DİYARBAKIR, MARDİN VE ELAZIĞ İLLERİNDE TARIM VE TARIM DIŞI ALANLARDAKİ AĞAÇLARDA BULUNAN TINGIDAE (HEMIPTERA) TÜRLERİ *

Transkript

1 DİYARBAKIR, MARDİN VE ELAZIĞ İLLERİNDE TARIM VE TARIM DIŞI ALANLARDAKİ AĞAÇLARDA BULUNAN TINGIDAE (HEMIPTERA) TÜRLERİ * Tingidae (Hemiptera) species in agricultural and non-agricultural areas of Diyarbakır, Mardin and Elazığ provinces Hasan MARAL Bitki Koruma Anabilim Dalı M. Rifat ULUSOY Bitki Koruma Anabilim Dalı Halil BOLU Bitki Koruma Anabilim Dalı ÖZET Bu çalışmada Diyarbakır, Mardin ve Elazığ illerinde tarım ve tarım dışı alanlardaki ağaçlarda bulunan Tingidae (Hemiptera) familyasına bağlı türler ve bu türlerin saptanması amaçlanmıştır yılları arasında yürütülen çalışmada tingidlerin tespiti için gözle kontrol ve darbe yöntemi uygulanmıştır. Çalışma sonucunda 10 cinse bağlı toplam 15 tingid türü tespit edilmiştir. Badem (Prunus amygdalus Batsch), söğüt (Salix sp.) ve kavak (Populus sp.) ağaçlarında tespit edilen M. unicostata tüm çalışma alanında ortalama % 41,90 bulunma oranı ile bulunma oranı en yüksek tingid türü olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler : Tingidae, Tarım İçi, Tarım Dışı, Ağaç ABSTRACT In this study, Tingidae (Hemiptera) species in agricultural and nonagricultural areas of Diyarbakır, Mardin and Elazığ provinces were determined. This study was conducted between 2009 and In the study, visual inspection and shaking method were used to to determination of tingids As a result of the study, a total of 15 tingid species belonging to 10 genera were determined. The most abundant tingid species in the working area is M. unicostata which is determined on almond (Prunus amygdalus Batsch), willow (Salix sp.) and poplar (Populus sp.) trees, by the 41,90 %. Key Words : Tingidae, Agricultural, Non-agricultural, Tree Giriş Asya, Ortadoğu ve Avrupa nın kesiştiği noktada yer alan Türkiye, elverişli coğrafi koşulları ve iklimi nedeni ile fauna ve flora bakımından zengin bir doğal çeşitliliğe sahiptir. Ülkemiz florasında den fazla bitki türü bulunmaktadır. Bu türlerin yaklaşık ü endemiktir (Özhatay ve ark., 2007). Zengin doğal çeşitliliğin sonucu olarak Türkiye aralarında fındık, incir, üzüm ve kayısının bulunduğu bazı ürünlerin yetiştiriciliğinde dünyada söz sahibi konuma gelmiştir (Anonim, 2010). Ülkemizin zengin doğal çeşitliliği Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri nde de kendisini göstermiştir. Bu bölgelerdeki bazı iller tarımın başladığı * Doktora Tezi-PhD Thesis

2 yer olarak kabul edilen ve Bereketli Hilal olarak anılan yerin bir kısmında konumlanmıştır (Diamond, 2007). Bölgede başta antepfıstığı, kayısı, üzüm, badem, nar, armut, elma ve kiraz olmak üzere ekonomik anlamda birçok meyve türü yetiştirilmektedir. (TÜİK, 2010). Yukarıda bahsedilen meyve türlerinin yetiştirildiği alanlar yıldan yıla artış göstermektedir (Anonim, 2011). Bunun yanı sıra Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi florasında tarım dışı alanlarda da ağaç formunda birçok bitki türü doğal olarak yetişmektedir. (Anonim, 2007a; Anonim, 2007b). Bölge florasında barınan birçok böcek türü mevcut olup bu türlerin bir kısmı hem ekonomik anlamda yetiştiriciliği yapılan