisinde birçok kamu kurum ve kuruluşunun bölge müdürlükleri, 4 büyük hidro elektrik üreten baraj gibi büyük kamu yatırımları bulunmaktadır. Bu kamu yatırımları İlimizin Gayri Safi Milli Hasılasını yükselten ancak Samsun a katma değer olarak çok fazla katkısı olmayan yatırımlardır. 4. Teşvikten yararlanan iller arasında ayrım yapılmayarak teşvik ile ilgili kanun teklifinde olduğu gibi (Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Teklif) kalkınmada birinci derecede öncelikli illeri de kapsayacak şekilde genişletilmelidir. Bu çerçevede Kalkınmada Birinci Derecede Öncelik Yöre olup 5084 Sayılı Kanun kapsamı dışında kalan Samsun ve Zonguldak İlleri de teşvik kapsamına dahil edilecektir. TEŞVİKTE YAŞANAN HAKSIZ REKABET: Karadeniz Bölgesi coğrafi olarak birbirine çok yakın yerleşim birimlerinden oluşmaktadır. İl bazında değerlendirilen ekonomik göstergelere rağmen, bu kıyı illerinin ekonomik durumları birbirinden pek de farklı değildir. Nitekim DPT tarafından 2003 yılında yapılan İllerin Sosyo-Ekonomik Sıralaması araştırmasına göre teşvik kapsamına alınan illerden Sinop ilinin Gerze ilçesi ile Samsun un Yakakent ilçesi birbirine sınırdır. Ancak teşvik kapsamında olan Gerze ilçesi sosyo-ekonomik gelişmiş sıralamasında 423., teşvik dışı kalan Yakakent ilçemiz ise 581. sıradadır. Aynı şekilde teşvik kapsamında olan Ordu ilinin Ünye ilçesi aynı araştırmada 244. sıra da iken ona 20 km mesafede olan Terme ilçemiz 436. sırada bulunmaktadır. 3

4 Teşvik Yasası aynı Organize Sanayi Bölgeleri arasında da haksız rekabet yaratmaktadır. Şöyle ki; teşvik kapsamına alınan illerden Amasya ilinin Merzifon ilçesi ve Kavak ilçemizin aralarındaki mesafe 62. Km dir. Halbuki Merzifon sosyo ekonomik gelişmişlik sıralamasında 151. sırada iken 62 Km mesafedeki Kavak ilçemiz 575. sırada yer almaktadır. Bu durum Kavak Organize Sanayi Bölgesi ne yatırımcı gelmesinde engelleyici bir unsurdur. Bütün bu göstergeler endişe ettiğimiz haksız rekabet ortamını açıkça göstermektedir. Ayrıca, Samsun İlinin Merkez İlçe dışında 14 İlçesi daha bulunmaktadır. DPT tarafından 2003 yılında yapılan İlçelerin Sosyo-Ekonomik sıralamasında toplam 827 ilçenin içinde 10 İlçemizin gelişmişlik endeksinin negatif olduğu görülmektedir. grubu sıralamasına bakıldığında ise üç ilçemizin en kötü grup olan 6. grupta, bir ilçemizin 5. grupta, dört ilçemizin ise 4. grupta yer almaktadır. (Ek 5) TEŞVİK İLE İLGİLİ SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASININ ALTERNATİF ÖNERİLERİ: Bugüne kadar çıkarılan teşvik yasalarında teşvikler, iller arasındaki coğrafi, sosyal, kültürel, bölgesel ve ekonomik farklılıklar gözetilmeksizin çeşitli illere dağıtılarak uygulanmaktaydı. Bu yaklaşım yanlıştır ve bugüne kadar hiçbir sonuç vermediği görülmüştür sayılı yasada da aynı mantığın geçerli olduğu görülmektedir. Yine standart teşvik unsurları 81 ilin 49 una aynı konuda, aynı oranda verilmektedir. Bu yasada bundan önceki teşvik uygulamaları gibi hiçbir fayda sağlamayacaktır. Hatta iyi niyetle çıkılan yolda iller arasında haksız rekabet yaratacaktır. Bu nedenle teşvik yasasından beklenilen yararların sağlanması için her platformda dile getirdiğimiz Odamızın alternatif önerileri aşağıdaki gibidir. 1. Yaşanan haksız rekabetin önlenmesi için teşvik İller bazında değil İlçeler bazında değerlendirilmelidir. 2. İkinci alternatif çözüm önerisi teşviklerin bölge kaynaklarını dikkate alarak gelişmeye müsait sektörler bazında uygulanması ve emek yoğun işletmeler ile sermaye yoğun işletmeler arasındaki dengesizliği ortadan kaldırmaya yönelik düzenlenmesidir. 3. Ayrıca sözkonusu teşvik uygulamasından yalnızca yeni yatırımların değil mevcut işletmelerin de yararlanmalarının yolu açılmalı, eski ve yeni işletmeler arasındaki adaletsizlik ortadan kaldırılmalıdır. 4

