TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİ KİLERİNİN KRONOLOJİSİ GENEL:

Transkript

1 TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİ KİLERİNİN KRONOLOJİSİ GENEL: Türkiye, 31 Temmuz 1959 da, AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) ye, ortak üyelik için başvurdu. AET Bakanlar Konseyi, Ankara nın ortaklık başvurusunu kabul etti. 12 Eylül 1963 de, Türkiye ve AET yi gümrük birliğine götürecek ve tam üyeliği sağlayacak Ankara Antlaşması imzalandı. 14 Nisan 1987 de, Avrupa Topluluğu na tam üye olmak üzere müracaat eden ve 150 yıldan beri Batı ya yönelmiş olan Türkiye, AB yte tam üye olmak için gerekli en önemli adımı ise, 6 Mart 1995 de Gümrük Birliği Anlaşması nı imzalayarak attı. (Oysa Devlet Planlama Teşkilatı, 1993 de Tam üyelik olmadan gümrük birliğine girilmesinin sakıncaları nı anlatan bir rapor yayımlamıştı.)(1). Gümrük Birliği Anlaşması 1 Ocak 1996 dan itibaren yürürlüğe girdi Balta Limanı Ticaret Anlaşması ndan 158 yıl sonra, fakat bu sefer farklı şartlarda Avrupa ya kapılar tekrar açılarak Bırakınız geçsinler dönemine girilmişti.(2) Böylelikle, AB müktesebatında, bugüne kadar hiç görülmemiş yeni bir süreç başladı. Çünkü şimdiye kadar AB nin genişlemesinde aday üyeler, önce AB ye tam üye yapılmışlar, gümrük birliği daha sonra 5-7 yıl içinde gerçekleşmişti. Türkiye nin anlaşmayı hiç tartışmadan derhal imzalaması, yine AB ile aday üyeler arasındaki ilişkilerde hiç görülmemiş bir uygulamayı daha sergiledi: Birlik ülkeleri o kadar şaşırmışlardı ki, ne olur ne olmaz diyerek anlaşmayı, yürürlüğe gireceği 1 0cak 1996 dan iki hafta önce, 13 Aralık 1995 de Avrupa Parlamentosu na onaylattılar. (3) Bu anlaşma ile Türkiye, ulusal pazarını rekabet etmesi imkansız olan Avrupa pazarına açıyor, gümrük vergilerini sıfırlıyor, tüm fonları kaldırıyordu Lüksemburg Zirvesi nde AB ile bütünleşme sürecinden dışlanan Türkiye,(4) 1999 Helsinki Zirvesi nde aday ülke olarak kabul edildi Aralık 2002 de Kopenhag Zirvesi nde, 2004 tarihinde yapılacak zirvede, konseyin, Türkiye nin Kopenhag siyasi kriterlerini karşıladığı kararını alması halinde, müzakerelerin gecikmeksizin başlatılacağı belirtildi. Ancak 17 Aralık 2004 de yapılan Brüksel Zirvesi nden, üyelik yolunu açan bir karar çıkmadı. Çıkan, Türkiye nin AB üyeliği için hiçbir güvence getirmeyen görüşmelere başlama tarihiydi.. Zirve Sonuç Bildirgesi nde Ortak hedefi katılım olan müzakereler, sonucu önceden garanti edilemeyen ucu açık bir süreçtir ifadesi kullanıldı. Zirveden hemen iki gün sonra, AB Dönem Başkanı Hollanda nın Dışişleri Bakanı Bernard Bot, Türkiye nin Fransa ve Avusturya da yapılacak referandumlar sonucunda, büyük ihtimalle AB ne giremeyeceğini söyledi.(5) İsveç Başbakanı Göran Persson da, Türk heyetinin Brüksel Zirvesi nde kabul edilmeyecek konuları onayladığını savunarak, Biz olsaydık bu şartlı üyelik konusunu kabul etmezdik. Ama Türkiye kabul etmeye yönelince biz öne çıkıp engel olmak istemedik dedi.(6) Avrupa Birliği ile Türkiye arasında yürütülecek müzakerelerde yol haritasını oluşturacak Müzakere Çerçeve Belgesi, 3 Ekim 2005 Pazartesi gecesi İngiltere saati ile 23:58 de açıklandı. Müzakere masasına oturmamız kabul edilmişti. Ertesi gün Türkiye deki gazetelerin tamamına yakını, Atam ruhun şad olsun, Artık Avrupalıyız başlıklarıyla çıktı. Türkiye nin o masaya oturmasının bedeli olarak neleri verdiği, hangi haklarından vazgeçtiği gerek medya, gerekse hükümet tarafından açıklanmadı. Açıklama İngiltere Dışişleri Bakanı Jack Straw dan geldi. Bir cümlelik açıklama 3 Ekim 2005 günü Le Monde gazetesinde yayımlandı : (Henüz Müzakere Çerçeve Belgesi üzerinde tartışmalar sürerken.) Ayıyı vurmadan derisini yüzmeyelim.. (7) Bakan, Türkiye nin müzakere masasına oturtulmasının gerekliliğini 25 üye ülkeye anlatmak için bu net ve özlü ifadeyi kullanmıştı. Müzakere Çerçeve Belgesi ndeki Türkiye nin üye yapılmasının hazmetme kapasitesine bağlı olduğu ifadesi, Türkiye nin Kopenhag kriterlerini ve üzerine düşen diğer konuları 1

2 yerine getirse bile, AB nin, hazmetme kapasitesini öne sürerek Türkiye yi tam üyeliğe kabul etmeyebileceği durumunu ortaya çıkardı. Türkiye den limanlarını açmasını, Kıbrıs Cumhuriyeti ni tanımasını, Ermenistan ile sınır sorunlarını çözmesini isterken, serbest dolaşıma kısıtlama getirebileceğini belirten ve 2014 den önce müzakereleri tamamlasa bile, Türkiye nin birliğe üye olamayacağını karara bağlayan Müzakere Çerçeve Belgesi doğrultusunda, Türkiye ile AB müzakerelerinin ilk adımı olan Tarama Süreci 20 Ekim 2005 günü Brüksel de başlamış bulunuyor tarama takvimine göre 22 Aralık 2005 e kadar 6 konu Tanıtıcı ve Ayrıntılı Tarama şeklinde incelenecek. Tanıtıcı tarama toplantılarında AB nin beklentileri Türkiye ye aktarılacak. Bundan sonra ayrıntılı tarama toplantısında Türkiye, beklentiler doğrultusunda düzenlediği konuları (Ev ödevini) sunacak. Ancak bu da müzakerelerin başlaması için yeterli olmayacak. Müzakerelerin başlaması için, hem AB Komisyonu nun aynı başlık altında müzakerelerin başlayabileceğine dair olur vermesi, hem de 25 AB üyesi ülkenin bu oluru onaylamaları gerekmekte..bu ise her konu başlığının müzakeresi için istenebilecek tavizleri gündeme getirmekte. Türkiye uzun ve zahmetli bir yolun başlangıcında Askeri ve siyasi alanda zafer kazandığı Batı ya yenilmemek için onun maddi gücüne ulaşmayı hedefleyen Atatürk, Avrupalılık anlayışı ile çağdaşlığı kastetmişti. Çağdaşlığa ulaşma yolunda da en önemli hususun öncelikle Avrupa devletlerine karşı bağımsızlığımızı korumamız olduğunu her fırsatta belirtmişti. Büyük Önder 6 Mart 1922 de TBMM de yaptığı konuşmasında Osmanlı teslimiyetçiliğini ; Bizim canımızı, tarihimizi, varlığımızı, bize düşman olan, düşman olduğundan hiç şüphe edilmeyen Avrupalılara, kayıtsız şartsız bırakmak istiyorlardı, onlar bizi idare etsin diyorlardı sözleriyle belirtiyordu. imdi yeniden bugüne döndüğümüzde, imtiyazlı üyelik dayatmalarına boyun eğmeden, eşit koşullarda AB ortaklığı için, tüm çabalarımızı öncelikle ulusal değerlerimizi koruyan ve gözeten bir kalkınma politikası için göstermemiz gerekiyor. Yokluk ve yoksunluk içinde kazandığımız Kurtuluş Savaşı ndan sonra gösterdiğimiz çaba sonucu 15 senede gerçekleştirdiğimiz ekonomik, sosyal ve siyasal kalkınma ile dünya devletleri arasında kazandığımız saygın yer, bize yeniden gerekli gücü verecek ve yol gösterecektir. Sadece Milletler Cemiyeti ne (Bugünün Birleşmiş Milletleri) nasıl üye olduğumuzu hatırlamak, eşit koşullarda tam üyelik politikası izlememiz için yeterli sebeptir: Dünyanın en büyük uluslararası topluluğuna Türkiye nin katılması için yapılan öneri karşısında, Gazi Mustafa Kemal Atatürk şöyle demişti: -Başvuruyu düşünmüyoruz. Fakat davet ederlerse katılırız Topluluk, başvurma zorunluluğu nu uygulamaktan ilk kez vazgeçti ve 43 ülkenin oybirliği ile Türkiye nin topluluğa davet edilmesine karar verdi. Bu davet üzerine Türkiye, Milletler Cemiyeti ne katılmayı kabul etti. Yıl 1932 idi (8) Böylesine kişilikli bir dış politikanın temelinde, Büyük Önder in şu sözleri vardı: Dünyanın bize hürmet göstermesini istiyorsak evvela biz, kendi benliğimize ve milliyetimize, bu hürmeti, hissen, fikren, fiilen, bütün iş ve karakterimizle gösterelim. İşte böyle bir düşüncenin yol göstericiliğinde, AB ile başlayan yeni süreçte, izlenecek politikayı biz belirlersek, günü gelince başvurmasak bile davet edeceklerdir. Türkiye nin coğrafya dersine ihtiyacı yoktur: Batı ya Doğu dan da gidilebilir 2

