15-19 Mayıs 2013 VII. Kolorektal Cerrahi Hemşireliği Kongresi nde poster bildiri olarak sunuldu.

Transkript

1 KOLOREKTAL CERRAHİDE HEMŞİRELİK BAKIMI: OLGU SUNUMU *Esra Demircan, **Şengül Ceylan, ***Cihan Sütlü *Klinik Eğitim Eğitim Hemşiresi, **Yatan Hasta Katı Ekip Lideri, ***Yatan Hasta Katı Sorumlu Hemşiresi, Acıbadem Maslak Hastanesi Mayıs 2013 VII. Kolorektal Cerrahi Hemşireliği Kongresi nde poster bildiri olarak sunuldu. GİRİŞ Günümüzde kanser, fiziksel yetersizlikler, psikolojik, mesleki ve seksüel sorunları içeren, iyileşme ve şiddetlenme dönemleri olan, kısa ve uzun süreli uyum zorlukları yaratan, kronik bir hastalık olarak algılanmaktadır. Kanser tanısı öğrenildiğinden itibaren, hem hasta hem de ailesi için birçok güçlüğü beraberinde getirmektedir. Bu süreçte, her hastada çeşitli emosyonel ve davranışsal tepkiler ortaya çıkabilmektedir. Ancak tedavi ve bakımda önemli olan, bu tepkilerin patolojik düzeye ulaşmadan tedavi edilmesi ve gerekli girişimlerde bulunulmasıdır. Kanser tanısı konulan hastaların yaşadığı başlıca sorunlar; fiziksel olarak meydana gelen kayıplar, duygusal sıkıntılar, aile, iş ve sosyal rollerde meydana gelen yıkımlardır. Bunların yanı sıra kanserde uygulanan yoğun ve uzun süreli tedaviler ve bu tedavilerin ağır yan etkileri de günlük yaşam fonksiyonlarını olumsuz olarak etkilemekte ve çeşitli psikososyal problemlere yol açmaktadır.günümüzde kanser tanı ve tedavisi, multidisipliner yaklaşımla ele alınması gereken çok yönlü bir konu haline gelmiştir. Kanser hastalarının bütüncül tedavi ve bakımı tıbbi, psikiyatrik ve psikososyal boyutları birlikte içermektedir. Bu açıdan bakıldığında kanserli hastaların yaşadığı psikososyal sorunların da bütüncül bir yaklaşım içinde değerlendirilmesi ve bu yönde destekleyici girişimlerde bulunulması son derece önemlidir. Kolorektal kanser(kolon ve rektum kanseri) ülkemizde önemli bir sağlık sorunudur. Batı dünyasında en sık rastlanan üçüncü kanser tipi ve ölüme yol açan kanserler arasında ikinci sıradadır. Çoğunlukla kalın bağırsakta meydana gelen adenom poliplerden ortaya çıkar. Kolon kanserinin birden çok sebebi vardır ve bunların içerisinde genetik özellikler ilk sırada yer alır. Kolon kanserinin diğer sebeplerinin arasında ise beslenme ve kimyasal maddeler göze batmaktadır. Çok fazla lifli gıda tüketimi ve kırmızı et, yağlı besinler de kolon kanserinin sebebi olmasa da kolon kanserine yakalanma riskini artıran faktörlerdendir. Bunların dışında ülseratif kolit ve crohn hastalığı da kolon kanseri ihtimalini arttırır. Bu olgu da Kolon Kanseri tanısı ile SubtotalKolektomi + J PoşİleonalAnastomoz + Koruyucu İleostomi ameliyatı planlanmış ancak ameliyat sırasında dalak, böbrek ve distal pankreası kendine çekmiş tümöral kitle saptanmış olup, Sitoredüktif Cerrahi + SubtotalKolektomi + DistalPankreatomi + Splenektomi + Saptırıcı İleostomi + İntraoperatif Radyoterapi ve İntraoperatif Isıtılmış KT uygulanan olguda önemli bir yere sahip olan hemşirelik bakımını ortaya koymak amaçlanmıştır. OLGU 46 yaşında erkek hasta, 3 çocuğu ve eşi ile birlikte yaşıyor.özel bir kurumda müdür olarak görev yapmaktadır. Hastanın sefalosparin alerjisi var, günde 20 adet sigara kullanımı var, alkol kullanmıyor, özgeçmişinde özellik yok,soygeçmişinde anne kolon kanseri exitus. Öyküde; 11 Ocak 2013 tarihinde kırgınlık, yorgunluk, bulantı, kusma, karın ağrısı, kabızlık şikayetleri nedeni ile acil servise başvurmuş ve yatışı yapılmış, Sigmoidoskopi planlanmış ve sigmoidoskopi raporu sonucunda Polipozis Koli, Kolon Kanseri tanısı konulmuş, yapılan tetkikler sonucunda batın içi enfeksiyon, pankreas, dalak ve akciğer metastazı saptanmıştır. Fizik muayene bulgularında; solunum sistemi, kardiyovasküler sistem, kas iskelet sistemi normal, periferikvasküler sistem normal, gastrointestinal sistemde sıkıntılar saptanmış, kabızlık, batında distansiyon, bağırsak seslerinde azalma gözlenmiştir. Kan basıncı 121/76 mmhg, nabız 71 atım/dk, vücut ısısı 36,8 oc, solunum sayısı 18/dk, SPO2 %100, ağrı skoru: 6 (Görsel ağrı skalası yer: karın ). 1

