İzmir de Bir Gecekondu Bölgesinde Evde Yaralanma İnsidansı

Transkript

1 A r a ş t ı r m a M a k a l e s i İzmir de Bir Gecekondu Bölgesinde Evde Yaralanma İnsidansı Bülent KILIÇ Yücel DEMİRAL 1 Çiğdem ÖZDEMİR Selcen ÖZDEMİR 2 Filiz DJEMALAJ 2 Orhan İLİM 2 Reşat İLİŞER 2 Mücella AKGÜN 2 Bircan ŞENTÜRK 2 Fatih ŞAHİN 2 ÖZET Amaç: Bu araştırmanın amacı İzmir II. İnönü Sağlık Ocağı Bölgesi ndeki gecekondu mahallelerinde Şubat-Nisan 2005 tarihleri arasında evde meydana gelen yaralanmaların insidansını saptamaktır. Yöntem: Araştırma prospektif tipte bir araştırmadır. Araştırma evrenini İnönü Sağlık Ocağı Bölgesi ndeki iki gecekondu mahallesinde yer alan 1308 ev oluşturmaktadır. Örnek büyüklüğü 181 ev olarak hesaplanmıştır. Örnek seçimi, evren bu iki mahalledeki ebe bölgelerine göre üç ayrı tabakaya ayrıldıktan sonra, ev sayısına orantılı olarak her tabakadan rasgele seçilen toplam dokuz sokaktan başlanarak yapılmıştır. Veri toplama Şubat 2005 tarihinde başlamış ve üç ay boyunca her iki haftada bir araştırmacılar tarafından örneğe çıkan evlere gidilerek son iki hafta içinde o ev içinde bir ev kazası olup olmadığı sorulmuştur. Bulgular: Bu çalışmada 181 evde (%87 si gecekondu) yaşayan toplam 770 kişiyle görüşülmüştür. Üç ay izleme sonrasında ev kazası insidansı 0,03 kişi-ay dır (77 vaka). En sık görülen ev kazası türü düşmeler (%43, dördü yüksekten düşme) ve kesilerdir (%25). Vakaların sadece %14 ü bir sağlık kuruluşuna başvurmuş, vakalardan biri yatarak tedavi görmüştür. Ev kazaları sonucu ölüm saptanmamıştır, ancak bir vaka sakat kalmıştır (binde 0,43 kişi-ay). Ev kazaları kadınlarda (%14,9), erkeklere (%5,3) kıyasla daha fazla görülmektedir (p=0,000). Beş yaş altı çocuklarda diğer yaş gruplarına göre yaralanma sıklığı (%14,1) daha fazla olmasına karşın, istatistiksel olarak anlamlı değildir (p=0,064). Sonuç: Ev kazalarının önemli ve önlenebilir bir sorun olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Ev Kazaları, Yaralanma, Ev Güvenliği, Gecekondu Incidence of Home Injuries in a Slum Settlement District in İzmir ABSTRACT Objectives: The aim of this study was to determine the incidence and influencing factors of home accidents that occurred between February-April 2005 in some slum settlement districts of II. İnönü Health Center in İzmir. Methods: This research is a prospective study. The research environment were composed of 1308 households which were located in two slum settlement areas in İnönü Health District of İzmir. The sample was calculated as 181 households. Sampling area was stratified according to three midwife sub districts and then interviewing was started from randomly selected nine streets as compared to households. Data collection was started in February 2005, and every two weeks, the researchers had visited houses and asked whether accidents were happened or not during three months. Results: In this study 770 people living in 181 houses (of them 87% was slum settlements), were interviewed. The incidence of home accidents in three months was 0.03 persontime (77 cases). Most frequent type of home accidents were falls (43%) which includes falling from high (4 cases) and cuts (25%). Only 14% of the cases admitted to a health institution and one of them were hospitalized. One of the cases resulted in disability (0.43 per thousand person-time), and there was no death. Home accidents were more common in women (14.9%) compared to men (5.3%, p:0=000). There were more home accidents in children under age of 5 (14.1%) compared to the other ages even it is not significant statistically (p=0.064). Conclusions: It has been determined that home accidents were an important and prevantable problem. Key Words: Home Accidents, Injury, Home Safety, Slum Settlement Yrd. Doç. