ADLİ ECZACILIK. Prof.Dr. Göknur AKTAY DİVRİĞİ ADLİ BİLİMLER GÜNLERİ 3-5 HAZİRAN İnönü Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi MALATYA

Transkript

1 ADLİ ECZACILIK Prof.Dr. Göknur AKTAY İnönü Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi MALATYA DİVRİĞİ ADLİ BİLİMLER GÜNLERİ 3-5 HAZİRAN 2016

2 ADLİ BİLİMLER Adli bilimler; tıp, hukuk, fen, sosyal ve kriminal bilimlerin kesiştikleri bir kavşak noktasıdır. Adli bilimlerin amacı; Adli niteliği bulunan olaylarda, olay yerindeki verileri ya da kendisine sunulan verileri toplamak, değerlendirmek ve sonuçları adaleti sağlayacak deliller olarak hukukun hizmetine sunmaktır.

3 Adli Bilimlerin Bölümleri ADLİ TIP ADLİ HEMŞİRELİK ADLİ DİŞ HEKİMLİĞİ ADLİ VETERİNERLİK ADLİ MÜHENDİSLİK ADLİ ECZACILIK ADLİ TOKSİKOLOJİ ADLİ FARMAKOLOJİ ADLİ BİYOLOJİ ADLİ KİMYA ADLİ OTOMOTİV ADLİ PALİNOLOJİ ADLİ ASTRONOMİ ADLİ PATOLOJİ ADLİ GRAFOLOJİ.

4 Ülkemiz için çok yeni bir kavram olan Adli Eczacılık, ilaçla tedavi biliminin hukuka uygulanmasıdır diye tanımlanabilir. ADLİ ECZACILIK: ECZACILIK MESLEĞİ VE İLAÇLA TEDAVİDE KARŞILAŞILAN ADLİ SORUNLARLA İLGİLİ BİLİM DALI (Türk Dil Kurumu, İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü)

5 kimdir Adli Eczacı? Adli Eczacılar, meslekle ilgili davalar, yasal düzenlemeler veya kriminal yargı sistemi ile ilgilidirler. Adli eczacılar, adli konularda bilirkişi olabilirler, yasal düzenleme çalışmalarına katılabilirler veya kriminal çalışmalara danışman olarak katılabilirler. İlaç öldürmek amacıyla kullanılan bir silahsa adli eczacının görüşlerine gereksinim duyulur.

6 Eczacının adli konulardaki bu yardımları diğer bir deyişle adli eczacılık hizmetleri, diğer adli bilimlerden (Adli Tıp, Adli Hemşirelik, Adli Diş Hekimliği, Adli Veterinerlik, Adli Toksikoloji, Adli Kimya, Adli Farmakoloji, Adli Biyoloji vb) ayrılamaz ve dışında tutulamaz.

7 ADLİ ECZACILIĞIN İLGİ ALANI, FARMASÖTİK BİLİMLER İLE ECZACILIĞIN KLİNİK VE İDARİ YÖNÜNÜ KAPSAR. Birçok kişi tarafından adli eczacılık konusunun yeni ve yabancı bir konu olduğu düşünülse de, gerçekte adli eczacılık, yeni bir konu değil, yeni bir kavramdır.

8 Eczacıların, zaten yıllardır, adli olaylarda ilaçla ilgili konularda danışılmaktadır. Ayrıca, Hıfzısıhha Zehir Araştırma Müdürlüğü, Emniyet ve Jandarma laboratuvarları, Adli Tıp Kurumu ve Adli Tıp Enstitülerinde görev almakta ve Adli olayların çözümlenmesinde, Doping analizleri, Kan ilaç düzeylerinin izlenmesi, Gıda zehirlenmeleri Sahte ilaç üretimi vb olaylarda sıklıkla görüşleri alınmaktadır. Diğer taraftan, spor karşılaşmalarında doping kontrolü amacıyla, Bağımsız Doping Numunesi Alım Görevlisi (BADNAG) olarak da görev alabilmektedirler.

9 . Şüpheli ölümler veya zehirlenmelerin aydınlatılmasında, Madde bağımlılığı konusunda gençlerin eğitiminde, İlaçla tedavi sırasında çıkabilecek sorunların önlenmesinde, İlaç yan etkilerinin azaltılması veya tedavisinde, Kaza sırasında veya kasıtlı öldürmelerde kişinin bir maddenin etkisinde olunup olunmadığının belirlenmesinde, Eczacılık mesleğinin standartlarının oluşturulmasında eczacıların mesleki bilgi ve deneyimlerinden yararlanılabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

10 Adli eczacılar, İlaç ve müstahzarlar ile ilgili davalarda, El yazısı analizlerinde, ilaçların el yazısını etkileyip etkileyemeyeceğiyle ilgili konularda, Postmortem ilaç yıkımı ile ilgili yorumlarda Kamu eczacılarının risk yönetimi çalışmaları Mesleki yasal düzenlemelerin yapılmasında araştırmacı olarak görev almaktadırlar.