bitkilere hem de tarım dışı alanlarda yetişen bitkilere önemli zararlar verebilmektedir. Bu zararlı türler arasında Tingidae familyası (Insecta: Hemiptera) önemli bir yer tutmaktadır. Yetiştiriciliği yapılan meyve ağaçları ile tarım dışı alanlarda doğal olarak yetişen ağaçların bir kısmı Tingidae familyasına ait türlerin konukçuları durumundadır (Lodos ve Önder, 1983; Schaefer ve Panizzi, 2000 ). Tingidae familyasına bağlı Stephanitis pyri (Fabricius) yumuşak ve sert çekirdekli meyvelerde; Monosteira unicostata (Mulsant & Rey) ve Monosteira lobulifera Reuter elma, armut, badem, kiraz, kavak ve söğütte; Corythucha ciliata Say. çınarda ve Corythucha arcuata (Say) meşelerde ekonomik anlamda zarar yapan en önemli türlerdir (Schaefer ve Panizzi, 2000). Dünyada Tingidae familyasına (Hemiptera) ait yaklaşık 2600 civarında tür tespit edilmiştir (Guilbert, 2001). Bu türler narin yapılı ve kanatları ağ şeklinde özel desenlere sahip olup, boyları genellikle 4 mm den küçüktür. Ergin ve nimfleri fitofagdır. Yabani bitkilerden kültür bitkilerine, orman ağaçlarından meyve ağaçlarına ve hatta süs bitkilerine kadar uzanan geniş bir konukçu dizisinin olması ve geniş bir yelpazede bitki üzerinde beslenmeleri nedeniyle büyük önem taşırlar. Yaprakların alt yüzeylerinde yaşarlar ve parankima dokusuna stiletlerini batırmak suretiyle bitki öz suyunu emerek beslenirler. Sokulup emilen yerlerde beyazımsı lekeler oluşur, zarara uğrayan yapraklar vaktinden önce dökülür ve böylece bitkileri zayıf düşürerek önemli derecede verim kayıplarına neden olurlar. Dişiler yumurtalarını çoğunlukla bitki dokuları içine bırakır. Bazı türler bitkilerde gal oluşumuna neden olur. Genellikle kışı ergin halde geçirirler (Bodenheimer, 1958; Nizamoğlu, 1961; Göksu, 1964; Drake and Ruhoff, 1965; Péricart, 1983; Lodos ve Önder, 1983; Lodos, 1983; Gülperçin ve Önder, 1999; Schaefer and Panizzi, 2000; Guilbert, 2001; Demirsoy, 2006). Ülkemizde bu familyaya bağlı türler üzerine bazı çalışmalar yürütülmüştür (Göksu, 1960; Lodos ve Önder, 1983; Maçan, 1986; Bolu, 2002; Bolu, 2007; Bolu ve ark., 2007; Aysal ve Kıvan, 2007; Aysal ve Kıvan, 2008). Gerek yetiştiriciliği yapılan meyve ağaçları, gerekse tarım dışı alanlarda doğal olarak yetişen ağaçlarda önemli zararlara neden olan Tingidae familyasının meydana getirdiği zararın önüne geçilebilmesi için bu familyaya bağlı zararlı türlerin saptanması ve yayılış alanlarının belirlenmesi önem arz etmektedir. Bu çalışmada Doğu Anadolu Bölgesindeki Elazığ ile Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Diyarbakır ve Mardin illerinde yetiştiriciliği yapılan meyve ağaçlarından badem, kayısı, kiraz, elma, armut ve ceviz ile tarım dışı alanlarda

3 doğal olarak yetişen ağaçlar, bu ağaçlık bölgelerde bulunan otsu bitkiler üzerindeki Tingidae familyasına bağlı türlerin saptanması amaçlanmıştır. Materyal ve Metot Materyal Çalışmanın ana materyalini Doğu Anadolu Bölgesi nde Elazığ ili ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde Diyarbakır ve Mardin illerinde yetiştiriciliği yapılan meyve ağaçlarından badem, kayısı, kiraz, elma, armut ve ceviz ile tarım dışı alanlarda doğal olarak yetişen ağaçlar ve bu ağaçlık alanlarda bulunan