3 KRONOLOJİ: Haziran : Yunanistan AET ye ortak üyelik (9) için başvurdu. 31 Temmuz : Adnan Menderes Hükümeti, Roma Antlaşması nın (10) yürürlüğe girmesinden 19 ay sonra, Batı nın en önemli ekonomik kuruluşu olan AET(Avrupa Ekonomik Topluluğu) ye Roma Antlaşması nın 238 nci maddesi uyarınca ortak üye olmak için Topluluklar Konseyi ne başvurdu. Başvuruda Yunanistan ın yalnız bırakılmaması görüşü, en önemli faktör olmuştur. Türkiye nin genel görüşü, Türkiye nin Batı toplumu içindeki yerini alması ve Yunanistan ı yalnız bırakmamak idi Eylül : Türkiye yi AET ye ortak üye yapan, taraflar arasında bir gümrük birliğine dayanan ve ileride tam üyeliği öngören Ankara Antlaşması Ankara da imzalandı. (Antlaşmanın tam ismi, Türkiye ile AET Arasında Bir Ortaklık Yaratan Antlaşma. ) (11) Ankara Antlaşması nın amacı, antlaşmanın ikinci maddesinde şu şekilde belirtilmiştir: Antlaşmanın amacı Türkiye ekonomisinin hızlandırılmış kalkınması ve Türk halkının çalışma düzeyinin ve hayat şartlarının yükseltilmesi gereğini tümü ile göz önünde bulundurarak taraflar arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri aralıksız ve dengeli olarak güçlendirmeyi teşvik etmektir. Ankara Antlaşması Türkiye-Topluluk ortaklığının temel ilkelerini belirleyen bir çerçeve antlaşmadır. Ayrıntılar daha sonra Katma Protokol ile belirlenmiştir. Antlaşma, Topluluk Üyesi ülkeler ile imzalandığı için uluslararası hukuk belgesidir. Antlaşmada taraflara bir fesih hakkı tanınmamış, yürürlük süresi de öngürülmemiştir. Dolayısıyla antlaşma, taraflardan biri aksi tutum içine girmediği sürece, amaçları gerçekleşene kadar yürürlükte kalacaktı. Antlaşma ekonomik ve siyasi bir nitelik taşımaktadır. Topluluk ve Türkiye arasındaki siyasi bütünleşme, ekonomik bütünleşmekten geçmektedir. Ortaklığın, bir hazırlık, bir geçiş ve bir son dönemi vardır. Ankara Antlaşması nın yürürlüğe girdiği 1 Aralık 1964 te başlayan ve 1 Ocak 1973 e kadar devam edecek olan hazırlık döneminin amacı, Türkiye ekonomisini, Topluluğun koşullarına imkan verecek bir duruma getirebilmekti. Türkiye nin bu dönemde herhangi bir yükümlülüğü yoktu. Türkiye bu dönemde ortaklık konusunda tam olarak hazırlanamadı. 23 Kasım 1970 de Katma Protokol ün imzalanması ile geçiş dönemi başlamış oldu. Protokol e göre Türkiye 12 yıl içinde kademeli olarak AET menşeli sanayi ürünlerine gümrükleri kaldıracaktı. Ancak korunması gereken ve Protokol da belirtilen korunması gereken hassas sanayi ürünleri için bu süre 22 yıldı. Yine Protokol e göre, işgücü dolaşımı döneminde tamamen serbest hale gelecekti. Yani 1986 yılında işgücü, AET içinde çalışma imkanına kavuşacaktı. Katma Protokol ile düzenlenen geçiş dönemi 22 yıl sonunda 1995 de imzalanan ve 1 Ocak 1996 da yürürlüğe giren Gümrük Birliği Antlaşması ile son dönem başlamıştır. Bu dönem Türkiye ile AET arasındaki ekonomik iş birliğine dayanacaktır. Ankara Antlaşması son dönem için bir süre saptamamış, bunun taraflara bırakmıştır. Ankara Antlaşması nın 28 nci maddesi, Türkiye nin Roma Antlaşması ndan doğan yükümlülüklerin tamamını üstleneceği bir duruma geldiğini göstermesi durumunda, akit tarafların, tam üyeliği görüşebileceklerine öngörmektedir. Az gelişmiş bir ülkenin zenginler kulübü üyeleri ile Gümrük Birliği ne girmesi, Roma Antlaşması nın anlayışı ile bağdaşmamaktadır. Ankara Antlaşması, eşitler arasındaki Roma Antlaşması ndan çok, 1838 tarihli İngiliz Ticaret Antlaşması nı ve bunun diğer ülkelere de uygulanmasını hatırlatmaktadır. Gelişme düzeyi çok farklı ülkeler arasındaki serbest dış ticaret nedeniyle Osmanlı İmparatorluğu nun düştüğü durum ve Düyun u Umumiye idaresi hala hatırlardadır. (12) Kasım : Türk Hükümeti, daha hazırlık döneminin bitmesine daha 2 yıl varken, Ankara Antlaşması nda yer alan hükümlerin yürürlüğe konmasını talep ederek, Katma Protokol ün 3

4 yürürlüğe konmasını talep ederek, imza için müracaat etti. Bunun üzerine Katma Protokol, Brüksel de 6 AET ülkesi ile imzalandı. Katma Protokol, Ankara Antlaşması nda yer alan hükümlerin yürürlüğe konulmasını sağlayacak bir uygulama antlaşması dır. Protokol ün temel ilkeleri şunlardır: - Taraflar, karşılıklı ve dengeli yükümlülükleri esas alacaklardır. - Türkiye ile Topluluk, sanayi ürünlerinin dolaşımını serbest bırakacaklardır. - İşgücü, hizmetler ve sermayenin dolaşımı serbestleşecektir. Karma Protokol ün Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri şunlar oldu. (13) - Protokol, sanayi ürünleri üzerinde bir gümrük birliğini öngörüyordu. Ancak Türkiye nin, AET ülkelerine göre hem ölçek büyüklüğü, hem de yapısal sorunlar nedeniyle rekabet gücü çok düşüktü. Protokol, AET nin Topluluk dışı ülkelere uyguladığı ortak gümrük tarifelerine uyumu da emrettiğinden, Türkiye Avrupa pazarına açılma niyetindeyken, Topluluk ve Toplulukla anlaşmış üçüncü ülkelerin pazarı haline dönüştü. Bu da zaten var olmaya çabalayan sanayii daha da geri bir hale getirdi. - İthalatta uygulanan gümrük vergisi ve fonların kaldırılması yılda 4.5 milyar dolarlık kamu geliri kaybına yol açtı. - Topluluğun üye sayısı arttıkça (1973 de 9, 1981 de 10, 1986 da 12 üye) Türkiye ekonomisi daha fazla bir yükle karşı karşıya kaldı Haziran : Katma Protokol TBMM de 69 olumsuz oya karşılık 149 olumlu oyla kabul edildi. 21 Temmuz : Katma Protokol ün taraflarca onay işlemlerinin gecikeceği anlaşıldığından, protokol ün sadece ticari hükümlerini önceden yürürlüğe koyan Geçici Anlaşma imzalandı. 1 Eylül : Katma Protokol TBMM tarafından yasalaştırıldı. Geçici Anlaşma yürürlüğe girdi. 30 Eylül : Katma Protokol AET üye ülke parlamentolarında kabul edildi Ocak : Katma Protokol yürürlüğe girdi. Topluluğun üye sayısı, İngiltere, İrlanda ve Danimarka nın da katılmasıyla 6 dan 9 a çıktı. 30 Haziran : Topluluğa yeni katılan üç üye ile Türkiye arasındaki ortaklık ilişkilerini düzenlemek ve Ortaklık Antlaşması nın (Ankara Antlaşması) genişletilmiş topluluğa uyumunu sağlamak için, Ankara da Türkiye ile AET arasında Tamamlayıcı Protokol imzalandı. Böylece Topluluğun üç yeni üyesi Ankara Antlaşması na taraf olmuş oldu Ocak : Geçici Protokol yürürlüğe girdi. 25 Haziran : Yeni kurulan Ecevit Hükümeti nin programında, AET ile ilişkilerin revizyonuna yer verildi. Topluluk 1973 yılında genişleyince Tamamlayıcı Protokol ile Topluluğa verilen ödünlerde yaygınlaşmıştı. Bu yüzden de Türkiye nin Topluluk ile olan dış ticaret açığı büyümüştü. Bu nedenle özellikle gümrük indiriminin revize edilmesi konusu hükümet programına alındı. 4

5 Haziran : Yunanistan AET ye tam üyelik başvurusunda bulundu Temmuz : AET ile Yunanistan arasında tam üyelik görüşmeleri başladı. Türkiye, Yunanistan ile birlikte tam üyelik talebinde bulunmayarak çok önemli bir fırsatı kaçırdı. Nitekim AET de Konsey Genel Sekreteri olarak görev yapan İstanbul doğumlu Emile Noel, bu konuyu şöyle değerlendirdi:(14) Türkiye Yunanistan la birlikte üyelik talebinde bulunmuş olsaydı, Yunanistan la tüm müzakerelerde Türkiye faktörünü göz önünde bulunduracaktık. Oysa Türkiye tam aksini yaptı ve o sırada tam üyelikle ilgilenmediğini belirtti. Dolayısıyla, Yunanistan la yapılan anlaşma, Türkiye nin dile getirmediği kaygıları dikkate almadı. O yıllarda Komisyon un Türkiye den sorumlu Komiseri Willi Haferkampf ise, Türkiye nin bu adımı atmış olması durumunda, muhtemelen ne Yunanistan ın ne de Türkiye nin olumlu cevap alamayacağını söylüyor ve bunun Yunan üyeliğini tehlikeye düşüreceği ne dikkat çekiyordu. Haferkampf, Tek geçerli taktik tam üyelik istemek olacaktı diyerek, Türkiye nin kaçırdığı fırsatı vurguluyordu. Yunanistan 1981 de tam üye oldu. Bugün Topluluğun tüm organlarında mevcut. Türkiye ise o tarihten 14 yıl sonra (1995) Topluluk organlarında hiçbir söz hakkı olmadan Gümrük Birliği ne gitti. Atina, artık Türkiye den istediklerini daha kolay elde edebileceğine inanmaya başladı Ekim : Bülent Ecevit Hükümeti, ilişkileri yeniden düzenlemek amacıyla Topluluğa müracaat ederek, aşağıdaki istekleri iletti: - Türkiye nin yükümlülüklerinin tek taraflı olarak 5 yıl dondurulması ve yıllık listelerde değişiklik yapılması, - Türkiye nin sınai ve tarımsal ihraç ürünlerine uygulanan kısıtlamaların kaldırılması, - Türkiye nin Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı süresince, ihtiyaç duyduğu 8 milyar doların yarısının yeni bir mali protokol ile, diğer yarısının ise özel finans kaynaklarından sağlanması Mayıs : Topluluk, Ecevit Hükümeti nin müracaatına verdiği cevapta, 5 yıllık bağışıklık dönemini kabul etti. Fakat kredi yardımı ile diğer ödün taleplerini reddetti. Yunanistan ın üyeliği ile ilgili Katılım Antlaşması Atina da, imzalandı. 21 Eylül : Varılan bir anlaşma ile, Türkiye ve AET karşılıklı olarak ilişkilerini 5 yıllık süre ile dondurdular Ocak : Süleyman Demirel Hükümeti, Türkiye de ekonomik ve mali politikaların tamamen değiştirildiği ve piyasa ekonomisi ilkelerinin getirildiği bir dizi önlemi açıkladı. 5 ubat : Türkiye nin 24 Ocak Kararları ile dışa açılması ve uluslararası ekonomiye entegre olma politikası sonucu, dört yıllık bir aradan sonra, Ortaklık Konseyi tarafından ilk defa Türkiye nin AT na(15) katılmasından söz edildi. 6 ubat : Dışişleri Bakanı Hayrettin Erkmen, Türkiye nin bu yılın sonuna doğru Topluluğa tam üyelik başvurusunda bulunacağını açıkladı. (Bu kararın gerekçesi, Topluluğa 1 Ocak 1981 de tam üye olacak Yunanistan ın vetosuna engel olmaktı.) 5