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 2 Dönem 3 Öğrencisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Yazışma Adresi: Yrd. Doç. Dr. Bülent Kılıç, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İnciraltı-İZMİR e-posta: bulent.kilic@deu.edu.tr Bu çalışma 10. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi nde sözlü bildiri olarak sunulmuştur, 8-10 Eylül 2006, Van 27 [Geliş Tarihi: Kabul Tarihi: ]

2 Kılıç ve diğerleri Giriş ve Amaçlar Evde meydana gelen yaralanmalar, korunulabilir olmaları, sık rastlanmaları ve ölüm veya sakatlığa yol açabilmeleri nedeniyle önemli halk sağlığı sorunlarından birisidir. Finlandiya da en sık görülen yaralanma türü ev yaralanmalarıdır ve yılda yaklaşık Fin li ev kazası geçirmektedir (1). Güney Kore de çocukların %49 unun evde en az bir kez kaza geçirdiği bildirilmiştir (2). İngiltere de acil servislere yılda yaklaşık 2,6 milyon vakanın evde yaralanma nedeniyle başvurduğu ve vakaların yaklaşık 4000 inin öldüğü saptanmıştır (3). Ankara da yapılan prospektif bir çalışmada evde yaralanma insidansı 0,104 kişi-yıl olarak saptanmıştır (4). İzmir de Narlıdere İnönü Bölgesinde yapılan başka bir çalışmada ise son altı ay içinde evde yaralanma prevalansı %10,9 olarak bulunmuştur (5). Ankara da başka bir bölgedeki ev kazası prevalansı %25,3 tür (6). Türkiye den bildirilen bir araştırma sonucuna göre 0-4 yaş grubunda son iki haftada meydana gelen yaralanmaların yüzdesi %8,3 tür ve yaralanmaların çoğu evde meydana gelmektedir (7). Bu veriler evde yaralanmaların hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte olan ülkelerde oldukça sık rastlanan önemli sorunlardan biri olduğunu göstermektedir. Evde yaralanma riski 5 yaş altı çocuklarda ve 64 yaş üzeri kişilerde daha fazladır. Türkiye de hem çocuklarda (6, 8), hem de yaşlılarda (9, 10) görülen ev yaralanmaları üzerine çeşitli araştırmalar vardır. Özellikle düşmeler her iki grup için de hem hastalık yükü hem de ölüm riski açısından en sık görülen yaralanma türüdür (11, 12). Özellikle kalabalık evlerdeki çocukların yaralanma nedeniyle acil servise getirilme yüzdesi daha fazladır (13). Evde yaralanmalar için bir diğer risk grubu ise kadınlardır. Kadınlarda ev kazası görülme sıklığı erkeklere göre anlamlı olarak daha fazladır (4-6, 14, 15). Bu araştırmanın amacı İzmir II. İnönü Sağlık Ocağı Bölgesi ndeki gecekondu mahallelerinde, Şubat-Nisan 2005 tarihleri arasında evde meydana gelen yaralanma insidansını ve etkileyen faktörleri saptamaktır. Yöntem Araştırma prospektif bir çalışmadır. Araştırma bölgesinin nüfusu kişidir. Araştırma evrenini İzmir Narlıdere İlçesi ne bağlı II. İnönü Sağlık Ocağı bölgesindeki iki gecekondu mahallesinde (Atatürk ve İnönü Mahalleleri) yer alan 1308 ev oluşturmaktadır. Örnek büyüklüğü 181 ev olarak hesaplanmıştır. Veri toplama Şubat 2005 tarihinde başlamış ve üç ay boyunca her iki haftada