otsu bitkiler üzerinden alınan tingid türleri oluşturmuştur. Stereo Binoküler Mikroskop, steiner hunisi, öldürme şişeleri, ağız aspiratörü, etil asetat, % 70 lik etil alkol, böcek iğneleri, fotoğraf makinesi, bağ makası, petri kapları (9x1cm), buz kabı, kafes (80x150 cm), eppendorf tüpleri, kültür kapları, yumuşak uçlu fırçalar (00, 0, 1, 2 ve 3 numara), şeffaf polietilen torbalar, kese kâğıtları, el GPS i, plastik kavanozlar, kültür kapları ve diğer laboratuvar malzemeleri ise çalışmanın diğer materyalini oluşturmuştur. Metot Çalışma, yıllarını kapsayan 3 yıllık sürede Doğu Anadolu Bölgesi nde Elazığ ili ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde Diyarbakır ve Mardin illerinde yürütülmüştür. Diyarbakır; Çermik ve Ergani, Elazığ; Sivrice ve Gezin, Mardin; Mazıdağı, Merkez ve Yeşilli olacak şekilde her il en az iki bölgeye, her bölge de kendi içinde farklı yönlerde olmak kaydıyla iki alt bölgeye ayrılmıştır. Böylece her il için en az toplam dört örnekleme bölgesi belirlenmiştir. Çalışmanın tüm bölgeleri temsil etmesini sağlamak için imkanlar dahilinde düzenli olmayan periyotlarla Elazığ ilinin Maden ilçesinde, Diyarbakır ilinin Merkez, Kulp ve Çüngüş ilçesinde ve Mardin ilinin Ömerli ve Derik ilçelerinde sürveyler gerçekleştirilmiştir. Sürveylerde çalışma alanını en iyi temsil edebilecek yerlerden örnekler alınmıştır. Örneklemelerde yetiştiriciliği yapılan badem, kayısı, kiraz, elma, armut ve ceviz bahçeleri ile tarım dışı alanlarda doğal olarak yetişen kavak, çınar, söğüt, meşe, çam ve yabani meyve ağaçları ile bu ağaçlık alanlarda bulunan otsu bitkiler kontrol edilmiştir. Çalışmalarda örnekleme yapılan bahçelerin ilaçlanmamış olmasına özen gösterilmiştir. Sürveyler hava koşulları elverdiği müddetçe doğa çalışmalarının başladığı 2009 yılının nisan ayı başından ekim ayı sonuna kadar 10 ar günlük periyotlarla; popülasyon takibinin yapıldığı yıllarında ise nisan ayı başından ekim ayı sonuna kadar haftalık olarak gerçekleştirilmiştir. Tingidae Familyasına Ait Türlerin Saptanması Tingidae familyasına ait türlerin saptanması için yapılan örneklemelerde aşağıdaki yöntemler uygulanmıştır. Darbe Yöntemi: Ağaçların her birinin farklı dört yönünden seçilen birer dalına ucuna lastik hortum parçası geçirilmiş bir sopa ile üçer defa vurularak böceklerin Steiner hunisine düşmesi sağlanmıştır (Steiner, 1962). Steiner hunisine

4 düşen böcekler ağız aspiratörü ya da elle toplanarak etil asetatlı öldürme şişelerine aktarılmıştır. Gözle Kontrol Yöntemi: Ağaçların her birinin değişik yönlerinden 10 ar adet yaprak üzerinde bulunan böcekler incelenmiş olup, kontrol el lupu yardımıyla yapılmıştır. Gerekli görüldüğünde bu yapraklar laboratuvara getirilerek Stereo Binoküler Mikroskop altında incelenmiştir. Görülen erginler ağız aspiratörü ya da elle toplanarak öldürme şişelerine aktarılmıştır. Araziden toplanan Tingidae familyası türlerinin ayrım ve sayımları yapıldıktan sonra; nerede, hangi bitki üzerinde, hangi koordinat ve yükseklikte ve hangi tarihlerde yakalandıklarını gösteren bilgi notları ile etiketlenerek iğnelenmiştir. Araştırma Bulguları ve Tartışma Çalışma sonucunda Tingidae (Hemiptera) familyasına bağlı 10 cinse ait toplam 