BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULUNDA OKUYAN ÖĞRENCİLERİN CİNSİYET GRUPLARI AÇISINDAN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Transkript

1 BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULUNDA OKUYAN ÖĞRENCİLERİN CİNSİYET GRUPLARI AÇISINDAN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI COMPARING OF EMOTIONAL INTELLIGENCY ACCORDING TO GENDER AMONG STUDENTS OF SCHOOL OF PHYSİCAL EDUCATİON AND SPORT Aylin ZEKİOĞLU 1, Arkun TATAR 2, Mustafa TÜRKMEN 1 1 Celal Bayar Üniversitesi-Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu-MANİSA 2 FSM Vakıf Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü-İSTANBUL Özet: Bu çalışmada, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunda okuyan spor yapan öğrencilerin cinsiyetler açısından duygusal zekâ düzeylerinin farklılık gösterip göstermediklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, 114 kız (%30,8) 256 erkek (%69,2) olmak üzere toplam 370 öğrenci 41 maddeli beşli likert tipi cevaplama seçeneği içeren Gözden Geçirilmiş Schutte Duygusal Zekâ Ölçeği ni doldurarak çalışmaya katılmışlardır. Çalışmada ölçek alt boyut ve bütünü için iç tutarlılık hesaplaması yapılmış ve cinsiyet grupları tek yönlü çok değişkenli varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Üç alt boyutlu ölçeğin alt boyutlarının ve bütünün iç tutarlılık katsayıları şu şekildedir. İyimserlik/Ruh Halinin Düzenlenmesi α=0,79, Duyguların Kullanımı α=0,33, Duyguların Değerlendirilmesi α=0,75 ve ölçeğin bütünü için α=0,85 tir. Çalışmada daha sonra cinsiyete göre alt boyut ve genel toplam puanı açısından farklılıkları belirleyebilmek amacıyla tek yönlü (univariate) ve çok değişkenli (multivariate) varyans analizleri (MANOVA) yapılmıştır. Cinsiyet grupları arasında hem alt boyutlar (Wilk s λ=0,91. F3,366=11,867, p<0,001, η2=0.089) hem de genel toplam puanı açısından (F1,368=30,537, p<0.001, η2=0,077) istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır. Hem üç alt boyut hem de genel toplam duygusal zeka puanı açısından kız öğrencilerin puan ortalaması, erkek öğrencilerin puan ortalamasından daha yüksek olarak saptanmıştır. Abstract: The aim of this study is to investigate the relationship of emotional intelligence and gender among the students of school of physical education and sport. One hundred fourteen females (30.8%) and 256 (69.2%) males, totally 370 subjects were completed the 41 items revised Schutte self-report emotional intelligence test. Internal consistency was evaluated for the subscales and entire of the test. Internal consistency was compared with the gender groups using one-way multi-variate variance analysis. The examination of the three-factor structure of the test for subscales and internal consistency is as follows: optimism/mood regulation 0.79, utilization of emotions 0.33, appraisal of emotions 0.75, and for the entire of the scale Univariate and multivariate variance analysis (MANOVA) were used to determine the subscales and the entire test for gender. There was statistically significance among the gender groups both for the subscales (Wilk s λ=0.91. F3,366=11.867, p<0.001, η2=0.089) and total scores (F1,368=30.537, p<0.001, η2=0.077). The emotional intelligence scores for three subscales and entire test were higher in female subjects. Key Words: Emotional Intelligence, Gender, Sport Anahtar Kelimeler: Duygusal Zekâ, Cinsiyet, Spor 42

