ÇEVİRİ EDİTÖRÜNÜN ÖN SÖZÜ

Transkript

1 ÖN SÖZ Pek çok terapist, çift ve aile terapisini gözünün önüne getirmeye çalıştığında, aile üyeleri veya terapist ve aile arasındaki muhteşem karşılaşmaları yani, kontrol ve değişim için OK Carrol daki atışları düşünecektir. Bu görüntülerin kaynağı, sadece Terapide (Alvarenga, 2009), Çift Terapisi (Moawad, 2012) ve The Ref (Simpson ve Bruckheimer, 1994) gibi televizyon şovları ve filmlerdeki sinematik görüntüler değil, aynı zamanda, çift ve aile terapisinin ilk uygulama yöntemlerinin gerçekçi görüntüleridir. O zamanki dönemde, aile süreçlerindeki değişimin gerçekleştirilmesi oldukça zor bir süreç olarak görüldüğü, problemlerin tekrarlanmasına sebep olan sürekli güçler tarafından azaltılan homeostatik bir model baskındı. Bu değişim teorisi, çiftleri ve aileleri yeni var olma biçimlerine doğru harekete geçiren, etkileyici bir kabule götüren müdahale stratejilerini doğurmuştur (S. Minuchin, 1974; Napier ve Whitaker, 1988). Bu kitap, çift ve aile terapisinin birbirini takip eden, on yıllar boyunca gelişmiş olan farklı versiyonlarına odaklanmaktadır. Odak noktasında olan, prensip olarak, pragmatik değil, bilimsel araştırmalar ve klinik deneyimlerin bir ürünü olan ideolojik bir çift ve aile terapisidir. Bu temel bakış açısı, ailelerin yaşamı ile ilgili olumlu fakat karmaşık bir görüş önerir; ailelerle ilişki vii

2 kurmayı ve iş birliği içinde çalışmayı, terapinin özü olarak görür ve her çift ve aile için, onların sisteminde neler olduğuna dayanarak kişisel bir yaklaşım geliştirir. Ailesel işlevsellik ve aile problemleri ile ilgili bir görüşten ve en çok işe yarayan ve danışanlar tarafından en çok kabul edilenlerden ortaya çıkan genel stratejilerin temel bir grubundan yararlanmaktadır. Belki de daha fazla dikkat çekebilmek amacıyla sıra dışı ve tartışmalı yaklaşımlara olan eğilimden dolayı, bu tür yöntemler çift ve aile terapisi görüşünde, dışarıdan daha fazla baskın olan rakipleri tarafından engellenmektedir. Bu tür yöntemler aynı zamanda, insan işlevselliğinin bir özelliğini alıp, değişimin TEK odak noktası olarak görüp izole eden, çiftler ve ailelerde değişimi tek renkli bir görüş varsayarak ve birkaç müdahale stratejisi öğrenerek gerçekleştirilebilecek basit bir şey olarak sunan yöntemlerle karşılaştırıldığında, göreceli olarak henüz fark edilmemiş durumdadırlar. Fakat günümüzde, çift ve aile terapistleri daha zengin ve bütüncül bir değişim görüşüne doğru hareket etmişlerdir. Aile terapisi; her ne kadar sistemin, çelişkili yönlendirmeler gibi bazı özel (ve hatta bazen de mantık dışı) müdahale stratejilerinin eşlik ettiği bir problem olduğu, sabit bir önerme üzerine kurularak öne çıksa da gelişimi, birincil olarak pratik bir terapi yapma yolu şeklinde olmuştur. Uygulamanın bağlamsal boyutları, farklı yollarla değişim sürecini yönlendirmek için bir dizi özgün yöntemle artan, özünde paylaşılmış bir temeli olan kavramlar ve stratejilerin ortaya çıkışını sağlamıştır. İronik olarak, eski ideolojilere bağlı kalanlar, 1960 ve 70 lerde en parlak günlerini yaşayan aile terapisinin, şu an düşüşte olarak görmektedirler fakat bunu yaparken de farklılıkları kaçırmakta ve günümüzdeki aile terapisini kavrayamamaktadır. İlk kuşak modeller, günümüzde daha az uygulanmaktadır fakat etkileri çift ve aile terapisinde devam etmektedir. Diğer çift ve aile terapisi yakalaşımları, geniş boyutta kabul edilmekte ve kendisini aile terapisti olarak görmeyen klinisyenlerin uygulamalarına da dâhil edilmektedir (Orlinsky ve Ronnestad, 2005b). Çift ve aile terapisi uygulamalarında temel zorlukların çoğu, artık aile üyelerinin beraber görülüp görülemeyeceği gibi ideolojik sorular değildir. Bunun yerine, temel olarak terapistin ortaya çıkardığı birden çok aile üyesini tedavi etmek, bu tür çalışmaların temelinde yatan kısa zamanlı yapı ve bu birleşik bağlamdaki terapötik iş birliği için zorlukları pogramlamakla ilgili anlamlara odaklanmaktadır. Biz, katkıda bulunan pek çok kişinin parlak çalışmalarının mirasçılarıyız. Bazıları, geniş ve etkili bir çift ve aile terapisi görüşüne sahipken (Bowen, 1978; Haley, 1987; S. Minuchin, 1974); diğerleri ise, çift ve aile hayatının özgül özellikleriyle ilgili özgül bir perspektiften bakarak yoğun bir anlayış önermektedir (Doherty, 1999; Masters ve Johnson, 1970; Mitchell, 2003). Bu kitap, aile hayatı ve aile terapisi üzerine geniş çapta uzmanlık bilgilerinden faydalanmak ve bunları etkili bir uygulamaya dönüştürmek amacıyla yazılmıştır. viii ÖN SÖZ