15 tingid türü tespit edilmiştir. Çalışma ile belirlenen tingid türleri Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1. Diyarbakır, Mardin ve Elazığ illerinde yıllarında saptanan tingid türleri Bulunduğu İl Tür Mardin Elazığ Diyarbakır 1 Catoplatus crassipes - - 4* 2 Catoplatus hilaris Copium adumbratum Copium teucrii Dictyla echii Elasmotropis testacea Kalama tricornis Lasiacantha hedenborgii Monosteira lobulifera Monosteira unicostata Physatocheila confinis Physatocheila municeps Stephanitis pyri Tingis grisea Tingis hellenica : Yok, * Bulunma sayısı

5 Monosteira lobulifera Reuter Dünyadaki Yayılışı; Irak, İran, İsrail, Lübnan, Mısır, Rusya, Suriye, Türkiye, Ürdün ve Yunanistan (Drake and Ruhoff, 1965; Péricart, 1983; Lodos ve Önder, 1983, Önder ve ark., 2006). Türkiye deki Yayılışı; Adana, Antalya, Antakya, Adıyaman, Batman, Bingöl, Denizli, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, İzmir, Manisa, Mardin, Muğla, Nevşehir, Siirt, Şanlıurfa ve Van (Hoberlandt, l955; Lodos ve Önder, 1983; Maçan, 1986; Bolu, 2002; Kıyak ve ark., 2004; Bolu, 2007). Konukçuları; Castanea sativa, Prunus amygdaus, P. persica, Pyrus eleagrifolia, P. malus, Quercus ilex, Q. coccifera, Salix sp ve Tamarix sp. (Hoberlandt, 1955; Drake and Ruhoff, 1965; Lodos, 1982; Lodos ve Önder, 1983; Maçan, 1986; Bolu, 2007). M. lobulifera Mardin ve Diyarbakır illerindeki badem alanlarında yüksek yoğunlukta saptanmıştır. M. lobulifera nın bu iki ilde badem ağaçlarında çok önemli zararlara neden olduğu gözlemlenmiştir. Zararlı nisan ayı başından ekim ayı ortalarına kadar görülmüştür. Temmuz ayı ortası ile eylül sonu arasında en yüksek yoğunluğa ulaşmıştır. Zararlının badem ağaçlarında önemli zararlara yol açtığı literatür bilgileri ile de doğrulanmaktadır. Lodos (1982), M. lobulifera yı Türkçe ye Badem Kaplanı olarak çevirmiştir. M. lobulifera nın armut, ahlat, şeftali ve meşede bulunduğunu ama daha çok bademlerde rastlandığını ve zararlara neden olduğunu, Libya da armutlarda, Lübnan da ise şeftali ve bademlerde zarar yaptığını ifade etmiştir. Aynı araştırıcı M. lobulifera nın ergin ve nimflerinin yaprakların alt yüzlerinde yaşadıklarını ve burada yaptıkları emgi neticesinde yaprakların karakteristik şekilde sararıp vaktinden önce döküldüğünü, ağaçların zayıf kaldığını ve ürün kalitesinin bozulduğunu, yurdumuzda Güneydoğu Anadolu Bölgesi nin bazı kesimlerinde mücadele gerektirecek şekilde önemli zararlara sebep olduğunu belirtmiştir. Lodos ve Önder (1983), M. lobulifera nın ülkemizde meyve ağaçlarının önemli bir zararlısı olduğunu ve bademlerde önemli zararlar yaptığını açıklamıştır. Maçan (1986), Bolu (2002) ve Bolu (2007), yaptıkları çalışmalarda önceki araştırıcılarla benzer sonuçlara ulaşmışlardır. Monosteira unicostata (Mulsant & Rey) Dünyadaki Yayılışı; Arnavutluk, Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Fas, Fransa, Irak, İspanya, İtalya, Kafkaslar, Kıbrıs, Kuzey Afrika, Libya, Macaristan, Portekiz, Romanya, Rusya, Sicilya, Suriye, Tunus, Türkistan, Türkiye Yugoslavya ve Yunanistan (Drake and Ruhoff, 1965; Péricart, 1983; Lodos ve Önder, 1983, Önder ve ark., 2006). Türkiye deki Yayılışı; Ankara, Adana, Adıyaman, Ağrı, Antalya, Artvin, Aydın, Batman, Balıkesir, Bitlis, Burdur, Bursa, Çankırı, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzincan, Eskişehir, Gaziantep, Iğdır, Isparta, İzmir, Kars, Kayseri, Kırklareli, Konya, Karaman, Kütahya, Malatya, Manisa, Mardin, Muğla, Nevşehir, Niğde, Samsun, Siirt, Sivas, Şanlıurfa, Tunceli ve Uşak (Seidenstücker, 1954;