11 Adli eczacılık, doğru farmasötik bakımın sağlanması açısından da önemlidir. Adli eczacılar, spor okullarında, olimpiyatlarda, spor karşılaşmalarında ilaç analiz ekiplerinin içinde analiz yapan ve analizi yorumlayan uzman olarak yer almalıdır. Doping davalarında hekim ve hukukçulara ilaç danışmanı olarak hizmet verebilir. Kan alkol ve ilaç düzeylerinin analizini yapmak ve insan fizyolojisi ve psikolojisi üzerinde hangi düzeylerde hangi etkilere neden olabileceğini yorumlamak adli eczacının görevidir.

12 Adli Eczacı hangi niteliklere sahip olmalı? İlaç farmakokinetiği hakkında ileri düzeyde bilgiye sahip olmalı, Farmakokinetik (Toksikokinetik) hesaplarını yapabilmeli, Olası ilaç etkileşmelerini ve bir ilacın diğer bir ilacın farmakokinetiğini nasıl değiştirebileceğini yorumlayabilmeli, Hangi ilaçların alkolün etkisini artırabileceği veya tersi durumlar konusunda bilgi sahibi olmalı,

13 Adli Eczacı hangi niteliklere sahip olmalı? Hangi hastalıkların veya özel durumların kişiyi alkolün etkisine karşı daha duyarlı duruma getirdiğini bilmeli, Postmortem toksikolojik analiz yöntemlerini bilmeli ve analiz yorumlarını yapabilmeli, Toksikolojik analiz için biyolojik materyal alım ve saklama koşullarını bilmeli, Gıda zehirlenmeleri, bitkisel zehirler, zehirli bitkiler, ilaç etkileşmeleri hakkında ileri düzeyde bilgiye sahip olmalı vs..

14 Adli Eczacının İlgi Alanları Reçete sahtekarlıkları Sahte ilaç üretimi Farmakolojik ötenazi İlaç bağımlılığı ve suistimali ile ilgili analizler Yanlış tedavi İlaç etkileşmeleri ve ilaçların istenmeyen yan etkileri İlaca bağlı şiddet (olay anında bir ilacın etkisinde olup olmadığı) İlaç etkisindeyken araç kullanmak Analiz sonuçlarında tahrifat Hasta sırlarının açığa vurulması Zehirlenmeler Risk yönetimi ve risk analizleri Eczacılık mesleğiyle ilgili mevzuat ve yasal düzenlemeler Mesleki etik

15 Adli Eczacının Etkinliklerinden Örnekler Emniyet mensuplarına ilaçlar hakkında bilgi vermek Olimpiyatlarda ilaç analizlerinde teknik danışman olarak bulunmak Besin ve ilaç kullanımında tüketici güvenliğini sağlamak Ulusal narkotik bürolarında denetleyici olarak çalışmak Emniyet ve Jandarma laboratuvarlarında kriminalist olarak çalışmak İlaçların saklanma, depolanma ve taşınması sırasında güvenliğini sağlamak Cezaevlerinde farmasötik servisin sağlanmasında görev almak Hastane ve laboratuvarlarda toksikolog olarak çalışmak İstihbarat birimlerinde özel uzman olarak görev almak Farmakoterapiyle ilgili tazminat davalarında danışman olarak görev almak Yasa dışı ilaç kullanımı ve satışı ile ilgili durumlarda bilirkişi olarak görev almak.

16 Bir eczacının adli tıp alanında bilirkişi olarak rapor yazması ilk kez, 1 Mayıs 1982 de Adli Tıp Kanununun yürürlüğe girmesi sonucu oluşturulan ihtisas kurullarında eczacıya yer verilmesiyle olmuştur.

17 İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi öğretim üyesi Prof.Dr. Turhan Baytop 5. ihtisas kurulu üyeliğine atanarak, bu kurulda, bitkisel kaynaklı ve sentetik uyuşturucu maddeler ve zehirlenmelerle ilgili konularda raporlar hazırlamıştır.