3 Bu kitabı, literatürde dikkat çeken boşluğu gördüğüm için yazmaya karar verdim. Uygulamada gözlemlediğim çift ve aile terapistleri arasında paylaşılan ortak zemine rağmen, çift ve aile terapisi ile ilgili yazıların ve sunumların büyük çoğunluğu, aile süreçleri ve çift ve aile terapisinin kısıtlı versiyonlarını açıklayan modellere odaklanmaktadır. Bu tür bir model merkezli görüş de, hâliyle hangi tür vaka malzemesinin ve araştırmalarının sunulacağı ve bu bilginin nasıl yorumlanacağını etkilemektedir. Model merkezli sunumlar her ne kadar faydalı olsalar da, alandan olanlara olası bir müdahale menüsü ile ilgili dar bir görüş, alan dışından olanlara ise bu alanla ilgili çarpıtılmış bir görüş sağlayan sunumlar olarak ele alıyorum. Bu kitabın iki amacı bulunmaktadır. İlki, çift ve aile terapisi alanında bilim ve uygulamanın durumunu özetlemektir. Birinciden kaynaklanan ikinci amaç ise; alanda, birbirleriyle rekabet içinde olan yöntemlerden çok, kavram ve müdahale stratejilerinin ortak temeli üzerine yapılandırılan bütüncül bir şekilde gelişen sanat ve bilim bağlamındaki çalışmalara bakmaktır. Bu kitap, yeni bir terapi yapma yolu veya uygulamadaki etkili stratejilerin bir alt grubunu tedavi modeline dâhil etmekle ilgili değildir. Her ne kadar benim tercih ettiğim düşünce; teori, strateji ve teknikler olsa da bu kitapta, nasıl terapi yaptığımdan da bahsetmedim. Bunun yerine, ne bilindiği ve nelerin tartışıldığını örneklemek amacıyla, günümüzdeki çift ve aile terapisini ve yine günümüzdeki çift ve aile terapistlerinin karşılaştığı konuları açıklamaya çalıştım. Bu kitapta hedeflenen okuyucu kitlesi, öncelikli olarak terapistler ve çift ve aile terapisi uygulayan veya eğitim alan terapistler ve ikincil olarak çift ve aile terapistleri olmasalar bile, bu alanı daha iyi anlamaya çalışan ve bu alanı da kendi uygulamalarına dâhil etmeye çalışan terapistlerdir. Bu kitaptaki hareketi, klinisyenlere ve eğitimdeki terapistlere bilim temelli, etkili ve kendi uygulama yollarını en iyi yansıtan ve etkili uygulama yöntemleri oluşturmakta yardımcı olacak bütüncül uygulama üzerine yapılandırdım. Öncelikli olarak birkaç uyarının yapılması iyi olacaktır. Bu kitap, çift ve aile terapisinin günümüzde kullanılan bütün temel yöntemlerini ayrıntılı bir biçimde ele almayı amaçlamamaktadır (bu tür bir açıklama için okuyucu daha önceden düzenlediğim [Lebow, 2005] Aile Terapisi Klinik El Kitabı na başvurabilir). Ayrıca bu kitabı, kendi bakış açımla yazdım. Çift ve aile terapisi ile ilgili günümüzde paylaşılan bir anlayış da, tüm perspektiflerin gözlemciyi yansıttığı ve gözlemci tarafından etkilendiğidir. Bu anlamda, bu kitap benim perspektifimi yansıtmaktadır. Bu perspektif, özellikle bütünselliğe doğru olan hareket ve alandaki paylaşılmış anlayış grubunun ortaya çıkışı ile ilgili canlı bir perspektiftir. Kısacası, açıkladığım şeylerin çoğu temel olarak, bilinenlerin ve pek çok klinisyenin uygulamasının bir özeti olsa da, diğerlerinin benim bakış açımın bazı veya çoğu kısmına katılmamaları doğaldır. Kesinlikle, açıklanan tek modellerden birinde oldukça başarılı bir şekilde uygulama yapan ve diğer müdahale yöntemlerini tamamen reddeden kişiler de bulunmaktadır. ÖN SÖZ ix

