Ali DİRİCAN YÜKSEK LİSANS TEZİ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI Prof. Dr. İsa TELCİ 2013 Her Hakkı Saklıdır.

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Ali DİRİCAN YÜKSEK LİSANS TEZİ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI Prof. Dr. İsa TELCİ 2013 Her Hakkı Saklıdır."

Transkript

1 TOKAT FLORASINDA DOĞAL YAYILIŞ GÖSTEREN YABANİ REZENE (Foeniculum vulgare Mill.) POPULASYONLARININ MORFOLOJİK VE KİMYASAL ÖZELİKLERİNİN BELİRLENMESİ Ali DİRİCAN YÜKSEK LİSANS TEZİ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI Prof. Dr. İsa TELCİ 2013 Her Hakkı Saklıdır.

2 T.C. GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ TOKAT FLORASINDA DOĞAL YAYILIŞ GÖSTEREN YABANİ REZENE (Foeniculum vulgare Mill.) POPULASYONLARININ MORFOLOJİK VE KİMYASAL ÖZELİKLERİNİN BELİRLENMESİ Ali DİRİCAN TOKAT 2013 Her Hakkı Saklıdır

3

4 TEZ BEYANI Tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, tezin içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim. Ali DİRİCAN

5 ÖZET Yüksek Lisans Tezi TOKAT FLORASINDA DOĞAL YAYILIŞ GÖSTEREN YABANİ REZENE (Foeniculum vulgare Mill.) POPULASYONLARININ MORFOLOJİK VE KİMYASAL ÖZELİKLERİNİN BELİRLENMESİ Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. İsa Telci Bu araştırma baharat, sebze ve tedavi amacıyla kullanılan rezene (Foeniculum vulgare Mill.) bitkisinin Tokat florasında doğal yayılış gösteren popülasyonlarının morfolojik ve kimyasal karakterinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Bitki örnekleri 2011 yılı vejetasyon döneminde Tokat florasından toplanmıştır. Araştırmada bitki boyu, dal sayısı, ana şemsiyede şemsiyecik sayısı, şemsiyecikte meyve sayısı, meyve eni, meyve boyu, 1000 meyve ağırlığı, meyve rengi, sabit yağ oranı, uçucu yağ oranı ve uçucu yağ bileşenleri incelenmiştir. Uçucu yağ Clavenger aparatıyla çıkarılmış ve bileşenler GC-MS ile aydınlatılmıştır. Araştırma sonucuna göre incelenen özelikler bakımından önemli varyasyonlar tespit edilmiştir. Bitkisel özeliklere ait ortalama değerlerden bitki boyu 184,3 cm, dal sayısı 9,7 adet/bitki, şemsiyecik sayısı 21,2, adet/şemsiye, şemsiyecikte meyve sayısı 22,8 adet, meyve eni 1,6 mm, meyve boyu 5,1 mm, 1000 meyve ağırlığı ise 5,4 gr olarak bulunmuştur. Kimyasal özeliklerde sabit yağ ve uçucu yağ oranları sırasıyla % 12,4 ve % 6,6 olarak saptanmıştır. Tüm örneklerde ana bileşenin estragol olduğu belirlenmiştir. 2013, 51 sayfa Anahtar kelimeler: Foeniculum vulgare Mill., rezene, estragol, varyasyon. i

6 ABSTRACT M.Sc. Thesis DETERMINATION OF MORPHOLOGICAL AND CHEMICAL PROPERTIES IN NATURAL POPULATIONS OF FENNEL (Foeniculum vulgare Mill.) FROM TOKAT FLORA Gaziosmanpasa University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Field Crops Supervisor Prof. Dr. İsa Telci Fennel (Foeniculum vulgare Mill.) is one of important medicinal and aromatic plants used as spice, cosmetic and food industries. This research was conducted to determine morphological and chemical properties of wild Fennel populations from Tokat flora during 2011 vegetation periods. Plant samples were collected during both flowering and full maturated periods for botanical identification and chemical characterization, respectively. Plant height, umbel number, 1000 fruit weight, fruit size, fruit color, essential oil and vegetable oil amount of the collected samples were determined. Essential oil was isolated with Clevenger apparatus and identified with GC-MS. As a results of the research, main data of plant height, main stem number, umbel number, umbellet number, fruit height, fruit width, 1000 fruit weight in morphological properties were obtained as 184,3 cm, 9,7, 21,2, 22,8 1,6 mm, 5,1 mm and 5,4 g respectively. Vegetable oil and essential oil contents of the chemical results were 12,4% and 6,6% respectively. All samples contain estragole and fenchone as main components. 2013, 51 page Key Words: Foeniculum vulgare Mill., fennel, estragole, variation. ii

7 ÖNSÖZ Lisans ve Yüksek Lisans eğitimi sürecinde bizlere her zaman kararlı, azimli, çalışkan ve dürüst olmayı öğütleyen ve bu konuda bizlere örnek olan saygı değer bölüm başkanımız Prof. Dr. Hüseyin KOÇ a; çağımızın ve ülkemizin mutlak ihtiyaç duyduğu gerçek bilim adamı ve örnek insan Danışman hocam Prof. Dr. İsa TELCİ ye yardımlarından ve rehberliklerinden dolayı teşekkür ederim. Haklarını asla ödeyemeyeceğim, bana 40 yıldır güvenip destek olan, sabır ve şefkatle hayır duâda bulunan annem Dudu DİRİCAN a, babam İdris DİRİCAN a ve eşim Nejla DİRİCAN a şükranlarımı sunuyorum. Ali DİRİCAN Şubat 2013 iii

8 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET i ABSTRACT.. ii ÖNSÖZ..... iii İÇİNDEKİLER... iv SİMGE VE KISALTMALAR DİZİNİ vi ŞEKİLLER DİZİNİ vii ÇİZELGELER DİZİNİ viii 1. GİRİŞ KAYNAK ÖZETLERİ Rezene yetiştiriciliği ile ilgili çalışmalar MATERYAL VE YÖNTEM Materyal Deneme alanı Bitki materyali Yöntem Bitki toplama gezileri Toplanan rezene örneklerinde incelenen özellikler Toplanan rezene örnekleri üzerinde yapılan kimyasal analizler Elde edilen verilerin değerlendirilmesi BULGULAR VE TARTIŞMA Bitki boyu Dal sayısı Ana şemşiyede şemsiyecik sayısı Şemsiyecikte meyve sayısı Meyve eni Meyve boyu 4.7. Meyvede renk analizleri iv

9 L* değerleri a*değerleri b* değerleri Bin meyve ağırlığı Sabit yağ oranları Uçucu yağ oranları Uçucu yağ kompozisyonu Estragol oranları Fenkon oranları SONUÇLAR VE ÖNERİLER KAYNAKLAR 48 ÖZGEÇMİŞ. 51 v

10 SİMGE VE KISALTMALAR DİZİNİ Simgeler ad Aşşs Bb cm Ds Da L Ha m mm kg Sd Şms Ort Ns açıklama adet Ana şemsiyede şemsiyecik sayısı Bitki boyu Santimetre Dal sayısı Dekar Litre Hektar Metre Milimetre Kilogram Standart sapma Şemsiyecikte meyve sayısı Ortalama Duraklardan örnek alınan nokta sayısı Kısaltmalar açıklama ASTA TÜİK American Spice Trade Association Türkiye İstatistik Kurumu vi

11 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil sayfa Şekil 3.1. Doğal yayılış gösteren rezene toplama güzergahlarının gösteren harita Kırmızı hat bitki toplama gezisi yapılan yerleri; sarı hat rezene popülasyonu bulunan yerleri ifade etmektedir Şekil 3.2. Toplanan rezenelerde A. Genel Görünüm, B. Kök yapısı, C. Yaprak, D Çiçek, E. Olgunlaşmamış Meyve ve F. Olgunlaşmış meyve Şekil 4.1. Bitki boyu ve dal sayısına ait dağılım değerleri. 19 Şekil 4.2. Ana şemsiyede şemsiyecik sayısı ve şemsiyede meyve sayısına ait dağılım değerler Şekil 4.3. Meyve eni ve meyve boyuna ait dağılım değerleri 27 Şekil 4.4. Toplanan rezene meyvelerine ait renk dağılım değerleri Şekil 4.5. Toplanan rezene örneklerini 1000 meyve ağırlığı ve sabit yağ oranına ait değerlerin dağılım grafiği 36 Şekil 4.6. Toplanan rezene örneklerinin uçucu yağ oranı ve uçucu yağ bileşenlerine ait verilerin dağılımı. 39 Şekil 4.7 Anetol, estragol ve fenkon un molekül yapıları vii

12 ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 3.1. Rezene örneklerinin alındığı noktalara ait enlem, boylam ve rakım değerleri.. 13 Çizelge Duraklardan toplanan rezene örneklerinin bitki boyu ve dal sayısına ait değeler Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre bitki boyu ve dal sayısına ait değeler Çizelge Toplanan rezene örneklerinin ana şemsiyede şemsiyecik sayıları ve şemsiyecikte meyve sayısına ait değerler 22 Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre anaşemsiyede şemsiyecik sayısı ve şemsiyecikte meyve sayısı değişimine ait değerler 23 Çizelge Duraklardan toplanan rezene örneklerinin meyve eni ve meyve boyuna ait değerler Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre meyve boyu ve meyve eni değişimine ait değerler Çizelge Toplanan rezene örneklerine ait renk değerleri. 30 Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre renk verilerinin değişimine ait değerler Çizelge Toplanan rezene örneklerinin bin meyve ağırlıkları ve sabit yağ oranlarına ait değerler Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre bin meyve ağırlığı ve sabit yağ oranının değişimine ait değerler.. 36 Çizelge Duraklardan toplanan rezene örneklerinin uçucu yağ oranları ve uçucu yağ bileşenlerine ait değerler Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre uçucu yağ, fenkon ve estragol oranları değişimlerine ait değerler 39 Çizelge Duraklardan toplanan rezene örneklerinin uçucu yağ oranları ve uçucu yağ bileşenlerine ait değerler Sayfa viii

13 1 1. GĠRĠġ Tarih öncesi devirlere kadar uzanan tıbbi bitkilerin kullanımı 1900 lü yılların başından itibaren sülfa ilaçların keşfi ve organik kimyasalların sentezlenmesiyle önemi azalmış, 20. yy ortalarında % 5 e kadar düşmüştür. Ancak 20. yy. sonlarına doğru sağlık bilincinin artması, sentetik ilaçların yan etkilerinin anlaşılması, doğal ürünlere olan ilgiyi her geçen gün artmıştır. Bu artış, günümüzde tıbbi ve aromatik bitkilerin önemini artırması nedeniyle bu bitkiler üzerindeki araştırmalar yoğunlaşmıştır. Dünya sağlık örgütü (WHO) verilerine göre, dünya üzerinde yaklaşık bitki türü tıbbi amaçla kullanılsa da, 4000 tür daha yoğunluk kazanmaktadır. Avrupa da ise bu sayı 2000 civarındadır (Bayram ve ark., 2010). Son yıllarda, dünya tıbbi bitkilerin piyasa değeri yıllık 60 milyar dolar civarına yükselmiştir. Dünya tıbbi bitkiler ticareti ise 16,8-18,2 milyar dolar arasındadır. Türkiye de ise 2008 yılı verilerine göre bin ton tıbbi bitki ticaretine karşılık 66,3-80,3 milyon dolar gelir sağlamıştır. Türkiye tıbbi bitkiler ticaretinde rezene 1,9 bin ton ve 3,7 milyon dolar ile % 5 lik bir paya sahiptir (Bayram ve ark., 2010). Rezene, raziyane, arapsaçı isimleriyle bilinen Foeniculum vulgare Mill. Türkiye de doğal yayılış gösteren ve kültürü yapılan bir türdür. Türkiye florasında bir türle temsil edilen rezenenin iki alt türü ve üç varyetesi bulunmaktadır (Davis, 1972) Bunlardan var. dulce tatlı rezene olarak yoğun kültürü yapılmaktadır. Var. vulgare ise çoğunlukla doğal yayılış göstermektedir (Baytop,1999; Baydar, 2009). Rezenen fizyolojik öneminden dolayı, eski zamanlardan beri bilinen ve kullanılan bir bitkidir. Rezene baş dönmesi, damar tıkanıklığı, mide ve bağırsak gazlarının çıkarılması için kullanılmaktadır. Bitkinin böbrek ve mesane taşlarını düşürücü ve iltihapları kurutucu, kurt düşürücü, sinir yatıştırıcı ve vücudu kuvvetlendirici, göz kuvvetlendirici, sindirimi kolaylaştırıcı, yatıştırıcı, kalp çarpıntısını giderici, süt veren annelerde süt artırıcı ve çocuklarda karın ağrısını giderici, yara iyileştirici ve idrar söktürücü etkiler bilinmektedir (Arabacı ve Bayram, 2005; Baydar, 2009). Taze rezene yaprak ve sapları sebze veya çeşni olarak tüketilmektedir. Gıda sanayinde rezene alkolsüz içecekler, dondurma, şekerli ürünler, et ve et ürünleri ile alkollü içki üretiminde anason yerine kullanılmaktadır. Tohumları pasta, peynirli

14 2 ürünler, balıketleri, çorba, sos, sirke ve ekmeklerde yaygın olarak kullanılmaktadır. (Şanlı ve ark., 2008; Kaya ve ark., 2004 ) Rezeneye Sağlık Bakanlığı tarafından Phyto-coff ismi ile bitkisel ilaç olarak üretim ruhsatı verilmiştir (Özçelikay ve ark., 1997). Cantore ve ark. (2004), rezeneden elde edilen uçucu yağın anti bakteriyel etkisinden dolayı bitkilerdeki bakteriyel hastalıkların kontrolünde doğal bakterisit olarak kullanılabileceğini, bunun da günümüzde yaygınlaşma sürecinde olan organik tarım için önemli olduğunu vurgulamışlardır. Ekonomik öneminden dolayı rezene üzerinde pek çok çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar özellikle kültürü yapılan ve tatlı rezene olarak bilinen var. dulce üzerinde yoğunlaşmıştır. Yapılan tarla çalışmaları daha çok, farklı orijinli bitkilerin verim ve kalite bakımından karşılaştırılması (Karaca, 1998), uygun ekim zamanlarının (Kızıl ve ark., 2001), bitki sıklıklarının (Özkan, 1999; Özyılmaz, 2007) uygun gübre dozlarının (Tunçtürk ve ark., 2011; Kan ve ark., 2006) ve hasat zamanlarının belirlenmesi (Telci ve ark., 2009a) üzerinde yoğunlaşmıştır. Son yıllarda değişik nedenlerden dolayı tıbbi ve aromatik bitkilere ve bunlardan elde edilen ürünlere olan ilginin artması ile bitkilerin aşırı toplanması ve diğer çevresel sorunlardan dolayı doğadaki popülasyonları azalmaktadır. Ayrıca doğal yayılış gösteren bitkiler genetik olarak homojen olmadığından, toplanan ürünlerde kalite ve standardizasyonla ilgili problemleri ortaya çıkmaktadır. Oysa dünya piyasalarında söz sahibi olmak standartlara uygun, yüksek kaliteli ürünlerin geliştirilmesi ve agronomik işlemlerin iyileştirilmesi ile mümkündür (Telci ve ark., 2009a). Doğal yayılış gösteren tıbbi bitkilerdeki genetik ve kimyasal varyabilite bu bitkilerin kullanım alanlarının çeşitliliği yanında, ıslah çalışmalarında gen kaynağı olarak da önemini artırmaktadır. Türkiye de rezene üretimini çoğunlukla tatlı rezene (var. dulce) oluşturmaktadır. Ancak bazı bölgelerde doğal yayılış gösteren rezenelerde toplanarak kullanılmaktadır. Bu bitkilerin bitkisel ve kimyasal özelikleri üzerinde kapsamlı çalışma bulunmamaktadır. Bu açıklamalar ışığında planlanan çalışmada; Tokat florasında yayılış gösteren yabani rezene popülâsyonları toplanarak bitkisel ve kimyasal özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma sonucunda farklı kemotipler belirlenerek, tarımsal ve biyolojik potansiyeli olanlar sonraki çalışmalar için koleksiyon bahçesine taşınacaktır.

15 3 2. KAYNAK ÖZETLERĠ Rezene kültür ve doğal formlarının bulunduğu ekonomik değere sahip önemli aromatik bitkilerden birisidir. Türkiye de rezene, raziyane, arapsaçı gibi isimlerle bilinmektedir (Baytop, 1999). Bu bitki Apiaceae (Umbellifera) familyası, Foeniculum cinsine ait olup dünyada tek bir türle (F. vulgare) temsil edilmektedir (Tutin, 1976). Yapılan taksonomik çalışmalarda, Foeniculum vulgare Mill. de subsp. piperitum ve subsp. capellaceum (syn. subsp. vulgare) olmak üzere iki alttür, subsp. capellaceum alttürüne ait 3 varyete (var. azoricum, var. vulgare, var. dulce) bulunduğu belirlenmiştir (Piccaglia ve Marotti, 2001). Subsp. piperitum doğal yayılış gösteren, çok yıllık, anetol içermeyen alttürdür. Davis (1972), Türkiye florasında bulunan Foeniculum vulgare yi tür bazında incelese de; sonraki yıllarda yayınlanan kayıtlarda, Türkiye deki doğal yayılış gösteren rezene popülâsyonlarında alt türlerin bulunduğu ve toplanarak kullanıldığı anlaşılmaktadır (Özcan ve Chalcat, 2006). Rezenenin bitkisel özelikleriyle ilgili kayıtlarda bilgiler tür bazında verilmektedir. Rezenin tek veya çok yıllık olduğu, 1-2 m ye kadar inebilen kalın kazık köke sahip, cm arasında boylanabilen, yaprakları parçalı iplik şeklinde, rengi koyu yeşilden mavi yeşile kadar değişen, küçük sarı çiçeklere sahip bir türdür. Bitkide meyveler 4-10 mm boyunda, 2-4 mm eninde kahverengi-yeşil renkli, bin meyve ağırlığı 3,8-8,7 g arasında değişmektedir. Rezene meyveleri % 3,5-6,0 uçucu yağ içermektedir. Uçucu yağının ana bileşeni trans-anetol (% 30-60), diğer bileşenlerin ise fenkon (%10-20), fonikulum ve metil kavikol olup, uçucu yağ oranı ile meyve uzunluğu arasında olumlu ilişki bulunmaktadır. Ayrıca rezene meyvelerinin sabit yağ oranı %12-18,2 arasında değişmektedir (Ceylan, 1987). Baytop (1999), rezenede bitki boyunun 1-1,5 m, meyve uzunluğunun 6-10 mm ve meyve eninin 1,5-4 mm, uçucu yağ oranının ise % 3-7 arasında değiştiğini belirtmiştir. Özbek ve ark. (2003), Van ilindeki baharatçılardan temin ettikleri rezene (Foeniculum vulgare Mill.) meyveleri üzerinde yaptıkları çalışmada rezene meyvelerinin uçucu yağ veriminin % 5, uçucu yağ bileşenlerinin ise (E)- anetol (% 74,8) limonen (% 11,1) metil kavikol (% 4,7) fenkon ( % 2,5) α-pinen (%1,3) (Z)- β- osimen (% 1,2) olduğunu bildirmişlerdir.