2 Tedavide;Tygacil 50 mg 2x1, Gastrazol L 40 mg 1x1, Ativanexipitet 1x1, Cancidas 1x1, Parol 1gr flakon (Lüzum hali) olarak ilk tedavisine başlandı, operasyon sonrası pankreatomiye bağlı uygun skalaya göre insülin tedavisi eklendi ve taburculuğundan 3 hafta sonra da kemoterapi planı yapıldı. Hastaya kolon kanseri tanısı konulduktan 3 ay önce annesi kolon kanseri tanısı ile exitus olmuş, ardından kendisinde de bu sorunun ortaya çıkması aileyi psikolojik olarak etkilemiş, ailenin tüm fertleri kolonoskopi kontrolünden geçmiştir. Hastaya operasyon sırasındakolostomi açılmış olması kanser tansının yanısıra ek olarak duygusal çöküntü yaşamasına ve beden imajında sarsılmaya neden olmuştur. Kanser tanısı hatta olasılığı, kişinin en temel homeostatik dengesini doğrudan sarsmakla birlikte tanısı konan kişide tanı aşamasından başlayarak tedavi aşamalarının tümünde çeşitli emosyonel ve davranışsal tepkiler ortaya çıkabilmektedir. Bu tepkilerin tümünün psikopatolojik olarak değerlendirilmesi veya hepsinin normal olarak kabul edilmesi yanlıştır. Kişide gelişen ruhsal tepkiler uyum sağlama ve başa çıkma amaçlıdır. Bu aşamada hastada uyuma yönelik tepkiler görülebileceği gibi, uyumsuz davranışlar da ortaya çıkabilir. Bu çalışma da bu süreçte ele alınan hemşirelik bakımlarına yer verilmiştir. Hemşirelik Tanısı 1: Yapılacak işlemler hakkında bilgi eksikliğine bağlı anksiyete. Beklenen Sonuç: Hastanın etkin baş etme yöntemleri geliştirdiği gözlemlenecek. Yapılacak işlemlerden önce hastaya bilgi verilecek, Hastanın duygu ve düşüncelerini ifade etmesine fırsat verilecek, Hastanın daha önceki başetme yöntemleri değerlendirilip ele alınacak, Hastanın dikkati farklı yöne çekilecek, Hastaya güven ortamı sağlanacak, Gerilimi azaltacak aktiviteler sağlanacak. Değerlendirme: Hastanın anksiyetesi bilgi düzeyi arttıkça ve tedavi süresi kısaldıkça azalmakta, hemşireler ve yakınlarıyla daha iyi iletişime geçtiği gözlemlenmektedir. Hemşirelik Tanısı 2: Mevcut hastalığına bağlı karın ağrısı. Beklenen Sonuç: Hastanın ağrısı VAS a göre 0-4 arası olacak. Hastanın ağrısı uygun skalaya göre düzenli aralıklarla kontrol edilecek, Hastanın ağrısını artıran ve azaltan faktörler saptanacak, Hastanın dikkati farklı yöne çekilecek, Hekim istemine göre medikal tedavi uygulanacak. Değerlendirme: Hastanın ağrısının uygun girişimlerle kontrol altına alındığı gözlemlendi. Hemşirelik Tanısı 3:Hastada varolan enfeksiyona bağlı yüksek ateş riski. Beklenen Sonuç: Hastanın vücut ısısı normal sınırlarda olacak. Hastanın ateşi düzenli olarak kontrol edilecek, 2