5 Ek 1- İller İtibariyle Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla - Cari Fiyatlarla ( Sıralı ) 5

6 Per Capita Gross Domestic Product by Provinces - At Current Prices ( Ranked in descending order ) Gelişme Gelişme Nüfus TL hızı $ Nüfus TL hızı $ Population Growth Population Growth İller rate İller rate Provinces ( 000 ) % Provinces ( 000 ) % TÜRKİYE ,600,082, Kocaeli ,467,668, Tunceli 91 1,919,277, Bolu 271 5,106,479, Kahramanmaraş ,918,739, Kırklareli 329 4,348,851, Konya ,882,690, Yalova 171 4,194,541, Isparta 519 1,828,593, Muğla 728 4,006,697, Trabzon 992 1,824,075, İzmir ,894,375, Kırşehir 252 1,802,514, İstanbul ,710,790, Sinop 222 1,767,496, Zonguldak 611 3,597,058, Giresun 525 1,748,171, Ankara ,333,151, Amasya 365 1,742,520, Kırıkkale 385 3,300,588, Uşak 324 1,739,187, Bilecik 195 3,130,590, Malatya 864 1,715,909, Eskişehir 709 3,043,596, Sivas 750 1,694,144, Bursa ,037,058, Tokat 835 1,659,931, Tekirdağ 638 3,026,176, Diyarbakır ,591,031, Manisa ,978,180, Afyon 816 1,529,850, İçel ,970,183, Batman 465 1,472,656, Edirne 401 2,910,841, Erzincan 317 1,403,174, Adana ,833,778, Osmaniye 469 1,400,973, Çanakkale 466 2,828,825, Düzce 317 1,383,874, Antalya ,656,662, Çankırı 271 1,376,454, Artvin 190 2,588,319, Siirt 265 1,345,936, Denizli 848 2,583,608, Gümüşhane 188 1,302,730, Nevşehir 311 2,564,314, Ordu 890 1,288,821, Sakarya 749 2,553,835, Erzurum 948 1,285,589, Aydın 959 2,443,731, Bartın 182 1,285,251, Karaman 245 2,437,569, Bayburt 96 1,231,637, Balıkesir ,429,091, Şanlıurfa ,220,650, Burdur 256 2,363,735, Mardin 715 1,190,965, Rize 366 2,298,251, Aksaray 405 1,169,893, Kilis 113 2,200,962, Adıyaman 632 1,112,304, Kayseri ,188,102, Kars 322 1,072,957, Kütahya 662 2,186,191, Van 895 1,040,895, Kastamonu 372 2,157,928, Iğdır 170 1,035,372, Nİğde 351 2,157,731, Yozgat 690 1,032,211, Hatay ,127,890, Ardahan 132 1,020,420, Elazığ 574 2,064,519, Hakkari 241 1,012,347, Samsun ,034,722, Bingöl ,049, Çorum 594 2,003,149, Bitlis ,259, Gaziantep ,929,099, Şırnak ,356, Karabük 223 1,922,588, Muş ,297, Ağrı ,325, Ek.2 6