16 4 Tanker ve ark. (2004), rezenenin 1,0-1,5 m arasında boylandığını, çok parçalı, parçaları iplik şeklinde, çiçekleri sarı renkli olan çok yıllık otsu bir bitki olduğunu Kuzey Anadolu' da doğal olarak yayılış gösterdiğini ve ülkemizin değişik bölgelerinde kültürünün yapıldığını belirtmişlerdir. Araştırıcılar rezene meyvelerinin ise 6-10 mm boyunda açık veya kirli sarı renkli, kostaları belirgin, kısa saplı tüysüz ve silindir şeklinde olup genellikle kıvrık olduğunu bildirmiştir. Ayrıca rezene meyvesi %3-6 oranında uçucu yağ taşıdığını rezene uçucu yağının anetol yönünden zengin olduğunu belirmişlerdir. Koç (2004), Rezene (Foeniculum vulgare Mill) nin dik büyüyen 1-2 m boylanabilen, bir veya çok yıllık, çıplak düz gövdeli, yaprakları uzun saplı bileşik yaprak olup, uzun ve ince, meyveleri % 2,5-3,5 oranında uçucu yağ içerdiğini, uçucu yağ bileşiminde ise % anetol, % fenkon ve aldehit bulunduğunu bildirmiştir. Araştırıcı ayrıca rezene meyvesinin % sabit yağ ihtiva ettiği belirtmiştir. Bayrak (2006), yaptığı çalışmada rezene tohumlarından elde edilen yağlarda bulunan sterol ve yağ asitleri ve bunların oranlarını belirlemiş ve ayrıca saflıklarını araştırmıştır. Rezene tohumlarının % 12,71-16,61 arasında sabit yağ içerdiğini, rezene sabit yağında yağ asitlerinden en fazla petroselinik asit (% 45,09-58,40) bulunduğunu, rezene yağında başlıca sterol bileşenlerin ise sırası ile β-sitosterol (% 20,34-27,54) ve stigmasterol (% 14,49-24,07) olduğunu bildirmiştir. Akgün (1990), Rezene (Foeniculum vulgare Mill) nin iki varyetesinin dulce (Tatlı rezene), vulgare (acı rezene) kurutulmuş meyvelerinin baharat olarak kullanıldığını, meyvelerinin tatlı rezenenin % 2-3, acı rezenenin ise % 3-7 uçucu yağ içerdiğini, her iki varyetesinde uçucu yağ ana bileşeni trans anetol oranının tatlı rezenede % arasında görülürken, acı rezenede ise % 64 anetol ve % 13 fenkon bulunduğunu bildirmiştir. Ayrıca doğal yayılış gösteren bir diğer alt türün (subsp. piperitum) biber rezene olduğunu ve bu alttürün daha yüksek oranda uçucu yağ içerdiğini (% 6), ve uçucu yağ ana bileşeni anetol yerine estragol olduğunu bildirmiştir. Bowes ve Zheljazkov (2005), rezene uçucu yağın ana bileşeni olan transanetol oranının farklı çeşit ve ekim zamanlarına göre % arasında değiştiğini belirtmişlerdir.

17 5 El-Awadi ve Hassan (2010), bazı bitki büyüme düzenleyiciler karşısında rezenenin fizyolojik tepkisinin incelendiği çalışmada, bitkide şemsiye sayısı 9,8-10,8, şemsiyede tohum sayısı , şemsiyede tohum ağırlığı 1,.43-1,85 g bitkide tohum ağırlığı ise 13,89-19,28 arasında değişmiştir. Araştırmada en düşük değerler kontrol en büyük değerler ise methionin uygulamasından elde edilmiş olup uçucu yağ oranları % 0, , anetol oranları % 86,11-87,58 ve sabit yağ oranları ise % 4,8-6,49 aralıklarında değişmiştir. Türkiye de rezenenin doğal popülâsyonları üzerinde yapılan çalışmalar ise oldukça sınırlıdır. Bu çalışmaların konusu, bir bölgede yayılış gösteren bitkilerden oldukça sınırlı sayıda örnek alınarak kimyasal özelikleri ve biyolojik aktiviteleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Özcan ve Chalcat (2006), Mersin bölgesinden toplanan subsp. piperitum örneklerinin uçucu yağlarını incelemiş ve bu alttürün metil kavikol bakımından zengin olduğu belirlenmiştir. Şanlı ve ark. (2008), Isparta ilinde 2002 yılında doğal yayılış gösteren tatlı rezene (dulce) nin farklı büyüme ve gelişme dönemlerinde uçucu yağ oranı ve uçucu yağ bileşenlerini belirlemek amacıyla yürüttükleri çalışmada, tohumlarda en yüksek uçucu yağ oranı % 4,95 ile yeşil olum döneminde, en düşük uçucu yağ içeriği ise % 2.32 ile ölü olum döneminde bulunmuştur. Çalışmada ayrıca, meyvedeki uçucu yağın en önemli bileşenlerinin başta trans-anetol (%45,48-76,00) olmak üzere fenkon (%4,64-30,71), estragol % (1,92-44,40) ve anisaldehit (%<0,05-13,82) olduğu, α- pinen, mirsen, limonen, sineol, γ-terpinen, sitronellol ve kâfur ise düşük oranlarda bulunmuştur. Yurtdışında yapılan çalışmalarda ise rezeneye ait pek çok farklı kimyasal tiplerin bulunduğu belirlenmiştir. Piccaglia ve Marotti (2001), İtalya da doğal yayılış gösteren popülâsyonlar üzerinde yaptığı çalışmalarda, bazı bitkisel özelikler ile uçucu yağ oranları arasında etkileşim olduğunu belirlemişlerdir. Uçucu yağ bileşenleri bakımından ise İtalya rezenelerinde 5 farklı kimyasal grubun (kemotip) bulunduğu açıklanmıştır. Bunlar; 1) α-felletren/metil kavikol/trans-anetol, 2) α- pinen/limonen/trans-anetol, 3) metil kavikol/α-felletren, 4) metil kavikol/α-pinen ve 5) α-felletrendir.

18 6 Napoli ve ark. (2010), Sicilya adasından toplayarak incelediği doğal rezene örneklerinde uçucu yağ kompozisyonu bakımından 5 farklı grubun (1.) anetol/metil kavikol 2.) metil kavikol/fenkon/α-pinen 3.) metil kavikol/fenkon 4.) metil kavikol ve 5.) piperiten oksit) bulunduğunu belirtmiştir. Bu kemotiplerden piperiton oksit daha çok yabani nane türlerinde de yaygın olarak rastlanan bir bileşendir (Telci ve ark., 2009b). Muckensturm ve ark (1997), Fransa orijinli kültür ve doğal rezene örneklerinin herba ve uçucu yağ özeliklerini karşılaştırdığı çalışmada elde edilen sonuçlarda subsp piperitum herbasına ait uçucu yağda % 60 α-felletren oranı, tohum uçucu yağında % 30 a düşmüş terpinen ve terpinolen oranı yükselmiştir. var. dulce ve var. azoricum herbasında ve tohumunda ana bileşen t-anetol oranı % 60 ın üzerinde bulunmuştur. Aynı çalışmada var. vulgare de üç farklı kemotipe (esragol, esragol/ anetol, anetol) rastlanmıştır. Barazani ve ark. (2002), İsrail de yaptıkları çalışmada var. vulgare nin kültür ve yabani formlarının kimyasal karakterini ve genetik kalıtımını inceledikleri çalışmada, kalıtım derecesi yüksek ve düşük popülasyonları sınıflandırarak, bileşenler arasındaki değişimin genetik ve ekolojik etkilerini açıklamışlardır. Buna göre yüksek rakımlarda yetişen örneklerde t- anetol düşük, rakımlarda yetişen örneklerde metil kavikol yüksek bulunmuştur. Gross ve ark. (2009), rezenenin ana bileşenlerinin kalıtımı üzerinde yaptıkları çalışmada metil kavikol ca zengin tipler anetol ca zengin tiplerle melezlenmiş ve elde edilen sonraki generasyonlarda metil kavikol ile anetol arasında ters bir korelasyonun olduğu, metil kavikol daha dominant olduğu ve bunda diallel bir genin etkili olduğu belirtilmiştir. Stefanini ve ark. (2006), rezenede yaprak, çiçek, taze tomurcuk, olgunlaşmamış tohum, tam olgunlaşmış tohum, kuru tohum uçucu yağ oranları karşılaştırılmıştır. Çalışmanın bütün dönemlerinde t-anetol ana bileşen olup gelişmenin ilk dönemlerinde düşük olmuş, sonraki dönemlerde giderek artmıştır. Buna karşılık limonen oranı ilk gelişme dönemlerinde yüksek bulunmuş (% 30) ve olgunlaşmayla beraber oranı azalarak tam olgunlaşmış meyvelerde % 2 ye kadar düşmüştür.

19 Rezene yetiģtiriciliği ile yapılan çalıģmalar Tıbbi bitkiler üretiminde iklim ve yetiştiği toprak özelikleri yanında uygulanan tarımsal işlemler verim ve etkili madde üzerinde değişmelere neden olmaktadır. Bitki sıklığı ve dekara atılacak tohumluk miktarı çeşit ve tarım sistemlerine (kuru-sulamalı) göre değişiklik gösterebilmektedir. Ceylan (1987), rezenede sıra arası mesafenin 30 cm olması gerektiğini; Baydar (2009), rezenede dekara 1 kg tohumluğun yeterli olacağını belirmektedir. Özkan (1999), Ankara koşullarında 1998 yılında tatlı rezenede bitki sıklığının etkileri üzerinde yaptığı çalışmada üç farklı sıra arası (30, 45 ve 60 cm) ve dört farklı ekim normu (0,5, 1,0, 1,5 ve 2,0 kg/da) kullanılmış en uygun bitki sıklığı ve ekim normunu 30 cm ve 1,5 kg/da olduğunu belirlemiştir. Araştırmada ayrıca bin tohum ağırlığı g, bitki boyu 88,1-94,1 cm, dal sayısı 6,20-8,87 adet, şemsiyecik sayısı 15,53-18,21 adet, uçucu yağ oranı % 1,93-2,28 arasında değişim göstermiştir. Tunçtürk ve ark. (2011), 2006 ve 2007 yıllarında Van ekolojik koşullarında değişik gübre dozlarının (azot dozu: 0, 30, 60 ve 90 kg/ha ve fosfor dozu: 0, 40 kg/ha) Rezene (Foeniculum vulgare Mill.) de verim ve kalite üzerine etkisini belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmada; bitki boyu 40,2-54,2 cm (2006 yılı ortalaması 50,25 cm, 2007 ortalaması ise 44,72 cm), dal sayısı 4,93-6,98 adet (2006 yılı ortalaması 6,37 adet, 2007 yılı ortalaması 5,62 adet), bin tane ağırlığı 7,75-8,51 g (2006 yılı ortalamasının 8,32 g, 2007 ortalamasının 7,95 g) uçucu yağ oranı % 1,87-1,92 ve sabit yağ oranı ise % 8,65-11,58 arasında değişmiştir. Aynı çalışmada rezenede yüksek verim ve kaliteli ürün elde etmek için 6 kg azotlu ve 4 kg fosforlu gübre uygulaması tavsiye edilmiştir. Kan ve ark. (2006), Konya şartlarında farklı gübre (azot ve çinko) dozlarının rezenede uçucu yağ verim ve uçucu yağ bileşenleri üzerine etkilerinin araştırıldığı çalışmada, gübre dozlarına bağlı olarak uçucu yağ oranı % 2,9-3,2 arasında değişmiştir. En yüksek uçucu yağ oranı (% 3,2) 15 kg/da N uygulanan parsellerden alınmıştır. Çalışmada ana bileşeninin trans-anetol olduğu, bunu anisaldehit, estragol, α-fenkon, limonen, karvon, cis-anetol gibi bileşenlerin takip ettiği belirtilmişidir. Bu araştırmada uygulanan azot ve çinko gübrelerinin miktarlarına bağlı olarak elde edilen örneklerde trans-anetol % 60,6-87,0, anisaldehit % 6,1-21,3, estragol % 3,2-11,7, α-fenkon % 0,4-3,2, limonen % 0,3-2,5, karvon % 0,3-1,0 ve cis-anetol % 0,2-0,9 aralıklarında değişim

20 8 göstermiştir. En yüksek trans-anetol oranı 10 kg/da azot ve 10 kg/da azot g/da çinko uygulamalarından (% 87,0 ve % 85,1) elde edilmiştir. Mahfouz ve Eldin (2007), rezenede ( ) iki yıl süreyle organik ve mineral gübrelemenin etkilerini araştırdıkları çalışmada, bitki boyunun cm, dal sayısının 6,20-8,11 adet, bitki ağırlığı g, bitkide meyve verimi g, uçucu yağ verimi 0,83-1,47 ml/bitki ve hektara yağ verimi 29,6-51,8 L/ha arasında değişmiştir. Araştırıcılar uçucu yağ içerisindeki ana bileşenin trans-anetol olduğu ve % arasında değiştiği ve bu bileşeni limonenin takip etiğini bildirmişlerdir. Bitkilerdeki etkili maddeler yetiştiricilik işlemleri yanında gelişme dönemlerine göre de değişim göstermektedir. Kandil ve ark. (2002), rezenede uçucu yağ miktarının farklı gelişme dönemleri boyunca değişiminin incelendiği bir araştırmada, vejetatif büyüme döneminde herba kısmında % 0,43-0,69 arasında, çiçeklenme döneminde yaprak, sap ve çiçeklerde % 1,1-2,6 arasında ve olgunlaşma döneminde tohumlarda % 2-3 arasında değiştiği bildirilmiştir Şanlı ve ark. (2012), Burdur ilinde tarımı yapılan anason (Pimpinella anisum L.), rezene (Foeniculum vulgare Mill.), kişniş (Coriandrum sativum L.), kimyon (Cuminum cyminum L.) ve dereotu (Anethum graveolens L.) türlerinin uçucu yağ oranları ve bileşenleri belirlenerek uluslararası kodekslere uygunluğunu araştırdıkları araştırmada; rezenenin % 2,74, oranında uçucu yağ içerdiği ve bunun ASTA standardının (% 1,5) üzerinde olduğunu, uçucu yağ bileşenlerinin ise trans-anetol (% 85,27) ün ana bileşen olarak belirlendiği ve diğer önemli bileşenlerin ise fenkon (% 6,22), p-allil anisol (% 4,31) ve limonen (% 1,93) olduğu belirlenmiştir. Telci ve ark. (2009a), rezenede farklı gelişme dönemlerine göre meyve verimi, bin meyve ağırlığı ve uçucu yağ oranında önemli değişmeler gösterdiğini, uçucu yağ verimi ve anetol oranının olgunlaşma dönemlerine göre değişim göstermediğini tesbit etmişlerdir. Araştırmada uçucu yağ oranının % 3-6, anetol oranı ise % arasında değiştiğini bulmuşlardır. Uzun ve ark. (2011), Amasya ve Samsun şartlarında yapılan Orta Karadeniz Bölgesi için geliştirilen rezene hatlarının verim ve uçucu yağ oranlarının stabilite analizi çalışmasında, uçucu yağ oranının % 1,44-3,26 arasında değiştiğini bulmuşlardır. Ortalama değer ise %2,5 olarak bulunmuştur. Aynı çalışmada, 1000 meyve ağırlığı değerleri 5,28-8,46 g ( ort= 6,69 g) arasında değişim göstermiştir. Araştırıcılar ayrıca,

21 9 yağ oranı üzerinde çevresel faktörlerin etkisi olduğu ve çok kurak şartlarda rezenenin uçucu yağ oranının yükseldiğini bildirmişlerdir. Oğuz (2000), Adana da taban ve kıraç koşullarında rezenede farklı üretim yöntemlerinin verim ve uçucu yağ üzerine etkilerinin araştırıldığı çalışmada; taban koşullarda, sonbaharda pençeyle çoğaltılan bitkilerden incelenen değerlerin yüksel olduğunu belirlemişlerdir. Arabacı ve Bayram (2005), Aydın ekolojik koşullarında rezenenin ekim zamanı ve kullanılacak tohumluk miktarının tespiti amacıyla yapılan araştırmada 1 Nisan ve 15 Nisan; dekara 0,5, 1.5 ve 2,5 kg tohum olacak şekilde ekim yapılmış ve uçucu yağ verimi 2,068 3,372 L/da arasında değişmiştir. Özyılmaz (2007) Tokat Kazova şartlarında üç farklı (30, 40, 50 cm) sıra aralığı ve dört farklı (250, 500, 750, 1000 adet tohum/m 2 ) ekim normunun verim ve kalite üzerine etkilerinin araştırıldığı çalışmada; bitki boyu 73,1-79,2 cm, dal sayısı 3,4-5,7 adet, şemsiye sayısı 5,6-9,7 adet, şemsiyecik sayısı 11,1-15,2 adet, şemsiyecikte meyve 9,6-15,5 adet, şemsiyede meyve 78,3 144,8 adet, bin meyve ağırlığı 4,1-5,3 g, uçucu yağ oranı % 1,7-2,8, sabit yağ oranı ise % 6,5-10,0 arasında değişmiştir.