bir araştırmacılar tarafından örneğe çıkan evlere gidilerek son iki hafta içinde o ev içinde bir ev kazası olup olmadığı sorulmuştur. Örnek seçimi, evren bu iki mahalledeki ebe bölgelerine göre üç ayrı tabakaya ayrıldıktan sonra, ev sayısına orantılı olarak her tabakadan rasgele seçilen toplam dokuz sokaktan başlanarak yapılmıştır. Hedeflenen sayı bulunana kadar görüşmeye yandaki ev ile devam edilmiştir. Bağımlı değişken olarak evde kaza geçirme durumu, bağımsız değişkenler olarak cinsiyet, yaş, sosyo-ekonomik durum, eğitim durumu, medeni durum, işi ve konut tipi incelenmiştir. Ayrıca evde kaza geçiren bireylere kazanın türü, gün içindeki zamanı ve yeri, yaralanan vücut bölgesi sorulmuş, herhangi bir sağlık kurumuna başvuru yapıp yapmadığı, eğer başvuru yaptıysa bu kurumun türü, sağaltım durumu ve sonucu sorulmuştur. Veriler evi temsil edebilecek bir yetişkin ile ve yüz yüze görüşülerek toplanmıştır. İlk veri toplama sırasında ev ve içinde yaşayanlara ilişkin tüm tanımlayıcı bilgiler ayrıntılı olarak kaydedilmiştir. Daha sonraki ziyaretlerde ise son iki hafta içinde o evde herhangi bir ev kazası olup olmadığı sorulmuş, ev kazası varsa sadece ona ilişkin bilgiler toplanmıştır. Veriler her ziyarette daha önce görüşülen kişiden alınmaya çalışılmış ancak o kişi evde yoksa bir başka yetişkine açıklama yapılarak veri toplanmıştır. Veri toplama formu daha önce aynı bölgede yapılan başka bir ev kazası çalışmasında kullanılan formun geliştirilmesi ile oluşturulmuştur (5). Bulgular Bu araştırmada, 181 evde yaşayan, toplam 770 kişiye ait bilgilere ulaşılmıştır (%51 erkek, %49 kadın). Araştırmanın gerçekleştirildiği üç aylık sürede izlem grubundan ayrılan birey olmamıştır. Evlerin %87 si gecekondudur; %66 sı balkona, %50 si bahçeye sahiptir. Evlerin çoğu (%90) bir veya iki katlı; %51 inde merdiven bulunmakta; %98 i odun-kömür sobası ile ısıtılmakta; %90 ında şebeke suyu ve %92 sinde kanalizasyon bağlantısı bulunmaktadır. Evlerin %24 ünde tuvalet bahçe içindedir ve %12 sinde ise ayrı bir mutfak bölümü yoktur. Çalışma kapsamında incelenen toplam 770 kişinin %15 i okur yazar değildir: %52 sinin sosyal güvencesi bulunmamaktadır (bu kişilerin %31 i yeşil kartlıdır). Tablo 1 de araştırmada incelenen evlerde yaşayan kişilerin sosyodemografik özellikleri görülmektedir. İzleme yapılan üç aylık süre içinde ev kazası insidansı 0,03 kişi-ay olarak saptanmıştır (77 vaka). En sık görülen ev kazası türü düşmelerdir (%43). Daha sonra kesici-delici aletle yaralanmalar (%25), yanıklar (%18), ve vurma/çarpmalar gelmektedir (%13). Yaşanan ev kazalarının tanımlayıcı özellikleri Tablo 2 de görülmektedir. Düşmelerin içinde, ikisi balkondan olmak üzere 4 adet (%5) yüksekten düşme saptanmıştır. Yüksekten düşmelerin tümü çocukluk yaş grubundadır. Yanıkların 28

3 Tablo 1. İnönü Sağlık Ocağı Bölgesindeki Gecekondularda Yaşayan ve Araştırma Kapsamında İncelenen Kişilerin Sosyodemografik Özellikleri (İzmir, 2005) Sosyo-Demografik Özellikler (n=770) Sayı % Cinsiyet Erkek ,0 Kadın ,0 Yaş , , ,1 65, ,8 Sağlık Güvencesi Var ,7 Yok* ,3 Eğitim (12 yaş ve üzeri, n=589) Okur-yazar değil ,3 Okur-yazar 41 5,3 İlkokul mezunu ,6 Orta-lise mezunu ,4 Üniversite mezunu 7 0,9 Ev Tipi Gecekondu ,6 Apartman 88 11,4 Evde Yaşayan Kişi Sayısı 3 ve daha az ,4 4 ve üzeri ,6 Isınma Şekli Odun/Kömür Sobası ,4 