2 GİRİŞ Son yıllarda yapılan pek çok çalışma zekâ tanımının genişletilmesi ve EQ yani duygusal zekânın da bu tanım içinde yer alması gerektiğini ortaya koymaktadır. Duygusal zeka duygularının farkında olma, duygularla başa çıkabilme, kendini motive etme, empati kurabilme ve ilişkileri yönetebilme yeteneklerini kapsamaktadır. Yaş, aile ortamı ve cinsiyet duygusal zekânın gelişimini etkileyen en önemli faktörlerden sayılabilir. Duygusal zekâ gelişimindeki aksaklıklar hem insanlar arası ilişkilerde hem de psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkmasında önemli bir rol oynamaktadır (Tuğlu, 1999). Mayer ve Salovey duygusal zekâyı (EQ) ilk olarak, kişinin kendisinin ve diğerle rinin hislerini ve duygularını izleme, bunlar arasında ayırım yapma ve bu bilgiyi dü şünce eylemlerinde kullanma becerisini içeren sosyal zekânın bir alt kümesi olarak ta nımlamıştır (Mayer ve Saloyev, 1990). Duygusal zekâ, duyguların gücünü ve hızlı algılayışını, insan ener jisi, bilgisi, ilişkileri ve etkisinin bir kaynağı olarak duyumsama, anlama ve etkin bi çimde kullanma yeteneği olarak ifade edilmiştir (Shapiro, 1999). Duygusal zekânın farklı mesleki alanlarda yarar sağlaması elbette mümkündür. Fakat bazı meslek dallarında duygusal zekânın daha büyük önem taşıdığı bilinmekte dir. Hangi mesleklerde duygusal zekânın daha büyük önem taşıdığı konusunda David Caruso, yaptığı bir araştırmanın ardından bir liste hazırlamıştır. Bu listeye göre, duy gusal zekânın en yüksek düzeyde önemli olduğu meslek mensuplarından biriside eği tim alanında görev yapan öğretmenlerdir (Caruso, 2003). Beden eğitimi ve spor bölümlerinden mezun olan kişiler öğretmen, antrenör, spor yöneticiliği gibi görevler üstlenebilmektedirler. Dolayısıyla hem sporun geniş kitlele re yaygınlaştırılmasında hem de ülke sporuna yetenekli sporcuların kazandırılması ve yönlendirilmesinde üstlenmiş oldukları görev kapsamında, öğrencilerin veya sporcu larının benlik saygısı ve duygusal zekâ gelişimlerine katkıları olumlu yansımalar gös terebilecektir. Bunları gerçekleştirebilecek öğretmenlerin ise öncelikle kendi duygu larını tanıma ve yönlendirme konusunda yeterli olan, duygusal zekası yüksek bir kişi olmasını gerektirecektir (Karademir ve ark., 2010). GEREÇ VE YÖNTEM Katılımcılar Araştırmaya Beden eğitimi ve Spor Yüksekokulunda okuyan 114 kız (%30,8) 256 erkek (%69,2) olmak üzere toplam 370 öğrenci sporcu gönüllü olarak katılmıştır. Gereç ve Yöntem Schutte ve ark. nın (1998) geliştirdiği, Tatar ve ark. nın (2011) Türkçe uyarlamasını yaptıkları ve psikometrik özelliklerini inceledikleri 41 maddeli beşli likert tipi cevaplama seçeneği içeren Gözden Geçirilmiş Schutte Duygusal Zekâ Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizleri SPSS programı 17.0 versiyonu ile yapılmıştır. Çalışmada ölçek alt boyutları ve bütünü için iç tutarlılık katsayısı hesaplaması yapılmış ve cinsiyet grupları tek yönlü çok değişkenli varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. BULGULAR+ Çalışmada önce Gözden Geçirilmiş Schutte Duygusal Zekâ Ölçeği alt boyut ve geneli için iç 43

