Sınıraşan Sular ve Türkiye

Transkript

1 Hidropolitik açıdan Sınıraşan Sular ve Türkiye Kasım 2009 İzmir

2 Dursun YILDIZ İnş. Müh. Mevcut Durum ve Geleceğimiz Su Politikaları Uzmanı

3 Dünyanın su sorunlarını çözebilen kişi iki nobel ödülüne hak kazanacaktır. Barış Ödülü ve Bilim Ödülü John F. Kennedy

4 Risk Altındaki Uluslararası Su Havzaları

5 Büyük Akarsu Havzaları

6 Su Sorunu Artıyor!

7 Sınıraşan SularınÖnemi! 263 adet sınıraşanan yüzey suyu havzası var 273 adet sınıraşanan yeraltısuyu havzası var Dünya nüfusunun n % 40 dan fazlası bu havzalarda yaşı şıyor Paylaşı şılan lan su havzalarında 145 ülke yer alıyor

8 39 Ülkenin Sularının Büyük Bölümü Ülke Dışından!

9 Irak, Suriye, İsrail, Azerbaycan, Slovakya, Ukrayna, Hırvatistan, Letonya, Lüksemburg Sularının %50-% 75 i Ülke Dışından

10 Sularının %50-% 75 i Ülke Dışından Gambiya, Çad, Sudan, Eritre, Somali, Benin, Kongo, Nambiya, Mozambik, Özbekistan

11 Sularının %50-% 75 i Ülke Dışından Vitenam, Kamboçya, Bolivya, Paraguay, Uruguay, Arjantin.

12 Sularının % 75 inden Fazlası Ülke Dışından Mısır, Moritanya, Nijer, Botsvana

13 Sularının % 75inden Fazlası Ülke Dışından Kuveyt, Bahreyn, Pakistan, Bangladeş

14 Sularının % 75inden Fazlası Ülke Dışından Hollanda, Macaristan, Moldovya, Romanya, Sırbistan, Karadağ

15 Uluslararası Su Havzaları ve Ülkeler

16 Su dan Sorunlar Son 50 yılda y lda ülkeler arasında su konusunda 37 adet şiddete yönelik y nelik anlaşmazl mazlık k ortaya çıktı. Bunların n 7 adedi Ortadoğu da da oluştu. Aynı dönemde 200 den fazla anlaşma için i in görüşmeler yapıld ldı. Kaynak: UNDP Human Development Report

17 Anlaşma zaman alıyor! Colorado Nehri için i in anlaşma 46 yıl, y İndüs nehri için i in 10 yıl, y Nil nehri için i in 20 yıl, y Ürdün n nehri için i in 40 yıl, sürdü.

18 MEVCUT DURUM

19 263 Sınıraşan nehir havzasının 157 sinde hiçbir işbirliği çerçeve anlaşması yok

20 Anlaşma bulunan havzalarda ise daha çok ikili anlaşmalar yapılmış.

21 Üçte ikisinde üç yada daha fazla ülkenin yer aldığı 106 nehir havzasında ise henüz sadece 5 anlaşma çok taraflı olarak imzalanmış.

22 ÖZET Sınır r aşan a an sular konusunda kıyıdak daş devletlerin haklarını ve yükümly mlülüklerini belirleyen kapsamlı ve tüm t m uyuşmazl mazlıklara uygulanabilen nitelikte uluslararası kurallar yoktur. Ancak bu konuya uygulanabilecek bazı hukuk ilkeleri ve sözles zleşmeler bulunmaktadır.

23 BM Uluslararası Su Yollarının n Ulaşı şım m DışıD Amaçlarla Kullanımlar mlarına İlişkin SözleS zleşme Bunlardan en kaydadeğer er olanı BM UHK nin yaklaşı şık çeyrek asırl rlık k bir çalışma sonunda 1997 yılında ortaya koyduğu, u, Uluslararası Su Yollarının n Ulaşı şım m DışıD Amaçlarla Kullanımlar mlarına İlişkin SözleS zleşme dir. Bu sözles zleşme de uluslararası toplumun bütününün n iradesini yansıtmaktan uzak olmasına rağmen

24 SÖZLEŞMEYİ İMZALAYAN ÜLKELER ARTIYOR! 5. Dünya D Su Forumunda da birçok ülke sözleşmenin imzalanması için in önerilerde bulundu, En son olarak 22 Nisan 2009 tarihinde Tunus sözleşmeyi Parlamentosundan geçirerek kabul etti. Böylece sözles zleşmeyi imzalayan ülke sayısı 23 e çıktı, Sözleşmenin yürürly rlüğe e girmesi için i in 35 ülkenin imzasına ihtiyaç bulunuyor.

25 SINIRAŞAN AN SU HAVZALARINDA İŞBİRL RLİĞİ Mİ ÇATIŞMA MI!

26 İşbirli birliğinin inin önündeki ndeki engeller Su hakkının bir ulusal bağı ğımsızlık k konusu olarak görülmesi ve suyun farklı anlam ve değerler erler taşı şıması Ülkeler arasındaki güç ve gelişmi mişlik farkı, Ülkenin nehir havzası kurumunda yer almamış olması.

27 İşbirli birliği ni geliştirecek nedenler Teknolojdeki hızlı ilerleme, Karşı şılıklı bağı ğımlılıkta artış ış, Su sıkınts ntısı ve çevre duyarlılığı ığında artış ış, İşbirli birliği örnekleri ve sağlad ladığı yararlar.

28 Ortadoğu da da Sınıraşanan Sular

29 Ortadoğu u dünya d nüfusunun n % 5 ini 5 barınd ndırıyor, Dünyadaki temiz su kaynaklarının n sadece % 1 ine sahip, Bunların n % 90 ı ise sınıras raşan an su kaynakları.