6 5 Eylül : Gelişmelerden memnun olmayan Hükümet ortağı Milli Selamet Partisi, Hükümet ve Dışişleri Bakanı hakkında TBMM de gensoru önergesi verdi. 6 Eylül : Dışişleri Bakanı istifa etti. Başbakan Demirel, Türkiye nin Topluluğa girmesi şimdilik söz konusu değil dedi.(16) 12 Eylül : TSK yönetime el koydu ve TBMM ni fesh etmesi sonucunda, Türkiye-AT ilişkileri yeni bir döneme girdi Ocak : Yunanistan AT nin 10 ncu üyesi olarak Topluluğa Katıldı Ocak : Avrupa Parlamentosu, insan hakları ve demokratik hürriyetlerin yeniden sağlanmasına kadar, Türkiye-Topluluk Anlaşmalarının askıya alınmasını Konsey den istedi. Konsey bu karara uydu ve ilişkiler dondurularak askıya alındı. Böylelikle Avrupa Parlamentosu, Topluluk ile ilişkilerde ön plana çıktı ve devamlı sorun yaratan bir kurum durumuna geldi Eylül : Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Brüksel de toplandı. Konsey de Yunanistan ın itirazları sonucu bir karar çıkmamasına rağmen, 12 Eylül den itibaren dondurulmuş bulunan Türkiye-AT ilişkilerinin canlandırılması süreci başladı. 17 Ekim : AT ile ilişkilerden sorumlu bir Devlet Bakanlığı kuruldu. 1 Aralık : Türkiye nin Ankara Antlaşması ve Katma Protokol den doğan işgücünün serbest dolaşımı hakkı, AT tarafından belirsiz bir tarihe ertelendi Ocak : Başbakan Turgut Özal, bu yıl içinde Türkiye nin tam üyelik başvurusunda bulunacağını açıkladı. 14 Nisan : Türkiye AT ye, Roma Antlaşması nın 237 nci, Avrupa Kömür Çelik Topluluğu Antlaşması nın 98 nci, Avrupa Atom Enerjisi Antlaşması nın 205 nci maddelerine istinaden tam üye olmak üzere müracaat etti. Topluluğa tam üyelik başvurusunun altında yatan ekonomik, siyasi ve sosyal nedenler aşağıda verilmektedir:(17) - Katma Protokol de Türkiye lehine sağlanan bazı avantajların ortadan kalkması. - Türk ekonomisinin 24 Ocak kararlarından sonra dışa açılmasının ve rekabet gücünün artmasının Topluluğa başvuruda güven veren faktörler olması. - AT nin 1973 de Kuzeye (İngiltere) ve 1981 ile 1986 da Güneye (Yunanistan, Portekiz ve İspanya) genişlemesi sonucu, Yunanistan, Portekiz ve İspanya nın üyelik avantajlarını kullanarak tarımsal ürünlerini pazarlamada üstünlük sağlamalarının, Türkiye nin tarımsal ürün ihracatını olumsuz etkilemesi. - Bu tarihe kadar Topluluğun sağladığı mali desteğin yetersiz oluşu. Tam üye olunmakla, Topluluk kaynaklarının verdiği düşük faizli kredilerden yararlanılacak olması. - Gümrük Birliği nin, Topluluk içinde ve üyeliğin imkanlarından yararlanılarak gerçekleştirilmesi isteği. - Yunanistan ın1 Ocak 1981 de AT ye üye olduktan sonra, daima Türkiye nin aleyhine bir tutum takınması. Bu olumsuz durumu ortadan kaldırmanın tek yolunun AT ye üye olunması gerçeği. - Türkiye nin, AT nin askeri kanadını meydana getiren Batı Avrupa Birliğine de üye olarak ( art, AT ye üye olmaktır.) Topluluk içindeki yerini sağlamlaştırmayı amaçlaması. 6

7 1 Temmuz : Tek Avrupa Senedi Topluluk içinde yürürlüğe girdi. AT nin en önemli amacı iç pazarın yaratılması olmuştur. Nitekim Roma Antlaşması nın ikinci maddesinde iç pazarın yaratılmasının hedeflendiği belirtilmektedir. Bu amacı gerçekleştirmek için de, üye ülkeler arasında mal, hizmet, sermaye ve iş gücünün serbest dolaşımı önündeki fiziki, mali ve teknik engellerin kaldırılması öngörülmüştür. Bu amaç doğrultusunda 1985 de İç Pazarın Tamamlanması Raporu hazırlanmış ve Konsey tarafından kabul edilmiştir. Bu raporda, yukarıda sözü edilen hedeflere ulaşmak için 279 adet yasa önerisi hazırlanmıştır.(18) Bu rapor ubat 1986 da üyeler tarafından onaylanmış ve 1 Temmuz 1987 de Tek Avrupa Senedi yürürlüğe girmiştir. Senet iç pazarın 1992 yılına kadar tamamlanması için, gerekli hukuki temelleri oluşturmaktadır. Tek Avrupa Senedi başlıca beş alanda Topluluk antlaşmalarına yeni düzenlemeler getirmiştir:(19) - Avrupa Parlamentosu nun Topluluk mevzuatı yaratılmasındaki etkinliği arttırılmıştır. - Avrupa parlamentosu nun görev alanı genişletilmiştir. Buna göre ortaklık antlaşmalarında Ortaklık Konseyi nin kesin karar almadan önce, Avrupa Parlamentosu nun görüşünün alınması şartı getirilmiştir. Böylece AT nin dış politikasının belirlenmesinde Parlamento nun fonksiyonları artmıştır. - Bir iç pazarın 31 Aralık 1992 ye kadar oluşturulması kabul edildi. Senet e, Tek Senet denmesinin nedeni, bütünleşme sürecinde ilk kez dış siyasi işbirliğini ekonomik bütünleşme ile aynı düzey ve önemde kabul etmesidir. Avrupa Birliği ana hedef olarak kabul edilmiştir. Bu doğrultuda AT nin dış politikasının belirlenmesinde Parlamento nun fonksiyonu arttırılmıştır. 30 Ekim 1996 da, 38 bağımsız araştırma sonucu hazırlanan ve AB Komisyonu tarafından kabul edilen Tek Pazar Raporu nda, Tek Pazar ın AB ekonomisine olumlu etkileri ortaya konmuştur. Raporun sonuçları özet olarak aşağıda verilmektedir: - AB nin üretimi yüzde 1 artmı - AB ekonomisi yüzde 1.1 ile 1.5 arasında ek büyüme göstermiştir ile arasında yeni iş yaratılmıştır. - Enflasyon seviyesinde yüzde 1 ile 1.5 arasında düşme olmuştur. - AB ye yapılan yatırımlarda yüzde 2.7 lik bir artış meydana gelmiştir. - Yabancı sermaye yatırımları artmıştır. - Avrupalı tüccar ve nakliyatçıların, iç sınırlardaki gümrük kontrolleri yüzünden ödedikleri yıllık 5 milyar E- CU lük ek harcama ortadan kalkmıştır. Tek Pazar ile ilgili olarak 415 AB yönetmeliği vardır. Bu mevzuatı uygulayabilmek için, irketler yılda milyar ECU masraf yapmak zorundadır. Üye ülkeler her yıl ulusal ürün kurallarıyla ilgili olarak 400 e yakın öneri sunmaktadırlar. Küreselleşen dünyada AB nin gerçekleştirme konusunda büyük çaba harcadığı Tek Pazar, global dünyanın bir parçası olmuştur. Tek Pazar, genişliği ve büyüme potansiyeli ile uluslararası ticaret ve yatırımları Avrupa ya çeken bir güç haline gelmiştir. Bu güç 1 Ocak 1999 dan itibaren tek para birimi Euro nun kullanılmaya başlanmasıyla daha da önem kazanmıştır. Tek Pazar kendi kuralları ve birçok ülkenin referans kabul ettiği standartları ile Avrupa serbest ekonomisinin temelini oluşturmaktadır. 23 Temmuz : İspanya ve Portekiz, Ankara Antlaşması na taraf olmalarını sağlayan Uyum Antlaşması nı imzaladılar Aralık : AT Komisyonu, Türkiye nin tam üyelik başvurusundan 2.5 yıl sonra (Diğer tam üyelik başvurusunda bulunan ülkeler arasında en uzun süre.) Görüş Raporu nu Konsey e sundu. Konsey Rapor u kabul etti. Rapor da Topluluğun kendi iç pazarını tamamlayabilme sürecinden önce (1992) yeni bir üyeyi kabul edemeyeceği, Türkiye nin katılmadan önce ekonomik, siyasal ve sosyal alanlarda gelişmesinin gerektiği, bu nedenle tam üyelik görüşmelerinin derhal başlamasının mümkün olmadığı, fakat Türkiye nin Topluluğa katılmaya ehil olduğu belirtiliyordu. Bunun üzerine Komisyon, Türkiye-AT işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla bir İşbirliği Programı kabul ederek Haziran 1990 da Konsey e sundu. Programın birinci bölümünde, Türkiye ile AT arasında 1995 senesinin sonuna kadar gümrük birliğinin tamamlanması belirtiliyordu. Çalışma Programı 21 Ocak 1992 de Ankara da imzalandı. Bir Yönlendirme Komitesi kuruldu ve 1993 başlarında çalışmaya başladı. Tarafların 1994 yılında gümrük birliği konusunda uygulayacakları temel politikaları belirleyen bir çalışma programı hazırlandı. (Bu programda sadece gümrük birliği için adım atılmıştır. Tam üyelik için herhangi bir takvim yoktur. ) 7

