Prof. Dr. Binnur YEġĠLYAPRAK

Transkript

1 REHBERLĠK VE PSĠKOLOJĠK DANIġMA-AĠLE REHBERLĠĞĠ VE AĠLE DANIġMANLIĞI Prof. Dr. Binnur YEġĠLYAPRAK Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fak. (Türk Psikolojik DanıĢma ve Rehberlik Derneği BaĢkanı) Hizmetiçi Eğitim

2 Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri Ne Zaman Başlar?

3 Milyonlarca atom birleģerek DNA yı oluģturdu...

4 Milyonlarca atom birleģerek DNA yı oluģturdu...

5 Milyonlarca atom birleģerek DNA yı oluģturdu...

6 Milyonlarca DNA birleģerek hücreleri oluģturdu

7 ve iki hücre birleģti... +

8 Sonra böyle bir hücre oluģtu.

9 Bölündü,

10 Bölündü,

11 Tekrar,tekrar bölündü, milyarlarca kere... Ve sonra bu hücreler tekrar birleşti. Ne mi oldu?...

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24 Böyle bir şey oldu...

25 Yaşam bir gelişim sürecidir. Gelişim döllenme ile başlar. Gelişim belli ilkelere dayalıdır. Birey gelişim sürecinin her aşamasında belli gelişim görevlerini tamamlar. Bu görevlerinin tamamlanmasında bireye uygun çevre koşullarının oluşturulması ve destek sağlanması gereklidir.

26 Okul, Yaşamın bir örneği değil, Yaşamın kendisi olmalıdır.. John Dewey

27 EĞĠTĠM NEDĠR? EĞĠTĠM KiĢilerde istenilen davranıģ değiģikliklerini oluģturma sürecidir.

28 EĞĠTĠM Bir kimseye yapacağı iģ için gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazandırma iģlemidir.

29 Eğitimin ĠĢlevi Bireyi Üç Yönden GeliĢtirmektir Birey Olarak Ġnsan Sosyal Bir Varlık Olarak Ġnsan Meslek Elemanı Olarak Ġnsan

30 ÇAĞDAġ ÖRGÜN EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ÖĞRENCĠ KĠġĠLĠK HĠZMETLERĠ YÖNETĠM Öğrenciyi bilgi-beceri kazandırarak zihinsel güçleri geliştirme etkinliklerinin tümü Öğrencilerin öğretim faaliyetlerinden en etkili biçimde yararlanabilmeleri ve kendilerini her yönüyle tüm olarak geliştirmeleri için uygun ortam sağlamaya yönelik hizmetlerin tümü Öğretim ve Ö.K.H. nin iyi bir şekilde yürütülmesi için gerekli personel, araç, gereç vb. sağlama ve programları yürütmekle yükümlü örgüt REHBERLĠK HĠZMETLERĠ AMAÇ Bireyin bütün kapasitelerini en uygun düzeyde geliģtirme (meydana getirilmek istenen davranıģ değiģikliklerinin tümü)

31 REHBERLĠK NEDĠR? Öğrencilerin *kiģisel-sosyal *eğitsel *mesleki yönden sağlıklı geliģebilmeleri, *topluma aktif uyum yapabilen, *baģarılı *üretken *mutlu kiģiler olabilmeleri için, *yapılan yardım hizmetleridir.

32 BĠREY REHBERLĠĞĠN AMACI Kendini tanıma Kendini anlama ve kabul etme Ben neyim? Özelliklerim neler? Kuvvetli ve zayıf yönlerim? Yeteneklerim? Ġlgi ve eğilimlerim? Ġhtiyaç ve problemlerim neler? gibi soruların yanıtları. Bulunduğu ortamı ve çevreyi tanıma Çevredeki eğitim ve iģ olanakları neler? Ailenin sınırlılıkları? Toplumun gerçekleri, bana sağlanan fırsatlar? vb. soruların yanıtları Ben ne yapabilirim? Ne yapmalıyım? Bulunduğum ortamda-bu çevrede sahip olduğum yetenekleri nasıl geliģtirebilirim? Çevrenin bana sunduğu fırsatları en iyi nasıl değerlendirebilirim? Sorularımı nasıl çözebilirim ve bulunduğum ortama nasıl uyum sağlayabilirim? KENDĠNĠ GERÇEKLEġTĠRME SONAL AMAÇ

33 REHBERLİK HİZMETLERİNİN KAPSAMI REHBERLĠK HĠZMETLERĠ Oryantasyon Hizmetleri Bireyi Tanıma Hizmetleri Müşavirlik Hizmetleri (Konsültasyon) Psikolojik Danışma Hizmetleri Bilgi Toplama ve Yayma Hizmetleri Çevre ve Veli İle İlişkiler İzleme ve Değerlendirme Hizmetleri Yöneltme ve Yerleştirme Hizmetleri *Rehberlik hizmetleri bir bütündür, birbirlerini tamamlar. *Hizmetler arasında ilişkiler aynı ağırlıkta ve yoğunlukta olan çok yönlü bir yapıya sahiptir.