18 Adli eczacılığı adli farmakoloji, adli toksikoloji veya adli kimya gibi adli bilim alanları ile karıştırmamak gerekir. Adli eczacılık, tüm bu uzmanlık bilgilerini de kapsayan daha geniş bir bilgi birikimi gerektiren alandır. ADLİ ECZACILIK; ADLİ TIP, ADLİ PSİKOLOJİ, ADLİ KİMYA, ADLİ TOKSİKOLOJİ, ADLİ FARMAKOLOJİ GİBİ BİRÇOK ADLİ BİLİM ALANLARINDAN YARARLANIR.

19

20 Dünyada; Hindistan da eczacılık fakültelerinde Adli Eczacılık lisans/lisansüstü ders Amerika Birleşik Devletlerinde; Adli Farmakoloji lisans, Adli Eczacılık yüksek lisans ABD de, adli eczacılar, istihbarat teşkilatları, doping analiz merkezleri, toksikolojik analiz laboratuvarları, Adli Bilimler Enstitüleri ve kriminal araştırma kurumlarında görev almaktadırlar. Adli Eczacı diploması veya sertifikası olmayanlar bu kurumlarda çalışamıyorlar veya adli bilirkişilik yapamıyorlar. Türkiye de; Eczacılık Fakültelerinde seçmeli ders olarak okutulmakta TEB Meslek içi Eğitim Programlarında Uzmanlık alanı (EUS)

21 Lisans ve lisansüstü programlarda; İlaç Yan etkileri, İlaç ve Madde bağımlılığı Bitkisel zehirler, Risk yönetimi, Etik, Adli toksikoloji, Doping, Kimyasal maddelerle ilgili yasal düzenlemeler, Analitik Kimya ve analitik Toksikoloji, Farmakokinetik-Toksikokinetik, Kalite kontrol vb. gibi konuları kapsamakta.

22

23

24 ADLİ ECZACILIK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Psikofarmakoloji Araştırma ve Farmasötik Bakım Etiği Farmakoterapi Doğal Ürünlerde Yan Etki ve Toksisite Değerlendirmeleri Eczane ve Eczacılarla İlgili Yasa ve Yönetmelikler Farmakoepidemiyoloji Kontrole Tabi Maddeler Doping Kontrolünde Temel Kavram ve Uygulamalar Hasta Güvenliği ve Yasalar Hasta ve Hekim Sorumlulukları Bitkisel Zehirler Farmakokinetik-Toksikokinetik Toksikolojik Analiz Yöntemleri İlaç-İlaç, İlaç-Besin Etkileşmeleri Narkotik ve Psikotrop İlaçlar Gıda zehirlenmeleri- Gıda Katkı Maddeleri Adli Toksikoloji/Adli Farmakoloji Adli Kimya Temel Botanik Bilgileri ve Uygulamaları

25 Göknur AKTAY, Adli Eczacılık (Bölüm :25), Adli Tıp ve Adli Bilimler, Ed.: İ. Hamit Hancı, sf: , Seçkin Yayıncılık, 2002

26

27

28

29 SONUÇ Kriminal adalet sistemi içinde adli bilimciler, deliller hakkında can alıcı bilginin sağlanmasında köşe taşını oluştururlar. Çünkü, suç ve suçluyu araştırma sürecinde elde edilen laboratuvar sonuçları mahkemede ADALET sağlamak amacıyla kullanılacaktır. BU NEDENLE, BİLİRKİŞİLİK, SAĞLIK ve İLAÇ DANIŞMANLIĞI HİZMETİ VEREN MESLEK GRUPLARI İÇİNDE YER ALAN ECZACILARIN ADLİ ECZACILIK KONUSUNDA EĞİTİM ALMASI, UZMANLAŞMASI VE STAJ YAPMASI ÇOK ÖNEMLİDİR.

30

31 19-20 ARALIK 2009 TEB ECZACILIK AKADEMİSİ MİEP ADLİ ECZACILIK EĞİTİMİ, MALATYA TEB Eczacılık Akademisince meslekiçi eğitim programı (MİEP) kapsamında başlatılan Adli Eczacılık konusunda ilk eğitimimizle meslektaşlarımıza yararlı olacağımızı umuyoruz. Adli Eczacılık Yüksek Lisans programımızın açılması için ayrıca hazırlıklarımız sürmektedir. Prof.Dr. Göknur AKTAY,Prof.Dr. Şahan SAYGI, Prof.Dr. Ekrem SEZİK,Prof.Dr. Erdem YEŞİLADA

32 TÜRK ECZACILAR BİRLİĞİ ECZACILIK AKADEMİSİ ADLİ ECZACILIK EĞİTİMİ ARALIK 2012

33 PANEL & ATÖLYE ÇALIŞMASI Adli Eczacılık Ekim 2016 ANKARA

34 TEŞEKKÜR EDERİM