8 Türkiye, Katma Protokol ün yürürlüğe girdiği 1 Ocak 1973 ile, tam üyelik başvurusunun reddedildiği 18 Aralık 1989 arasında uyguladığı ekonomi politikaları ile kapılarını AT ye hızla açmıştı: - Türkiye, Katma Protokol gereği gümrük indirim taahhütlerini yerine getirdi. AB, Japonya ve ABD karşısında, Türkiye pazarında büyük imtiyaza sahip oldu. - Türkiye, AB nin üçüncü ülkelere verdiği gümrük imtiyazlarından yararlanamadı. - Bütün bu taahhütlerin yerine getirilmesine rağmen, Türkiye nin tam üyelik başvurusu, Topluluğun iç pazarını henüz tamamlayamamış olduğu gerekçesi ile reddedilirken, 1992 de Avusturya ya, İsveç e ve Finlandiya ya tam üyelik için yeşil ışık yakıldı. Bu ülkeler 1 Ocak 1995 de tam üye oldular. - Çalışma Programı nın imzalanması ile birlikte, Türkiye nin tam üyelik konusu gündemden çıkarıldı. Türkiye ye sadece gümrük birliği için yeşil ışık yakıldı. O da, bazı koşulların yerine getirilmesine karşılık olarak.. AB ise Katma Protokol ün öngördüğü birçok taahhüdünü yerine getirmedi: - IV ncü Mali Protokolü işletmedi. (Yunanistan ın vetosu nedeniyle.) da gerçekleşmesi gereken İş gücünün Serbest Dolaşımı şartını ortadan kaldırdı. - Tekstilde Türk ürünlerine karşı kota sistemini sürdürdü. - Türk ihracatına karşı, özellikle son yıllarda anti damping uygulamaları yaparak, Türk ihracatının zarar görmesine neden oldu yılına gelindiğinde, Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı nın çözülmesi ve iki Almanya nın birleşmesiyle yeni bir dünya düzeni ortaya çıktı. Sovyetler Birliği nin dağılmasından sonra ortaya çıkan Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinin tekrar Sovyetlerin etkisine girmesini engellemek ve yeniden Soğuk Savaş tehdidinin ortaya çıkmasını önlemek AT nin çıkarınaydı. Fakat ekonomik entegrasyon düzeyi ile bunu yapması zordu. O halde AT, siyasi bütünleşmeye geçmeliydi. İşte bu amaçla 9-10 Aralık 1991 de Hollanda nın Maastricht şehrinde toplanan AT Devlet ve Hükümet Başkanları, Avrupa Birliği Antlaşması üzerinde anlaştılar ve 7 ubat 1992 de antlaşmayı imzaladılar. Antlaşmanın Genel Hükümler kısmında, bu antlaşma ile topluluğa üye ülkelerin bir birlik kurdukları ve artık birlik adını kullanacağı belirtilmiştir. Bu antlaşma ile Birlik üç ayak üzerine oturtulmuştur: - Ekonomik ve Parasal Birlik, - Ortak Dış Politika ve Güvenlik Politikası, - Adli Alanlar ve İçişlerinde İşbirliği. 1 Kasım 1993 de yürürlüğe giren Maastricht Antlaşması, Avrupa Topluluğu nun ekonomik ve siyasal bütünleşmeye giden yolda en kapsamlı ve önemli belgedir. Topluluğun ismini Avrupa Birliği olarak değiştirmiştir Haziran : Kopenhag zirvesi yapıldı. Zirve de, AB nin genişlemesinin merkezi Doğu Avrupa ülkelerinin de kapsayacağı kabul edildi. Roma Antlaşmasına göre, Avrupalı olma şartını yerine getiren her ülke birliğe katılabilirdi e gelindiğinde Birlik içindeki 15 ülkeye karşılık Doğu Bloku ndan çözülen 10 küçüklü ülke ile, Akdeniz in biri sorunlu iki adası ve beklemekten bitap düşmüş Türkiye kapıda bekliyorlardı. Bu 13 ülke, Birliğe dahil 15 ülkeden, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda çok farklıydılar. Bunların insan hakları, azınlık hakları, idari ve hukuk sistemleri, iyi işlemeyen piyasa ekonomisi, yolsuzluk, rüşvet, işkence gibi konularda önemli sorunları vardı. Bu sorunlu ülkeler ile katılım müzakerelerine başlamadan önce, bütün bu sorunların ya çözülmesi gerekiyordu ya da çözülmesine yönelik kesin tedbirlerin geriye dönülemez bir şekilde alındığına dair kanaat oluşması gereiyordu. İşte bu nedenlerden dolayı, Avrupa Birliği Konseyi Kopenhag Zirvesi nde, yeni üyelerin birliğe katılma müzakerelerine başlama ön şartı olarak üç ana kriter belirledi:(21) - Siyasi kriter, - Ekonomik kriter, - Topluluk mevzuatının benimsenmesi. Bu üç temel siyasi kriter, tam üyelik için üç temel unsur niteliğindedir: Siyasi Kriter: Kurumlaşmış istikrarlı bir demokrasinin var olmasını, hukukun üstünlüğünü, insan haklarını ve azınlık haklarını güvence altına alan kurumların varlığını standart olarak alır. Ekonomik Kriter: Birlik içinde rekabetçi baskılara ve diğer serbest piyasa güçlerine dayanabilecek bir serbest piyasa ekonomisinin varlığı, tam üyelik müzakerelerine başlayabilmek için ön şarttır. Topluluk mevzuatının benimsenmesi: Siyasi, ekonomik ve parasal birliğin amaçlarına uyuma dahil olmak üzere üyelik yükümlülüklerini üstlenme kabiliyet ve kapasitesine sahip olunması gerekmektedir. 8

9 Türkiye Kopenhag Kriterleri doğrultusunda büyük bir kararlılık göstererek 2001 ve 2004 yıllarında iki önemli anayasal reform gerçekleştirerek 8 yasa paketini meclisten geçirdi. Bu kapsamda; - Devlet Güvenlik Mahkemeleri ve idam cezası kaldırıldı, - Olağanüstü hal uygulaması her yerde kaldırıldı, - Milli Güvenlik Konseyi çoğunluğunu sivillerin oluşturduğu bir danışma kurulu haline getirildi, - BM Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi imzalandı, - Kürtçe yasağı kaldırıldı, - Türkçe dışındaki diğer dil ve lehçelerde radyo-televizyon yayını yapılmasına olanak sağlandı. Ancak 2004 yılına gelindiğinde, 8 Avrupa ülkesi, Kıbrıs Rum Kesimi ve Malta Avrupa Birliği ne kabul edilirken, Türkiye ye ucu açık müzakere süreci verildi. Oysa AB ye kabul edilen bu ülkeler ekonomik ve sosyal yönden Türkiye den geri durumdaydılar. Buna rağmen AB siyasi bir tercih yaparak bu ülkeleri Topluluğa aldı. Özellikle Kıbrıs Rum Yönetimi ve Slovakya kriterler konusunda Türkiye den fersah fersah geride oldukları halde, bunlara çok önceden kesin taahhüt veriliyor, fakat Türkiye ye takvim için bile yeni taahhütler getirildi. Bu yüzden 17 Aralık 2004 te verilen zoraki müzakerelere başlama tarihi, diğer aday ülkelere verilen nitelikte bürokratik ve analitik bir karar değildir. Müzakere süreci, mayınlar döşenerek politik bir süreç haline getirilerek tam üyelik imkansızlaştırılmıştır. (22) ubat : Avrupa Parlamentosu Türkiye yi sert bir şekilde kınadı. Türkiye nin insan hakları ve demokratikleşme konularında iyileşmeye gitmemesi durumunda, Gümrük Birliği nin hayal olacağını ilan etti. 20 ubat : AB Dönem Başkanı Fransa, Yunanistan ın vetosu kaldırılmadan Türkiye ile GB ye gidilmesi nin çok zor olacağını açıkladı. 23 ubat : Yunanistan, vetosunu prensip olarak kaldırmayı kabul ettiğini açıkladı. 3 Mart : Ab üyesi ülkelerin daimi temsilcileri, Türkiye ile AB arasında GB konusunun ele alınacağı Ortaklık Konseyi nin toplanmasına karar verdiler. 6 Mart : Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği nin gerçekleştirilmesi ile ilgili ve GB döneminde uygulanacak usul, esas ve süreleri belirleyen 1/95 ve 2/95 sayılı kararlar Ortaklık Konseyi nin 36 ncı dönem toplantısında kabul edildi. Türkiye, AB ile başka bir örneği olmayan bir anlaşmanın altına imza attı. Tam üyelik ve GB bir bütündü. Sadece GB ye girmekle, AB nin hiçbir karar organında olmayan Türkiye, ikinci sınıf bir ülke statüsünde AB ye entegre oldu. AB nin kurumlarında temsil edilip alınan kararlara katılamayan Türkiye, onların özellikle rekabet ve dış ticaret politikaları konusunda aldıkları kararları aynen uygulamak zorunda kaldı. Bir kapitülasyon anlaşması olarak da kabul edilebilecek Gümrük Birliği Protokolü şu koşulları içeriyordu.(23) - Türkiye GB ye girmekle, organlarında yer almadığı bir dış örgütün tüm kararlarına uymayı önceden kabul ediyordu. Türkiye nin karşı oy verme, kabul etmeme yada erteleme gibi hakları bulunmuyordu. - Türkiye, AB ye üye olmayan üçüncü ülkelerle (tüm dünya ülkeleri) yaptığı ve yapacağı tüm anlaşmaları önceden kabul ediyordu. (16 ve 55 nci maddeler.) - Türkiye GB ye girmekle herhangi bir dünya ülkesi ile AB nin bilgi ve onayı dışında ticari anlaşma yapmamayı kabul ediyor, yapması durumunda Birliğe anlaşmayı engelleme yetkisi veriyordu. (56 ncı madde) - Türkiye GB ye girmekle, ulusal pazarını rekabet etmesinin mümkün olmadığı Avrupa mallarına açıyor, gümrük vergilerini sıfırlıyor, tüm fonları kaldırıyordu. Avrupalılar bu denli ağır ve tek yanlı bir anlaşmayı Türkiye ye bu denli kolay kabul ettirmenin şaşkınlığına uğradılar. aşkınlıklarını açık ve net olarak belirttiler: Fransa nın Ankara eski Büyükelçisi Eric Routeau: Türkiye büyük ödünler verdiği çok haksız bir anlaşmaya imza attı. Bu anlaşma yeniden düzenlenmezse, Türkiye nin ekonomisi açısından bir felaket olur. Avrupa bir pazar istiyordu, İstediğini fazlasıyla elde etti. (24) Avrupa Parlamentosu sosyalist grup sözcüsü Anne Van Lencker: GB, Türkiye de orta ve küçük işletmeler düzeyinde iş kaybına neden olacak ve Türkiye kısa vadede sıkıntı yaşayacaktır. (25) Avrupa Parlamentosu nun Yunanlı üyesi Yannos Karranidiotis: GB ekonomi ve ticarette Türkiye nin değil Avrupa nın yararına işleyecektir. (26) 9