4 Ben ise, günümüzdeki çift ve aile terapisi ve ortak zemin hakkında alternatif bir düşünme yolu öneriyorum. Bu kitaptaki kavramların gelişiminde sınırsız bir şekilde yardım eden pek çok kişiye kendimi derinden borçlu hissediyorum. Tüm klinisyen meslektaşlarım, bu kitapta açıklanan tutumlarla ilgili harika örnekler sağlamışlardır. Özellikle, Northwestern daki Aile Enstitüsü nde yer alan Bill Pinsof, Doug Breunlin ve Bill Russell dan oluşan Problem Merkezli/Üst Düzey Çerçeve (Meta-çerçeve) grubunun çalışmaları, son yirmi seneki çalışmalarımda oldukça etkili olmuşlardır. Aynı zamanda, meslektaşlarımın ve çalışma arkadaşlarımın yıllarca yaptıkları çalışmalar da çok önemli bir yer tutmaktadır: özellikle Froma Walsh, John Rolland, Alan Gurman ve Doug Sprenkle. Bu kitaptaki düşünceler; klinik çalışmaların gözlemlenmesi, diğerlerinin yazılarının okunması ve meslektaşlarla alan hakkındaki konuşmalarla geliştiği için, adlandırılması gereken pek çok etki bulunmaktadır. Ayrıca özel bir teşekkürü de, bu kitabı tamamlarken bulundukları yardımlar ve gösterdikleri sıra dışı sabır için APA Kitaplar daki Susan Reynolds, Judy Nemes, Anna DeVault ve onların çalışma arkadaşları hak etmektedir. x ÖN SÖZ

5 ÇEVİRİ EDİTÖRÜNÜN ÖN SÖZÜ Bu kitapta, çift ve aile terapisi ile ilgili farklı bakış açıları sunulmaktadır. Bu kitap, tek model çift ve aile terapisi şeklinde daha tipik bir çerçeve içinde çalışmaktansa, bu alanın bir görünüşünü ortaya çıkarmaya çalışmıştır. Bu kitap kısmen alanın durumunu özetlemektedir. En çok uygulanan modelleri, bu uygulamanın bilimsel temelini ve alanda birincil olarak öne çıkan konuları incelemiştir. Çift ve aile terapisi üç farklı, yalın ve güçlü fikirle ortaya çıkmıştır. İlki, ilişkisel sistemlerin, insanlar üzerinde, değişim için kullanılabilen oldukça önemli etkileri bulunmaktadır. İkincisi, hem bireyin hem de sistemin sürekli ve tekrarlayıcı bir şekilde birbirlerini etkilemeleridir. Üçüncüsü ise çift ve aile ilişkilerinin uygun bir biçimde çalışılabilmesi için yardım gerektiğidir. Bu yalın düşünceler, çiftler ve ailelere yardımcı olmak ve aile ilişkilerini kişisel değişimi mümkün hâle getirmek için önemli bir kaynak olarak kullanmak amacıyla etkili pek çok yolun geliştirilmesini sağlamıştır. Uzman Psikolog Hanife Uğur un akıcı üslubu ile dilimize çevrilen bu kitap, alanda çalışan profesyonellere ve öğrencilere çift terapisinde tarihsel ve çağdaş yaklaşımlar hakkında bilgiler sunmaktadır. Bu eserin Türkçeye kazandırılması konusunda değerli katkıları olan Nobel in değerli yönetici ve çalışanlarına ve Hanife Uğur a teşekkür ederim. Yrd. Doç. Dr. Muzaffer Şahin xi

6