Elektrik/Gaz Sobası 12 1,5 Ev Koşulları Balkonu var ,1 Güvenli suyu var ,4 Kanalizasyonu var ,6 *Bu gruptaki 239 kişi (%31) yeşil kartlıdır Kılıç ve diğerleri Tablo 2. İnönü Sağlık Ocağı Bölgesindeki Gecekondularda Oluşan Ev Kazalarının Tanımlayıcı Özellikleri (İzmir,2005) Sayı % Kazanın Tipi (n=77) Düşme 33 43,0 Kesme 19 24,7 Yanık 15 19,3 Çarpma 10 13,0 Kazanın Gerçekleştiği Yer Salon/Oturma Odası 27 35,1 Mutfak 23 29,9 Bahçe 16 20,8 Banyo 6 7,8 Balkon 5 6,5 Yaralanan Beden Bölümü Kol, el/parmak 42 54,5 Bacak,ayak/parmak 21 27,3 Baş/boyun 12 15,6 Beden 2 2,6 Gün Içindeki Zaman Öğle 35 45,5 Sabah 21 27,3 Akşam/Gece 21 27,3 Kazanın Olduğu Ay Şubat 16 20,8 Mart 38 49,4 Nisan 23 29,9 Sağlık Kurumuna Başvuru Yok 66 85,7 Var 11 14,3 Tedavi Yok 40 51,9 Kendi kendine tedavi 26 33,8 Ayaktan tedavi 10 13,0 Yatarak tedavi 1 1,3 dördü soba nedeniyle oluşmuş yanıklardır. Evde yaralanmalar en çok öğle saatlerinde (%45) ve mutfakta (%30) olmaktadır. En sık yaralanan yer el, kol ve parmaklardır (%55), daha sonra bacak ve ayaklar gelmektedir (%27). Olguların sadece 11 i (%14) sağlık kuruluşlarına başvurmuş, sağlık kuruluşuna başvuran bir vaka yatarak tedavi görmüştür. Ev yaralanmaları sonucu ölüm saptanmamıştır. Sakat kalma hızı onbinde 4,3 kişi-ay dır (1 vaka). Kadınlar arasında %14,9, erkekler arasında %5,3 evde yaralanma görülmektedir ve iki grup arasındaki bu fark anlamlıdır (p=0,000). Yaş ile ters orantılı olarak yaş azaldıkça yaralanma sıklığı artmaktadır. Ancak bu durum istatistiksel olarak anlamlı değildir (p=0,064). 0-4 yaş grubunda yaralanma sıklığı %14,1 ile diğer yaş gruplarına kıyasla daha fazladır. 0-4 yaş grubu çocuklarda ev kazası geçirenlerin (dokuz vaka) %89 unun annesi ilkokul veya altında bir eğitim düzeyine sahipken, bu yaş grubundaki kaza geçirmeyen çocukların annelerinde ilkokul veya altında öğrenime sahip olma yüzdesi %87 dir (Fisher in kesin ki-kare testi=0,688) yaş grubu çocuklarda ise ev kazası geçirenlerin (17 vaka) tamamının annesi ilkokul veya altında öğrenim düzeyine sahipken, kaza geçirmeyenlerin annelerinde bu yüzde %90 dır (Fisher in kesin ki-kare testi=0,190). Anne öğrenim düzeyi ile çocukların kaza geçirme sıklığı arasında bir ilişki saptanmamıştır. Görüşülen kişiler, ev kazalarının %20 sini evin fiziksel koşullarına (merdiven, zemin, balkon vb.) bağlamıştır. Tablo 3 te evde yaralanmaları etkileyen etmenler ve ki-kare analiz sonuçları görülmektedir. Buna göre cinsiyetle ev kazası geçirme arasında anlamlı bir ilişki varken; eğitim düzeyi, sağlık güvencesi, ev tipi ve evin içinde yaşayan kişi sayısı ev kazası geçirme sıklığını etkilememektedir. 29

4 Kılıç ve diğerleri Tablo 3. İnönü Sağlık Ocağı Bölgesindeki Gecekondularda Oluşan Ev Kazalarına Bağlı Yaralanmalar ve Bunları Etkileyen Etmenler (İzmir, 2005) Değişkenler Yaş yaş ve üstü Cinsiyet Kadın Erkek Öğrenim Düzeyi Ortaokul ve üstü İlkokul ve altı Sosyal Güvence Durumu Yok Var Evde Yaşayan Kişi Sayısı 4 ve fazla 3 ve az Ev Tipi Apartman Gecekondu * Linear ki-kare Tartışma ve Sonuç S Yaralanma Sıklığı S % ,1 12,4 9,3 3,4 14,9 5,3 7,1 10,4 11,4 8,4 9,2 13,4 13,6 9,5 p 0,064* 0,000 0,289 0,211 0,162 0,308 Bu araştırmada evde yaralanma insidansı geniş bir araştırmacı kadrosu tarafından ve evlerde yakın aralıklarla izlemeler yapılarak saptanmıştır. Hesaplanan ev kazası insidansı