10 Türk Hükümeti, ülkesini açık pazar haline getirip bunu bayram gibi kutlarken, bu pazardan yarar sağlayacak olan Avrupalılar ise, Türkiye açısından ortaya çıkacak zararları irdeliyorlardı. Bu işte bir gariplik vardı Ocak : Gümrük Birliği Anlaşması yürürlüğe girdi. Böylece Türkiye, tam üyelik sürecinde Son Dönem e girmiş oldu. Sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünlerinde gümrük duvarları tamamen kaldırıldı. Gümrük Birliği ne girdikten sonra yaşanan ve karşılaşılan durumu özetlemeye çalışalım: - Gerçek bir ithalat patlaması yaşandı arasındaki beş yılda, her yıl ortalama 25.8 milyar dolar ithalat yapılırken, arasındaki beş yılda, her yıl 46.8 milyar dolar ithalat yapıldı. Artış yüzde 78.6 idi.(27) Türkiye, beyaz eşya, müzik seti, elektrikli ev aletleri, otomobil, televizyon başta olmak üzere her türlü tüketim mallarının akınına uğradı. - İthalattaki bu patlama sonucu, dış ticaret açığı olağanüstü büyüdü da 20 milyar dolara çıkan açık, her yıl bu rakamın üzerinde kaldı yılında 34.1milyar dolara çıktı.(28) (Ekim 2005 itibarı ile milyar dolar.-yakup Kepenek, 5 Aralık 2005 Cumhuriyet.-) - Türkiye arasındaki beş yılda 117 milyar dolar dış ticaret açığı verdi. Bu açığın 62 milyar doları (yüzde 53 ü) AB üyesi ülkelere verildi. Türkiye den Avrupa ya transfer edilen bu kaynağın bir bölümü (yılda 5.2 milyar doları) AB tarafından Yunanistan a verilmektedir. Türkiye dolaylı da olsa,yunanistan ı kalkındıran ya da onu kendine karşı silahlandıran ülke durumuna düşmüştür.(29) - Dış ticaret açığı borçlanmaya neden oldu. Dış ticaret açığı ürettiğinden çok tüketmek demekti. Aradaki fark borçla kapatılacaktı. Osmanlı dan devralınan Düyun-u Umumiye borcunun son taksiti 1954 de ödenmiş ve dış borç kapatılmıştı. Bugün ise Türkiye nin iç ve dış borç toplamı 300 milyar doların üstündedir. - Gümrüklerde korumacı vergilerin kaldırılması, ithalatta büyük artışlara yol açarken, aynı zamanda, devletin gümrük vergisi kayıplarına yol açtı. Kayıplar, Gümrük Birliği nin yürürlüğe girdiği Ocak 1996 dan sonraki yalnızca ilk on bir ayda 2 milyar dolara yakındı.(30) - AB, 1998 yılında aldığı tek taraflı bir kararla, 1 Temmuz 1998 den itibaren, Türkiye!ye açılmış olan 15 bin tonluk sıfır gümrüklü domates salçası kotasını hiçbir gerekçe göstermeden durdurdu bin tonluk gümrüksüz karpuz kontenjanı kaldırıldı. - Midye, istiridye, kum midyesi gibi kabuklu deniz ürünleri ile balık ihracatı tamamen yasaklandı. - Fındığa önce kota kondu. Daha sonra Türkiye nin temel ihraç ürünü olan fındığın ihracatı tamamen yasaklandı. - AB, 1999 yılında Türk demir-çeliğine anti damping soruşturması başlattı. Gerekçe, Avrupa ya ihraç edilen kangal demir bağlantı parçalarının düşük fiyatla satılıyor olması idi. Asıl gerekçe ise, Türkiye nin Avrupa ülkelerine yaptığı ihracatın yılları arasında yüzde 529 artarak, tona çıkmasıydı.(31) - Gümrük Birliği protokolü çerçevesinde, AB nin yapması gereken 3.2 milyar dolarlık yardım, Yunanistan ın vetosu nedeniyle yapılamadı. - Hükümet in beklediği yabancı sermaye (yatırım yapmak için) gelmedi. Bilakis yatırım yapmak için gelen sermaye ise azaldı. Zira Türkiye, AB ye bütün kapılarını açınca, AB firmaları, Türkiye de fabrika kurmak yerine, daha karlı olanı yaptılar: Mallarını gemilere,tırlara, uçaklara doldurup gönderdiler. Yöneticiler, yabancı sermayenin daha çok, gümrük duvarları varken, bu duvarı aşmak için o ülkeye yatırım yapacağını göremediler. Çin e yapılan yabancı yatırımı son 15 yılda, 125 milyar dolar. Bu sermaye, gümrük duvarı olduğu için Çin e gitti.(32) AB Komisyonu 9 Kasım 1995 de, Avrupa Parlamentosu na sunulmak üzere bir rapor hazırladı. AB nin Türkiye ye bakış açısını çok net olarak ortaya koyan bu raporda şunlar yazıyordu: Gümrük Birliği Belgesi AB ekonomisine büyük yararlar sağlayacaktır. Türkiye ye ihracat artacaktır. Tekstil gibi AB nin duyarlı olduğu sektörlerde, AB nin elinde gerekli önlemler vardır. Belge bu olanağı AB ye vermektedir. Gümrük Birliği içine sokulmuş bir Türkiye ile Kıbrıs sorunu daha kolay çözülür (33) Aralık : AB nin Lüksemburg da gerçekleştirdiği devlet ve hükümet başkanları zirvesi sonunda, Çek Cumhuriyeti, Slovak Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Slovenya, Romanya, Bulgaristan, Litvanya, Letonya, Estonya, Malta ve Kıbrıs Rum Yönetimi tam üyelik için aday ülkeler olarak belirlendi. Türkiye ise aday ülkeler arasında yer almadı. Tam üyeliğe ehil olduğu belirtildi. Türkiye Lüksemburg Zirvesi nde AB nin genişleme sürecinin dışında bırakıldı. AB açık açık Türkiye yi içine almayacağını ortaya koydu. Ortaya çıkan bu durum, Türkiye AB ye alınmayacaksa, Gümrük Birliği Belgesi nin neden imzalandığı sorusunu gündeme getirdi.zira hiçbir üye ülke, tam üye olmadan böyle bir belge imzalamamıştı. 10

11 14 Aralık : Başbakan Mesut Yılmaz yaptığı basın açıklamasında, AB yi eleştirerek, Türkiye ile AB arasında bundan böyle siyasi diyalog olmayacağını, AB nin Kıbrıs Rum kesimi ile üyelik müzakerelerini başlatma durumunda, Türkiye nin KKTC ile bütünleşmeye gitme fikri üzerine ciddi olarak eğileceğini açıkladı Mart : AB üyesi devletler ile tam üyeliğe aday 11 devlet (Malta hariç) Londra da Avrupa Konferansı çerçevesinde toplandı. Türkiye bu toplantıya kendi seçimi doğrultusunda katılmadı. Toplantıda, İngiltere, Belçika ve Fransa Hükümet ve Devlet Başkanları, Türkiye nin Avrupa nın geleceğinin bir parçası olduğunu ve bu tür toplantılarda Türkiye yi de görmek istediklerini vurguladılar. Aralık 1997 deki Lüksemburg Zirvesi kararları, AB için büyük bir hataydı. Çünkü bu kararlarla artık AB nin Türkiye üzerinde baskı yapma olanağı büyük ölçüde ortadan kalkmıştı. Türk Hükümeti^nin sert tepkisi ve Türk kamuoyunda az da olsa başlayan sorgulama nedeniyle AB aleyhine esen hava nasıl dağıtılacaktı? Formül bulundu..türkiye aday ülke yapılacaktı. Çünkü, Türkiye nin aday ülke durumuna getirilmesinin AB için hiçbir riski bulunmuyordu. Londra daki konferansta dile getirilen temenniye bu gözle bakmak gerekmektedir. Konferans ın devamında, PKK liderinin yakalanarak Türkiye ye getirilmesi sonrasında, Yunanistan ın tam bir suçüstünde yakalanarak maskesinin düşmesi de AB yi telaşlandıracaktı. Zira Avrupa ya bağlanamayan bir Türkiye den istenilenler alınamayacaktı.. İşte bu doğrultuda AB Komisyonu 13 Ekim 1999 da yayımladığı Genişleme Raporu nda Türkiye nin adaylığının Helsinki de tescil edilmesini önerdi. Ancak raporda aday ülkeler için eskisinden farklı bir AB politikası izleneceği yazıyordu. Bu yeni bir ilkti..raporda yer alan en kritik yenilikler şunlardı:(34) - AB artık aday ülkeleri tek tek ve o ülkenin özelliklerine göre değerlendirecektir. - Aday ülke kendisinden AB nin istediği bütün koşulları yerine getirmiş olsa bile, adayın AB içine alınması sorun yaratıyorsa, aday AB ye alınmaz. İşte bu hüküm AB nin bu güne kadar uyguladığı stratejinin temelini oluşturmaktadır. Bunu gördükten sonra, 17 Aralık 2004 ve 3 Ekim 2005 kararları ile AB nin elde ettiği kazanımlar daha iyi anlaşılmaktadır. Amaç Türkiye yi Gümrük Birliği içinde ancak AB kapısında tutma taktiğinin başarıya ulaşması idi. Ancak ne yazık ki bu durum görülemedi. Medyanın da büyük desteği ile, adaylık gerçekleşirse sanki Türkiye AB ye tam üye oluyormuşçasına bir hava estirildi Aralık : Helsinki de gerçekleştirilen Avrupa Konseyi Zirvesi nde, Romanya, Slovakya, Letonya, Litvanya, Bulgaristan ve Malta ile müzakerelerin başlatılması kararlaştırıldı. Türkiye ye adaylık statüsü tanındı. Kıbrıs konusunda çözüm sağlanamazsa bile, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi nin, Kıbrıs Cumhuriyeti olarak AB ye alınacağı belirtildi. Türkiye aday ilan edildi ama, 13 aday ülke arasında sadece Türkiye ile tam üyelik görüşmeleri açılmadı. Üstelik adaylık koşullu idi: Ege konusunda 2004 e kadar uyuşmazlığın giderilmemesi halinde Lahey Adalet Divanı na gidilecekti. Amaç, Türkiye yi kapı önünde oyalayarak, ekonomik ve siyasi vesayetin pekiştirilmesiydi. Nitekim Alman Hıristiyan Demokrat Partisi nin Lideri (şimdiki Alman Başbakanı) Angela Merkel, 10 Nisan 2000 de yaptığı basın toplantısında, Türkiye nin yakın gelecekte AB üyeliğine alınmasına karşı olduğunu açıklıyor, Fransa nın eski Cumhurbaşkanı Valeri Giscard d Estaing ve Alman ansölyesi Helmud Schmid ise, yayımladıkları ortak yazılarında,.. unu açıkça belirtelim; Ankara nın AB ye katılması asla öncelik değildir diyerek gerçek amaçlarını açıklıyorlardı Aralık : Avrupa Konseyi Nic te toplandı. Diğer 12 aday ülkenin (Türkiye 13 ncü aday ülkedir.) gösterdikleri çaba Konsey tarafından övülürken, Türkiye ye yine bir takvim verilmedi. 11

12 Eylül : Avrupa parlamentosu Üyesi Jaques F. Poos un, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi nin AB ye Tam Üyelik Başvurusu ve Müzakerelerin Durumu Hakkındaki Rapor, Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edildi. Rapor da aşağıdaki hususlar belirtiliyordu: - Kıbrıs Cumhuriyeti (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi), adayı temsil eden tek devlettir. Kopenhag siyasi ve ekonomik kriterlerine tamamen uymaktadır. - GKRY Hükümeti, tüm Kıbrıslılar adına AB ye katılımı müzakere etmektedir, Müzakerelerin başarılı bir şekilde tamamlanmasının ardından, tüm ada halkı yasal olarak AB nin parçası haline gelecektir. - AB ye aday olan Kıbrıs ın (GKRY) topraklarının yüzde 37 si, 27 yıldır Türkiye nin işgali altındadır ve Lekoşa, Avrupa da bölünmüş tek başkenttir. - Ada da bulunan iki toplumla ayrı ayrı müzakere yapılması, iki farklı Kıbrıs devletinin katılımı veya kuzey kısmının, Türkiye nin AB ye girmesinden sonra katılma olasılığı bulunmamaktadır. - Türkiye, adanın kuzeyini 82 nci ili yaparsa, AB üyesi olamaz yılına kadar bir çözüm olmazsa dahi Kıbrıs ın üyeliği gerçekleşecektir Ekim : Avrupa Konseyi nin Brüksel deki zirvesinde, Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya ve Slovenya nın siyasi kriterleri tamamladıkları, 2004 yılı başından itibaren ekonomik kriterleri tamamlayacaklarının anlaşıldığı belirtildi. Türkiye ye ilişkin bölümde, Türkiye nin katılım müzakerelerine başlamaya yaklaştığı ifade edildi Aralık : Avrupa Konseyi Kopenhag da toplandı. Zirve sonunda 10 aday ülkenin 1 Mayıs 2004 itibarı ile üye olmaları kararı alındı. Zirve nin Sonuç Bildirgesi nin Türkiye bölümünde, Konsey in 2004 yılı İlerleme Raporu ve Komisyon görüşleri doğrultusunda, Aralık 2004 tarihli zirvede Türkiye nin Kopenhag Siyasi Kriterleri ni karşıladığı kararını alması halinde, müzakerelerin gecikmeksizin başlatılacağı belirtildi Nisan : AB ile 10 aday ülke arasında ( Estonya, Ltonya, Litvanya, Polonya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Slovenya, Malta ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi) Katılım Antlaşması Atina da imzalandı. Bu ülkeler AB üyesi oldular. AB, Kıbrıs ı tam üyeliğe kabul ederken, AB müktesebatının Kıbrıs ın her tarafında uygulanamayacağını karara bağladı. (Bu şekilde Kuzey Kıbrıs müktesebat dışında bırakılıyordu. Ankara ise uluslararası antlaşmalardan doğan haklarını kullanmadı ve 1960 Londra ve Zürich Antlaşmaları GKRY nin AB ile birleşmesini engelliyordu.) 2 Aralık : AİHM nin 28 Temmuz 1998 tarihli kararı uyarınca, Türkiye, Güney Kıbrıs Rum Devleti vatandaşı Loizidou ya gecikme faizi ile birlikte euro tazminat ödedi. (Türkiye tazminatı ödemeyi kabul etmekle, AB nin 16 Nisan daki kararına bir bakıma dolaylı destek vermiş oldu. KKTC nin müktesebat dışında bırakılmasını kabul ettiği gibi, bu davanın gelecekte emsal teşkil etmesine de olanak sağladı.) Aralık : Brüksel de toplanan Avrupa Konseyi Zirvesi nde, Türkiye ile müzakerelerin 3 Ekim 2005 de başlaması kararı alındı. Türkiye nin AB ye üyelik başvurusunun üzerinden 17 yıl (1987), Gümrük Birliği nin gerçekleşmesinden (1995) üzerinden ise 8 yıl geçmişti. Eğer 1959 da yaptığımız Ortak Üyelik başvurusunu esas alırsak 45, Ankara Ant- 12

13 laşması nın yürürlüğe girdiği 1963 yılını esas alırsak aradan 41 yıl geçmişti. AB nin genişleme tarihinde hiçbir aday ülke bu kadar uzun süre oyalanmamıştı. Bugün geldiğimiz noktada, Türkiye nin ne zaman üye olacağı ya da üye olup olamayacağı hala belli değildir: - Zirve Sonuç Bildirisi nin 23 ncü maddesine göre Sonuçları önceden garanti edilemeyen bu müzakereler açık uçludur. Yine bu madde, Türkiye üye olamasa da, Avrupa yapılarına güçlü bir şekilde bağlı kalması nı öngörmektedir. Bu ifadenin basit ve net anlamı imtiyazlı ortaklıktır. - Müzakerelerin başlayabilmesi için, Kıbrıs a ilişkin Ek Protokol ün (Ankara Antlaşması nın yeni 10 üyeyi dikkate alacak şekilde uyumlandırılması / düzenlenmesi.) imzalanması için 3 Ekim e kadar süre tanınmıştır. ayet protokol imzalanmazsa müzakereler başlamayacaktır. Görüldüğü gibi, 17 Aralık 2004 de varılan uzlaşma, aslında Türkiye nin AB ye alınmaması görüşmelerinin başlatılmasına yöneliktir. (36) Çünkü AB: - 17 Aralık belgesi ile görüşmeleri istediği gibi kesme ve uzatma mekanizmalarını elde etmiştir. - AB, müzakere tarihi dışında hiçbir şey vermemiş, Türkiye müzakere tarihi dışında hiçbir şey almamıştır. Ama Kıbrıs ı vermiştir. - Türkiye ab içinde serbest dolaşımdan yoksun bırakılmıştır. - Sonuçta ne olacağı bilinmeyen ucu açık bir müzakere tarihi alınmıştır. Sonuç bilinmemekle birlikte, Türkiye nin en az 10 yıl AB nin yakın denetimi altında olacağı bilinmektedir. Peki, AB bu ucu açık süreç sonunda, Türkiye yi acaba üye olarak kabul edecek mi? Cevap, Brüksel Zirvesi nin ardından yapılan açıklamalarda : - İsveç Başbakanı Göran Persson: Türk heyeti, Brüksel Zirvesi nde kabul edilemiyecek konuları onayladı. Biz olsaydık bu şartlı üyelik konusunu kabul etmezdik. Ama Türkiye kabul etmeye yönelince biz öne çıkıp engel olmak istemedik. (20 Aralık 2004, Cumhuriyet.) - Avusturya Cumhurbaşkanı Heinz Fischer: Türkiye nin tam üyeliği konusunda AB genelinde refarandum yapılması doğru olacaktır. (20Aralık 2004, Cumhuriyet.) - Hollanda Başbakanı Bernard Bot: Türkiye Ekim 2005 e kadar Rum kesimini tanımak için adımlar atması gerekmektedir Müzakereler sırasında AB, reformların uygulanması için daha fazla baskı yapabilir. - İktidardaki Fransız Halk Hareketi Birliği Başkanı Nicolas Sarkozy: Türkiye yetam üyelik yerine imtiyazlı ortaklık verilmesinden yanayım Temmuz : Gümrük Birliği ni AB ye yeni üye olan 10 ülkeye genişleten Ek Protokol Türkiye tarafından imzalandı. Dışişleri Bakanlığı nın yayımladığı deklarasyonda, İmzanın Kıbrıs Cumhuriyeti nin tanınması anlamına gelmediği vurgulanarak, Türkiye, Kıbrıs ta yeni oluşacak ortaklık devleti ile ilişkiler tesis etmeye hazır olduğunu beyan eder denildi. İngiltere tarafından hemen yapılan karşı açıklamada ise, AB Konseyi deklerasyonu incelemeye alacaktır. Kıbrıs Cumhuriyeti AB tarafından tanınmaktadır denildi. Ek Protokol ün imzalanması ile: - Rum tarafı, Kıbrıs Cumhuriyeti olarak tanınmış ve kabul edilmiştir. Büyükelçilik veya konsolosluk açılması bir süre için engellenebilir. Ancak siyasi ve ekonomik anlamda kesin bir şekilde tanıma gerçekleşmiştir. - Türk deniz ve hava limanları kaçınılmaz bir şekilde (bir süre geciktirilse bile) Rum gemi ve uçaklarına açılacaktır. - Türkiye nin yıllardan beri Rum tarafına uyguladığı bazı ambargolar (Türk hava sahasının Rum uçaklarına kapalı olması gibi) kesinlikle son bulacaktır. - Rum tarafınca alınacak, Kıbrıslı Türklere yönelik Avrupa tutuklama hükümleri, Türkiye açısından da bağlayıcı olacaktır. - Türkiye Cumhuriyeti Devleti, resmen tanıdığı bir devletin topraklarında ( BM in şemsiyesi altında iki toplum arasında çözüm olmasa dahi) asker bulundurmakta zorlanacaktır.(37) Türkiye, ab üyesi olabileceği hayaliyle işte bunları kabul etti.. 3 Ekim : AB İLE Türkiye arasında yürütülecek müzakerelerde yol haritasını oluşturacak Müzakere Çerçeve Belgesi imzalandı. Böylece, 1963 den beri 42 yıldır AB nin kapısında bekletilen Türkiye için, ucu açık müzakere süreci başladı. Müzakere Çerçeve Belgesi nde dikkati çeken hususlar özet olarak aşağıda verilmektedir: 13

14 - Madde-2: Müzakerelerin ortak hedefi katılımdır. Bu müzakereler,ucu açık bir süreç olup, sonucu önceden kabul edilemez AB nin hazmetme kapasitesi de göz önüne alınarak Türkiye nin mümkün olan en güçlü bağ ile Avrupa yapılarına bağlanması.. - Madde-6: 1963 Ankara Antlaşması, 1970 Katma Protokolü ve 1995 Gümrük Birliği anlaşmaları bir bütün halinde Türkiye nin yükümlülükleridir. - Madde-7: Müzakereler sırasında Türkiye, tüm AB üyesi ülkelerin uluslararası kuruluşlara ve anlaşmalara taraf olması da dahil olmak üzere, üçüncü ülkelerle ve uluslararası kuruluşlarla politikalarını yaklaştırmak zorundadır. Çerçeve Belgesi ne bir bütün olarak baktığımızda, müzakerelerde iplerin tamamen karşı tarafın elinde olduğu görülmektedir. Zira: - Türkiye Kopenhag Kriterleri ni yerine getirse bile, AB, Seni hazmetmem çok zor, bu nedenle seni tam üye yapamıyorum diyebilecektir. Zaten 2 nci madde de üyelik dışı özel statü nün alt yapısının hazırlandığı görülmektedir. - Gümrük Birliği nin uygulanması şartı,( daha önce hiçbir aday ülkeye müzakerelere başlama şartı olarak konmamasına rağmen), Türkiye için müzakerelere başlama şartı olarak kabul edilmiştir. - Belge ile, AB kurumları bir bütün olarak veya her bir AB üyesi ayrı ayrı Türkiye üzerinde dengesiz ve sınırsız baskı, oyalama ve müeyyide uygulama olanağına sahip hale gelmiştir. 20 Ekim : Türkiye ile AB arasındaki müzakerelerin ilk adımı olan tarama süreci Brüksel de başladı. AB yetkilileri bazı başlıklar için açılma ve kapanma kıstasları getirilebileceğini ve başlıkların açılması için 25 AB üyesi ülkenin oy birliğinin gerektiğini bildirdiler. Tarama Süreci, Türkiye yasalarını, eğitim ve kültürden kamu ihalelerine, yabancıların mülk alma ve yerleşme haklarından tarıma kadar 30 dan fazla konuda AB yasalarına benzeştirme süreci. Her konu başlığı için tanıtıcı tarama ve ayrıntılı tarama olmak üzere iki ayrı toplantı düzenlenecek. Tanıtıcı tarama toplantılarında, AB, kendi uygulamalarını ve beklentilerini Türkiye ye aktaracak. Ayrıntılı tarama toplantılarında ise, Türkiye ev ödevlerini gösterecek. Ne var ki, bu da AB Komisyonu ndan karne almaya yetmeyecek. Müzakerelerin başlayabilmesi için; - Hem AB Komisyonu nun aynı başlık altında müzakerelerin başlayabileceğine dair olur vermesi; - Hem de, 25 AB üyesi ülkenin onay vermesi gerekmekte. Veto etme yetkisine sahip her AB ülkesi, Ankara üzerinde baskısını sürdürme olanağına sahip. Müzakereler oybirliği ile açılıp oybirliği kapatılabileceğinden, örneğin, Ankara dan diplomatik tanıma bekleyen GKRY, her müzakere başlığını veto ederek, süreci tamamen bloke edebilecektir. Müzakereler başarı ile sonuçlanırsa, Türkiye nin AB ye Katılım Antlaşması imzalanacak, bu antlaşma Avrupa parlamentosu ile, 25 üye ülkenin parlamentolarında kabul edilecektir. Fransa ve Avusturya ise şimdiden, Antlaşmayı halk oylamasına sunacaklarını açıklamışlardır. Bu durum, Türkiye nin üyeliğinin devamlı olarak havada asılı durmasına yol açacaktır. 9 Kasım : Türkiye nin müzakere sürecinde yol haritasını oluşturacak Katılım Ortaklığı Belgesi Brüksel de açıklandı. Belgeye göre, uygulamaya yönelik olarak, Türkiye nin yapması gereken hususlar ın listesi aşağıda verilmektedir: (11 Kasım 2005 tarihli Cumhuriyet.) 1.Kısa Vadeli Öncelikler: (Bir ile iki yıl içinde tamamlanması gereken hususlar.) - Kıbrıs dahil olmak üzere Ankara Antlaşmasını AB nin 10 yeni üyesine genişleten Ek Protokolü yürürlüğe sokun. - Kıbrıs bayraklı gemilere ve Kıbrıs ticaretine yönelik kısıtlamaları kaldırın. (Limanları açın.) - Üye ülkelerin milliyetlerine göre ayrımcılık yapılan havacılık anlaşmalarına yönelik düzenlemeleri ortadan kaldırın.(hava alanlarını Rum uçaklarına açın.) - Sivil-asker ilişkilerini Avrupa düzeyine getirin. - Askeri mahkemelerin sivilleri yargılama yetkilerini kaldırın. - Gayrimüslimleri gözeten Avrupa standartlarında yasalar getirin. - Türkçe dışındaki dillerde radyo-tv yayınları sağlayın. - Türkçe dışındaki eğitimi destekleyecek gerekli düzenlemeleri getirin. - Köy koruculuğu sistemini ortadan kaldırın. - İMF Anlaşması uyarınca mevcut yapısal reform planını uygulayın. 2. Orta Vadeli Öncelikler: (Üç ile dört yıl içinde tamamlanması gereken hususlar.) - Özelleştirme programının uygulanmasını tamamlayın. - Jandarmanın işleyişini Avrupa standartlarına getirin. 31 Ekim : Almanya Başbakanı Angela Merkel, Başbakan olarak mecliste yaptığı ilk konuşmasında Üyelik garanti değil mesajını verdi. Merkel, AB ülkeleri yurttaşlarının çok fazla zorlandıkları duygusuna kapılmamaları gerektiğini belirterek, Bu nedenle AB ye girmek 14

15 isteyen her ülke bu ölçütleri yerine getirmek zorundadır. Türkiye ise 3 Ekim de tam üyelik hedefi ile başlatılan müzakereler, ucu açık bir süreçtir ve sonuçta alınacak kararla ilgili olarak güvence yoktur dedi. SONUÇ: Avrupa Birliği Türkiye yi hiçbir zaman tam üyeliğe almayacaktır. Çünkü; 1. Türkiye, AB ye göre sorunları çok fazla olan, farklı yapıda az gelişmiş bir ülkedir. - Türkiye de okulluluk ortalaması 4 yıldır. (37) Bu durum ülkemizdeki siyasal, ekonomik, ve toplumsal hayatın tüm alanlarına olumsuz olarak yansımaktadır. - Ülkemiz son 15 yılda teröre 40 bin can vermiştir ve ayrılıkçı terör henüz sona ermemiştir. İslamcı terörün kurbanlarının toplu mezarları ve Sivas ta yakılan 38 canın görüntüleri hala belleklerdedir. Türkiye aynı zamanda en çok cinayetin işlendiği, trafik kazalarında da en çok ölümün olduğu bir ülkedir. - Ülkemiz ne yazık ki işsizlik sıralamasında en son sırada yer alıyor. Bunun yanında Avrupa da 8 saatlik iş gücünde saat verimlilik 6 saatin üzerindeyken, Türkiye de bu 3 saatin altında. (38) - Seçim sistemindeki baraj nedeniyle verilen oyların yüzde 40 ından fazlası boşa gidiyor. Bu nedenle oy kullanan seçmenin yüzde 40 ı parlamentoda temsil edilemiyor. Böyle bir ülke Avrupa ya ortak değil ancak pazar olabilir. Kalabalık nüfusu ve yüzde 26 işsizi olan Türkiye ye tam üye olarak serbest dolaşım hakkı tanınması demek, Avrupa nın bu kez Kılıçsız istilası demektir. 2. Türkiye nüfusunun büyüklüğü açısından da Avrupa nın gözünü korkutmaktadır. Birliğe üye 15 ülkenin nüfuslarının toplamı 67 milyondur. Türkiye tam üyeliğe kabul girmesi halinde, temsil haklarının nüfusa göre belirlendiği AB içinde, Birliğin en etkin birkaç ülkesinden biri olacaktır. Avrupa Parlamentosu nda 91 milletvekili (Almanya 99, İngiltere ve Fransa 87), Bakanlar Konseyi nde 10 oy (Almanya, İngiltere ve Fransa 10) ve AB Komisyonu nda 2 komiser (Almanya, İngiltere ve Fransa 2) ile temsil edilecektir. (39) 150 sene boyunca ( hariç) Avrupa nın yarı sömürgesi durumunda olan Türkiye, Avrupa yı yöneten(!) bir ülke olacaktır. Böyle bir durum Avrupalılar için kabustur. 3. Avrupalılar için, Türklerin yaşam tarzları, kültürel gelenekleri ve dini inançları aynı siyasal oluşum içinde birlikte olunamayacak kadar kendilerinden uzaktır. 4. Türkiye, ortaklık haklarını elde etmeden pazarını Avrupa ya açmıştır. Kendisini Avrupa için külfetsiz nimet haline getirmiştir. Bu nedenle tam üyeliğe alınmasının gereği ortadan kalkmıştır. Eylül 2005 te ilkokul öğrencileri arasında bir anket yapıldı. Sorulardan biri AB ye nasıl gireriz? idi. Bir çocuğun yanıtı, bugüne kadar ki giriş stratejimizi özetliyordu: Yalvararak girmek (40) Yalvararak, ödün verilerek, aşağılanma sineye çekilerek başarı kazanılamaz. Başarı, bir savaşım ve özveri sonucu kazanılabilir. Türkiye bunun örneğini tüm dünyaya verdi. Emperyalizme karşı çıkarak yedi düveli yenen Türkiye 1950 lerden beri çekingen ve aşağıdan alma politikaları ile çok şey yitiriyor. Verdiği sürekli ödüne karşılık kazandığı bir şey de yok.. Kurtuluş, halkımızın gerçekleri görmesinde ve anlamasında.. Burada bize düşen de işte bu.. Tayfun UZUN tayfun@uzun.us 15

16 DİP NOTLAR: (1) Erol MANİSALI,20 Ekim 2005, Cumhuriyet. (2) S. Rıdvan KARLUK, AB ve Türkiye, Beta Yayınları, İstanbul (3) Metin AYDOĞAN, Yeni Dünya Düzeni, Kemalizm ve Türkiye, Kum Saati Yayınları, İstanbul (4)12-13 Aralık 1997 de, AB nin Lüksemburg da gerçekleştirdiği Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi sonucunda Çek Cumhuriyeti, Slovak Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Slovenya, Romanya, Bulgaristan, Litvanya, Letonya, Estonya ve Kıbrıs Rum yönetimi tam üyelik için aday ülkeler olarak belirlendi. Türkiye ise aday ülkeler arasında yer almadı. Tam üyeliğe ehil olduğu teyit edildi. (5) 20 Aralık 2004 tarihli Cumhuriyet. (6) 20 Aralık 2004 tarihli Cumhuriyet. (7) Ümit Zileli, 06 Ekim 2005 tarihli Cumhuriyet. (8) Oktay Ekinci, 26 Aralık 2004 tarihli Cumhuriyet. (9) Ortak üyelik veya aday üyelik: AT hukukunda içeriği tam ve kesin olarak belirlenmemiştir. Bir topluluk ile yoğun işbirliğine girişme ve yükümlülüğünde bulunan devlet üye adayı sayılmaktadır. Bir aday üyelik tam üyeliğin yüzde 1 i ile yüzde 99 u arasında değişebilir. Bu bakımdan aday üyeliğe, üyeliğe sınırlı bir katılış veya Ortaklığa tam olmayan bir giriş olarak bakmak gerekmektedir. Tam üyelik şeklindeki katılmada ise üyeler, o zamana kadarki üye ülkelere karşı aynı hakları elde etmekte ve aynı yükümlülükleri üstlenmektedirler. Tam üyelik isteğinde bulunan ülke, ekonomik yönden tam üyelikten doğacak yükleri kaldırabilecek ekonomik gelişme düzeyinde olmalıdır. Dolayısıyla tam üye olabilmek için sanayileşmenin belirli aşamalarını tamamlamış olmak zorunluluğu vardır. Tam üyelik Ankara Antlaşması nda uzak bir gelecek için söz konusu edilmiştir (S. Rıdvan KARLUK, AB ve Türkiye..age) (10) Roma Antlaşması: Kurucu altı Batı Avrupa devletinin (Batı Almanya, Fransa, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg) 25 Mart 1957 de Roma da imzaladıkları antlaşma. Bu antlaşma ile AET kurulmuş oldu. Antlaşmanın ikinci maddesi, AET nin amacını saptamaktadır: Bir ortak Pazar kurulması ve üye devletlerin ekonomi politikalarının tedricen birbirine yaklaştırılması yoluyla Pazar içinde; ekonomik faaliyetlerin uyumlu gelişmesi, istikrarın arttırılması, hayat düzeyinde sürekli bir artış sağlanması ve üye devletler arasında daha sıkı bir işbirliğinin kurulması. Roma Antlaşması AET yi sonsuz olarak düşünmüş, herhangi bir süre ile kısıtlamak yoluna gitmemiştir. Aksine ekonomik ilişkilerin adım adım sıkılaştırılmasını öngörmüştür. Üyelerin topluluktan ayrılma, ihraç gibi kopma biçimleri öngörülmemiştir. (11) S.Rıdvan KARLUK, AB ve Türkiye..age (12) Baltalimanı Ticaret Antlaşması (16 Ağustos 1838) İngiliz Dışişleri Bakanı Palmerston un Capo d Opera (şaheser) diye selamladığı, İngilizlerle yapılan ve Osmanlı İmparatorluğunu serbest ticarete en iyi biçimde açan ticaret antlaşması. Bu anlaşmanın bir eşini Fransızlar aynı yılın Kasım ayında Osmanlı Devleti ne imzalattılar. Fransa yı 1839 ile 1841 arasında; - Löbek, Brem ve Hamburg şehirleri, - Sardunya, - İsveç ve Norveç, - İspanya, - Flemenk,Belçika, Prusya, Danimarka ve Toskanya izledi. Bu anlaşmadan sonra şunlar oldu: - Türkiye nin iç pazarı Batı nın sanayi ürünlerine açıldı. Dış ticaret dengesi bozuldu. Bütçe tükendi. Osmanlı Hazinesi nde para kalmadı ten itibaren iç ve dış borçlanmaya gidildi da parasızlık yüzünden iç ve dış borç ödemeleri durduruldu da durum daha da kötüleşti. Borçların anapara ve faizi karşılığı olarak içki, tuz, tütün, alkol ve damga pulu gelirlerine el konuldu. Para yine yetedi de borçları kapatmak için, Osmanlı Hazinesi Düyun u Umumiye ye bırakıldı. Tuz, balık avı, tütün, alkol ve damga pulu vergilerini yabancılar toplamaya başladı de Reji İdaresi doğdu. (13) Erol MANİSALI ve Öğrencileri, Avrupa Birliği Çıkmaz Sokak. Bilgi Yayınevi, İSTANBUL, Kasım (14) S.Rıdvan KARLUK, AB ve Türkiye..age (15)Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu 1 Temmuz 1967 den itibaren birleştirilerek tek bir Avrupa Topluluğu meydana getirilmiştir. (16) S.Rıdvan KARLUK, AB ve Türkiye..age (17) S.Rıdvan KARLUK, AB ve Türkiye..age (18) Erol MANİSALI ve Öğrencileri age (19) S.Rıdvan KARLUK, AB ve Türkiye..age (20) S.Rıdvan KARLUK, AB ve Türkiye..age (21) Erol MANİSALI ve Öğrencileri age (22) Erol MANİSALI ve Öğrencileri age (23) Metin AYDOĞAN, Türkiye Üzerine Notlar, Umay Yayınları, İSTANBUL, Temmuz (24) Metin AYDOĞAN, Türkiye Üzerine Notlar age (25) Metin AYDOĞAN, Türkiye Üzerine Notlar age (26) Metin AYDOĞAN, Türkiye Üzerine Notlar age (27) Metin AYDOĞAN, Türkiye Üzerine Notlar age (28) Metin AYDOĞAN, Türkiye Üzerine Notlar age (29) Metin AYDOĞAN, Türkiye Üzerine Notlar age (30) Metin AYDOĞAN, Türkiye Üzerine Notlar age (31) Metin AYDOĞAN, Türkiye Üzerine Notlar age (32)Erol MANİSALI, Avrupa Çıkmazı, Otopsi Yayınları, İstanbul, ubat 2001 (33)Metin AYDOĞAN,Yeni Dünya Düzeni Kemalizm ve Türkiye, Kum Saati Yayınları, İstanbul, Ekim 2002 (34). Erol MANİSALI, Avrupa Çıkmazı..age. (35) S.Rıdvan KARLUK, AB ve Türkiye..age 16

17 (36)Erol MANİSALI, 20 Aralık 2004, Cumhuriyet. (37)Reşat AKAR, 14 Haziran 2005, Cumhuriyet. (38) Deniz KAVUKÇUOĞLU, 9 Ekim 2005, Cumhuriyet. (39) Deniz KAVUKÇUOĞLU, 9 Ekim 2005, Cumhuriyet. (40) Metin AYDOĞAN, Türkiye Üzerine Notlar age (41) Öztin AKGÜÇ, 11 Eylül 2005, Cumhuriyet. 17