22 10 3. MATERYAL VE YÖNTEM 3.1. Materyal Deneme Alanı Önceki yıllarda yapılan bitki toplama gezilerinde Tokat florasının bazı bölgelerinde yabani rezene bitkilerinin yoğun bulunduğu gözlenmiştir. Bu proje kapsamında araştırmaya konu olan Tokat, iklimi, Karadeniz Bölgesi iklimiyle İç Anadolu bölgesi iklimi arasında bir geçiş özelliği gösterir. Tokat ilinin güneyinde iklim daha serttir. Kuzeyde Karadeniz kıyısına yaklaştıkça bu sertlik azalır. Tokat ilinde senenin her mevsimi yağmur yağar. Yıllık yağış miktarı bazı yerlerde 385 mm iken bazı yerlerde 485 mm dir. Senenin 50 gününde sıcaklık 0 C nin altında ve 40 gün +30 C nin üzerinde seyreder. Yazlar, rakımı düşük vadilerde oldukça sıcak geçer (Anonim, 2012). Tokat ta toplam alanın % 50 ye yakını orman ve fundalıklarla kaplıdır. % 35 i ekili ve dikili alanlar ve % 14 ü çayır ve meralarla kaplıdır. Araştırmaya konu olan yabani rezene daha çok açık alanlarda bulunmaktadır Bitki Materyali Denemede, doğal yayılış gösteren rezene bitkileri kullanılmıştır. Dünyada Foeniculum cinsine ait tek rezene türü (vulgare) bulunmaktadır. Literatürde mevcut iki, alt türden subsp. piperitum doğal yayılış göstermekte ve anetol içermemektedir. Diğer alt tür subsp. capellaceum (syn. subsp. vulgare) un ise üç varyetesi vardır (var. vulgare, var. dulce, var. azoricum). Var. vulgare de yabani formlar bulunmaktadır. Bu varyete trans anetol bakımından zengin olmasıyla subsp. piperitum dan kolaylıkla ayrılmaktadır. Toplanan bitki alanları 4 farklı bölgeye (durak) ayrılmıştır. Bunlar 1. Kazova 2. Aydınca köyü ve Çamdere köyü civarı, 3. Geyras Beşören köyü çevresi, 4. Kızıleniş ve Çördük Köyü çevresi olup toplanan bitkilerin koordinatları ve rakımları Çizelge 3.1. de verilmiştir.

23 Şekil 3.1. Doğal yayılış gösteren rezene örneklerin toplandığı alanlar. (Kırmızı hat bitki toplama gezisi yapılan yerleri; sarı hat rezene popülasyonu bulunan yerleri ifade etmektedir.) Anonim, (2013). 11

24 12 Şekil 3.2. Toplanan rezenelerde: A. Genel Görünüm, B. Kök yapısı, C. Yaprak, D Çiçek, E. Olgunlaşmamış Meyve ve F. Olgunlaşmış meyve

25 13 Çizelge 3.1. Rezene örneklerinin alındığı noktalara ait enlem, boylam ve rakım değerleri Sıra Örnek Durak Koordinat Rakım Durak özelliği no no no K. Enlemi D. Boylamı (m) 1 A-1 ı A-2 I A-6 ı A-7 I A-8 I A-9 I Durak-I in ortalama yükseltisi A-10 I m dir. Taban arazi ve bitkilerin ihtiyacı olan suya kolayca 8 A-14 I ulaşabildikleri, daha çok sulama 9 A-15 I kanalı etrafında ve tarla, bahçe 10 A-16 I sınırlarından oluşmuştur. 11 A-17 I Örneklerin alındığı noktalarda 12 A-18 I rezene dışında bitki yoğunluğu fazla ve rezene bitkilerinden 13 A-27 ı birçoğu ağaç gölgesinde 14 A-28 I bulunmaktadır. 15 A-29 I A-30 I A-31 I A-32 I A-33 I B-11 II B-12 II Durak-II nin ortalama yükseltisi 22 B-13 II m dir. Yükseltinin artmasıyla ters orantılı olarak bitki yoğunluğu 23 B-34 II ve ihtiyaç duyulan suya ulaşma 24 B-35 II imkânı Durak-I e nispetle azalan 25 B-36 II ve tarım alanlarından daha uzak 26 B-37 II alanlardan oluşmuştur. 27 C-3 III C-4 III C-5 III Durak-III, ortalama rakımı 690 m 30 C-23 III dir. Durak-II ile benzer karakterde 31 C-24 III olmakla birlikte örnek alınan 32 C-25 III noktaların daha eğimli ve kır alanlar olduğu gözlenmiştir. 33 C-26 III D-19 IV Ortalama rakım 786 m dir. Durak- 35 D-20 IV IV doğal yağışlardan başka su imkânına sahip değildir. 36 D-21 IV Örneklerin alındığı noktalar sarp 37 D-22 IV ve kayalık alanlardır.

26 Yöntem Bitki toplama gezileri Proje kapsamında 2011 yılı Temmuz-Ağustos aylarında bitki toplama gezileri düzenlenmiştir. Gezilerde bitki örneklerinin toplanması Tan (1998) in belirlediği hususlara göre yapılmıştır. Bu tür çalışmalarda alınacak örneklerin popülasyonu temsil etme durumu çok önemlidir. Bunun sağlanabilmesi için de; a-) Toplam durak sayısının tespiti, b-) Durak genişliğinin belirlenmesi ve c-) Durak yerlerinin seçimidir. Örneklemede durak sayısı ve durakların toplama bölgesindeki dağılımı konuları ayrı bir öneme sahiptir. Genellikle genetik varyasyonun yüksek olduğu yabani türler ve geçit formları toplanırken bir duraktan toplanacak örnek sayısının belirlenmesinde duraktaki maksimum varyasyonun sağlanmasına dikkat edilmelidir. Bu nedenle etkin popülasyon büyüklüğünün dikkate alınması gerekir. Çoğu koşullarda mevcut genetik varyasyonu ortaya koyabilmek için 50 bitkiyi geçmemek gerekir (Marshall ve Brown 1975). Bu açıklamalar ışığında ve ön gözlemler sonucu bu bitkinin yoğun bulunduğu alanlar belirlenerek bitki toplama durakları belirlenmiştir. Çalışmada durak sayısı 4 olarak planlanmış ve duraktaki bitki yoğunluğuna bağlı olarak 4-19 arasında noktadan bitki örneği toplanmıştır. Bu geziler iki farklı dönemde yapılmıştır. Gezilerin birincisi çiçekleme döneminde ve bitkinin yoğun bulunduğu alanlar belirlemek ve herbaryum örnekleri alınmak için yapılmıştır. İkinci geziler ise tohumların olgunlaştığı dönemde ve tohum toplamak amacıyla yapılmıştır. Her iki gezide de toplanan örneklerin koordinatları ve rakımları CPS ile belirlenerek her bir örnek için kaydedilmiştir (Çizelge 3.1). Bitki toplama gezilerinde çiçeklenme döneminde toplanan örnekler Seçmen ve ark. (1995), belirlediği şekilde herbaryumları hazırlanarak taksonomik isimlendirme için gerekli özellikler bu herbaryumlar üzerinden belirlenmiştir. Meyve toplama gezilerinde belirlenen alanlara tohumların olgunlaştığı dönemde gidilerek meyve örnekleri almadan önce bitki boyu dal sayısı gibi gözlemler alındıktan sonra meyveler toplanmıştır. Toplanan meyvelerde aşağıdaki gözlemler Telci ve ark., (2009a), Özyılmaz (2007), ve Kan ve ark. (2006), ın belirlediği şekilde yapılmıştır.

27 Toplanan rezene örneklerinde incelenen özellikler 1. Bitki boyu (cm): Örnek alınan her bir noktada rastgele seçilen 5 bitkinin boyu metre ile ölçülerek ortalamaları hesaplanmıştır. 2. Dal sayısı (adet/bitki): Örnek alınan noktada rastgele 5 bitkinin dalları sayısı sayılarak ortalamaları hesaplanmıştır. 3. Ana şemsiyede şemsiyecik sayısı (adet/ana şemsiye) : Her bir noktadan seçilen 5 bitkinin ana şemsiyesi alınarak laboratuara getirilip şemsiyecikler sayılmıştır. Sayılan şemsiyelerin ortalaması hesaplanarak belirlenmiştir. 4. Şemsiyeçikte meyve sayısı (adet/şemsiyecik): Ana şemsiyelerden şemsiyecik sayısı için alınan örneklerde her bir şemsiyecikteki meyveler sayılarak ortalaması alınmıştır meyve ağırlığı (g) : Her bir noktaya ait meyvelerden 4 adet 100 meyve sayılarak ortalaması 10 ile çarpılarak hesaplanmıştır. 6. Meyve boyu (mm): Her bir noktaya ait 20 olgunlaşmış meyve boyu elektronik kumpasla ölçülerek ortalaması hesaplanmıştır. 7. Meyve eni (mm): Her bir noktaya ait 20 olgunlaşmış meyve eni elektronik kumpasla ölçülerek ortalaması hesaplanmıştır. 8. Meyve Rengi: Bütün noktalardan rastgele alınan meyveler laboratuarda Renk Ölçerle (Minolta, CR300, Japonya) ölçülerek renk L*, a* ve b* değerleri belirlenmiştir Toplanan rezene örnekleri üzerinde yapılan kimyasal analizler 1. Uçucu yağ oranı (%): Toplanan her bir noktaya ait 10 g lık olgunlaşmış meyve örnekleri 100 ml saf su içerisinde neo-clevenger aparatıyla 3 saat distilasyona tabi tutulmuştur. Distilasyon sonucu toplama bölümünde biriken yağın hacmi % olarak hesaplanmıştır. 2. Uçucu yağ bileşenleri: Meyvelerde su distilasyon yöntemiyle belirlenen uçucu yağların içerikleri ve kantitatif değerleri Gaz Kromatografisi Kütle Spektroskopisiyle belirlenmiştir. Bu amaçla Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünde bulunan Perkin Elmer marka 500 GC model

28 16 cihazla analizler yapılmıştır. GC analizinde kullanılan yöntemler aşağıda açıklanmıştır. GC-MS analizi: Autosempler sistemi bulunan Perkin-Elmer Gaz Kromatografisi (GC) Kütle Spektrometresi (MS) ile yapılmıştır. GC/MS ayırımı için, 70 ev iyonization enerjili, elektron iyonization sistemi kullanılmıştır. Taşıyıcı gaz olarak kullanılan helyumun akış oranı 1.3 ml/dk. Kullanılan kolon BPX5 (30m x 0.25 mm x 0.25 µm film kalınlığı) olup, başlangıç ve bitiş sıcaklıkları ve çalışma programı GC ile aynıdır. Enjektör ve MS transfer sıcaklıkları sırasıyla 230 ºC ve 250 ºC olacak şekilde ayarlanmıştır. Elde edilen uçucu yağlar Gaz Kromatografisinde olduğu gibi asetonla 1:10 oranında seyreltildikten sonra örnekten 1.0 L gaz kromatografine enjekte edildi. Split oranı 5:1 olarak ayarlanmıştır. Analizler sonucu bileşenler iki farklı yöntemle isimlendirilmeye çalışılmıştır. Bunlar: 1. GC sonucu elde edilen bileşenlerin alıkonma zamanlarını (Rt), laboratuarda mevcut standartların alıkonma zamanıyla karşılaştırılmasıyla, 2. Mass spektrumlarının WILLEY ve NIST kütüphanelerinde bulunan bileşenlerin spektrumlarıyla karşılaştırarak tanımlanmıştır. 3. Sabit yağ oranı ( %): Her durağa ait tohum örnekleri öğütülerek soxhalet yağ analiz metoduyla hekzanla ekstraksiyon yapılarak tohumdaki sabit yağ oranı tespit edilmiştir Elde edilen verilerin değerlendirilmesi İncelenen her bir özelliğin (uçucu yağda ana bileşenleri dâhil), maksimum- minimum değerleri, ortalamaları, standart sapması hesaplanarak frekans dağılım Çizelgeleri oluşturulmuştur. Tüm bu işlemlerde SPSS İstatistik Programları kullanılmıştır.

29 17 4. BULGULAR VE TARTIġMA Araştırma sonucu elde edilen sonuçlar, incelenen özeliklere göre verilerek tartışılmıştır. İncelenen tüm sonuçlarla ilgili özeliklere ait veriler duraklara göre gruplandırılarak verilmiştir. Duraklara ve tüm verilere ait ortalama değerler ayrı çizelgelerde özetlenmiş, değerlere ait dağılımlar grafikler halinde verilerek tartışılmıştır Bitki boyu Araştırmada bitki boyuna ait değerler Çizelge ve de, bu değerlere ait dağılım değerleri ise Şekil 4.1. de verilmiştir. Çizelgelerin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerde bitki boyu cm arasında değişmiştir. Tüm verilerin ortalama bitki boyu 184 cm olarak (sd: 28) bulunmuştur. Toplanan örneklerde en yüksek bitki boyu 235 cm ile 1 nolu duraktan (A-15 nolu nokta) alınmıştır. Bu örneklerin alındığı alanın taban arazi ve su seviyesinin yüksek olması nedeniyle bitki boyunun da yüksek olduğu düşünülmektedir. Bitki boyu değerleri bakımından diğer yüksek verilere en yüksek bitki boyunun alındığı örneklerle aynı durakta (Durak I) yer alan A-29 nolu noktadan, (230 cm) ve Durak III te yer alan A-23 (210 cm) nolu noktadan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük bitki boyu ise 100 cm ile Durak IV te yer alan A-19 nolu noktadan alınan alınmıştır. Duraklara ait ortalama değerler incelendiğinde (Çizelge ) 7 noktada örnek alınan Durak III ün bitki boyu ortalaması (198,5 cm) diğer duraklardan yüksek olup, bunu 187 m ile en fazla örnek alınan noktanın bulunduğu Durak I ortalama değerleri izlemiştir. Bitki boyu bakımından en düşük ortalama değer ise rakımın yüksek olduğu Durak IV ten alınmıştır. Bu durakta örnek alınan noktaların rakımının diğer duraklardan yüksek olması bitki boyu değerlerinin düşük olmasına neden olmuştur. Nitekim yüksek rakımlara doğru, artan ışık yoğunluğuna bağlı olarak bitki boyları kısalmaktadır (Kaçar ve Katkat, 2012).

30 18 Çizelge Duraklardan toplanan rezene örneklerinde bitki boyu ve dal sayısına ait değerler Bitki boyu Dal sayısı No Örnek no Duraklar Ortalama S.sapma Ortalama S,sapma 1 A-1 I ,0 2,82 2 A-2 I ,5 2,12 3 A-6 I ,5 0,70 4 A-7 I ,0 7,07 5 A-8 I ,0 7,07 6 A-9 I ,0 4,24 7 A-10 I ,5 4,94 8 A-14 I ,0 2,82 9 A-15 I ,5 4,94 10 A-16 I ,5 2,12 11 A-17 I ,0 1,41 12 A-18 I ,5 4,94 13 A-27 I ,24 14 A-28 I ,65 15 A-29 I ,5 3,53 16 A-30 I ,5 6,36 17 A-31 I ,5 6,36 18 A-32 I ,5 3,53 19 A-33 I ,65 20 B-11 II ,0 4,24 21 B-12 II ,5 4,94 22 B-13 II ,5 3,53 23 B-34 II ,5 3,53 24 B-35 II ,5 3,53 25 B-36 II ,5 4,94 26 B-37 II ,5 3,53 27 C-3 III ,0 2,82 28 C-4 III ,0 2,82 29 C-5 III ,0 2,82 30 C-23 III ,5 2,12 31 C-24 III ,5 4,94 32 C-25 III ,5 7,77 33 C-26 III ,5 3,53 34 D-19 IV ,0 4,24 35 D-20 IV ,5 3,53 36 D-21 IV ,5 6,36 37 D-22 IV ,0 5,65

31 19 Çizelge 4,1.2. Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre bitki boyu ve dal sayısının değişimlerine ait değerler Bitki boyu (cm) Dal sayısı (adet) Duraklar Ns Minimum Maksimum Ortalama S d. Minimum Maksimum Ortalama S d. değer değer değer değer Durak-I , ,5 12,5 9,5 1,6 Durak-II ,8 26,1 7,5 11,5 9,3 1,4 Durak-III ,5 22,9 8,5 14,5 10,3 2,0 Durak-IV ,2 46,5 9,0 11,0 10,0 0,9 GENEL ,0 28,0 6,5 14,5 9,6 1,6 Duraklara ait tüm noktalardan elde edilen bitki boyuna ait dağılım grafiği (Şekil 4.1.) incelendiğinde, değerlerin normal dağılım gösterdiği ve örneklerin % 30 u cm arasında, % 22 i ise cm arasında değiştiği görülmüştür. Şekil 4.1. Bitki boyu ve dal sayısına ait dağılım değerleri Rezenede bitki boyu bitkinin genetik yapısına, yetiştiği iklim koşullarına göre değişmektedir (Telci ve ark., 2009a). Kültürü yapılan rezenede bitki boyları Özkan (1999) a göre cm,, Özyılmaz (2007) a göre 73,1-79,2 cm arasında, Tunçtürk ve ark. (2011) na göre ise cm arasında değişmiştir. Ancak Davis (1972) doğal yayılış gösteren bitkilerde bitki boyunun 1-1,8 m arasında, Tanker ve ark. (2004), cm arasında, Ceylan (1987), cm arasında değiştiğini belirtmişlerdir. Elde ettiğimiz bitki boyu değerleri kültürü yapılan rezenelerden oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Ancak toplanan örneklerin % 38 i Davis (1972) belirttiği 1-1,8 m arasında olup, % 60 tan fazlası bu değerlerden yüksek bulunmuştur. Bitkilerin % 33 ü ise Ceylan (1987), bildirdiği maksimum 200 cm den yüksek

32 20 olmuştur. Bitki boyu bakımından araştırmamızda belirlenen 235 cm değeri literatür değerlerinden oldukça yüksek olduğu görülmektedir Dal Sayısı Araştırmada dal sayısına ait değerler Çizelge ve de bu değerlere ait dağılım değerleri ise Şekil 4.1. de verilmiştir. Çizelgelerin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerde bitki başına dal sayısı 6,5-14,5 adet arasında değişmiştir. Tüm verilerde ortalama dal sayısı 9,6 adet olarak (sd=1,6) belirlenmiştir. Toplanan örneklerde en yüksek dal sayısı 14,5 adet ile DURAK-III ten (C-23 nolu nokta) alınmıştır. Dal sayısı değerleri bakımından diğer yüksek verilere DURAK-I de yer alan A-15 ve A-18 nolu noktalar ile (12,5 adet) ve Durak-II de yer alan B-35 (11,5 adet) nolu noktadan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük dal sayısı değeri ise 6,5 adet ile Durak-I de yer alan A-2 (6,5) nolu noktadan alınmıştır. Duraklara ait ortalama değerler incelendiğinde (Çizelge ) 7 noktadan örneğin alındığı Durak III ün dal sayısı ortalaması (10,3 adet) diğer duraklardan yüksek olup bunu 10,0 adet ile Durak-IV ün ortalama değerleri izlemiştir. Dal dayısı bakımından en düşük ortalama değer ise 9,3 adet ile Durak II den alınmıştır. Duraklara ait tüm noktalardan elde edilen dal sayısına ait dağılım grafiği (Şekil 3.1.) incelendiğinde verilerin normal dağılım gösterdiği, toplanan örneklerde dal sayısı adet arasında yoğunlaştığı ve örneklerin % 84 nün bu aralık bulunduğu belirlenmiştir. Literatürde rezenede dal sayısının bitkinin genetik yapısına ve yetiştirme koşullarına göre değiştiği belirtilmiştir. Doğal yayılış gösteren bitkilerde dal sayısına ait literatür değerine rastlanılmamasına rağmen, kültürü yapılan bitkilerde dal sayısı Tunçtürk ve ark. (2011), farklı gübre dozlarına göre 4,9-6,9 adet, Mahfouz (2007), ise mineral ve organik gübrelemeye göre 6,2-8,11 adet arasında değiştiğini bildirmişlerdir. Araştırmada elde edilen dal sayısı bakımından örneklerin % 80 den fazlası literatür değerinden fazla bulunmuştur. Şemsiyegiller familyası türlerinde bitki sıklığı dal sayısını belirleyen önemli bir faktördür (Telci, 2011). Sık ekimlerde dal sayısı azalırken geniş sıra arası ekimlerde bitkilerde dal sayısı artmaktadır. Doğal yayılış gösteren bitkilerden toplanan örneklerde bitkilerin belirli noktalarda bulunması, çevresinde aynı yükseklikte bitkilerin olmaması bitkilerde dallanmayı teşvik eden ve dal sayısını artıran sebeplerdendir.