34 Çevre Rehberlik ve AraĢtırma Merkezi Yönetici Yardım Hiz. Veren Kur. Çevre Öğretmen Öğrenci Rehberlik Uzmanı Çevre Üniversiteler Anne Baba ĠĢ Kurumu Çevre

35 Bireyin yaşam donanımlarını arttırmada PDR hizmetlerinin: Rolü nedir? Ne olmalıdır?

36 PDR YAKLAġIMLARI KRĠZ YÖNELĠMLĠ ĠYĠLEġTĠRĠCĠ ÖNLEYĠCĠ GELĠġĠMSEL

37 PSĠKOLOJĠK DANIġMA VE REHBERLĠK HĠZMETLERĠ GELENEKSEL YAKLAġIM GELĠġĠMSEL YAKLAġIM Kriz odaklı yardım hizmeti. Gelişmeyi sağlayıcı ve kolaylaştırıcı yardım hizmeti. Problemli öğrenciye yönelik. Tüm öğrencilere yönelik. Bilgi verme ve yöneltme ekseninde Tüm gelişim alanlarına yönelik odaklanma. yeterlik kazandırma. Uzman Odaklı. Öğretmen odaklı. Tepkisel. Yaratıcı ve esnek. Görev yönelimli. Hedef yönelimli. Zaman çizelgesi ile sınırlı. Program bütünlüğü içinde. Öğretimden ayrıştırılmış. Öğretimle kaynaştırılmış. Genel ve yapılanmamış hedefler. Ölçülebilir hedef davranışlar. Varolanı korur ve sürdürür (statükocu). Varolanı değerlendirir ve geliştirir (gelişmeye açık). Bağımsız uygulamalar. Sürekli, aşamalı, ardışık uygulamalar. Profesyonel müdahale. Profesyonel hizmet.

38 GELİŞİM ALANLARI ve TEMEL ÖĞRENME İHTİYAÇLARI ÇOCUĞUN TEMEL ĠHTĠYAÇLARI OKUL ÖNCESĠ EĞĠTĠM VE TEMEL EĞĠTĠMDE BAġLICA GELĠġĠM ALANLARI KiĢisel-Sosyal GeliĢim Eğitsel GeliĢim Mesleki GeliĢim YAġAMAYI ÖĞRENME Kendini kabul Başkalarını anlama ve kabul etme Ailenin değerini anlama ve kabul etme Toplum olgusunu anlama Karar verme, amaç belirleme plan yapma ve yürütme Kendini tehlikelerden koruma ve kişisel güvenliğini sağlama ÖĞRENMEYĠ ÖĞRENME Öğrenme ile ilgili olumlu tutumlar geliştirme Kişisel nitelikleri ile okul etkinlikleri arasındaki ilişkileri keşfetme Öğrenmeyi kolaylaştırıcı beceriler kazanma Karar verme, amaç belirleme, plan yapma ve yürütme Okul-Aile-Toplum arasındaki ilişkileri kavrama ÇALIġMAYI ÖĞRENME İş yaşamı ve çalışmaya ilişkin olumlu tutumlar geliştirme Kişisel nitelikleri ile meslekler /işler arasındaki ilişkileri anlamaya başlama Meslekleri keşfetme Boş zaman etkinlikleri ile ilgili olumlu alışkanlıklar kazanma Birlikte iş yapma/işbirliği Toplum yaşamında çalışmanın önem ve gereğinin farkına varma KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME

39

40 Aile Rehberliği Aile DanıĢmanlığı Aile Terapisi

41 Aile Rehberliği Aile DanıĢmalığı Aile Terapisi Bilgi Verici Öğretici/Eğitici Yönlendirici Ġçgörü kazanma Farkındalık Yeniden Yapılanma GeliĢtirici Psikolojik ĠyileĢtirici Tedavi Edici

42 Aile rehberliği: Anababalara bireysel ya da gruplar halinde çocuk eğitimi, anababa tutumları ve sağlıklı iletiģim konusunda bilgi verme hizmetidir.

43 Aile Danışmanlığı: Sağlıklı bir iletiģim ortamının yaratılması için tüm aile bireylerine yapılan psikolojik yardım hizmetidir. Aile bireylerinin iç dünyalarına hitabeden, aralarındaki iletiģim çatıģmalarını giderebilmek amacıyla yapılan, duygusal yönü ağır basan bir yardım Ģeklidir.