30

31 GAP

32 Üzerinde en çok savaş senaryosu yazılan iki nehir GAP ın SU KAYNAKLARI Dicle ve FıratF rat.

33

34

35 Bir su savaşının su sorununu çözmeye yönelik ciddi ve kalıcı bir amacının olabileceğini savunmak zordur..

36 DİCLE ve FIRAT Üzerine İlişki Dönemleri Birinci DönemD Türkiye T - Irak arasında ikili olduğu u gibi Suriye nin de katılımı ile üçlü toplam 13 görüşme g me yapılm lmıştır. İkinci DönemD Bu, Keban Barajı nın n ve Suriye de Tabka Barajı nın doldurulması dönemine rastlar. Üçünc ncü Dönem Bu dönemin d başı şında GAP çalışmaları da başlam lamıştır. Dönem içinde i inde OTK çerçevesinde evesinde ikili ve üçlü 16 görüşme g yapılm lmıştır 1987 yılında y TürkiyeT rkiye-suriye sınırından s ndan aylık k ortalama saniyede 500 metreküp p su vermeyi kabul etti. Irak ile Suriye arasında yapılar görüşmeler g sonucunda da 1992 yılında bir uzlaşmaya varılm lmıştır. Bu uzlaşma Irak a a %58, Suriye ye %42 kota tanımaktayd maktaydı. Dördüncü Dönem: : bu sürede s de taraflar uluslararası kamuoyuna karşı şılıklı şikayetlerde bulunmuşlard lardır. r. Beşinci DönemD 2003 ten bugüne kadar olan dönemde d Irak ın n işgali i ve ABD nin bölgede ağıa ğırlığının n artması sonucunda ülkeler arasındaki ilişkilerde de farklı bir dönem d başlam lamıştır.

37 İLİŞKİLERDE SON BÜYÜK ADIMLAR!

38 MAYIN TEMİZLİĞİ! TÜRKİYE SURİYE SINIRINAKİ MAYINLARI TEMİZL ZLİYOR!

39 TÜRKİYE-SURİYE SınırıS Kaldırıld

40 SINIR AÇILDI! 13 Ekim 2009

41 Türkiye Mansaba ilave su bırakb rakıyor! Bakan Prof.Dr. Veysel Eroğlu: Enerji üretiminden feragat edip mansaba ilave su bırakıyoruz. yoruz. Aktif Doluluk Oranı (% ) Barajların Aktif Doluluk Durumu 29, Karakaya 12 Kasım Atatürk

42 ORTADOĞU da DEĞİŞİM HIZLI!

43 Fırat ın statüsü de değişti mi!

44 FIRAT artık Sınırı aşan su değil

45 SINIRI AÇILAN A SU MU?

46

47 Ortadaoğu da yaratılan Su Sorunu sadece Fırat F ve Dicle nehirlerinin TürkiyeT rkiye-suriye ve Irak arasında kullanımından ndan kaynaklanan bir sorun değildir.bu üç ülkenin ilişiklerinin iklerinin gelişmesi sorunu sadece hafifletecektir. Ortadan kaldırmayacakt rmayacaktır.bunun r.bunun nedeni ;

48 Dicle ve Fırat F suları zaman zaman Ortadaoğu daki daki diğer ülkelerin su sorunlarının çözümü için in de masaya getiriliyor!

49 BÖLGEDE SUYUN YETMEDİĞİ ALAN Güney G Lübnan, İsrail, Filistin ve Ürdün n dür. d

50 AB nin Önerisi! AB Komisyonu 6 Ekim 2004 tarihli Etki Değerlendirme erlendirme Raporu Ortadoğu da da su önümüzdeki yıllarda y giderek artan biçimde imde stratejik bir konu haline gelecektir.türkiye rkiye nin AB ye katılımı ile beraber su kaynaklarının n uluslararası yönetiminin (Fırat ve Dicle Nehir Havzaları üzerindeki barajlar ve sulama sistemlerinin ve İsrail ve ona komşu ülkeler arasında su alanında nda sınırötesi s işbirlii birliğinin) inin) AB için in önemli bir mesele haline gelmesi beklenebilir

51 ULUSLAR ARASI HUKUK! Dicle ve Fırat F nehirlerinin diğer bölge b ülkelerinin su ihtiyacını karşı şılayabilecek bir kaynak olarak düşünülmesi uluslararası hukuk yönünden y nden mümkün n değildir!

52 HAVZANIN SU DENGESİ! Dicle ve Fırat F Sularının n Suriye,Türkiye rkiye ve Irak ın ihtiyaçlar ları dışında İsrail-Suriye, İsrail-Filistin, İsrail-Ürdün n arasındaki hidropolitik sorunların çözümü için in bir araç olarak kullanılmas lması havzanın n su dengesi yönünden y nden de mümkm mkün değildir.

53 Sınırların açılması ve İşbirliğinin artması bölgede sorunların çözümü için ileri Mevcut Durum ve Geleceğimiz bir adım, gerek şart ancak yeterli bir koşul değildir.

54 Bu nedenle, Ortadoğu nun Su dan Sorunları ve Fırat Nehri nin Sınırı aşan an su özelliği daha uzun bir dönem d devam edecektir.

55 SU SORUNUN KALICI ÇÖZÜMÜ; Bu üç ülkenin anlaşmaya vardıklar kları bir plan kapsamındaki uygulamalar için, i in, sürdürülebilir özgür bir siyasi iradeye sahip olmalarından geçmektedir.

56 Teşekkür Ederim Mevcut Durum ve Geleceğimiz Dursun YILDIZ