33 Ana Ģemsiyede Ģemsiyecik sayısı (adet/ģemsiye) Araştırmada ana şemsiyede şemsiyecik sayısına ait değerler Çizelge ve de, bu değerlere ait dağılım değerleri ise Şekil 4.2. de verilmiştir. Çizelgelerin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerin ana şemsiyede şemsiyecik sayısı 10,5-34,0 adet arasında değişmiştir. Tüm verilere ait ortalama ana şemsiyede şemsiyecik sayısı 21,2 adet olarak (sd=4,8) bulunmuştur. Toplanan örneklerde en yüksek ana şemsiyede şemsiyecik sayısı 34 adet ile 1 nolu duraktan (A-31 nolu nokta) alınmıştır. Ana şemsiyede şemsiyecik sayısı değerleri bakımından diğer yüksek verilere Durak-IV te yer alan D-20 nolu noktadan, (28,5 adet) ve Durak I de yer alan A-8 (27,0 adet) nolu noktadan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük ana şemsiyede şemsiyecik sayısı değerleri ise 10,5 adet ile Durak III te yer alan C- 25 nolu noktadan alınmıştır.

34 22 Çizelge Toplanan rezene örneklerinin ana şemsiyede şemsiyecik sayıları ve şemsiyecikte meyve sayısına ait değerler Ana şemsiyede şemsiyecik sayısı Şemsiyecikte meyve sayısı No Örnek no Duraklar ortalama S,sapma ortalama S,sapma 1 A-1 I 24,0 2,8 37,2 5,2 2 A-2 I 17,0 2, ,4 3 A-6 I 25,5 2,1 15,1 2,3 4 A-7 I 26,0 5,6 24,2 3,7 5 A-8 I 27,0 0,0 17,2 2,0 6 A-9 I 19,5 0,7 22,5 6,4 7 A-10 I 20,5 2,1 22,4 4,7 8 A-14 I 20,0 1,4 21,6 3,5 9 A-15 I 23,5 0,7 21,4 2,9 10 A-16 I 20,0 0,0 30,5 10,3 11 A-17 I 21,5 0,7 23,6 3,7 12 A-18 I 23,0 4,2 22,4 6,8 13 A-27 I 21,5 0,7 22,4 2,4 14 A-28 I 22,5 2,1 21,2 4,0 15 A-29 I 17,5 6,3 18,0 3,3 16 A-30 I 17,5 2,1 22,6 3,4 17 A-31 I 34,0 8,4 24,6 5,0 18 A-32 I 24,5 4,9 29,6 3,2 19 A-33 I 15,5 7,7 19,5 7,6 20 B-11 II 21,0 1,4 20,4 4,2 21 B-12 II 19,5 0,7 30,0 7,6 22 B-13 II 24,5 2,1 21,2 3,9 23 B-34 II 14,5 0,7 20,3 3,3 24 B-35 II 25,0 5,6 23,9 6,2 25 B-36 II 24,0 1,4 24,9 5,5 26 B-37 II 15,5 3,5 18,6 5,9 27 C-3 III 25,5 2,1 21,3 4,7 28 C-4 III 24,5 3,5 28,1 7,9 29 C-5 III 18,5 4,9 20,3 2,8 30 C-23 III 21,5 0,7 21,3 3,2 31 C-24 III 16,0 2,8 29,9 2,2 32 C-25 III 10,5 0,7 15,0 4,2 33 C-26 III 18,5 2,1 25,7 7,0 34 D-19 IV 12,0 2,8 19,6 2,3 35 D-20 IV 28,5 3,5 25,0 3,3 36 D-21 IV 26,0 1,4 24,0 3,4 37 D-22 IV 19,0 1,4 18,4 4,5

35 23 Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre ana şemsiyede şemsiyecik sayısı ve şemsiyecikte meyve sayısı değişimine ait değerler. Ana şemsiyede şemsiyecik sayısı Şemsiyecikte meyve sayısı Duraklar Ns Minimu Maksimum Ort S d. Minimum Maksimum m değer değer değer değer Ort S d. Durak-I 19 34,0 15,5 22,1 4,3 17,2 30,5 22,7 3,5 Durak-II 7 25,0 14,5 20,6 4,3 18,6 30,0 22,8 3,9 Durak-III 7 25,5 10,5 19,3 5,2 15,0 29,9 23,1 5,1 Durak-IV 4 28,5 12,0 21,4 7,4 18,4 25,0 21,8 3,2 GENEL 37 34,0 10,5 21,2 4,8 15,0 30,5 22,7 3,8 Duraklara ait ortalama değerler incelendiğinde (Çizelge ) en fazla örnek sayısına sahip Durak-I in ana şemsiyede şemsiyecik sayısı ortalaması (22,1 adet) diğer duraklardan yüksek olup, bunu 21,4 adet ile Durak-IV' ortalama değerleri izlemiştir. Ana şemsiyede şemsiyecik sayısı bakımından en düşük ortalama değer ise 19,3 adet Durak-III ten alınmıştır. Şekil 4.2. Ana şemsiyede şemsiyecik sayısı ve şemsiyecikte meyve sayısına ait dağılım değerleri. Duraklara ait tüm noktalardan elde edilen ana şemsiyede şemsiyecik sayısı değerlerine ait dağılım grafiği (Şekil 4.2) incelendiğinde örnekler normal dağılım göstermiş olup adet aralığında yoğunlaşmıştır. Bu aralıkta yer alan örneklerin oranı % 86,4 olarak belirlenmiştir.

36 24 Rezenede şemsiye sayısı, şemsiyede şemsiyecik sayısı gibi bitkisel özellikler verim ve kaliteyi belirleyen unsurlardandır. Özyılmaz (2007), rezenede bitkide şemsiyecik sayısının sıra arası mesafeye bağlı olarak arasında olduğunu ve mesafe artıkça şemsiyecik sayısının istatistikî olarak azaldığını belirtmiştir. Çalışmamızda elde edilen şemsiyecik sayısı bu değerlerden oldukça yüksek bulunmuştur. Bu araştırmada, homojen örnekleme olması için ana şemsiyedeki şemsiyelerin sayılması bu değerlerin yüksek olmasına neden olmuştur. Doğal yayılış gösteren bu popülasyonlardaki uzun bir dönemde çiçeklenme ve olgunlaşma süresinin olması, popülasyonların ömürlerinin daha fazla olması şemsiyecik sayısının yüksek olmasının diğer nedeni olabilir. Ayrıca bitkinin genetik yapısı şemsiyecik sayısını belirleyen önemli bir unsurdur ġemsiyecikte meyve sayısı (adet/ģemsiyecik) Araştırmada şemsiyecikte meyve sayısına ait değerler Çizelge ve de bu değerlere ait dağılım değerleri ise Şekil 4.2. de verilmiştir. Çizelgelerin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerde şemsiyecikte meyve sayısı 15,0-37,2 adet arasında değişmiştir. Tüm verilerde ortalama şemsiyecikte meyve sayısı 22,9 olarak (sd=3,8) bulunmuştur. Toplanan örneklerde en yüksek şemsiyecikte meyve sayısı 37,2 adet ile 1 nolu duraktan (A-I nolu nokta) alınmıştır. Şemsiyecikte meyve sayısı değerleri bakımından diğer yüksek veriler ise 1 nolu durakta yer alan A-16 nolu noktadan, (30,5 adet) ve Durak II de yer alan B-12 (30,0 adet) nolu noktalardan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük şemsiyecikte meyve sayısı değeri ise 15 adet ile Durak III te yer alan C-25 nolu noktadan alınmıştır. Duraklara ait ortalama değerler incelendiğinde (Çizelge ) 7 örneğin alındığı Durak-III ün ortalaması (23,1 adet) diğer duraklarda yüksek olup, bunu 22,8 adet ile Durak-II ortalama değerleri izlemiştir. Şemsiyecikte meyve sayısı bakımından en düşük ortalama değeri ise 21,8 adet ile ise Durak-IV ten elde edilmiştir. Duraklara ait tüm noktalardan elde edilen şemsiyecikte meyve sayısı değerleri dağılım grafiği (Şekil4.2.) incelendiğinde, örnekler normal dağılım göstermiştir. Toplanan örneklerde şemsiyecikte meyve sayısı adet arasında yoğunlaşmış olup, örneklerin % 57 si bu aralıkta yer almıştır. Şemsiyecikte meyve sayısı, dal sayısı, şemsiye sayısı ve şemsiyecik sayısı gibi özellikler bitkinin genetik yapısı ve yetiştiği koşullar ve kültürel işlemlere göre değişim

37 25 göstermektedir. Şemsiyede meyve sayısı bitki başına meyve sayısı ve dolayısıyla verimi etkileyen önemli bir unsur olup, rezenede alttür ve çeşitlere göre değişmektedir. Literatürde şemsiyecikte meyve sayısına ait değere rastlanılmamasına rağmen, Özyılmaz (2007), tüm şemsiyecikte meyve sayısının adet arasında değiştiğini belirtmiştir.

38 26 Çizelge Duraklardan toplanan rezene örneklerinin meyve eni ve meyve boyuna ait değerler Meyve eni Meyve boyu No Örnek Duraklar Ortalama S,sapma Ortalama S,sapma no 1 A-1 I 1,49 0,17 4,37 0,09 2 A-2 I 1,29 0,13 4,54 0,34 3 A-6 I 1,74 0,06 5,19 0,48 4 A-7 I 1,30 0,07 4,85 0,20 5 A-8 I 1,78 0,06 5,24 0,14 6 A-9 I 2,00 0,15 4,94 0,22 7 A-10 I 1,56 0,06 4,88 0,22 8 A-14 I 1,40 0,09 4,99 0,20 9 A-15 I 1,24 0,10 5,23 0,07 10 A-16 I 1,51 0,04 4,85 0,10 11 A-17 I 1,56 0,14 4,06 0,18 12 A-18 I 1,58 0,09 4,63 0,25 13 A-27 I 1,89 0,12 5,80 0,18 14 A-28 I 1,16 0,04 5,15 0,15 15 A-29 I 1,56 0,09 5,52 0,14 16 A-30 I 1,87 0,15 5,03 0,15 17 A-31 I 1,84 0,17 4,80 0,15 18 A-32 I 1,68 0,07 4,87 0,21 19 A-33 I 1,79 0,14 5,81 0,29 20 B-11 II 1,46 0,08 5,03 0,19 21 B-12 II 1,61 0,21 5,24 0,40 22 B-13 II 0,75 0,06 3,33 0,21 23 B-34 II 1,37 0,05 4,59 0,11 24 B-35 II 1,78 0,20 4,63 0,21 25 B-36 II 2,09 0,11 5,56 0,29 26 B-37 II 1,89 0,06 5,05 0,20 27 C-3 III 1,99 0,07 6,00 0,14 28 C-4 III 1,80 0,23 5,38 0,08 29 C-5 III 2,11 0,12 5,57 0,23 30 C-23 III 1,76 0,10 5,77 0,18 31 C-24 III 1,47 0,07 5,23 0,18 32 C-25 III 2,26 0,15 6,16 0,23 33 C-26 III 1,94 0,15 5,08 0,15 34 D-19 IV 1,70 0,07 5,37 0,29 35 D-20 IV 1,43 0,15 5,00 0,12 36 D-21 IV 1,73 0,09 5,40 0,21 37 D-22 IV 1,39 0,20 5,17 0,25

39 27 Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre meyve boyu ve meyve eni değişimine ait değerler Duraklar Ns Meyve eni (mm) Meyve boyu (mm) Minimum Maksimum Ortalama S d. Minimum Maksimum Ortalama S d. değer değer değer değer Durak-I 19 1,16 2,0 1,6 0,2 4,1 5,8 5,0 0,4 Durak-II 7 0,75 2,1 1,6 0,4 3,3 5,6 4,8 0,7 Durak-III 7 1,47 2,26 1,9 0,3 5,1 6,2 5,6 0,4 Durak-IV 4 1,4 1,73 1,6 0,2 5,0 5,4 5,2 0,2 GENEL 37 0,75 2,3 1,6 0,3 3,3 6,2 5,1 0,5 Grafik 4.3. Meyve eni ve meyve boyuna ait dağılım değerleri 4.5. Meyve eni (mm) Araştırmada meyve enine ait değerler Çizelge ve Çizelge de bu değerlere ait dağılım değerleri ise Şekil 4.3 te verilmiştir. Çizelgelerin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerin meyve eni 0,75-2,3 mm arasında değişmiştir. Tüm verilerde ortalama meyve eni 1,6 mm olarak (sd 0,3) bulunmuştur. Toplanan örneklerde en yüksek meyve eni 2,26 mm ile 3 nolu (C-25 nolu nokta) duraktan alınmıştır. Meyve eni değerleri bakımından diğer yüksek veriler yine aynı durakta yer alan C-5 nolu noktadan, (2,11 mm) ve Durak II de yer alan B-36 (2,09 mm) nolu noktadan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük meyve eni değeri ise 0,75 mm ile Durak II de yer alan B-13 nolu noktadan alınmıştır.

40 28 Duraklara ait ortalama meyve enine ait değerleri incelendiğinde (Çizelge 4.3.2) 7 noktadan örnek alınan Durak III ün meyve eni ortalaması (1,9 mm) diğer duraklardan yüksek olup, diğer üç durağın meyve enine ait ortalama değerleri 1,6 mm ile aynı olduğu görülmüştür. Duraklara ait tüm noktalardan elde edilen meyve enine ait dağılım grafiği (Şekil 4.3.) incelendiğinde meyve enine ait değerlerin normal dağılım gösterdiği ve örneklerin %71 inin 1,25-2,00 mm aralığında yoğunlaştığı görülmüştür. Literatürde rezenede meyve enine ait sınırlı kayıt bulunmaktadır. Baydar (2009), rezene meyvelerinin 0,3 cm, Ceylan (1987), ise 2-4 mm genişliğinde olduğunu bildirmiştir. Çalışmada elde edilen değerler Ceylan (1987) değerleriyle benzerlik göstermektedir Meyve boyu (mm) Araştırmada meyve boyuna ait değerler Çizelge ve Çizelge de bu değerlere ait dağılım değerleri ise Şekil 4.3 te verilmiştir. Çizelgelerin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerde meyve boyu 3,33-6,20 mm arasında değişmiştir. Tüm verilerde ortalama meyve boyu 5,11 mm (sd=0,5) bulunmuştur. Toplanan örneklerde en yüksek meyve boyu değeri 6,2 mm ile 3 nolu duraktan (C-25 nolu nokta) alınmıştır. Meyve boyu değerleri bakımından diğer yüksek verilere yine 3 nolu durakta yer alan C-3 nolu noktadan, (6,0 mm) ve Durak-I de yer alan A-33 (5,81 mm) nolu noktadan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük meyve boyuna değeri ise 3,33 mm ile Durak-II de yer alan B-13 nolu noktadan alınmıştır. Duraklara ait ortalama meyve boyu değerleri incelendiğinde (Çizelge4. 3.) 7 noktadan örnek alınan Durak-III ün meyve boyu ortalaması 5,6 mm ile diğer duraklarda yüksek olup, bunu 5,2 mm ile Durak-IV ortalama değerleri izlemiştir. Meyve Boyu bakımından en düşük ortalama değer ise Durak-II den alınmıştır. Duraklara ait tüm noktalardan elde edilen meyve boyu dağılım grafiğine göre (Şekil 4.3.) meyve boyuna ait değerlerin normal dağılım gösterdiği ve örneklerin %86 sının 4,50-6,00 mm aralığında olduğu saptanmıştır. Baydar (2009), rezene meyvelerinin 7.5 mm, Tanker ve ark.(2004), 6-10 mm arasında, Ceylan (1987), ise 4-10 mm uzunluğunda olduğunu belirtmektedir. Çalışmada elde edilen değerler bu sınırlar içerisinde yer almaktadır. Rezenede meyve boyu, meyve eni gibi

41 29 morfolojik özelliklerin değişiminde genetik yapının daha baskın olduğundan değişim literatür sınırları içerisinde yer almaktadır Meyvede renk analizleri Araştırmada meyve renkleri Renk Ölçer (Minolta, CR300, Japonya) kullanılarak L*, a* ve b* değerleri belirlenmiştir. Buna göre; L* değeri parlaklığı ifade etmekte ve 0 ile 100 arasında değerler alabilmektedir. L* değeri hiçbir yansımanın olmadığı siyah renkte 0 olurken, tam yansımanın olduğu beyaz renkte 100 değerini almaktadır. a* değeri ise, kırmızılık değeri olarak bilinmektedir. Pozitif a* değerleri kırmızılığı temsil ederken, negatif a* değerleri yeşil rengi temsil etmektedir. b* değeri sarılık değeri olarak bilinmektedir. Pozitif b* değerleri sarılığı temsil ederken, negatif b* değerleri maviliği temsil etmektedir. Sıfır kesim noktasında (a* = 0 ve b*= 0) renksizlik yani grilik olmaktadır (McGuire, 1992). Bitkisel ürünlerde ürünün doğal rengi kaliteyi belirleyen önemli unsurdur. Bu nedenle toplanan örneklerde renk değerleri incelenmiştir.