3 tutarlılık analizleri yapılmıştır. Sonuçlara göre üç alt boyutlu ölçeğin alt boyutlarının ve bütünün iç tutarlılık katsayıları şu şekildedir. İyimserlik/ Ruh Halinin Düzenlenmesi α=0,79, Duyguların Kullanımı α=0,33, Duyguların Değerlendirilmesi α=0,75 ve ölçeğin bütünü için α=0,85 tir. Çalışmada daha sonra cinsiyete göre alt boyut ve genel toplam puanı açısından farklılıkları belirleyebilmek amacıyla tek yönlü tek (univariate) ve çok değişkenli (multivariate) varyans analizleri (MANOVA) yapılmıştır. Tablo 1. Cinsiyet Gruplarının Gözden Geçirilmiş Schutte Duygusal Zekâ Ölçeği Genel Toplam Puanı Açısından Karşılaştırması Cinsiyet n Schutte Duygusal Zeka Ölçeği Genel Toplam Puanı Ortalaması Std. Deviation Kız ,18 16,138 Erkek ,64 17,262 Toplam ,89 17,589 Değişken Kareler Toplamı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F p η 2 Cinsiyet 8747, ,313 30,537 0,000 0,077 Cinsiyet grupları arasında duygusal zekâ ölçeği genel toplam puanı açısından (F 1,368 =30,537, p<0,001, η 2 =0,077) istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır ve kız öğrencilerin puan ortalaması erkek öğrencilerin puan ortalamasından yüksektir. Tablo 2. Cinsiyet Gruplarının Gözden Geçirilmiş Schutte Duygusal Zekâ Ölçeği Alt Boyut Toplam Puanları Açısından Karşılaştırması Schutte Duygusal Zeka Ölçeği Alt Boyutları İyimserlik/Ruh Halinin Düzenlenmesi Alt Boyut Toplam Puanı Duyguların Kullanımı Alt Boyut Toplam Puanı Duyguların Değerlendirilmesi Alt Boyut Toplam Puanı Cinsiyet n Ort. S F p η 2 Kız ,39 6,574 20,759 0,000 0,053 Erkek ,68 7,495 Toplam ,82 7,415 Kız ,95 3,394 20,608 0,000 0,053 Erkek ,27 3,243 Toplam ,78 3,376 Kız ,46 5,761 20,057 0,000 0,052 Erkek ,40 6,182 Toplam ,34 6,210 Wilks Lambda F Serbestlik Derecesi Hata Serbestlik Derecesi p η 2 0,911 11,867 3, ,000 0,000 0,089 44

4 Cinsiyet grupları arasında alt boyutlar toplam puanı açısından (Wilk s λ=0,911. F 3,366 =11,867, p<0,001, η 2 =0,089) istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır. Her üç alt boyut toplam puanı açısından da kız öğrencilerin puan ortalaması, erkek öğrencilerin puan ortalamasından daha yüksek olarak saptanmıştır. TARTIŞMA Araştırma, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunda okuyan öğrencilerin cinsiyet gruplarının duygusal zekâ boyutları açısından incelenmesine yönelik olarak hazırlanmıştır. Çalışma sonucunda, hem üç alt boyut hem de genel toplam duygusal zeka puanı açısından kız öğrencilerin puan ortalaması, erkek öğrencilerin puan ortalamasından daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Bir araştırmada, Beden eğitimi ve Spor Yüksekokulu giriş sınavlarına katılan kız ve erkek öğrencilerin duygusal zeka düzeylerinde istatistiksel olarak farklılık olmadığı ancak kızların aldıkları puan ortalamalarının erkeklerin puan oratlamlarından daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (Karademir ve ark., 2010). Bu çalışma sonucu belirtilen çalışma ile parelellik taşımaktadır. McBride ve ark. nın (2002) araştırmasında, beden eğitimi kız aday öğretmenlerinin, eleştirel düşünme eğilimi, açık fikirlilik, meraklılık ve olgunluk boyutlarında, erkeklere göre daha başarılı oldukları işaret edilmektedir. Certel ve ark. (2011) çalışmasında da eleştirel düşünme eğiliminin duyuşsal göstergeleri olan açık fikirlilik ve meraklılık boyutlarında (olgunluk alt boyutu Türkçe uyarlamada bulunmamaktadır) kızlar daha yüksek puan almışlardır. Belirtilen bu sonuçlar da bu çalışma ile benzerlik göstermektedir. Cinsiyetler grupları açısından