44 Aile danıģmanlığında hedef EBEVEYN iken, Aile rehberliğinde hedef ÇOCUK tur. Ancak her ikisi arasında dairesel (döngüsel) bir bağlantı söz konusudur. ebeveyn çocuk

45 Çocukta bir uyum/davranıģ sorunu gözlendiğinde öncelikle AĠLE yi sürece katmak gerekir: 1. NEDEN? Sorunu anlamak için aile-içi etkileģim yapısını analiz etmek gerekir. Çünkü aile, davranıģların oluģumunu sağlayan bir sistemdir. Sorunlar, sistemin iģleyiģi sonucu ortaya çıkar.

46 2. NASIL? Sorun nasıl ortadan kalkacak, değiģim nasıl meydana gelecek? Çocuktaki değiģimi destekleyecek en önemli güç ailedir. DeğiĢimdeki dengeyi sağlamak ve değiģimi yordamada aile anahtardır.

47 Çocuktaki bir sorunun çözümünde uzmanın; öğretmen ve veli ile çalıģması ve onları sorunun çözümü konusunda eğitmesi ve yönlendirmesine Konsültasyon (müģavirlik) denir.

48 PDR de geliģimsel yaklaģım; öğrencinin yanı sıra, öğretmen ve velinin geliģimine de odaklanır. Konsültasyon; bir kiģinin geliģimi için o kiģinin geliģimine etki edebilecek kiģilerle birlikte yapılan iģbirliği ve etkileģimdir.

49 ÖZELLĠKLERĠ Temel odak noktası konsültasyon alan kiģi değil, bir baģkasıdır. Bu iliģki daha nesnel ve daha az kiģiseldir. Bir baģka kiģinin sorunu ele alınır ve ona nasıl yardım edileceği konuģulur. Konsültasyon alan kiģinin sorunu olan kiģiyle ilgili duygu ve düģünceleri de dikkate alınır (daha öznel yanı).

50 Konsültasyon Sürecinde Neler Yer Alır? KarĢılıklı etkileģim Bilgi paylaģımı Gözlemlerin karģılaģtırılması Durumun değerlendirilmesi Alternatifler üretilmesi Eylem planı oluģturulması Uygulama Ġzleme ve değerlendirme

51 Konsültasyon ÇeĢitleri 1) Kriz konsültasyonu 2) ĠyileĢtirici konsültasyon 3) GeliĢimsel konsültasyon

52 Konsültasyon YaklaĢımları TeĢhis-reçete yaklaģımı Öğretmen-veli eğitimi Vak a yönetimi yaklaģımı Süreç yaklaģımı (sistemi ele alma)

53 BUNLARI YAPMA!... AĢırı suçluluk ve savunma ihtiyacı yaratma! Uzmanlığını kanıtlama! Çabuk çözüm bulma! Konsültasyon alana üstünlük taslama! Teorik olma, yorum yapma! Ne olursa olsun bir sonuç elde etmeye çabalama! Takipsiz bırakma!

54 Ailelere aģağıdaki konularda rehberlik/konsültasyon sağlanabilir: a) Etkili, verimli ve iģbirlikli okul-aile etkileģimi oluģturmalarında, b) Çocukların davranıģlarını anlama ve yönetmelerinde, c) KiĢilerarası iliģki becerileri geliģtirmelerinde, d) Veli olarak çocuğun okul yaģamına uyumlu tutumlar geliģtirmelerinde,

55 e) Çocuğun kendisine uygun eğitsel ve kariyer planlaması yapmasını desteklemelerinde, f) Çocuğun akademik problemlerinin fark edilip düzeltilebilmesinde, g) Okulun çeģitli aktiviteleri ve iģleyiģleri hakkında bilgilendirilmesinde, h) Çocuğun sağlıklı geliģimi için uygun ev ve aile atmosferi yaratabilmelerinde,

56 i) Çocuğun okula, öğretmenine ve derslerine sevgi ve saygı duymasını sağlamalarında ve geliģtirmelerinde, j) Uyumsuz veya özel bakım gerektiren çocukların davranıģları için yapabileceklerin planlanmasında ve uygulanmasında, k) Uygun anababalık ve çocuk yetiģtirme tarzı geliģtirmelerinde uzmanlık sağlamalıdır.

57 Sağlıklı insan iliģkilerinde 3 temel ilke vardır: 1. KoĢulsuz Kabul (koģulsuz sevgi ve saygı) 3. Empatik anlayıģ 2. Dürüstlük, içtenlik (açıklık, saydamlık) (kendini onun yerine koyma)

58 Koşulsuz kabul

59 Dürüstlük, İçtenlik

60 Empatik anlayış

61 Empatik anlayış