42 30 Çizelge Toplanan rezene örneklerine ait renk değerleri L* a* b* No Örnek no Durak Ortala sd Ortalama Sd Ortalama sd ma 1 A-1 I 45,60 2,15 4,66 0,52 18,4 1,5 2 A-2 I 43,70 2,95 5,50 0,51 17,2 1,1 3 A-6 I 44,28 1,35 0,25 1,12 19,9 0,5 4 A-7 I 52,04 1,58-1,61 0,29 24,9 0,5 5 A-8 I 44,36 1,40-2,55 1,56 18,2 0,9 6 A-9 I 44,84 0,60-2,61 0,57 17,7 0,6 7 A-10 I 43,91 0,86-0,31 0,21 17,7 0,8 8 A-14 I 47,15 1,04 4,43 0,58 20,9 0,2 9 A-15 I 52,09 0,68 2,95 1,46 22,3 0,5 10 A-16 I 40,95 1,78-2,44 0,76 16,9 0,7 11 A-17 I 42,75 0,65 0,43 0,76 20,5 0,9 12 A-18 I 46,47 1,55-1,23 1,19 20,6 1,3 13 A-27 I 44,22 1,80-0,84 1,60 18,7 0,7 14 A-28 I 45,61 0,78 2,01 0,57 22,4 0,5 15 A-29 I 48,62 1,29-2,15 0,59 18,3 1,2 16 A-30 I 45,79 0,85-4,39 0,52 19,7 0,5 17 A-31 I 49,18 3,32-2,82 1,20 20,4 1,0 18 A-32 I 47,71 1,84-3,23 0,59 20,4 0,8 19 A-33 I 48,40 0,12-4,14 0,21 22,8 0,8 20 B-11 II 48,12 2,50-1,49 0,63 22,2 1,8 21 B-12 II 47,23 0,23 0,73 0,92 21,2 1,6 22 B-13 II 44,05 0,72 1,44 1,42 20,9 1,4 23 B-34 II 46,41 2,63-4,34 1,04 20,2 0,3 24 B-35 II 47,93 1,23-3,20 0,54 18,7 1,0 25 B-36 II 45,11 1,17-3,02 0,79 19,7 1,2 26 B-37 II 51,86 2,67-2,86 1,05 22,1 0,6 27 C-3 III 44,74 1,67-4,10 0,09 17,1 0,5 28 C-4 III 46,84 1,41-3,85 0,32 18,2 1,2 29 C-5 III 42,09 2,28-3,59 0,70 15,8 1,1 30 C-23 III 45,68 1,28-4,48 0,62 18,4 1,0 31 C-24 III 49,07 5,19-0,60 0,82 22,4 3,3 32 C-25 III 47,66 1,68-5,67 0,26 21,0 0,1 33 C-26 III 49,30 2,56-1,17 0,41 20,6 0,5 34 D-19 IV 47,52 1,91-5,37 0,43 21,1 0,7 35 D-20 IV 43,31 1,61-4,64 1,38 19,0 0,7 36 D-21 IV 46,71 1,35-4,72 0,19 17,7 0,9 37 D-22 IV 45,07 0,55-4,75 0,78 17,7 1,1

43 31 Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre renk verilerinin değişimine ait değerler L* değeri a* değeri b* değeri Duraklar Ns Min Değ. Mak değer Ort Sd. Min değer Mak değer Ort S d. Min değer Mak değer Ort Sd. Durak-I 19 52,1 40,95 46,2 2,9-4,4 5,5-0,4 2,5 16,9 24,9 19,9 2,1 Durak-II 7 51,9 44,05 47,2 2,5-4,3 1,4-1,8 2,2 18,7 22,2 20,7 1,3 Durak-III 7 49,3 42,09 46,5 2,6-5,7-0,6-3,4 1,8 15,8 22,4 19,1 2,3 Durak-IV 4 47,5 43,30 45,7 1,9-5,4-4,6-4,9 0,3 17,7 21,1 18,9 1,6 GENEL 37 52,1 40,95 46,4 2,6-5,7 5,5-1,7 2,5 15,8 24,9 19,8 2, L* değerleri Araştırmada L* ye ait değerler Çizelge ve Çizelge 4.4.2, bu değerlere ait dağılım değerleri ise Şekil 4.4 te verilmiştir. Çizelgenin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerde L* değerleri 40,95-52,1 arasında değişmiştir. Tüm verilerin ortalama L* değeri 46,4 olarak (sd=2,6) bulunmuştur. Toplanan örneklerde en yüksek L* değerleri 52,1 ile 1 nolu (A-15 nolu nokta) duraktan alınmıştır. L* değerleri bakımından diğer yüksek verilere Durak-I de yer alan A-7 nolu noktadan, (52,0) ve Durak-II de yer alan B-37 (51,9) nolu noktadan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük L* değeri ise 40,1 ile Durak -I de yer alan A-16 nolu noktadan alınmıştır. Duraklara ait ortalama L* değerleri incelendiğinde (Çizelge ) 7 noktadan örnek alınan Durak-II nin ortalaması (47,2) diğer duraklarda yüksek olup, bunu 46,5 ile Durak-III ortalama değeri izlemiştir. L* değerleri bakımından en düşük ortalama değer ise Durak-IV (45,7) ten alınmıştır. Duraklara ait tüm noktalardan elde edilen L* değerlerine ait dağılım grafiği (Şekil 4.4.) incelendiğinde, örnekler normal dağılım göstermiştir. Örneklerin %86 sı 42,51-50,00 aralığında yer almıştır.

44 32 Şekil 4.4. Toplanan rezene meyvelerine ait renk dağılım değerleri a* değerleri Araştırmada a* değerlerine ait veriler Çizelge ve Çizelge de bu değerlere ait dağılımları ise Şekil 4.4 te verilmiştir. Verilerin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerde a*değerleri -5,7-5,5 arasında değişmiştir. Tüm verilerin ortalama a* değeri -1,7 olarak (sd=2,5) bulunmuştur. Toplanan örneklerde en yüksek a* değerine 5,5 ile 1 nolu duraktan (A-2 nolu nokta) alınmıştır. a* değerleri bakımından diğer yüksek veriler yine aynı durakta yer alan A-1 nolu noktadan, (4,6) ve A-14 (4,4) nolu noktadan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük a* değer ise -5,7 ile Durak III te yer alan C-25 nolu noktadan alınmıştır. Duraklara ait ortalama değerler incelendiğinde (Çizelge 4.4.2) 19 nolu noktadan örnek alınan Durak-I in a*değeri ortalaması (-0,4) diğer duraklardan yüksek olup, bunu -1,8 ile Durak-II ortalama değerleri izlemiştir. a*değer bakımından en düşük ortalama değer ise Durak-IV ten alınmıştır. Duraklara ait tüm noktalardan elde edilen a*değer ait dağılım grafiği (Şekil 4.4.) incelendiğinde, örnekler normal dağılım göstermiştir. Örneklerin %75 i -6,0 ile 0,0 aralığında yer almıştır.

45 33 Rezene meyveleri kırmızıdan ziyade yeşili andırdığından a* değerleri genelde negatif çıkmıştır. Bitkiler fazla miktarda dallandığından homojen olum döneminin olmaması ve rezene tohumlarının hafif yeşile çalması nedeniyle değerler negatif çıkmıştır. Pozitif çıkan birkaç örnekte kahverengileşmenin afit zararına atfedilmiştir b* değerleri Araştırmada b* değerlerine ait veriler Çizelge ve Çizelge de bu değerlere ait dağılım Çizelgesi ise Şekil 4.4 te verilmiştir. Çizelgenin incelenmesinden de anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerde b* değerleri 15,8-24,9 arasında değişmiştir. Tüm verilerde ortalama b* değeri 19,8 olarak (sd =2,0) bulunmuştur. Toplanan örneklerde en yüksek b*değerine 24,9 ile 1 nolu (A-7 nolu nokta) duraktan alınmıştır. b* değerleri bakımından diğer yüksek verilere 1 nolu durakta yer alan A-28 nolu noktadan, (22,4) ve Durak 3 te yer alan C-24 (22,4) nolu noktadan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük b* değer ise 15,8 ile Durak 3 te yer alan C-5 nolu noktadan alınmıştır. Duraklara ait ortalama b*değerleri incelendiğinde (Çizelge 4.b) 7 noktada örnek alınan Durak 2 nin ortalaması (20,7) diğer duraklardan yüksek olup, bunu 19,9 ile Durak 1 in ortalama değerleri izlemiştir. b*değeri bakımından en düşük ortalama değer ise Durak 4 ten alınmıştır. Duraklara ait tüm noktalardan elde edilen b*değerlerine ait dağılım grafiği (Grafik 4.) incelendiğinde, örneklerin normal dağılım gösterdiği ve örneklerin % 91 i 16,0 ile 22,0 aralığında yer aldığı görülmüştür. Bu değerlerden örneklerin çoğunluğunun yeşilimsi sarı renkte olduğu belirlenmiştir. Literatürde rezene meyvelerinin renk ölçüm değerlerine ait bir kayıt bulunmamasına rağmen, Baytop (1999), esmerimsi yeşil veya yeşilimsi sarı, Ceylan (1987), kahverengi yeşil, Baydar (2009), yeşilimsi gri renklerde olduğunu belirtmektedir Bin meyve ağırlığı (g) Şemsiyegiller familyasında meyve iki perikarpten (tohum) oluşmakta ve olgunlaştığında bazı türlerde tohumlar ayrılmadığından meyve olarak ifade edilmektedir. Bu nedenle kimyon, kişniş, rezene gibi bitkilerde olgunlaşan perikarpler genelde ayrılmadığından, sayımlarda ayrılmamış meyvelerin (şizokarplerin) sayılmasına dikkat edilmiştir. Mevcut çalışmada bütün meyveler, sayılarak 1000 meyve ağırlığı olarak ifade edilmiştir. Araştırmada bin meyve

46 34 ağırlığı değerlerine ait veriler Çizelge ve de, bu değerler ait frekans dağılım değerleri ise Şekil 4.5. de verilmiştir. Çizelgenin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerde bin meyve ağırlığı değerleri 2,9-8,3 g arasında değişmiştir. Tüm örneklerin ortalama bin meyve ağırlığı ise 5,4 g olarak (sd=1,5) bulunmuştur. Örneklerde en yüksek bin meyve ağırlığı 8,3 g ile Durak III ten (C-25 nolu nokta) alınmıştır. Bin meyve ağırlığı değerleri bakımından diğer yüksek verilere yine aynı durakta yer alan C-5 nolu noktadan, (8,0 gr) ve C-4 (7,5 g) nolu noktadan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük bin meyve ağırlığı ise 2,9 gr ile Durak- IV te yer alan D-20 nolu noktadan alınmıştır. Duraklara ait ortalama bin meyve ağırlığı değerleri incelendiğinde (Çizelge 4.5.2) 7 noktadan örnek alınan Durak III ün ortalaması (7,1 g) diğer duraklardan yüksek olup, bunu 5,2 g ile Durak II nin ortalama değerleri izlemiştir. Bin meyve ağırlığı bakımından en düşük ortalama değer ise Durak II den alınmıştır. Bin meyve ağırlığına ait dağılım grafiğine (Şekil 4.5.) göre bin meyve ağırlığı değerleri 4-7 g aralığında yoğunlaşmış ve örneklerin yaklaşık % 81 i bu aralıkta yer almıştır. Ancak örneklerin değişim frekanslarında değişmeler görülmüştür. Örneğin 4-5 g arasındaki yoğunluk % 40 in üzerinde olurken, 5,5-6.5 g arasındaki yoğunluk % 10,8, 6,7-7,2 g arasındaki yoğunluk ise % 18 olarak tespit edilmiştir. Rezenede 1000 meyve ağırlığı varyetelere göre değişim göstermektedir. Ceylan (1987), ve Baydar (2009), rezenede 1000 meyve ağırlığının, elde ettiğimiz sonuçlara benzer şekilde 3,8-8,7 g arasında değiştiğini belirtmişlerdir. Değişim sınırlarına rağmen uygulanan tarımsal uygulamalar, hatta meyvelerin bitki üzerindeki konumları 1000 meyve ağırlığında değişimlere neden olmaktadır. Telci ve ark. (2009a), ana şemsiyelerde 1000 meyve ağırlığının 5-8 g arasında değişirken, yan şemsiyelerde ise 2-8 g arasında değiştiğini belirtmişlerdir. Uzun ve ark. (2011), Orta Karadeniz Bölgesi için geliştirilen rezenelerde 1000 meyve ağırlığının g arasında olduğunu belirtmiştir.

47 35 Çizelge Toplanan rezene örneklerinin bin meyve ağırlıkları ve sabit yağ oranlarına ait değerleri. Bin meyve ağırlığı Sabit yağ oranı No Örnek no Duraklar Ortalama S.sapma 1 A-1 I 5,2 0,0 15,56 2 A-2 I 4,1 0,1 4,98 3 A-6 I 7,1 0,2 3,04 4 A-7 I 3,5 0,2 12,14 5 A-8 I 6,6 0,0 8,88 6 A-9 I 6,8 0,9 11,38 7 A-10 I 4,7 0,1 13,02 8 A-14 I 5,2 0,1 13,02 9 A-15 I 5,1 0,4 14,41 10 A-16 I 5,1 0,7 7,59 11 A-17 I 4,7 0,0 15,80 12 A-18 I 5,6 0,0 16,38 13 A-27 I 7,1 0,9 16,86 14 A-28 I 3,3 0,3 12,99 15 A-29 I 3,2 0,6 16,58 16 A-30 I 6,8 0,6 15,42 17 A-31 I 5,3 0,5 3,02 18 A-32 I 5,0 0,1 10,06 19 A-33 I 4,3 0,1 10,27 20 B-11 II 4,3 0,7 19,63 21 B-12 II 4,0 1,1 13,80 22 B-13 II 3,3 0,6 14,20 23 B-34 II 5,6 0,2 8,45 24 B-35 II 5,2 0,0 14,71 25 B-36 II 6,2 1,3 12,73 26 B-37 II 3,1 0,0 9,91 27 C-3 III 6,8 1,2 20,58 28 C-4 III 7,5 0,3 13,72 29 C-5 III 8,0 0,6 11,20 30 C-23 III 7,4 0,8 14,18 31 C-24 III 4,3 0,6 11,98 32 C-25 III 8,3 1,1 16,11 33 C-26 III 7,3 0,8 14,04 34 D-19 IV 4,9 0,3 5,77 35 D-20 IV 2,9 0,0 8,60 36 D-21 IV 7,1 0,4 15,46 37 D-22 IV 4,8 0,5 13,80

48 36 Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre bin meyve ağırlığı ve sabit yağ oranının değişimine ait değerler. Bin meyve ağırlığı (g) Sabit yağ oranı (%) Duraklar Ns Minimum değer Maksimum değer Ort S d. Minimum değer Maksimum değer Ort S d. Durak-I 19 3,2 7,1 5,2 1,2 3,0 16,9 12,4 3,8 Durak-II 7 3,1 6,2 4,5 1,2 8,5 19,6 13,3 3,6 Durak-III 7 4,3 8,3 7,1 1,3 11,2 20,6 14,5 3,1 Durak-IV 4 2,9 7,1 4,9 1,7 5,8 15,5 10,9 4,5 GENEL 37 2,9 8,3 5,4 1,5 3,0 20,6 12,8 3,7 Şekil 4.5. Toplanan rezene örneklerini 1000 meyve ağırlığı ve sabit yağ oranına ait değerlerin dağılım grafiği 4.9. Sabit yağ oranları Rezene gibi baharatlarda kullanıma neden olan madde uçucu yağ olmasına rağmen, oransal olarak sabit yağ oranları daha yüksektir. Araştırmada sabit yağ oranına ait veriler Çizelge ve Çizelge 4.5.2, bu değerlere ait dağılım Çizelgesi ise Şekil 4.5 te verilmiştir. Çizelgelerin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerde sabit yağ oranı % 3,0-20,6 arasında değişmiştir. Tüm verilerin ortalama sabit yağ oranı % 12,8 olarak (sd=3,7) bulunmuştur. Toplanan örneklerde en yüksek sabit yağ oranı % 20,6 ile Durak-II den (C-3

49 37 nolu nokta) alınmıştır. Sabit yağ oranı değerleri bakımından diğer yüksek veriler Durak II de yer alan B-11 nolu noktadan, (% 19,6) ve Durak-I de yer alan A-27 (% 16,8) nolu noktadan alınan örneklerden elde edilmiştir. En düşük sabit yağ oranı ise % 3,0 ile Durak I de yer alan A-31 ve A-6 nolu noktalardan alınmıştır. Duraklara ait ortalama sabit yağ oranına ait değerler incelendiğinde (Çizelge ) 7 noktada örnek alınan Durak III ün ortalaması (% 14,5) diğer duraklardan yüksek olup, bunu % 13,3 ile Durak II nin ortalama değerleri izlemiştir. Sabit yağ oranı bakımından en düşük ortalama değer (%10,9 ) ise Durak IV ten alınmıştır. Duraklara ait tüm noktalardan elde edilen sabit yağ oranına ait dağılım değerleri (Şekil 5.) incelendiğinde, Toplanan rezene örneklerinin sabit yağ oranları dağılımının % 9-17 arasında yoğunlaşmış olup normal dağılım göstermiştir. Örneklerin % 83 ü bu aralıkta bulunmaktadır. Rezenede uçucu yağların aksine sabit yağın bulunması pek arzu edilen özellik değildir. Fazla miktardaki sabit yağ, rezeneyle aynı familyaya ait öğütülmüş baharatlarda erken acılaşmaya ve renklerin mat olmasına neden olabilir. Bu nedenle bu bitkilerde yüksek oranda sabit yağ arzulanan bir özellik değildir. Önceki kayıtlarda sabit yağ oranını Ceylan (1987), % aralığında, Koç (2004), %12-13, Bayrak (2006), rezene meyvelerinin % 12,71-16,61 arasında sabit yağ bulundurduğunu bildirmiştir. Avadi ve Hassan (2010) ise rezene meyvelerinde sabit yağ oranı bu değerlerden düşük olduğu ve % 4,8-6,49 arasında değiştiğini belirtmiştir.