duygusal zekâ düzeylerine bakıldığında, Karademir ve Döşyılmaz ın (2010) yapmış olduğu çalışmada, cinsiyet gruplarının duygusal zeka düzeylerinin istatistiksel olarak farklı olmadığı ancak kız öğrencilerin aldıkları puan ortalamalarının erkeklerin ortalamalarından daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Başka bir çalışmada da bu çalışma bulgularını destekleyen yöndedir. Cinsiyet açısından kadın ve erkekler arasında duygusal zekâ toplam puanı açısından herhangi bir farklılık bulunmazken (Harrod ve ark., 2005; Bar-On ve ark., 2000), bazılarına göre duygusal zekâ ölçümünde kadınların puanı, erkeklerin puanından daha yüksektir (Salovey ve ark., 1990). Kadınların erkeklere göre daha yüksek duygusal zeka puanı almaları, biyolojik olarak daha donanımlı olmalarına ve duygulara daha fazla önem vermelerine bağlanmıştır (Mayer ve ark., 1999). Sonuç olarak sporcuların duygusal zeka düzeylerinin arttırılması veya optimal düzeye çıkarılmasının gerektiği düşünülebilir. Sporcu ve öğrencilerin, eğitim programlarının onların duygusal zekâ düzeylerini artıracak şekilde düzenlenmesi yararlı olabilir gibi görünmektedir. Bunun için benzer çalışmaların, farklı spor dallarında daha geniş örneklem grupları ile yürütülmesinin sporcuların ve üniversite öğrencilerinin duygusal zekâ gelişimine daha fazla katkı sağlayacağı gözlenmektedir. KAYNAKÇA BAR-ON, R., BROWN, J. M., KİRKCALDY B., & THOME, E. P. (2000). Emotional Expression and Implications for Occupational Stres; An Application of the Emotional Quotient Inventory (EQ- i), Personality and Individual Diffrencess, 28:

5 CARUSO, D. R., (2003). Applying the Ability Model of Emotional İntelligence to the VVorld of Work, s. 4 MAYER, J. D., & SALOYEV, P., (1990). The Intelligence of Emotional Intelligence. Intelligence, 17(4): CERTEL, Z., ÇATIKKAŞ, F., & YALÇINKA- YA, M., (2011). Beden Eğitimi Öğretmen Adaylarının Duygusal Zekâ ile Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 13(1): SCHUTTE, N. S., MALOUFF, J. M., HALL, L. E., HAGGERTY, D. J., COOPER, J. T., & GOLDEN, C. J., (1998). Development and validation of a measure of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 25: HARROD, N. R., & SCHEER, S. D., (2005). An Exploration of Adolescent Emotional Intelligence in Relation to Demographic Characteristics. Adolescence, 40(159): KARADEMİR, T., DÖŞYILMAZ, E., ÇOBAN, B., & KAFKAS, M. E., (2010). Beden Eğitimi Ve Spor Bölümü Özel Yetenek Sınavına Katılan Öğrencilerde Benlik Saygısı Ve Duygusal Zekâ. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2): MCBRİDE, R. E., XİANG, P. & WİTTEN- BURG, D., (2002). Dispositions toward critical thinking: The Preservice teacher s perspective. Teachers and Teaching: Theory and practice, 8(1): SALOVEY, P., & MAYER, J. D., (1990). Emotional Intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3): SHAPİRO, L. E., (1999). Yüksek EQ lu Bir Çocuk Yetiştirmek, (Çev: Ü. Kartal), Varlık Yayınları, İstanbul. TUĞLU, C., (1999). Duygusal Zeka. Klinik Psikiyatri Dergisi, 2(1): TATAR, A., TOK, S. & SALTUKOĞLU, G., (2011). Gözden Geçirilmiş Schutte Duygusal Zekâ Ölçeğinin Türkçe ye Uyarlanması ve Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 21(4): MAYER, J. D., SALOYEV, P., & CARUSA, D. R., (1999). Emotional Intelligence Meets. Tradional Standarts of an Intelligence, 27(4):