daha önceki bir araştırmada saptanan hıza göre daha yüksektir (4). Bunun bir nedeni bölgenin gecekondu ağırlıklı bir yerleşim yeri olması olabilir. Ev kazalarının sıklığına karşın Türkiye de bu kazalarla ilgili yeterli bir sürveyans sistemi yoktur (16). Bu nedenle ulusal sağlık hizmetlerinin planlanmasında ev kazalarına yönelik ayrı bir kayıt ve kodlama da düşünülmelidir. Bu araştırmada balkondan, merdivenden düşme gibi kolayca engellenebilecek kazalar dikkati çekmektedir. Bu kazaların özellikle çocukluk yaş grubu için önemli ve önlenebilir bir sorun olduğu görülmektedir. Ancak buna karşın ev kazaları ile ilgili olarak sağlık sistemimizde anne ve babalara yönelik yeterli bir eğitim çalışması ve önlem alma girişimi yoktur. En sık görülen kaza tipi düşmelerdir ve bu tip kazalar dünyanın bir çok bölgesinde çocuk ölümlerinin başlıca nedenlerindedir (11, 12, 17). Türkiye de yapılan bir çalışmada da acil servise başvuran ev kazası olgularının büyük çoğunluğunun 0-4 yaş grubunda olduğu saptanmıştır (18). Bu çalışmada da benzer şekilde beş yaş altı çocuklarda son altı aydaki kaza sıklığı diğer tüm gruplardan daha yüksek, %14,1 bulunmuştur. Aynı bölgede yapılan başka bir çalışmada da beş yaş altı grupta evde yaralanma riski (OR) 2 (%95 GA 2,7-6,7) olarak bulunmuştur (5). Yine benzer şekilde bu çalışmada da düşmeler en sık rastlanan kaza türü olarak saptanmıştır. Ankara İli nde yapılan başka bir çalışmada da benzer şekilde düşmeler (%44) en sık rastlanan ev kazası türü olarak belirlenmiştir (4). Gölbaşı İlçesi nde yapılan çalışmada da düşmeler (%34,6) ilk sırayı almıştır (8). İran da yapılan bir çalışmada ise ev yaralanmalarında bu bulgulardan farklı olarak yanıklar (%49) ilk sırayı alırken, kesikler (%30) ikinci sırayı almıştır (19). Ev kazalarında bu tip coğrafi farklılıklar olması beklenmelidir. Yaş gruplarına göre yapılan değerlendirmede ise istatistiksel olarak anlamlı olmasa da beş yaş altı çocukların daha fazla ev kazası geçirdiği saptanmıştır. Bu durumun annenin eğitim düzeyinden etkilenmemesi ise örgün eğitimimizin bu konuda yetersiz olduğunun bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Bu çalışmada tek katlı, bahçeli, tuvaleti dışarıda ve kanalizasyon bağlantısı olmayan bir gecekonduda oturan beş yaşındaki bir erkek çocukta düşme ve travma sonucu yüzünde sekel kaldığı saptanmıştır. Kaza gecekondu bölgesinde ve kalabalık bir evde meydana gelmiştir. Anne-baba okur yazar değildir. Çocuk herhangi bir sağlık kurumuna götürülmemiştir. Ailedeki bireyler yeşil kart sahibidir. Bu durum sağlık kurumlarına başvuruda eğitim düzeyi kadar sağlık güvencesi türünün de önemli olabileceğini düşündürmektedir. Aynı bulgular başka çalışmalarda da gösterilmiştir (5,17). Toplamda evde kaza geçiren kişilerin %14 ü bir sağlık kurumuna başvurmuştur. Ankara da apartman tipi yerleşim yerlerinde yapılan bir çalışmada ise bu yüzde %42 dir (4). Bu bölgede başvurunun düşük olması sağlık güvencesinin azlığına bağlı olabilir. Cinsiyet de ev kazalarını etkileyen önemli bir etmen olarak karşımıza çıkmaktadır. Kadınlar anlamlı olarak daha sık ev kazası geçirmektedirler. Bangalore (Hindistan kırsal bölgesi) çalışmasında her bir erkeğe karşılık iki kadının kaza geçirdiği belirtilmiş (20), İsveç in yarı kentsel bir bölgesinde yapılan bir çalışmada ise kadınların anlamlı