6 Hoberlandt, 1955; Linnavuori, 1965, Önder ve Adıgüzel, 1979; Lodos ve Önder, 1983; Maçan, 1986; Bolu; 2002; Bolu, 2007). Konukçuları; Alnus glutinosa, Castanea sativa, Cerasus sp., Crataegus monogyna, Cupressus sp., Cydonia vulgaris, Eleagnus orientalis, Pinus halepensis, Pistacia vera, Populus nigra, P. tremula, Prunus amygdalus, P. cerasus, P. persica, P. domestica, P. armeniaca, P. avium, Punica granatum, Pyrus communis, P. eleagrifolia, P. malus, P. mamorensis, Rosa sp., Rubus sp., Salix sp., Spartium scoparium, Tamarix sp. ve Ulmus sp. (Drake and Ruhoff, 1965; Péricart, 1983; Lodos ve Önder, 1983; Maçan, 1986; Bolu, 2002; Bolu, 2007). M. unicostata nın çalışma yapılan alanlardaki kavak ve söğüt ağaçları üzerinde yüksek yoğunluklara ulaştığı ve önemli zararlara neden olduğu görülmüştür. Zararlı nisan ayından itibaren görülmeye başlanmış, temmuz ayı sonundan eylül ayı ortalarına kadar yoğun popülasyonlar oluşturmuştur. Bunun dışında bazı alanlarda M. lobulifera veya S. pyri ile birlikte tespit edilmiştir. Lodos (1982), çalışmamıza benzer şekilde M. unicostata nın önemli zararlara yol açtığını, yurdumuzun hemen her tarafında bulunduğunu, yoğunluğunun Güney ve Batı Anadolu Bölgeleri nde daha fazla olduğunu, genellikle kavak, söğüt, elma, armut ve bademlerde görüldüğünü, bunların içinde en çok kavak üzerinde bulunduğunu ve zarar yaptığını belirtmiştir. Bu nedenle ismi Türkçe ye Kavak Kaplanı olarak çevrilmiştir. Bolu (2002), M. unicostata nın antepfıstığı üzerinde bulunduğunu ancak ekonomik anlamda zarara neden olmadığını, Maçan (1986) ve Bolu (2007), zararlının badem alanlarında yer yer ekonomik zarara neden olduğunu saptamışlardır. Çınar ve ark. (2004) zararlıyı Elazığ ve Mardin illerindeki kiraz ağaçlarında tespit etmişlerdir. Phvsatocheila confinis Horvath Dünyadaki Yayılışı; Arnavutluk, Avusturya, Ermenistan, Fransa, Kafkaslar, Kırım, Macaristan, Rusya, Suriye, Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan (Drake and Ruhoff, 1965; Péricart, 1983; Lodos ve Önder, 1983, Önder ve ark., 2006). Türkiye deki Yayılışı; Adana, Ankara, Antakya, Balıkesir, Bingöl, Bolu, Çankırı, Çorum, Erzincan, Giresun, Gümüşhane, İzmir, İstanbul, Kastamonu, Konya, Manisa, Nevşehir, Ordu, Sivas ve Zonguldak (Hoberlandt, 1955; Linnavuori, 1965; Lodos ve Önder, 1983). Konukçuları; Crataegus sp., Cydonia vulgaris, Fraxinus excelsion, Juglans regia, Ostrya carpinifolia, Prunus amygdalus, P. domestica, P. avium, P. cerasus, P. armeniaca, Pyrus malus, P. communis, P. eleagrifolia, Quercus aegilops, Q. coccifera, Q. ilex, Q. pubescens, Rosa sp., Tamarix sp. ve Viscum album (Drake and Ruhoff, 1965; Linnavuori, 1965; Péricart, 1983; Lodos ve Önder, 1983). Çalışma yapılan her üç ilde de saptanan P. confinis in Elazığ ili badem ağaçlarındaki yoğunluğu dikkat çekmiştir. Zararlının bulunduğu badem alanlarında M. unicostata ve M. lobulifera nın çok düşük oranlarda olduğu ya da hiç olmadığı tespit edilmiştir. Diğer ağaçlarda P. confinis e düşük yoğunluklarda rastlanılmıştır