50 38 Çizelge Duraklardan toplanan rezene örneklerinin uçucu yağ oranları ve uçucu yağ bileşenlerine ait değerler Uçucu yağ No Örnek no Duraklar oranı (%) Fenkon (%) Estragol (%) 1 A-1 I 6,6 5,14 91,77 2 A-2 I 6,4 7,74 83,81 3 A-6 I 4,6 6,59 90,53 4 A-7 I 4,2 5,73 91,05 5 A-8 I 6,5 10,1 86,04 6 A-9 I 5,6 4,68 92,19 7 A-10 I 5,2 2,86 93,62 8 A-14 I 6,5 0,89 84,00 9 A-15 I 6,7 8,83 83,77 10 A-16 I 7,0 5,41 91,61 11 A-17 I 5,8 6,24 90,49 12 A-18 I 7,2 4,53 89,99 13 A-27 I 9,0 14,58 81,15 14 A-28 I 6,8 8,39 79,24 15 A-29 I 9,8 9,08 85,75 16 A-30 I 7,3 14,83 80,63 17 A-31 I 3,5 13,02 84,10 18 A-32 I 5,6 11,04 85,53 19 A-33 I 4,7 11,48 86,81 20 B-11 II 8,4 18,08 72,86 21 B-12 II 6,0 6,82 87,39 22 B-13 II 5,9 7,36 87,50 23 B-34 II 6,5 6,84 85,09 24 B-35 II 7,3 10,34 85,48 25 B-36 II 6,9 10,61 86,58 26 B-37 II 5,5 9,08 87,62 27 C-3 III 10,1 12,9 82,27 28 C-4 III 6,1 16,0 79,56 29 C-5 III 4,2 19,2 76,97 30 C-23 III 6,8 10,76 82,42 31 C-24 III 4,5 11,95 78,45 32 C-25 III 7,1 9,38 84,88 33 C-26 III 5,4 11,17 86,56 34 D-19 IV 10,3 22, D-20 IV 8,6 12,8 83,11 36 D-21 IV 6,4 7,01 88,49 37 D-22 IV 7,8 12,82 82,35

51 39 Çizelge Toplanan rezene örneklerinin duraklara göre uçucu yağ, fenkon ve estragol oranları değişimlerine ait değerler Uçucu yağ oranı (%) Fenkon oranı(%) Estragol oranı( %) Duraklar Ns Min Mak Min Mak Min Mak Ort Sd. Ort S d. Değer Değer Değer Değer değer değer Ort Sd. Durak-I 19 3,5 9,8 6,3 1,5 0,9 14,8 8,2 4,1 79,2 93,6 87,0 4,4 Durak-II 7 5,5 8,4 6,6 1,0 6,8 18,1 9,9 3,9 72,9 87,6 84,6 5,3 Durak-III 7 4,2 10,1 6,3 2,0 9,4 19,2 13,1 3,4 77,0 86,6 81,6 3,5 Durak-lV 4 6,4 10,3 8,3 1,6 7,0 22,9 13,9 6,6 82,4 88,5 84,7 3,3 GENEL 37 3,5 10,3 6,6 1,6 0,9 22,9 10,2 4,7 72,9 93,6 85,3 4,7 Şekil 4.6. Toplanan rezene örneklerinin uçucu yağ oranı ve uçucu yağ bileşenlerine ait verilerin dağılımı Uçucu yağ oranı Araştırmada uçucu yağ oranına ait veriler Çizelge ve de bu değerlere ait dağılım değerleri ise Şekil 4.6 da verilmiştir. Çizelgelerin incelenmesinden anlaşılacağı gibi toplanan tüm örneklerde uçucu yağ oranı % 3,5-10,3 arasında değişmiştir. Tüm verilerde ortalama uçucu yağ oranı % 6,6 (sd=1,6), en yüksek ve en düşük oranlar ise sırasıyla % 10,3 ile 4 nolu duraktan (D-19 nolu nokta) % 3,5 ile 1 nolu (A-31 nolu nokta) duraktan alınmıştır.

Tokat Florasında Doğal Yayılış Gösteren Rezene Popülasyonlarının Morfolojik ve Kalite Özeliklerinin Belirlenmesi

Tokat Florasında Doğal Yayılış Gösteren Rezene Popülasyonlarının Morfolojik ve Kalite Özeliklerinin Belirlenmesi Ceylan ve Ark. Araştırma Makalesi (Research Article) Ali DİRİCAN 1 İsa TELCİ 2 Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2016, 53 (3):293-299 ISSN 1018 8851 Tokat Florasında Doğal Yayılış Gösteren Rezene Popülasyonlarının

Detaylı

ÖZET. Yüksek Lisans Tezi. Đmge Đ. TOKBAY. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı

ÖZET. Yüksek Lisans Tezi. Đmge Đ. TOKBAY. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı iii ÖZET Yüksek Lisans Tezi AYDIN EKOLOJĐK KOŞULLARINDA FARKLI EKĐM ZAMANI VE SIRA ARALIĞININ ÇEMEN (Trigonella foenum-graecum L.) ĐN VERĐM VE KALĐTE ÖZELLĐKLERĐNE ETKĐSĐ Đmge Đ. TOKBAY Adnan Menderes

Detaylı

AHUDUDUNUN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ

AHUDUDUNUN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ AHUDUDUNUN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN AHUDUDU Ahududu, üzümsü meyveler grubundandır. Ahududu, yurdumuzda son birkaç yıldır ticari amaçla yetiştirilmektedir. Taze tüketildikleri

Detaylı

The Effects of Different Phosphorous and Nitrogen Doses on the Yield and Quality of Fennel (Foeniculum vulgare Mill.) in Van Ecological Conditions

The Effects of Different Phosphorous and Nitrogen Doses on the Yield and Quality of Fennel (Foeniculum vulgare Mill.) in Van Ecological Conditions YYÜ TAR BİL DERG (YYU J AGR SCI) 2011, 21(1):19-27 Geliş Tarihi (Received):18.08.2010 Kabul Tarihi (Accepted):12.10.2010 Araştırma Makalesi/Research Article (Original Paper) Van Ekolojik Koşullarında Değişik

Detaylı

FARKLI KOŞULLARDA YETİŞTİRİLEN REZENE MEYVELERİNİN UÇUCU YAĞ BİLEŞENLERİ

FARKLI KOŞULLARDA YETİŞTİRİLEN REZENE MEYVELERİNİN UÇUCU YAĞ BİLEŞENLERİ Ankara Ecz. Fak. Derg. J. Fac. Pharm, Ankara 35 (2) 95-101, 2006 35 (2) 95-101, 2006 FARKLI KOŞULLARDA YETİŞTİRİLEN REZENE MEYVELERİNİN UÇUCU YAĞ BİLEŞENLERİ COMPOSITION OF ESSENTIAL OIL OF FENNEL FRUITS

Detaylı

ANKARA İLİ KIZILCAHAMAM İLÇESİ TIBBİ VE AROMATİK BİTKİ YETİŞTİRİCİLİĞİ PAZAR ARAŞTIRMASI

ANKARA İLİ KIZILCAHAMAM İLÇESİ TIBBİ VE AROMATİK BİTKİ YETİŞTİRİCİLİĞİ PAZAR ARAŞTIRMASI ANKARA İLİ KIZILCAHAMAM İLÇESİ TIBBİ VE AROMATİK BİTKİ YETİŞTİRİCİLİĞİ PAZAR ARAŞTIRMASI Proje Koordinatörü Proje Sorumlusu Danışman Proje No :Vet.Hek. Ahu KAYALARLI ACARTÜRK : Zir. Müh. Adem BÜYÜKHAN

Detaylı

Umbelliferae Familyasından Bazı Önemli Kültür Türlerinin Isparta Ekolojik Koşullarında Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi

Umbelliferae Familyasından Bazı Önemli Kültür Türlerinin Isparta Ekolojik Koşullarında Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt 20, Sayı 1, 133-141, 2016 Süleyman Demirel University Journal of Natural and Applied Sciences Volume 20, Issue 1, 133-141, 2016 DOI:10.19113/sdufbed.86008

Detaylı

Rüveyde TUNÇTÜRK 1* Effects of Different Row Spacings on the Yield and Quality in Coriander (Coriandrum sativum L.) Cultivars

Rüveyde TUNÇTÜRK 1* Effects of Different Row Spacings on the Yield and Quality in Coriander (Coriandrum sativum L.) Cultivars YYÜ TAR BİL DERG (YYU J AGR SCI) 2011, 21(2): 89-97 Geliş Tarihi (Received): 09.12.2010 Kabul Tarihi (Accepted): 21.12.2010 Araştırma Makalesi/Research Article (Original Paper) Kişniş (Coriandrum sativum

Detaylı

KİŞNİŞ(Coriandrum sativum)

KİŞNİŞ(Coriandrum sativum) KİŞNİŞ(Coriandrum sativum) Tibbi Etkileri ve Kullanımı yöntemleri şöyle sıralanabilir: Eski Mısır papirüsleri, Çince ve Sanskritçe metinlerde ve hatta İncil'de sağlığa yararlı etkilerinden övgüyle söz

Detaylı

Umbelliferae. Daucus carota L. (HAVUÇ) Apium graveolens var. dulce (YAPRAK KEREVİZİ) Apium graveolens var. rapaceum (KÖK KEREVİZİ) Anethum graveolens

Umbelliferae. Daucus carota L. (HAVUÇ) Apium graveolens var. dulce (YAPRAK KEREVİZİ) Apium graveolens var. rapaceum (KÖK KEREVİZİ) Anethum graveolens Umbelliferae Daucus carota L. (HAVUÇ) Apium graveolens var. dulce (YAPRAK KEREVİZİ) Apium graveolens var. rapaceum (KÖK KEREVİZİ) Anethum graveolens (DEREOTU) Foeniculum vulgare (REZENE) Petroselinum crispum

Detaylı

Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi

Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi Selçuk Tar Bil Der, 3(2): 205-209 205 Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi Ankara (Gölbaşı) Şartlarında Farklı Ekim Zamanlarında Yetiştirilen Kimyon (Cuminum cyminum L.)'un Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Detaylı

BROKKOLİ (Brassica oleracea var. italica)

BROKKOLİ (Brassica oleracea var. italica) BROKKOLİ (Brassica oleracea var. italica) SİSTEMATİKTEKİ YERİ Takım: Brassicales Familya: Brassicaceae Cins: Brassica Tür: B. oleracea var. italica SAĞLIK VE BESLENME YÖNÜNDEN Brokkoli, A ve C vitamini,

Detaylı

Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21 (42): (2007) 36-42

Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21 (42): (2007) 36-42 www.ziraat.selcuk.edu.tr/dergi Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21 (42): (2007) 3642 KONYA EKOLOJİK KOŞULLARINDA YETİŞTİRİLEN KİŞNİŞ (Coriandrum sativum L.) DE UYGULANAN ORGANİK VE İNORGANİK

Detaylı

Prof. Dr. Nuray Mücellâ Müftüoğlu ÇOMÜ, Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü Çanakkale. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Rize

Prof. Dr. Nuray Mücellâ Müftüoğlu ÇOMÜ, Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü Çanakkale. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Rize Prof. Dr. Nuray Mücellâ Müftüoğlu ÇOMÜ, Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü Çanakkale Ekrem Yüce Dr. Turgay Turna Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Rize Ali Kabaoğlu Safiye Pınar Özer Gökhan Tanyel ÇAYKUR Atatürk

Detaylı

kalkerli-kumlu, besin maddelerince zengin, PH sı 6-8

kalkerli-kumlu, besin maddelerince zengin, PH sı 6-8 Ayvalık(Edremit Zeytini) Yağı altın sarısı renginde, meyve kokusu içeren, aromatik, kimyasal ve duyusal özellikleri bakımından birinci sırada yer alır. Son yıllarda meyve eti renginin pembeye döndüğü dönemde

Detaylı

FARKLI GÜBRE KOMPOZİSYONLARININ ÇAYIN VERİM VE KALİTESİNE ETKİSİ. Dr. GÜLEN ÖZYAZICI Dr. OSMAN ÖZDEMİR Dr. MEHMET ARİF ÖZYAZICI PINAR ÖZER

FARKLI GÜBRE KOMPOZİSYONLARININ ÇAYIN VERİM VE KALİTESİNE ETKİSİ. Dr. GÜLEN ÖZYAZICI Dr. OSMAN ÖZDEMİR Dr. MEHMET ARİF ÖZYAZICI PINAR ÖZER FARKLI GÜBRE KOMPOZİSYONLARININ ÇAYIN VERİM VE KALİTESİNE ETKİSİ Dr. GÜLEN ÖZYAZICI Dr. OSMAN ÖZDEMİR Dr. MEHMET ARİF ÖZYAZICI PINAR ÖZER Dünya üzerinde çay bitkisi, Kuzey yarımkürede yaklaşık 42 0 enlem

Detaylı

Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 2008, 25(1):40-47 ISSN

Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 2008, 25(1):40-47 ISSN Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 2, 25(1):-7 ISSN 13-396 OĞULOTU (Melissa officinalis L.) NDA FARKLI BİTKİ SIKLIĞI VE AZOT DOZLARININ DROG VERİMİ VE UÇUCU YAĞ ORANI ÜZERİNE ETKİLERİ

Detaylı

I. KISIM: Temel Bilgiler ve Muhafaza

I. KISIM: Temel Bilgiler ve Muhafaza İçindekiler I. KISIM: Temel Bilgiler ve Muhafaza 1. Sebzeciliğin Önemi... 3 1.1. İnsan Beslenmesindeki Önemi...4 1.1.1. Sebzelerin Besin Değeri... 5 1.1.1.a. Su... 5 1.1.1.b. Protein... 6 1.1.1.c. Karbonhidratlar...

Detaylı

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1239 KAHRAMANMARAŞ'TA SEBZE TARIMININ MEVCUT DURUMU, PROJEKSİYONLAR VE ÖNERİLER

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1239 KAHRAMANMARAŞ'TA SEBZE TARIMININ MEVCUT DURUMU, PROJEKSİYONLAR VE ÖNERİLER KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1239 KAHRAMANMARAŞ'TA SEBZE TARIMININ MEVCUT DURUMU, PROJEKSİYONLAR VE ÖNERİLER İsmail Güvenç* I. Kahramanmaraş'ta Sebze Tarımı 1Giriş Ülkemiz nüfusu, son sayıma göre 67 milyon

Detaylı

Ceviz Fidanı-Ağacı İklim ve Toprak İstekleri

Ceviz Fidanı-Ağacı İklim ve Toprak İstekleri Yavuz-1 CEVİZ (KR-2) Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir. Özellikle geç donların görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir. Verimsiz bir çeşittir. Nisbi Periyodisite görülür. Meyvesi oval şekilli

Detaylı

TARLA BİTKİLERİ MERKEZ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ TESCİL YILI:

TARLA BİTKİLERİ MERKEZ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ TESCİL YILI: COLFIORITO Başakları orta uzunlukta, kılçıklı ve beyaz 1000 tane ağırlığı 19.1-36.5 gr arasındadır. Yatmaya dayanımı iyidir. Kahverengi pas ve sarı pasa orta hassastır. DEMİR 2000 Sağlam saplı ve uzun

Detaylı

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KIRŞEHİR EKOLOJİK KOŞULLARINDA ÇÖREK OTU (NIGELLA SP.) POPULASYONLARININ BAZI TARIMSAL VE KALİTE ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Meryem SELİCİOĞLU

Detaylı

BAZI FESLEĞEN (Ocimum basilicum L.) POPULASYONLARININ HERBA VERİMİ VE UÇUCU YAĞ ORANININ BELİRLENMESİ MEHMET KARACA

BAZI FESLEĞEN (Ocimum basilicum L.) POPULASYONLARININ HERBA VERİMİ VE UÇUCU YAĞ ORANININ BELİRLENMESİ MEHMET KARACA T.C. ORDU ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BAZI FESLEĞEN (Ocimum basilicum L.) POPULASYONLARININ HERBA VERİMİ VE UÇUCU YAĞ ORANININ BELİRLENMESİ MEHMET KARACA YÜKSEK LİSANS ORDU 2017 I ÖZET BAZI FESLEĞEN

Detaylı

TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI

TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI KORUMA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI YEMLİK PANCAR (HAYVAN PANCARI)

Detaylı

BROKOLĠ YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ Gübreleme Organik madde oranı toprak analizi sonucunda 0-2 arasında ise ekim öncesinde dekara 1,5 lt gelecek şekilde Hum Elit

BROKOLĠ YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ Gübreleme Organik madde oranı toprak analizi sonucunda 0-2 arasında ise ekim öncesinde dekara 1,5 lt gelecek şekilde Hum Elit BROKOLĠ YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ Gübreleme Organik madde oranı toprak analizi sonucunda 0-2 arasında ise ekim öncesinde dekara 1,5 lt gelecek şekilde Hum Elit -18, 2-4 arasında ise 40 lt su ile Hum Elit 15 uygulaması

Detaylı

Çayın Bitkisel Özellikleri

Çayın Bitkisel Özellikleri Çayın Bitkisel Özellikleri Bir asırlık bir ömre sahip bulunan çay bitkisi doğada büyümeye bırakıldığında zaman bir ağaç görünümünü alır. Görünüş itibarı ile dağınık bir görünüm arz eden bitki yapısı tek

Detaylı

T.C ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ

T.C ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ T.C ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ HAŞHAŞ (Papaver somniferum L.) BİTKİSİNİN VERİMİ VE BAZI ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE GİBBERELLİK ASİDİN (GA 3 ) FARKLI DOZ VE UYGULAMA ZAMANLARININ

Detaylı

EDİRNE KOŞULLARINDA ANASONDA (Pimpinella anisum L.) FARKLI EKİM ZAMANLARININ VERİM VE KALİTEYE ETKİSİ. Erkan AKKAN. Yüksek Lisans Tezi

EDİRNE KOŞULLARINDA ANASONDA (Pimpinella anisum L.) FARKLI EKİM ZAMANLARININ VERİM VE KALİTEYE ETKİSİ. Erkan AKKAN. Yüksek Lisans Tezi EDİRNE KOŞULLARINDA ANASONDA (Pimpinella anisum L.) FARKLI EKİM ZAMANLARININ VERİM VE KALİTEYE ETKİSİ Erkan AKKAN Yüksek Lisans Tezi TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI Danışman: Yrd. Doç. Dr. Seviye YAVER 2016

Detaylı

Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20 (39): (2006) 58-62

Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20 (39): (2006) 58-62 www.ziraat.selcuk.edu.tr/dergi Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20 (39): (2006) 58-62 KİŞNİŞ (Coriandrum sativum L.) BİTKİSİNDE FARKLI TOHUMLUK MİKTARLARININ VERİM, VERİM ÖZELLİKLERİ VE UÇUCU

Detaylı

Aksi durumda yabacı bir bölgeden getirilen ırk/ırklar o yöreye uyum sağlamış yerel ırklarla polen alışverişine giriştiklerinde genetik tabanda

Aksi durumda yabacı bir bölgeden getirilen ırk/ırklar o yöreye uyum sağlamış yerel ırklarla polen alışverişine giriştiklerinde genetik tabanda Ağaçlandırma çalışmalarına temel oluşturacak tohum sağlanmasını emniyetli hale getirebilmek için yerel ırklardan elde edilen tohum kullanılması doğru bir yaklaşımdır. Aynı türde de olsa orijin denemeleri

Detaylı

Acurun anavatanı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak Anadolu, İran, Afganistan ve Güney Batı Asya anavatanı olarak kabul edilmektedir.