olarak daha fazla ev kazası geçirdiğini ortaya koymuştur (15). Aynı bölgede yapılan bir başka çalışmada da ev yaralanmalarının erkeklere göre kadınlarda olma riski (OR) 2,2 kat daha fazla (%95 GA 1,5-3,2) bulunmuştur (5). Bir başka çalışmada ev kazalarının evde yaşayan kişi sayısı ile ilişkili olduğu belirtilmiştir (21), ancak bu çalışmada evde yaşayan kişi sayısı ile ev kazası arasında anlamlı bir ilişki saptanamamıştır. Ev kazası sıklığının bu çalışmada kalabalık evlerde (gecekondularda) daha az bulunmasının nedeni burada yaşayan insanların ev kaza- 30

5 larını önemsememe, bilgisizlik veya kazayı anımsamama nedenleriyle olabilir. Bunun yanı sıra sağlık güvencesi ve gelir de Avrupa da (15, 22) ve Amerika Birleşik Devletleri nde (17) yapılan bazı çalışmaların aksine, bu çalışmada ev kazaları ile ilişkili çıkmamıştır. Bunun nedeni Türkiye nin gelişmekte olan bir ülke olması ve sosyal güvenlik kurumlarının yapısal farklılıkları olabilir. Bu araştırmada kazaların büyük çoğunluğunun salon/oturma odası ve mutfakta gerçekleşmekte olduğu, en çok yaralanan beden bölgelerinin ekstremiteler olduğu gösterilmiştir. Diğer çalışmalarda da benzer sonuçlar elde edilmiş, kazaların büyük çoğunluğunun mutfakta, yaralanan beden bölgelerinin de temelde ekstremiteler olduğu gösterilmiştir (4,5). Ayrıca yapılan çalışmalarda ev koşulları ve düzeninin de ev kazaları ile ilişkili olduğu gösterilmiştir (23). Kaza geçirenlerin %20 si kaza nedeni olarak evin fiziksel koşullarını (merdivenler, mobilya ve eşyalar, kaygan zemin vb.) belirtmişlerdir. Bu nedenle evlerin yapımında ve eşya seçiminde kaza olasılığı dikkate alınmalıdır. Ev içinde eşiklerin olabildiğince kullanılmaması, merdivenlere korkuluklar yapılması, pencerelerin çocukların kolayca açamayacağı yükseklikte ve yapıda olması, sivri uçlu eşyaların ortalıktan kaldırılması gibi düzenlemeler yapılmalıdır (1, 24, 25). Özellikle çocukların yüksekten düşme riskine önlem olarak balkon ve merdivenlerde, teraslarda güvenlik önlemi alınmalıdır. Birçok çalışmada birinci basamak sağlık çalışanlarının ev ziyaretlerinde yaptığı anne-baba eğitimlerinin de oldukça etkin olduğu gösterilmiştir (26-28). Bu nedenle sağlık ocağı çalışmalarında ebe ziyaretlerinde bu konuya önem verilmesi önerilmektedir. KAYNAKLAR 1. Ministry of Social Affairs and Health and Finnish Central Organisation for Rescue Services. Safety at home: direction and ideas for the prevention of domestic accidents and for first aid. 2004;2. 2. Paek, Hwang, Kim, and Cho. A safe community, Suwon, Suwon, Korea, Safe Community Counsil, 2004; The Department of Trade and Industry. Research on the patterns and trends in home accidents. London: DTI, Hamzaoğlu O, Özkan Ö, Janson S. Incidence and causes of home accidents at Ankara Çiğiltepe Apartments in Turkey. Accid Anal Prev 2002;34: Kılıç B, Meseri R, Sönmez Y, Kaynak C, Demiral Y, Ergör A. Ev kazaları ve etkileyen etmenler. Sendrom. 2006, (Aralık 2006 sayısında yayımlanmak üzere yayına kabul edildi). 6. Erkal S, Şafak S. Tuzluçayır Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan ailelerde ev kazası görülme durumu ve konutların ev kazası riski açısından incelenmesi. Sağlık ve Toplum 2003;13(2): Kılıç ve diğerleri 7. Özcebe H, Vaizoğlu S, Bilir N, Aslan D, Subaşı N. Injuries in a province of Turkey. Paper presented at 7th World Conference on Injury Prevention and Safety Promotion, Abstract Book 2004;583,Vienna, Austria. 