7 Zararlı mayıs ayı ortalarından ekim ayı ortalarına kadar görülmüştür. Lodos ve Önder (1983), P. confinis in ülkemizde yaygın olduğunu, bazı dönemlerde yüksek yoğunluklara ulaştığını, nisan ve ağustos ayları arasında görüldüğünü; Péricart (1983), bu türün ülkemizde badem ve meşe ağaçları üzerinde bulunduğunu belirtmiştir. Stephanitis pyri (Fabricius) Dünyadaki Yayılışı; Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Fas, Finlandiya, Fransa, Irak, İran, İspanya, İsrail, İtalya, Macaristan, Portekiz, Polonya, Romanya, Suriye, Rusya, Türkistan, Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan (Drake and Ruhoff, 1965; Péricart, 1983; Lodos ve Önder, 1983; Önder ve ark., 2006). Türkiye deki Yayılışı; Adana, Ankara, Ağrı, Amasya, Antalya, Artvin, Aydın, Batman, Balıkesir, Bursa, Diyarbakır, Elazığ, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Hakkâri, İstanbul, İzmir, Kırşehir, Konya, Manisa, Mardin, Muğla, Nevşehir, Niğde, Rize, Siirt, Şanlıurfa, Tokat, Tunceli ve Zonguldak (Hoberlandt, 1955; Önder ve Adıgüzel, 1979; Lodos ve Önder, 1983; Maçan, 1986; Çam, 1993; Çevik, 1996; Çınar ve Ark., 2004; Bolu, 2007). Konukçuları; Alnus sp., Castanea sativa, Chaenomeles japonica, Cotonaster integrrima, Cornus sp., Crataegus sp., Cydonia vulgaris, Eleagnus oriantalis, Hedera helix, Juglans regia, Juniperus sp., Ligustrum vulgare, Mespilus germanica, Pyrus malus, P. communis, P. elaeagrifolia, P. aria, P.auciparia, Prunus cerasus, P. avium, P.mahaleb, P. armeniaca, P. persica, P. amygdalus, P. lusitanica, P. marasoa, Punica granatum, Quercus ilex, Q. coccifera, Rosa sp., Rubus sp., Ribes nigrum, Robinia pseudoacacia, Populus sp., Sorbus aria, S. terminalis, Salix sp., Tilia sp., Tamarix sp., Ulmus campestris, U. effusa ve Vaccinium myrtillus (Stichel, 1960; Drake and Ruhoff, 1965; Lodos ve Önder, 1983; Bolu, 2007). S. pyri özellikle yumuşak ve sert çekirdekli meyve ağaçları üzerinde saptanmıştır. Çalışma yapılan alanlarda nisan ayı başından kasım ayına kadar görülen zararlının elma, ceviz ve armutta yüksek yoğunluğa ulaştığı ve önemli zararlara neden olduğu tespit edilmiştir. Lodos (1982), S. pyri nin ülkemizdeki meyve ağaçlarında zarar yapan en önemli türlerden biri olduğunu belirtmiştir. Aynı araştırıcı çalışmamıza benzer şekilde S. pyri nin genellikle yaprağını döken meyve ağaçlarında özellikle taş ve yumuşak çekirdekli meyve ağaçları ile karadiken, kestane, ceviz ve süs bitkilerinde zarar yaptığını, ergin ve nimflerinin yaprakların alt taraflarında yaşadığını ve burada beslendiğini, beslenilen yerlerin üst yüzeyinde beyazımsı lekeler halinde görüldüğünü, saldırıya uğrayan yaprakların vaktinden önce döküldüğünü, ağaçların zayıfladığını ve bu şekilde önemli verim kayıplarına neden olduğunu bildirmiştir. Çam (1993) S. pyri nin nimf ve erginlerinin Tokat ilindeki kiraz ve vişne ağaçlarında zarar neden olduğunu; Çınar ve ark. (2004), Elazığ ve Mardin illerindeki kiraz ağaçlarında S. pyri nin ekonomik anlamda zarar yaptığını; Aysal ve Kıvan (2007), laboratuvar koşullarında yaptıkları çalışmada S. pyri için en uygun konukçunun elma ve kiraz olduğunu tespit etmiştir. Lodos ve