Acurun anavatanı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak Anadolu, İran, Afganistan ve Güney Batı Asya anavatanı olarak kabul edilmektedir. ACUR YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ 1.Black Strong Ürünlerinin Acur YetiĢtiriciliğinde Kullanımı Acur organik maddece zengin topraklarda çok iyi yetişir. Organik madde oranı toprak analizi sonucunda 0-2 arasında ise

Detaylı

TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI

TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI T.. TRIM VE KÖYİŞLERİ KNLIĞI KORUM VE KONTROL GENEL MÜÜRLÜĞÜ TOHUMLUK TESİL VE SERTİFİKSYON MERKEZİ MÜÜRLÜĞÜ TRIMSL EĞERLERİ ÖLÇME ENEMELERİ TEKNİK TLİMTI KOLZ (rassica napus oleifera L.) 2001 TRIMSL EĞERLERİ

Detaylı

ZEYTİN-ZEYTİNYAĞI ÜRETİM MALİYETLERİ ÜZERİNE UZMAN ÇALIŞMA GRUBU SONUÇLARI

ZEYTİN-ZEYTİNYAĞI ÜRETİM MALİYETLERİ ÜZERİNE UZMAN ÇALIŞMA GRUBU SONUÇLARI ZEYTİN-ZEYTİNYAĞI ÜRETİM MALİYETLERİ ÜZERİNE UZMAN ÇALIŞMA GRUBU SONUÇLARI Zir. Yük. Müh. Mine YALÇIN Tarım Ekonomisi Bölümü Zeytincilik Araştırma İstasyonu Bornova 26 Kasım 2014 Tablo 1. Dünya Tane Zeytin

Detaylı

SEÇİLMİŞ OĞULOTU (Melissa officinalis L.) HATLARININ ANKARA KOŞULLARINDA HERBA VERİMİ VE BAZI ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI *

SEÇİLMİŞ OĞULOTU (Melissa officinalis L.) HATLARININ ANKARA KOŞULLARINDA HERBA VERİMİ VE BAZI ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI * AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2008, 21(1), 85 96 SEÇİLMİŞ OĞULOTU (Melissa officinalis L.) HATLARININ ANKARA KOŞULLARINDA HERBA VERİMİ VE BAZI ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI * Bilal GÜRBÜZ

Detaylı

Pamukta Muhafaza Islahı

Pamukta Muhafaza Islahı Güven BORZAN DOĞU AKDENİZ GEÇİT KUŞAĞI TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ Bitkisel üretim; toprak, su,iklim gibi doğal kaynaklar ile kimyasal ve organik gübreler, pestisit, tarım makineleri, tohum

Detaylı

: Menşe Adı : Kale Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği Başkanlığı Başvuru Sahibinin Adresi : Hükümet Konağı Kale/DENİZLİ Ürünün Adı

: Menşe Adı : Kale Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği Başkanlığı Başvuru Sahibinin Adresi : Hükümet Konağı Kale/DENİZLİ Ürünün Adı Koruma Tarihi : 18.12.2008 Başvuru No : C2008/049 Coğrafi İşaretin Türü Başvuru Sahibi : Menşe Adı : Kale Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği Başkanlığı Başvuru Sahibinin Adresi : Hükümet Konağı

Detaylı

Ege Sahil Kuşağına Uygun Kavuzsuz Yulaf Çeşidinin Geliştirilmesi Beslenme Yaklaşımı

Ege Sahil Kuşağına Uygun Kavuzsuz Yulaf Çeşidinin Geliştirilmesi Beslenme Yaklaşımı Ege Sahil Kuşağına Uygun Kavuzsuz Yulaf Çeşidinin Geliştirilmesi Beslenme Yaklaşımı 07.10.2016 Özge YILDIZ Gıda Yük. Müh. Aydın İMAMOĞLU, Seda PELİT Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü İzmir Proje:

Detaylı

ZBB306 KODLU SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ DERSİ NOTLARI. Doç.Dr. Soner KAZAZ

ZBB306 KODLU SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ DERSİ NOTLARI. Doç.Dr. Soner KAZAZ ZBB306 KODLU SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ DERSİ NOTLARI Doç.Dr. Soner KAZAZ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü 06110-Ankara skazaz@ankara.edu.tr GERBERA YETİŞTİRİCİLİĞİ-1 Anavatanı

Detaylı

ADYÜTAYAM, Cilt 5 Sayı 2;24-30, 2017 İNAN M., KIRPIK M.

ADYÜTAYAM, Cilt 5 Sayı 2;24-30, 2017 İNAN M., KIRPIK M. Comparing Morphological Characteristic and Essential Oil Content of Subspecis Foeniculum vulgare ssp. vulgare Mill. and Foeniculum vulgare Mill. ssp. vulgare var. azoricum (Mill.) Thell. Memet İNAN 1 *,

Detaylı

Bazı Ceviz (Juglans regia L.) Çeşitlerinin Çimlenme ve Çöğür (Anaçlık) Gelişme Performanslarının Belirlenmesi

Bazı Ceviz (Juglans regia L.) Çeşitlerinin Çimlenme ve Çöğür (Anaçlık) Gelişme Performanslarının Belirlenmesi Bazı Ceviz (Juglans regia L.) Çeşitlerinin Çimlenme ve Çöğür (Anaçlık) Gelişme Performanslarının Belirlenmesi Akide ÖZCAN 1 Mehmet SÜTYEMEZ 2 1 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniv., Afşin Meslek Yüksekokulu,

Detaylı

YULAF YETİŞTİRİCİLİĞİ

YULAF YETİŞTİRİCİLİĞİ YULAF YETİŞTİRİCİLİĞİ Yulafın Kökeni Yulafın vatanını Decandolle Doğu Avrupa ve Tataristan; Hausknecht ise orta Avrupa olduğunu iddia etmektedir. Meşhur tasnifçi Kornicke ise Güney Avrupa ve Doğu Asya

Detaylı

Sıcaklık. 40 dereceden daha yüksek sıcaklarda yanma görülür. Yıllık sıcaklık ortalaması 14 dereceden aşağı olmamalıdır.

Sıcaklık. 40 dereceden daha yüksek sıcaklarda yanma görülür. Yıllık sıcaklık ortalaması 14 dereceden aşağı olmamalıdır. Ekolojik istekleri Çayda verim ve kalite ile ekolojik koşullar arasında ilişki vardır. Dünya üzerinde kuzey yarımkürede 42.enlem, güney yarım kürede ise 30. enlem çay bitkisinin son yetişme sınırlarıdır.

Detaylı

TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI

TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI T.. TRIM VE KÖYİŞLERİ KNLIĞI KORUM VE KONTROL GENEL MÜÜRLÜĞÜ TOHUMLUK TESİL VE SERTİFİKSYON MERKEZİ MÜÜRLÜĞÜ TRIMSL EĞERLERİ ÖLÇME ENEMELERİ TEKNİK TLİMTI HŞHŞ (Papaver somniferum L.) 2005 İÇİNEKİLER Sayfa

Detaylı

unalkarik@gmail.com YABANCI DİL BİLGİSİ Yabancı Dil / Derecesi KPDS ÜDS TOEFL IELTS

unalkarik@gmail.com YABANCI DİL BİLGİSİ Yabancı Dil / Derecesi KPDS ÜDS TOEFL IELTS KİŞİSEL BİLGİLER Adı Soyadı Ünvan Dr. Ünal KARIK Mühendis Dahili 451 E-mail Doğum Tarihi - Yeri unalkarik@gmail.com 16.07.1973-ERZİNCAN EĞİTİM BİLGİLERİ Doktora Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü-Tarla

Detaylı

DİSTİLEX NANO TEKNOLOJİ ÜRÜNLERİ

DİSTİLEX NANO TEKNOLOJİ ÜRÜNLERİ DİSTİLEX NANO TEKNOLOJİ ÜRÜNLERİ Distilex tesislerinde; bitki ve meyve özütleri uygun yöntem ve ileri teknoloji ile elde edilerek gıda, ilaç, kozmetik, kimya, insan sağlığında gıda takviye ürünleri, hayvan

Detaylı

Bölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme

Bölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme Çayır-Mer a Ders Notları Bölüm 8 65 Bölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme 8.1 Gübreleme Çayır-Mer alarda bulunan bitkilerin vejetatif aksamlarından yararlanılması ve biçme/otlatmadan sonra tekrar

Detaylı

MALVACEAE (EBEGÜMECİGİLLER)

MALVACEAE (EBEGÜMECİGİLLER) MALVACEAE (EBEGÜMECİGİLLER) MALVACEAE Otsu, çalımsı veya ağaç şeklinde gelişen bitkilerdir. Soğuk bölgeler hariç dünyanın her tarafında bulunurlar. Yaprakları basit, geniş ve parçalıdır. Meyve kuru kapsüldür

Detaylı

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3 (2015) 236-240 Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi Araştırma Makalesi Doğu Anadolu da Yetişen Bir Anason Türünün (Pimpinella tragium subsp. lithophila)

Detaylı

Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi

Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi Selçuk Tar Bil Der, 3(2): 210-214 210 Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi Ankara (Gölbaşı) Şartlarında Farklı Ekim Zamanlarında Yetiştirilen Çemen (Trigonella Foenum Graecum L.)'un Verim ve Kalite Özelliklerinin

Detaylı

YARASA VE ÇİFTLİK GÜBRESİNİN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve BUĞDAY BİTKİSİNİN VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ

YARASA VE ÇİFTLİK GÜBRESİNİN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve BUĞDAY BİTKİSİNİN VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ YARASA VE ÇİFTLİK GÜBRESİNİN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve BUĞDAY BİTKİSİNİN VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM

Detaylı

DÜNYADA ve TÜRKİYE DE YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER TARIMI

DÜNYADA ve TÜRKİYE DE YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER TARIMI DÜNYADA ve TÜRKİYE DE YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER TARIMI Prof. Dr. Cemalettin Yaşar ÇİFTÇİ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Ankara 2004 1 TMMOB ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI TEKNİK

Detaylı

Tekirdağ koşullarında sıra aralığının bazı çemen (Trigonella foenum-graecum) populasyonlarının verim ve verim kriterleri üzerine etkisi

Tekirdağ koşullarında sıra aralığının bazı çemen (Trigonella foenum-graecum) populasyonlarının verim ve verim kriterleri üzerine etkisi Araştırma Makalesi/Research Article www.ziraatdergi.akdeniz.edu.tr AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ (2010) 23(1): 47-51 Tekirdağ koşullarında sıra aralığının bazı çemen (Trigonella foenum-graecum)

Detaylı

Kullanım Yerleri. İnsan beslenmesinde kullanılır. Şekerin hammadesidir. Küspesi hayvan yemi olarak kullanılır. İspirto elde edilir

Kullanım Yerleri. İnsan beslenmesinde kullanılır. Şekerin hammadesidir. Küspesi hayvan yemi olarak kullanılır. İspirto elde edilir ŞEKER PANCARI Kullanım Yerleri İnsan beslenmesinde kullanılır. Şekerin hammadesidir. Küspesi hayvan yemi olarak kullanılır. İspirto elde edilir Orijini Şeker pancarının yabanisi olarak Beta maritima gösterilmektedir.

Detaylı

GÖREV YERLERİ(Tarih/Unvan/Kurum) 1996-2000 Araştırma Görevlisi Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi

GÖREV YERLERİ(Tarih/Unvan/Kurum) 1996-2000 Araştırma Görevlisi Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi KİŞİSEL BİLGİLER Adı Soyadı Unvan Arzu KÖSE Doktor Telefon 222-32403-00 E-mail Doğum Tarihi - Yeri arzu.kose @gthb.gov.tr Ankara-1972 EĞİTİM BİLGİLERİ Yüksek Lisans Akademik Birim/ Mezuniyet Yılı Lisans

Detaylı

SOĞAN YETİŞTİRİCİLİĞİ GİRİŞ:

SOĞAN YETİŞTİRİCİLİĞİ GİRİŞ: SOĞAN YETİŞTİRİCİLİĞİ GİRİŞ: Soğan insan beslenmesinde özel yeri olan bir sebzedir. Taze veya kuru olarak tüketildiği gibi son yıllarda kurutma sanayisinde işlenerek bazı yiyeceklerin hazırlanmasında da

Detaylı

BİBER YETİŞTİRİCİLİĞİNDE GÜBRELEME

BİBER YETİŞTİRİCİLİĞİNDE GÜBRELEME BİBER YETİŞTİRİCİLİĞİNDE GÜBRELEME Ülkemizin birçok yerinde acı-tatlı taze biber, dolmalık, kurutmalık ve sanayi tipi (salçalık) biber yetiştiriciliği yapılmaktadır. Çeşitlere göre değişmekle birlikte

Detaylı

YÜZÜNCÜ YIL ÜNivERSiTESi

YÜZÜNCÜ YIL ÜNivERSiTESi ISSN 1300-5413 YÜZÜNCÜ YIL ÜNivERSiTESi FEN BiLiMLERi. ENSTiTÜSÜ. DERGISI YUZUNCU YIL UNIVERSITY JOURNAL OF THE INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES Yıl/year: 2008 Cilt/Volume: 13, Sayı/Number: 2

Detaylı

ÖDEMİŞ İLÇESİNDE PATATES ÜRETİMİ, KOŞULLAR ve SORUNLAR

ÖDEMİŞ İLÇESİNDE PATATES ÜRETİMİ, KOŞULLAR ve SORUNLAR ÖDEMİŞ İLÇESİNDE PATATES ÜRETİMİ, KOŞULLAR ve SORUNLAR GİRİŞ Solanaceae familyasına ait olduğu bilinen patatesin Güney Amerika`nın And Dağları nda doğal olarak yetiştiği; 16. yüzyılın ikinci yarısında

Detaylı

ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE GÜBRELEME

ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE GÜBRELEME ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE GÜBRELEME Ülkemizin birçok bölgesinde yetiştiriciliği yapılan çilek bitkisi üzümsü meyveler grubunda olup meyvesi en kısa sürede olgunlaşmaktadır. İnsan beslenmesi ve sağlığı bakımından

Detaylı

Çizelge 1. 1997 yılında patlıcan ve 1999 yılında domates serasına ait bilgiler.

Çizelge 1. 1997 yılında patlıcan ve 1999 yılında domates serasına ait bilgiler. ÖRTÜALTI SEBZE YETĐŞTĐRĐCĐLĐĞĐNDE ENTEGRE MÜCADELE PROGRAMINDA ĐLAÇLAMA HACMĐNĐN DÜŞÜRÜLMESĐ AMACIYLA AKSU U.L.V. CĐHAZLARI ÜZERĐNDE YAPILAN ARAŞTIRMALAR Seralarda ilaçlama hacminin düşürülmesiyle ilgili

Detaylı

YURTİÇİ DENEME RAPORU

YURTİÇİ DENEME RAPORU YURTİÇİ DENEME RAPORU PERLA VİTA A+ UYGULAMASININ MARUL VERİM VE KALİTE ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ GİRİŞ Marul ve marul grubu sebzeler ülkemizde olduğu gibi dünyada geniş alanlarda üretilmekte ve tüketilmektedir.