8. Budakoğlu İI, Aksakal NF, İlhan NM, Maral I. Ankara İli Gölbaşı İlçesindeki ev kazaları sıklığı. Sağlık ve Toplum 2003;13-3: Dönmez L, Gökkoca Z. Accident profile of older people in Antalya City Center, Turkey. Arch Gerontol Geriatr. 2003;37: Keskinoğlu P, Giray H, Pıçakçıefe M, Bilgiç N, Uçku R. İnönü Sağlık Ocağı Bölgesindeki yaşlılarda ev içi kazalar. Türk Geriatri D. 2004;7(2): Peden M, McGee K, Krug E (Eds). Injury: A leading cause of the global burden of disease, Geneva: World Health Organization, pp Peden M, McGee K, Sharma G. The Injury Chart Book: a Graphical Overview of the Global Burden of Injuries. Geneva: World Health Organization, p Ramsay LJ, Moreton G, Gorman DR, Blake E, Goh D, Elton RA et al. Unintentional home ınjury in preschool-aged children: looking for the key - an exploration of the ınter-relationship and relative importance of potential risk factors. Pub Health 2003;117: Maral I. Ankara Gölbaşı Bölgesinde Yaşayanların Kaza Durumlarının İncelenmesi.Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Gazi Üniversitesi Tıp Fak. Halk Sağlığı AD, 1996, Ankara. 15. Laflamme L, Eilert-Petersson E. Injury risks and socioeconomic groups in different settings - differences in morbidity between men and women at working ages. Eur J Pub Health 2001;11: Açıkel C, Özcebe H. Türkiye de kaza ve yaralanma sürveyansı. Sağlık ve Toplum, 2005;15(3): Pomerantz WJ, Dowd MD, and Buncher CR. Relationship between socioeconomic factors and severe childhood ınjuries. J Urban Health 2001;78(1): Kara İH, Güloğlu C, Aldemir M. Okul öncesi çocukları bekleyen önemli bir tehlike: ev kazaları. Sendrom, 2004;16(4): Mohammadi R, Ekman R, Svanstrom L, Gooya MM. Unintentional home related injuries in the Islamic Republic of Iran:findings from the first year of a national programme. Pub Health 2005;119: Jayaram A. Domestic accidents in urban India Safety 2004: 7th World Conference on Injury Prevention and Safety Promotion, June 6th-9th, 2004, Abstracts Book pp 381, Vienna, Austria. 21. Al-Nahari HS, Ballal SG. Home accidents in Al-Khobar city, Eastern Province, Saudi Arabia:A case control socioeconomic study. J Com Health 1992;17: European Child Safety Alliance. Priorities for child safety in EU Amsterdam, The Netherlands. 23. Mott JA. Personal and family predictors of children s medically attended injuries that occurred in the home. Inj Prev 1999;5(3): Karolinska Institutet. Indicators for safe homes. phs.ki.se/csp/pdf/indicators_2004/indicators_safe_homes. 31

6 Kılıç ve diğerleri pdf Erişim tarihi: 2 Ocak Sznajder M, Leduc S, Janvrin MP, Bonnin MH, Aegerter P, Baudier F et al. Home delivery of an ınjury prevention kit for children in four french cities: a controlled randomized trial. Inj Prev 2003;9(3): Kendrick D. Role of the primary health-care team in preventing accidents to children. BJGP1994;44: Kendrick D, Marsh P, Fielding K, Miller P. preventing ınjuries in children: cluster randomised controlled trial in primary care. BMJ 1999;318: Kendrick D, Elkan R, Hewitt M, Dewey M, Blair M, Robinson J et al. Does home visiting ımprove parenting and the quality of the home environment a systematic review and meta analysis. Arch Disease in Child 2000;82: