TOPRAK İŞLEME. Prof. Dr. İbrahim TURNA

Transkript

1 TOPRAK İŞLEME 1

2 Toprak işlemesi; Dikilen fidanların veya ekilen tohumlardan gelişen fidelerin köklerini, **toprağın derinliklerine ve çevresine yayarak topraktan ihtiyaçları olan besin elementlerini ve suyu kolayca almalarını sağlamak, **kökler için gereken gaz değişimini yapmak, **özellikle oksijeni yeterli miktarda toprakta bulabilmek, **yüzeysel akışın azalması sonucu yağış suyunun toprağa iyi nüfuz etmesini sağlamak ve bu şekilde, **kurak periyotlar için suyun depolanmasına yardımcı olma görevini görmektedir. 2

3 Toprak İşleme Alet ve Makineleri Toprak işleme ekipmanları, insan gücü ile kullanılan basit ekipmanlar olabildiği gibi, bir makineye bağlanarak da kullanılabilmektedir. İnsan gücüne dayanan toprak işlemelerinde, çeşitli tipte bel kürek, kürek, çapa, kazma ve tırmık gibi aletler kullanılır 3

4 Toprak işleme için kullanılan ekipmanlar Riper Kazayaklı (pabuçlu) riper Riper pulluk Diskli pulluk Ağır hizmet offset diskaro (ağır diskaro) Offset hafif dalgalı diskaro (bakım diskarosu) Ekskavatör, Mini ekskavatör Örümcek, Tek dişli dip kazan Darbeli delici Çukur açma burguları Çift riper+pulluk kulağı kombinasyonu 4

5 Paletli traktöre (dozere) arkadan monte edilmiş ÜÇLÜ RİPER 5

6 Riper (Dip Kazan Pulluğu) Riperler toprağı alt üst etmeden derin olarak işlerler. Tek dişli olabildikleri gibi, birkaç dişli de olabilirler. Riperler aynı zamanda kökleme işleminde de kullanılmaktadır. 6

7 7

8 Riper özellikle alt toprağı ince tekstürlü olan, kök gelişimini engelleyecek derecede sıkı istiflenmiş topraklarda, altta kök yayılış sahasına giren çeşitli toprak derinliklerinde pas veya sert kireç taşı gibi geçirimsiz sert bir tabakanın bulunduğu topraklarda çok etkilidir. Ağır topraklarda ve durgun su şartlarında da riperle toprak işleme önemli yararlar sağlar. Riperlerin ağaçlandırma sahalarının hazırlanmasında, diri örtü kökleme ve toprak işlemelerinde oldukça yaygın kullanımları vardır. 8

9 Ağır, havalanma güçlüğü olan, nemli ve derin topraklarda riper dişlerine çarık veya kaz ayağı denilen ilaveler takılabilmektedir. Bu durumda kazyaklı riper, toprağı alt üst ederek karıştıran bir ekipman haline dönüşür. Ancak her koşulda çarık ya da kaz ayağı nın ripere eklenmesi bazı sorunlar da oluşturabilir. Örneğin aşırı taşlı ve sığ topraklarda taşların alt üst edilerek üste çıkmaması için, sade riper kullanılması tercih edilmelidir. Taşlı karstik ve mutlak derinliği 30 cm yi geçmeyen topraklarda ise riper kullanılması önerilmemektedir. 9

10 Toprak işleme 10

11 11

12 Çift soklu döner kulaklı riper pulluk 12

13 Çift riper+pulluk kulağı kombinasyonu (biri önde diğeri arkada olan ve toprağı derin işleyebilen iki riper ile işlenen toprağı yamaç tarafına eğimli olarak yatırarak gradoni oluşturan özel bir pulluk kulağından oluşmaktadır. 13

14 Yetişme koşullarını dikkate almayan bir toprak işlemesi, bazı durumlarda fayda değil, çeşitli ölçülerde zararlı etkiler de yapabilmektedir. Örneğin yaş ve ıslak killi topraklarda, paletli ağır toprak işleme makinelerinin kullanımı, toprak işlemenin en önemli faydası olan toprağın gevşetilmesi fonksiyonunu yeterli ölçüde gerçekleştiremez. Aksine toprağı sıkıştırır, ezer ve böylece toprağın su ve hava dengesini bozar. 14

15 Pulluklar : Yumuşak ve hafif bünyeli topraklarda ve zayıf diri örtünün bulunduğu alanlarda, diri örtü temizliğine gerek kalmadan, diri örtü temizliği ile toprak işlemeyi birlikte sağlayabilirler. Pulluklar kulaklı pulluklar ve diskli pulluklar olmak üzere iki grup altında toplanırlar Diskli pulluk Kulaklı pulluk 15

16 Diskli pulluk (hafif ve orta bünyeli topraklarda toprağı cm derinliğinde işlemektedir. 16

17 Diskarolar: bir veya birkaç eksen üzerinde yer alan çok sayıda diskten oluşurlar. Diskarolar, özellikle toprağın pullukla sürülmesinden sonra, üst toprağı çok iyi işleyen bir toprak işleme ekipmanıdır. 17

18 4X4 traktöre monte edilmiş ağır diskaro (ağır hizmet offset diskaro): kesekleri parçalamak ve toprak yüzeyini düzeltmek için) 18

19 Bakım diskarosu 19

20 Ekskavatör (normal toprak şartlarında veya anakayanın yüzeye yakın olduğu topraklarda teras yapma veya fidan çukuru açmada kullanılır 20

21 Mini ekskavatör (eğimli alanlarda cm genişlikte ve cm derinlikte teras yapan bir ekipmandır 21

22 Örümcek (özel tasarımı olan ve çok eğimli alanlarda teras yapımında kullanılan bir ekipman 22

23 Paletli traktöre monte edilmiş darbeli delici (düşük eğimli ve ana kayanın yüzeye yakın olduğu alanlarda dikim çukuru açan güçlü bir ekipman 23

24 Çukur açma burguları 24

25 Ağaçlandırma çalışmalarında, toprak işlemesi ve yöntemleri; *anataşa, *toprak özelliklerine, *arazi şartlarına, *eğime, *bölgedeki kuraklık etkilerine ve *ağaç türlerine göre değişmektedir. 25

26 Karstik sahalarda yayılış gösteren Sedir de, ekimlerden önce arazi hazırlığına gerek olmadığı, bazı sıkışmış ve keçeleşmiş topraklarda ise uygun bir ekipmanla hafif bir toprak işlemesinin gerekebileceği belirtilmekte ve karstik arazilerde RİPER kullanımı çoğunlukla sakıncalı görülmektedir. Meşeler ise kültürden önce derin ve entansif bir toprak işlemesini gerektirirler. 26

27 Toprak türü de, toprak işlemede dikkate alınmalıdır. Örneğin toprak türü bakımından kaba tekstürlü olan kumlu topraklarda entansif işleme, kurutucu etki yaptığından, özellikle ekimlerde sakıncalı olabilir. Buna karşılık ağır ve sert toprakları, bir kış evvel işlemek yerinde olur ve kış boyunca don, kesekleri parçalar. Toprak işlemesi arazi koşullarına göre de değişir. Düz olmayan, sığ ve taşlı arazi, işleme güçlükleri yaratır. Bu toprakları ya kısmen veya büyük masraflar ve ağır makinelerle işlemek mümkündür. 27

28 Toprak işleme derinliğinin belirlenmesi de ayrı bir önem taşımaktadır. Eğer tabanda sertçe ve sıkı istiflenmiş bir tabaka mevcut ise, bu tabakanın yeterli derinlikte bir toprak işlemesi ile kırılması gerekir. Normal koşullarda entansif plantasyonların dışındaki ağaçlandırma çalışmalarında cm derinlikte bir toprak işlemesi yeterli olmaktadır. Makineli toprak işleme imkanı olmayan genellikle eğimi %40 dan fazla olan sahalarda insan gücü ile toprak işleme yapılır. İşci gücü ile yapılan toprak işlemeleri ile genellikle teraslar tesis edilmektedir. Bilimsel ve teknik esaslara uymayan, yetişme ortamı koşullarını dikkate almayan toprak işlemesi fayda yerine zarar verir. 28

29 Son zamanlarda Buror/Meror/Maror gibi isimlerle adlandırılan değişik tiplerde TERASlar mini ekskavatör ile eğimi %40 dan daha fazla olan sahalarda da toprak işlemesi ve teras yapımı makine ile yapılabilmektedir. Mini ekskavatör ile TERAS yapımında %60 eğime kadar olan alanlarda makine ile diri örtü temizliği ve toprak işlemesi yapılabilmektedir. 29

30 30

31 31

32 Toprak İşleme Şekil ve Yöntemleri Toprak işlemesi alanın tümünü kapsayarak yapılacak olursa bu durumda, tam alanda toprak işlemesi, alanın bazı bölümlerinde yapılacak olursa kısmi toprak işlemesinden söz edilir. Tam alan toprak işleme: Toprağın bütün alanda işlenmesi yöntemidir, fakat ideal bir yöntem olmakla birlikte pahalı bir yöntemdir. Tam alan toprak işleme genellikle, erozyon tehlikesi bulunmayan ve %20 eğime kadar olan yerlerde, eş yükseklik eğrilerine paralel uygulanmaktadır. 32

33 Kısmi toprak işlemesi: Kısmi işlemede toprak şeritler üzerinde veya yer yer parçalar halinde (ocaklar) işlenerek kültüre hazırlanmaktadır. En çok kullanılan kısmi toprak işleme şekli, şeritler halinde yapılanıdır. Şeritler halinde toprak işlemede, işlenecek ve işlenmeden bırakılacak şeridin genişliğini etkileyen bazı faktörler bulunmaktadır. İşlenen ve bırakılan şerit genişlikleri; *arazinin eğimine, *diri örtünün şekline, *sıklığına ve *boyuna göre değişir. Daha önce şeritler halinde yapılan diri örtü temizliğinde bahsedildiği gibi, toprak işlemesi yapılan şeritlerin genişlikleri de çeşitli koşullara göre değişmektedir. Genel olarak belirtilen şerit genişliğinin, diri örtünün kontrol altında tutulan boyunun iki katı olması gerektiği kuralı burada da geçerlidir. 33

34 İşlenen ve bırakılan şerit genişlikleri; *arazinin eğimine, *diri örtünün şekline, *sıklığına ve *boyuna göre değişir. 34

35 Toprak İşleme Derinliği Toprak işlemede, üst toprak işleme ve alt (derin) toprak işleme olmak üzere iki toprak işleme derinliği söz konusudur. Üst toprak işleme: 0-30 cm derinlikte toprağın işlenmesidir. Bu toprak derinliği biyolojik aktivitenin yüksek olduğu toprak derinliğidir. Bu tarz toprak işlemede yaygın olarak kullanılan işleme ekipmanı bir, iki ve üç soklu olabilen pulluklardır. 35

36 Alt (derin) toprak işleme: 30 cm den fazla derinliğe inilerek yapılan toprak işlemesidir. Birikme horizonunun olduğu bu derinlikte yapılan toprak işlemesi cm e kadar olan derinliktir ve bu işleme derinliği duruma göre yer yer 90 cm e kadar çıkabilmektedir. Kullanılan ekipman kaz ayağı takılı veya çıplak riperdir Bu tip bir işlemeyle geçirimsiz ve sert tabakalar parçalanmakta, alt toprak işlemektedir. 36

37 Eğim Gruplarına Göre Toprak İşleme Yöntemleri I.Eğim Grubunda Tarakla örtü temizliği yapılan alanlarda %20 eğime kadar toprak işlemede toprak ağır ise, kazayağı takılmış bir riperle, tam alanda yapılan derin bir toprak işlemesinden sonra, diskaro ile üst toprak işlemesi uygulanabilir. 37

38 Toprak kaba tekstürlü ve gevşek bir bünyeye sahip ise %20 eğime kadar olan alanlarda ise ağır bir diskaro ile tam alanda yapılacak toprak işlemesi, yeterli olacaktır. Diri örtü temizliğinin çekiçli veya zincirli çalı doğrayıcılarla gerçekleştirilmesi durumunda (makiliklerde ve fundalıklarda), toprak işlemesi diskli pulluklarla veya riper veya diskaro ile tam alanda işlenir. Çalışma eş yükseklik eğrilerine paralel olarak yapılmalıdır. 38

39 II.Eğim Grubunda Tarakla diri örtü temizliği yapılan, eğimin %21-40 olduğu yerlerde, toprak ağır ise, paletli bir traktöre monte edilen kazayağı takılmış bir riper (dip kazan) ile toprak, eş yüksekli eğrilerine paralel olarak tam alanda işlenmeli fakat diskaro kullanılmamalıdır. Toprak kaba tekstürlü ve gevşek bir bünyeye sahip ise bu durumda, iki soklu pulluk ile toprak işlemesiyle gradoni (teras) yapılması önerilmektedir. 39

40 40

41 41

42 Makilik ve fundalıklardan oluşan ve eğimi %21-40 (II. Eğim grubu) arasında değişen alanlarda en iyi ve ekonomik toprak işleme şekli Çift Sürüm Gradoni yapılmasıdır. Aynı şekilde eğimi II.grupta bulunan (%21-40) yüksek makiliklerde de çift sürüm gradoni yapılması esastır. Eğimin yüksek olduğu ve erozyon tehlikesinin bulunduğu alanlarda pullukla oluşturulan bu teraslar (gradoniler), işçi ile yapılan işlemlerin makine ile yapılası anlamındadır. Çift sürüm ile fidanların işlenmemiş toprak üzerine dikimi önlenmiş olmaktadır. İki soklu pullukla tesviye eğrilerine paralel, bir geçişte cm derinlikte, cm genişlikte gradoniler şeklinde toprak işlenmektedir. 42

43 Bu yöntem; A) Tam alanda riperle alt toprak işlemesi yapılmasının ekonomik olmadığı, kök gelişimini engelleyici sert ve yatay tabakanın bulunmadığı, kaba ve orta tekstürlü topraklarda, B) Su tutma kapasitesi düşük; kumlu, alüvyal ve kolivyal yapılardaki yerlerde suyun drenajla akıp gitmesine neden olmamak için derin toprak işlemesi gerekmeyen yerlerde toprağın işlenmesidir. 43

44 III. ve IV. Eğim Grubunda Eğimi %40 dan fazla olan sahalarda toprak işlemesi el emeği ile yapılmaktadır. Bu eğim grubundaki alanlarda yapılacak çalışma, eş yükseklik eğrilerine paralel olarak insan gücü ile teras yapımıdır. Mini ekskavatör ile BUROR TİPİ TERAS yapımında ise %60 eğime kadar olan alanlarda makine ile toprak işlemesini hatırlayalım!!!! Toprak işleme başlığı altında anlatılan tüm bu faktörlere göre, en uygun toprak işleme yöntemini seçebilmek için; arazideki etüt aşamasında toprak etütlerinin iyi yapılması ve yeterli sayıda toprak profilinin açılarak değerlendirilmesi yerinde olacaktır. 44

45 Toprak İşleme Zamanı Toprak işlemenin diri örtü temizliğini takiben aynı mevsim içinde yapılması yerinde olur. Ancak toprağın işlenmesi için en uygun zaman, onun uygun bir nem oranına, yani toprağın tarla kapasitesi nem derecesine sahip olduğu zamandır. Toprağın rutubet içeriğinin uygun olduğu, yani tarla kapasitesi nem derecesinde bulunduğu, dolayısıyla işlenmeye en uygun olduğu zamana toprağın tav hali denir. 45

46 Basit olarak normal strüktüre sahip topraklarda, avuçla sıkıldığında parçalanıp dökülüyorsa tav hali gelmiş demektir. Veya ayakkabı topuğu ile toprak keseklerine kuvvetlice vurulduğunda kesek üzerinde ökçenin izi kalmayıp, toprak keseği dağılıp parçalara ayrılıyorsa bu durum toprağın tav haline geldiğini gösterir. Kurak ve yarı kurak bölgelerde en uygun toprak işleme zamanı, sonbaharda ilk yağışın düşmesinden sonra toprağın tav durumuna ulaşabildiği zamandır. Kış mevsiminden önce yapılacak toprak işleme ile toprakta kış yağışları daha fazla depo edilebilmektedir. 46

47 Genel olarak ekim ve dikim için Toprağın kış rutubetinden faydalanması, Keseklerin donlarla parçalanması ve toprağın iyi oturması için toprak işlemesinin, Ekimden veya dikim çalışmalarına başlamadan bir süre önce yapılması faydalıdır. 47