7 Teşvik Yasası kapsamı genişliyor Geliri bin 500 doların altındaki illere yönelik Teşvik Yasası kapsamına 27 ilin daha alınması gündeme geldi. Sezer Kılıç/Ankara NTV-MSNBC 24 Mart 2004 Geliri bin 500 doların altındaki illerde istihdam ve yatırımları teşvik eden 5084 sayılı Yatırım Teşvik Yasası kapsamında toplam 27 ilin daha alınması için AKP ve CHP li milletvekillerinden kanun teklifi geldi. Baraj gelirleri nedeniyle kapsama giremeyen Elazığ ın yanısıra Tunceli, Rize ve Trabzon un da teşvikten yararlanması isteniyor. Ancak ekonomi yönetimi Uluslararası Para Fonu ile yeniden sorun yaşanabileceği endişesi ile teklife sıcak bakmıyor. Teşvik Yasası, hazırlıkları aşamasında vergi geliri kaybına neden olacağı gerekçesiyle IMF Heyeti yle tartışma yaratmıştı. Daha sonra sınırlı tutulan teşviklerle meclise sevkedilen yasa, bu kez de kapsamda olmayan il milletvekillerinden gelen tepki nedeniyle eleştirilmişti. Özellikle AKP li milletvekilleri 16 ilin daha kapsama alınması için yürüttükleri çalışmaların sonucunu aldı. Hazırlıklarına başlanan bir maddelik yasa tasarısında teşvik alacak sektörler tespit ediliyor. Ek teşvik yasasından yararlanması planlanan illerin geliri bin 500 ila 2 bin dolar arasında bulunuyor. Daha önceki yasada baraj geliri nedeniyle yer almayan iller de bu yasaya dahil edilecek. Elazığ, Tunceli, Artvin, Çorum, Kahramanmaraş, Karabük, Karaman, Kastamonu, Kırıkkale, Kilis, Nevşehir, Niğde, Rize, Samsun, Trabzon ve Zonguldak teşvik alacak yeni illeri oluşturuyor. DÜZENLEMELER AYNEN KORUNACAK İş dünyasından da tepki gören 5084 sayılı Yatırım ve İstihdamı Teşvik Yasası ndaki düzenlemeler bu yasa tasarısında da geçerli olacak. Ancak bu illerde, öncü sektörlerin teşvik uygulamasından yararlanması planlanıyor. Bu arada, CHP de geliri bin 500 doların altındaki iller yerine 2 bin 146 doların altındaki illerin Teşvik Yasası na eklenmesi için kanun teklifi verdi. Buna göre aralarında Gaziantep, Balıkesir ve Konya gibi büyükşehirlerin de bulunduğu 11 ilin daha yasa kapsamına alınması öngörülüyor. Öte yandan, ekonomi yönetimi sözkonusu kanun tekliflerine sıcak bakmıyor. Özellikle IMF heyeti ile sorun yaşanabileceği endişesi ile bu yönde herhangi bir çalışma yapılmadığının altı çiziliyor. Ek 3- İllerin Sosyo-Ekonomik Sıralaması (DPT-2003) 7

8 İller Sosyo- Ekonomik Sıralaması (81 il içinde) Sosyo- Ekonomik Endeksi Plaka No İller Sosyo- Ekonomik Sıralaması (81 il içinde) Sosyo- Ekonomik Endeksi Plaka No 8

9 İstanbul 1 4, Kırşehir 42-0, Ankara 2 3, Artvin 43-0, İzmir 3 2, Afyon 44-0, Kocaeli 4 1, Düzce 45-0, Bursa 5 1, Çorum 46-0, Eskişehir 6 1, Osmaniye 47-0, Tekirdağ 7 1, K.Maraş 48-0, Adana 8 0, Niğde 49-0, Yalova 9 0, Giresun 50-0, Antalya 10 0, Kastamonu 51-0, Kırklareli 11 0, Tunceli 52-0, Denizli 12 0, Sivas 53-0, Muğla 13 0, Kilis 54-0, Bolu 14 0, Bartın 55-0, Balıkesir 15 0, Aksaray 56-0, Edirne 16 0, Sinop 57-0, Mersin 17 0, Erzincan 58-0, Bilecik 18 0, Çankırı 59-0, Kayseri 19 0, Erzurum 60-0, Gaziantep 20 0, Tokat 61-0, Zonguldak 21 0, Ordu 62-0, Aydın 22 0, Diyarbakır 63-0, Sakarya 23 0, Yozgat 64-0, Çanakkale 24 0, Adıyaman 65-0, Manisa 25 0, Bayburt 66-0, Konya 26 0, Kars 67-0, Karabük 27 0, Şanlıurfa 68-0, Isparta 28 0, Iğdır 69-0, Hatay 29 0, Batman 70-0, Uşak 30 0, Gümüşhane 71-0, Burdur 31 0, Mardin 72-0, Samsun 32 0, Siirt 73-1, Kırıkkale 33 0, Ardahan 74-1, Nevşehir 34-0, Van 75-1, Karaman 35-0, Bingöl 76-1, Elazığ 36-0, Hakkari 77-1, Rize 37-0, Şırnak 78-1, Trabzon 38-0, Bitlis 79-1, Amasya 39-0, Ağrı 80-1, Kütahya 40-0, Muş 81-1, Malatya 41-0, Ek.4 9

10 Ek 5: SAMSUN İLÇELERİNİN SOSYO-EKONOMİK GELİŞME DÜZEYLERİNE GÖRE SIRALAMASI (2003) İl/İlçe Sıralamadaki Yeri Sosyo- Ekonomik Endeksi Grubu Samsun/Merkez 25 2, Ondokuzmayıs 168 0, Bafra 204 0, Tekkeköy 226 0, Çarşamba 282 0, Terme 436-0, Ladik 459-0, Havza 523-0, Kavak 575-0, Yakakent 581-0, Alaçam 645-0, Vezirköprü 710-0, Salıpazarı 761-0, Ayvacık 789-0, Asarcık 796-0,