Detaylı

No: 217 Menşe Adı BİRECİK BELEDİYE BAŞKANLIĞI

No: 217 Menşe Adı BİRECİK BELEDİYE BAŞKANLIĞI No: 217 Menşe Adı Tescil Ettiren BİRECİK BELEDİYE BAŞKANLIĞI Bu coğrafi işaret, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun Geçici 1 inci Maddesi uyarınca Mülga 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında

Detaylı

GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları

GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları GİRİŞ Sulamanın amacı kültür bitkilerinin ihtiyacı olan suyun, normal yağışlarla karşılanmadığı hallerde insan eliyle toprağa verilmesidir. Tarımsal

Detaylı

İNCİRİN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ. Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN

İNCİRİN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ. Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN İNCİRİN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN İncirin iklim İstekleri İncir bir yarı tropik iklim meyvesidir. Dünyanın ılıman iklime sahip bir çok yerinde yetişebilmektedir. İncir

Detaylı

DEĞĐŞĐK AZOT DOZLARININ FLORADAN TOPLANAN KARABAŞ KEKĐK (Thymbra spicata var. spicata L.) in BAZI AGRONOMĐK VE KALĐTE ÖZELLĐKLERĐ ÜZERĐNE ETKĐSĐ

DEĞĐŞĐK AZOT DOZLARININ FLORADAN TOPLANAN KARABAŞ KEKĐK (Thymbra spicata var. spicata L.) in BAZI AGRONOMĐK VE KALĐTE ÖZELLĐKLERĐ ÜZERĐNE ETKĐSĐ ANADOLU, J. of AARI 13 (1) 2003, 132-141 MARA DEĞĐŞĐK AZOT DOZLARININ FLORADAN TOPLANAN KARABAŞ KEKĐK Süleyman KIZIL Özlem TONÇER Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Diyarbakır/TURKEY

Detaylı

Buğday ve Arpa Gübrelemesi

Buğday ve Arpa Gübrelemesi Buğday ve Arpa Gübrelemesi Ülkemizde en geniş üretim alanı bulunan buğday ve arpa çok farklı toprak tiplerinde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Toprak ph isteği bakımından hafif asitten kuvvetli alkalin

Detaylı

Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği

Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Doç.Dr.Tufan BAL I.Bölüm Tarım Ekonomisi ve Politikası Not: Bu sunuların hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.İ.Hakkı İnan ın Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Kitabından

Detaylı

KAPLAN86 CEVİZİ. Kaplan 86 Cevizi

KAPLAN86 CEVİZİ. Kaplan 86 Cevizi Kaplan 86 Cevizi Dik, yayvan bir taç gelişmesi gösterir. 5 yaşındaki bir ağacın ortalama verimi 4-5 kg'dır. Meyve salkımı 2-3'lü olur. Meyveler elips şeklinde olup, kabuktan kolay ayrılır. Taze ceviz olarak

Detaylı

Meyva Bahçesi Tesisi

Meyva Bahçesi Tesisi Meyva Bahçesi Tesisi Meyve bahçesi tesisinde dikkate alınması -gereken koşullar 1. Yer seçimi 2. Tür ve çeşit seçimi 3. Anaç seçimi 4. Tozlanma isteğinin bilinmesi 5. Dikim sistemleri ve dikim sıklığı

Detaylı

BAHRİ DAĞDAŞ ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA ENST. ALDANE TRAKYA TARIMSAL ARAŞTIRMA ENST./EDİRNE

BAHRİ DAĞDAŞ ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA ENST. ALDANE TRAKYA TARIMSAL ARAŞTIRMA ENST./EDİRNE AHMETAĞA Başak Özelliği: Beyaz, Kılçıklı Bitki Boyu (cm) : 80-100 Yatmaya Dayanıklılık: Dayanıklı Dane Rengi: Kırmızı Dane Verimi (kg/da): 400 900 Gelişme Tabiatı: Alternatif (Kışlık Yazlık) Kurağa Dayanıklılık:

Detaylı

Farklı Azot ve Fosfor Dozlarının Ak Üçgül (Trifolium repens L.) de Ot ve Tohum Verimi ile Bazı Verim ve Kalite Komponentleri Üzerine Etkileri

Farklı Azot ve Fosfor Dozlarının Ak Üçgül (Trifolium repens L.) de Ot ve Tohum Verimi ile Bazı Verim ve Kalite Komponentleri Üzerine Etkileri Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., (2002) 16(2): 127-136 Farklı Azot ve Fosfor Dozlarının Ak Üçgül (Trifolium repens L.) de Ot ve Tohum ile Bazı Verim ve Kalite Komponentleri Üzerine Etkileri Mehmet SİNCİK*

Detaylı

ŞEKER PANCARI BİTKİSİNDE GÜBRELEME

ŞEKER PANCARI BİTKİSİNDE GÜBRELEME ŞEKER PANCARI BİTKİSİNDE GÜBRELEME Ülkemizin Ege - Akdeniz ve Batı Karadeniz sahil kesimleri ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi hariç tüm diğer tarım alanlarında yetiştiriciliği yapılan şeker pancarında verim

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖNEM PROJESİ İMAR ÖZELLİKLERİNİN TAŞINMAZ DEĞERLERİNE ETKİLERİ. Yeliz GÜNAYDIN

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖNEM PROJESİ İMAR ÖZELLİKLERİNİN TAŞINMAZ DEĞERLERİNE ETKİLERİ. Yeliz GÜNAYDIN ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖNEM PROJESİ İMAR ÖZELLİKLERİNİN TAŞINMAZ DEĞERLERİNE ETKİLERİ Yeliz GÜNAYDIN TAŞINMAZ GELİŞTİRME ANABİLİM DALI ANKARA 2012 Her hakkı saklıdır ÖZET Dönem Projesi

Detaylı

BUĞDAY YETİŞTİRİCİLİĞİ

BUĞDAY YETİŞTİRİCİLİĞİ BUĞDAY YETİŞTİRİCİLİĞİ HAZIRLAYAN YALÇIN YILMAZ ZİRAAT MÜHENDİSİ UZMAN TARIM DANIŞMANI Ülkemizde buğday yaklaşık 9.5 milyon hektar alanda ekilmekte, üretimde yıldan yıla değişmekle birlikte 20 milyon ton

Detaylı

2023 VİZYONU ÇERÇEVESİNDE TARIM POLİTİKALARININ GELECEĞİ

2023 VİZYONU ÇERÇEVESİNDE TARIM POLİTİKALARININ GELECEĞİ 2023 VİZYONU ÇERÇEVESİNDE TARIM POLİTİKALARININ GELECEĞİ SUNUM İÇERİĞİ Türkiye de Tarım Tarımsal girdi politikaları Tarımsal kredi politikaları Tarımsal sulama politikaları Tarımda 2023 Vizyonu 2 TÜRKİYE

Detaylı

KURU İNCİR DÜNYA ÜRETİMİ TÜRKİYE ÜRETİMİ

KURU İNCİR DÜNYA ÜRETİMİ TÜRKİYE ÜRETİMİ KURU İNCİR DÜNYA ÜRETİMİ İncir, ilk kültüre alınan meyvelerden birisi olarak, anavatanı Anadolu dan, önce Suriye ve Filistin e sonrasında buradan da Çin ve Hindistan a yayılmıştır. Dünya kuru incir üretimine

Detaylı

2015 Ayçiçeği Raporu

2015 Ayçiçeği Raporu 2015 Ayçiçeği Raporu İçindekiler 1.AYÇİÇEĞİ EKİM ALANI... 2 1.1. Türkiye de Ayçiçeği Ekim Alanı... 2 1.2. TR83 Bölgesinde Ayçiçeği Ekim Alanı... 5 1.3. Samsun da Ayçiçeği Ekim Alanı... 6 1.3.1. Samsun

Detaylı

3.5. TARIM MAKİNALARI BÖLÜMÜ

3.5. TARIM MAKİNALARI BÖLÜMÜ 3.5. TARIM MAKİNALARI BÖLÜMÜ 3.5.1. TARIM MAKİNALARI ANABİLİM DALI Yürütücü Kuruluş (lar) : Çeşitli Tarımsal Ürünlerin Vakumla Kurutulmasında Kurutma Parametrelerinin Belirlenmesi İşbirliği Yapan Kuruluş

Detaylı

TANIMI VE ÖNEMİ Susam dik büyüyen tek yılık bir bitkidir. Boyu ( cm) ye kadar uzayabilir. Gövdeler uzunlamasına oluklu (karıklıdır) ve sık tüylü

TANIMI VE ÖNEMİ Susam dik büyüyen tek yılık bir bitkidir. Boyu ( cm) ye kadar uzayabilir. Gövdeler uzunlamasına oluklu (karıklıdır) ve sık tüylü SUSAM HASADI TANIMI VE ÖNEMİ Susam dik büyüyen tek yılık bir bitkidir. Boyu (30-125 cm) ye kadar uzayabilir. Gövdeler uzunlamasına oluklu (karıklıdır) ve sık tüylüdür. Ülkemizde tarımı yapılan yağ bitkileri

Detaylı

DİYARBAKIR EKOLOJİK KOŞULLARINDA BAZI ADİ FİĞ (VİCİA SATİVA L.) ÇEŞİTLERİNİN VERİM VE VERİM ÖĞELERİNİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA *

DİYARBAKIR EKOLOJİK KOŞULLARINDA BAZI ADİ FİĞ (VİCİA SATİVA L.) ÇEŞİTLERİNİN VERİM VE VERİM ÖĞELERİNİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA * DİYARBAKIR EKOLOJİK KOŞULLARINDA BAZI ADİ FİĞ (VİCİA SATİVA L.) ÇEŞİTLERİNİN VERİM VE VERİM ÖĞELERİNİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA * A Study About The Determınatıon Of Yıeld And Yıeld Components

Detaylı

Tablo 4- Türkiye`de Yıllara Göre Turunçgil Üretimi (Bin ton)

Tablo 4- Türkiye`de Yıllara Göre Turunçgil Üretimi (Bin ton) NARENCİYE DOSYASI Kökeni Güneydoğu Asya olan turunçgillerin, çağdaş anlamda üretimi 19. yüzyılda ABD`de başlamış ve hızla yayılmıştır. Turunçgil yetiştiriciliği dünyada 40 derece kuzey enlemi ile 40 derece

Detaylı

Magnezyum Sülfat. Magnezyum Sülfat nedir?

Magnezyum Sülfat. Magnezyum Sülfat nedir? Magnezyum Sülfat Magnezyum Sülfat nedir? Magnezyum sülfat gübresi (MgSO4 7H 2 O) bitkilerdeki magnezyum eksikliğiniz gidermeye uygun, suda tamamen eriyebilen saf ve kristal bir gübredir. Bünyesinde % 15

Detaylı

Türkiye'de Toprakların Kullanımı

Türkiye'de Toprakların Kullanımı On5yirmi5.com Türkiye'de Toprakların Kullanımı Türkiye de arazi kullanımı dağılışı nasıldır? Yayın Tarihi : 14 Kasım 2012 Çarşamba (oluşturma : 12/13/2018) Ülkemiz topraklarının kullanım amacına göre dağılımı

Detaylı

ORTA KARADENĠZ BÖLGESĠ ĠÇĠN GELĠġTĠRĠLEN REZENE (Foeniculum vulgare Mill. var. Dulce) HATLARININ VERĠM VE UÇUCU YAĞ ORANLARININ STABĠLĠTE ANALĠZĠ

ORTA KARADENĠZ BÖLGESĠ ĠÇĠN GELĠġTĠRĠLEN REZENE (Foeniculum vulgare Mill. var. Dulce) HATLARININ VERĠM VE UÇUCU YAĞ ORANLARININ STABĠLĠTE ANALĠZĠ Anadolu Tarım Bilim. Derg., 2012, 27(1):23-30 Anadolu J Agr Sci, 2012, 27(1):23-30 doi: 10.7161/anajas.2012.v27n1.2330 A. URL: http://dx.doi.org/10.7161/anajas.2012.v27n1.2330 AraĢtırma Research ORTA KARADENĠZ

Detaylı

Gemlik Zeytini. Gemlik

Gemlik Zeytini. Gemlik Gemlik Meyve ve çekirdekleri orta irilikte olup % 29.9 oranında yağ içerir. Siyah sofralık olarak değerlendirilir. Meyveleri yağ bakımından zengin olduğundan sofralık kalite dışındaki taneler yağlık kolarak

Detaylı

DUFED 4(2) (2015) 77-82

DUFED 4(2) (2015) 77-82 DUFED 4(2) (2015) 77-82 Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi dergi anasayfa: http://www.dufed.org Tek melez mısır genotiplerinin Diyarbakır şartlarındaki performanslarının belirlenmesi Determination

Detaylı

ANKARA TİCARET BORSASI AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ SEKTÖR ARAŞTIRMALARI RAPOR NO:1 ANKARA NIN ASPİR BİTKİSİ PROFİLİ

ANKARA TİCARET BORSASI AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ SEKTÖR ARAŞTIRMALARI RAPOR NO:1 ANKARA NIN ASPİR BİTKİSİ PROFİLİ ANKARA TİCARET BORSASI AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ SEKTÖR ARAŞTIRMALARI RAPOR NO:1 ANKARA NIN ASPİR BİTKİSİ PROFİLİ Hazırlayan Handan KAVAKOĞLU (ATB AR-GE, Gıda Yüksek Mühendisi) Yasemin OKUR (ATB AR-GE, Kimya Mühendisi)

Detaylı

Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21 (42): (2007) 43-48

Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21 (42): (2007) 43-48 www.ziraat.selcuk.edu.tr/dergi Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21 (42): (2007) 43-48 KÜLTÜRE ALINAN ADAÇAYI(Salvia halophila Hedge) NIN BAZI AGRONOMİK VE KALİTE ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE GÜBRELERİN

Detaylı

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ Sayfa 1 Gözden Geçirme Notları 2011 Yılı (1. Tahmin Sonuçlarına göre) Bitkisel Üretim ve Bitkisel Ürün Denge İstatistikleri I. Bitkisel Üretim Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 26/08/2011 tarihinde

Detaylı

TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI

TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI TARIMSAL ÜRETİM VE GELİŞTİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TOHUMLUK TESCİL VE SERTİFİKASYON MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ TARIMSAL DEĞERLERİ ÖLÇME DENEMELERİ TEKNİK TALİMATI SORGUM (Sorghum spp.)

Detaylı

YERFISTIĞI (Arachis hypogaea L.) YETİŞTİRİCİLİĞİNDE FARKLI ÇEŞİTLER VE SIRA ÜZERİ MESAFELERE GÖRE TEK VE ÇİFT SIRALI EKİM YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

YERFISTIĞI (Arachis hypogaea L.) YETİŞTİRİCİLİĞİNDE FARKLI ÇEŞİTLER VE SIRA ÜZERİ MESAFELERE GÖRE TEK VE ÇİFT SIRALI EKİM YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Türkiye 10. Tarla Bitkileri Kongresi, Konya-2013, Kitap2, sayfa 350-357 YERFISTIĞI (Arachis hypogaea L.) YETİŞTİRİCİLİĞİNDE FARKLI ÇEŞİTLER VE SIRA ÜZERİ MESAFELERE GÖRE TEK VE ÇİFT SIRALI EKİM YÖNTEMLERİNİN

Detaylı

Ankara Atmosferinde Toplanan PM2.5 Örneklerinde n Alkan Konsantrasyon Seviyelerinin Mevsimsel Değişimlerinin Değerlendirilmesi

Ankara Atmosferinde Toplanan PM2.5 Örneklerinde n Alkan Konsantrasyon Seviyelerinin Mevsimsel Değişimlerinin Değerlendirilmesi Ankara Atmosferinde Toplanan PM2.5 Örneklerinde n Alkan Konsantrasyon Seviyelerinin Mevsimsel Değişimlerinin Değerlendirilmesi EBRU KOÇAK, SEDA ASLAN KILAVUZ, İPEK İMAMOĞ LU, GÜRDAL TUNCEL Giriş Partikül

Detaylı

ULUSAL HUBUBAT KONSEYİ HAZİRAN ÜLKESEL BUĞDAY GELİŞİM RAPORU

ULUSAL HUBUBAT KONSEYİ HAZİRAN ÜLKESEL BUĞDAY GELİŞİM RAPORU ULUSAL HUBUBAT KONSEYİ HAZİRAN- 2017 ÜLKESEL BUĞDAY GELİŞİM RAPORU (12.06.2017) Türkiye Geneli Bitki Gelişimi Türkiye de 2016-2017 Ekim sezonunda buğday ekim alanlarının geçen yılki rakamı koruyacağı hatta

Detaylı

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1247

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1247 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1247 KAHRAMANMARAŞ İLİNİN GENEL MEYVECİLİK DURUMU Mehmet SÜTYEMEZ*- M. Ali GÜNDEŞLİ" Meyvecilik kültürü oldukça eski tarihlere uzanan Anadolu'muz birçok meyve türünün anavatanı

Detaylı

ÇUKUROVA KOŞULLARINDA BAZI Crambe TÜRLERİNİN VERİM ve YAĞ ORANLARININ SAPTANMASI *

ÇUKUROVA KOŞULLARINDA BAZI Crambe TÜRLERİNİN VERİM ve YAĞ ORANLARININ SAPTANMASI * ÇUKUROVA KOŞULLARINDA BAZI Crambe TÜRLERİNİN VERİM ve YAĞ ORANLARININ SAPTANMASI * The Determination Of Yield And Oil Content Of Some Crambe Species Under The Cukurova Conditions Özlem KÖYBAŞI Tarla Bitkileri

Detaylı

Budama, seyreltme, gübreleme gibi bahçe işleri daha kolay ve ekonomik olarak yapılabilir.

Budama, seyreltme, gübreleme gibi bahçe işleri daha kolay ve ekonomik olarak yapılabilir. Son yıllarda ekonomik şartlar ve Pazar isteklerinin değişmesi nedeniyle modern meyveciliğin yapılması gerekmektedir. Bu ise anacak bodur elma bahçesi tesisi veya yarı bodur elma bahçesi tesisi ile olmaktadır.modern

Detaylı

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ Sayfa 1 Gözden Geçirme Notları 2010 Yılı Bitkisel Üretim ve Bitkisel Ürün Denge İstatistikleri I. Bitkisel Üretim Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 25/03/2011 tarihinde açıklanan, 2010 yılı Bitkisel

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ REZENE (Foeniculum dulce Miller) UÇUCU YAĞININ VERİMİNE VE BİLEŞİMİNE PARTİKÜL BOYUTUNUN ETKİSİ Canan BALKAN GIDA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

Detaylı

BUĞDAY (Triticum spp.) Buğdayda Toprak Hazırlığı:

BUĞDAY (Triticum spp.) Buğdayda Toprak Hazırlığı: BUĞDAY (Triticum spp.) Buğdayda Toprak Hazırlığı: Toprak işlemenin sebebi, tohumların uygun çimlenme ve çıkış ortamını hazırlamak; su kaybını en aza indiren, toprağın yapısını en az bozan, erozyonu önemli

Detaylı

BÖRÜLCE YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ Black Strong Ürünlerinin Börülce YetiĢtiriciliğinde Kullanımı Besin maddelerince zengin toprakları sever. Organik madde oranı

BÖRÜLCE YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ Black Strong Ürünlerinin Börülce YetiĢtiriciliğinde Kullanımı Besin maddelerince zengin toprakları sever. Organik madde oranı BÖRÜLCE YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ Black Strong Ürünlerinin Börülce YetiĢtiriciliğinde Kullanımı Besin maddelerince zengin toprakları sever. Organik madde oranı toprak analizi sonucunda 0-2 arasında ise ekim öncesinde

Detaylı