8 Önder (1983) S. pyri nin ülkemizde nisan ve aralık ayları arasında görüldüğünü; Lodos (1982), bu türün yılda 3 veya 4 döl verdiğini, Gülperçin ve Önder (1999), S.pyri nin İzmir koşullarında yılda 3 döl verdiğini saptamışlardır. Sonuç ve Öneriler Diyarbakır ve Mardin illerinde badem bahçesi tesis ederken M. lobulifera nın; Elazığ ilinde ise P. confinis in bademlerde ciddi zararlar yaptığı göz önünde bulundurularak gerekli önlemler alınmalıdır. Diyarbakır, Mardin ve Elazığ illerinde elma, armut ve ceviz bahçeleri tesis edilirken S. pyri nin önemli bir zararlı olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. M. unicostata nın kavak ve söğüt ağaçlarındaki en önemli zararlılardan biri olduğu bu çalışma ile tespit edilmiştir. Literatür bilgileri ve çalışma esnasındaki gözlemler neticesinde M. unicostata nın badem ve diğer bazı meyve ağaçlarında da zarar yaptığı tespit edilmiştir. İleride yapılacak çalışmalarda her iki tingid türünün farklı konukçulardaki biyolojisi ve ekolojisi tespit edilerek, doğal düşmanlar ile ilişkisinin daha ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gerektiği düşünülmektedir. Kaynaklar ANONİM, 2007a. TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesi Tarım Master Planı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara, 276 sayfa., 2007b. TRC Güneydoğu Anadolu Bölgesi Tarım Master Planı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara, 390 sayfa., Tarım, Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı Çiftçi Kayıt Sistemi. (Erişim Tarihi: ) AYSAL, T., ve KIVAN, M., Armut Kaplanı Stephanitis pyri (F.) Üzerine Bazı Konukçu Bitkilerin Etkileri. Türkiye II. Bitki Koruma Kongresi Ağustos 2007, Isparta, Development and population growth of Stephanitis pyri (F.) (Heteroptera: Tingidae) at five temperatures. J Pest Sci (2008) 81: BODENHEIMER, F. S., Türkiye de Ziraate ve Ağaçlara Zararlı Olan Böcekler ve Bunlarla Savaş Hakkında Bir Etüt. Bayur Matbaası, Ankara. 346 s. BOLU, H., Güneydoğu Anadolu Bölgesi antepfıstığı alanlarındaki böcek ve akar faunasının saptanması. Türk. Entomol. Derg., 26(3): BOLU, H., Population Dynamics of Lacebugs (Heteroptera: Tingidae) and its Natural Enemies in Almond Orchards of Turkey. J. Ent. Res. Soc. 9(1): BOLU, H., ÖZGEN, İ., BAYRAM, A., ve ÇINAR, M., Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde antepfıstığı, badem ve kiraz bahçelerindeki avcı Coccinellidae türleri, yayılış alanları ve avları. HR.Ü.Z.F. Dergisi, 11(1/2):

9 ÇAM, H., Tokat ve çevresinde kiraz, vişne ve idris ağaçlarında bulunan Heteroptera türleri üzerinde araştırmalar.gaziosmanpaşa Üniv. Ziraat Fak. Derg., 10: ÇEVİK, T., Orta Anadolu Bölgesi Ceviz ağaçlarında zararlı ve faydalı faunanın tespiti üzerinde araştırmalar, Bitki Koruma Bülteni, 36 (1-2), sayfa:55-72 ÇINAR, M., ÇİMEN, İ., ve BOLU, H., Elazığ ve Mardin illeri kiraz ağaçlarında zararlı olan türler, doğal düşmanları ve önemlileri üzerinde gözlemler. Türk. entomol. derg., 28 (3): DEMİRSOY, A., Yaşamın Temel Kuralları Entomoloji (Omurgasızlar- Böcekler). Meteksan yayınları Cilt- II /Kısım- II, Ankara, 945 s DIAMOND, J., Tüfek, Mikrop ve Çelik (İnsan Topluluklarının Yazgıları). Tübitak Popüler Bilim Kitapları-173, Ankara, 610 sayfa. DRAKE, C.J, and RUHOFF, F.A., Lagebugs of the World, A Catalog (Hemiptera: Tingidae). Smithsonian Institution, Washington, 710 p. GÖKSU, M.E, Sakarya ve Kocaeli bölgeleri meyve ağaçlarında zarar yapan armut kaplanının (Stephanitis pyri Fabr.) biyolojisi ve mücadelesi üzerinde araştırmalar. T.C. Tarım Bakanlığı Göztepe Zirai Mücadele Enstitüsü Yayınları, 58 sayfa. İstanbul GUILBERT, E., Phylogeny and evolution of exaggerated traits among the Tingidae (Cimicomorpha, Heteroptera). Zool. Scripta 30, GÜLPERÇİN, N., ve ÖNDER, F., Bornova koşullarında Stephanitis pyri (F.) nin biyolojisi ve doğal düşmanları üzerinde çalışmalar, Türk. Entomol. Derg., 23(1): HOBERLANDT, L., Results of the Zoolgical Scientific Expedition of the National Museum in Praga to Turkey. 18. Hemiptera IV. Terrestial Hemiptera-Heteroptera of Turkey. Acta Ent. Mus. Nation. Pragae, Suppl. 3: 264 p. KIYAK, S., ÖZSARAÇ, Ö., ve SALUR, A., Nevşehir İli (Türkiye) Heteroptera Faunasına Katkılar G.U. J. Sci., 17(1): 21-29, 2004 LINNAVUORI, R., Studies of the South and East Mediterranen Hemipterous Fauna III, Hemipterological Observations from Turkey. Act. Ent. Fenn., 21: LODOS, N., Türkiye Entomolojisi II, Genel Uygulamalı ve Faunistik. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 429, Bornova İzmir, Sayfa: LODOS, N., and ÖNDER, F., Preliminary List of Tingidae with Notes on Distribution and Importance of Species in Turkey. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 449, Bornova İzmir. 51 sayfa MAÇAN, G., Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Bademlerde Zarar Yapan Böcek Türleri, Önemlilerinin Tanınmaları, Yayılışları ve Ekonomik Önemleri Üzerinde Araştırmalar. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Diyarbakır Bölge Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Araştırma Eserleri Serisi No:5, Sayfa: 82, Ankara

10 ÖNDER, F., and ADIGÜZEL, N., Some Heteroptera collected by light trap in Diyarbakır (Turkey). Türk. Bit. Kor. Derg., 3(1): ÖNDER, F., KARSAVURAN, Y., TEZCAN, S., ve FENT, M., Türkiye Heteroptera (Insecta) Kataloğu. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 170 s ÖZHATAY, N., BYFIELD, A., ve ATAY, S., Türkiye nin 122 Önemli Bitki Alanı, Doğal Hayatı Koruma Vakfı, İstanbul, 476 sayfa. PÉRICART, J., Hémiptéres Tingidae Euro-Méditerranéens. Fédération Française des Sociétés de Sciences Naturelles, Faune de France, V. 69: 626 p. SCHAEFER, W. C.; PANIZZI, A. R., 2000: Heteroptera of Economic importance. Boca Raton, FL: CRC Press, LLC, 824p. SEIDENSTÜCKER, G., Monanthia triconula n. sp. und Einigie Tingidaen aus der Südlichen Türkei. İ. Ü. Fen. Fak. Mecm. B., 19 (3): STEINER, H., Methoden zur untersuchung des population dinamik in Obstenlagen. Entomophaga, 7: TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu, Bitkisel Üretim İstatistikleri. Erişim Tarihi: Teşekkür Tingidae (Insecta: Hemiptera) familyasına ait türlerin teşhisini yapan Dr. Eric GUILBERT (Muséum National d'histoire Naturelle Département Systématique et Evolution, Paris, France), teşekkür ederiz