3 Ateş yükselme eğiliminde oldu zaman uygun girişimler planlanacak(soğuk uygulama vs ), Hastanın odası havalandırılacak, Hekim istemine göre medikal tedavi uygulanacak. Değerlendirme:Hastada beklenen sonuca ulaşılamadı, var olan enfeksiyon tablosuna bağlı ateş gözlemlendi fakat, uygun hemşirelik girişimleri ile tolere edildi. Hemşirelik Tanısı 4: Bağırsak hareketlerinde azalmaya bağlı konstipasyon. Beklenen Sonuç: Hasta normal boşaltım alışkanlığını sürdürecek(günde 1 kez), bağırsak sesi dakikada4-12/dk arasında olacak. Konstipasyona neden olan ve etkileyen faktörler belirlenecek, Diyestisyenle işbirliği yapılarak diyeti düzenlenecek, Yatak içerisinde pasif egzersizler uygulatılacak, Kontraendikasyon yoksa bol sıvı alımına teşvik edilecek. Değerlendirme: Uygun girişimlerle sonuca ulaşıldı, bağırsak hareketlerinin 4-12/dk arasında olduğu gözlemlendi, düzenli defekasyon çıkışı oldu. Hemşirelik Tanısı 5:Yorgunluk ve isteksizliğe bağlı öz bakım ihtiyacını karşılayamama. Beklenen Sonuç: Hasta öz bakım ihtiyacını karşılayabiliyor hale gelecek. Hemşirelik Girişimleri Hastanın öz bakım gereksinimleri saptanacak, Bağımsız yapabildiği aktiviteler saptanacak ve bu aktiviteler sonrası olumlu geribildirimlerle pekiştirilecek, Hastanın her bir öz bakım aktivitesinde en üst düzeyde katılımı sağlanacak ve cesaretlendirilecek, Hastanın kendisinin yerine getiremediği aktivitelere destek olunacak. Değerlendirme: Hastanın öz-bakım gereksinimlerini kendi başına yerine getiremediği, yakınları ve sağlık çalışanları tarafından desteklenerek karşıladığı gözlemlendi, isteksizlik mevcuttu, bu konuda destek olundu. Hemşirelik Tanısı 6: Bulantı sonucu kusma nedeniyle vücuttaki sıvı kaybına bağlı dehidratasyon riski. Beklenen Sonuç: Hastada dehidratasyon oluşmayacak (deri turgoru normal olacak, dil kuruluğu yaşanmayacak, göz yaşı olacak, idrar miktarı saatte 50ml üzerinde olacak). Aldığı-çıkardığı takibi(açt) yapılacak, Hastanın kilosu takip edilecek, Dehidratasyon belirti ve bulguları takip edilecek(deri turgoru, renk, dil kuruluğu, göz yaşının olmaması, idrar miktarının az olması vb.), Hastanın sık aralıklarla, az az beslenme sağlanacak, Düzenli aralıklarla(yeniden değerlendirme) vital bulgu takibi yapılacak, 3

4 Hastanın bulantısını tetikleyecek faktörler ortadan kaldırılacak(oda ısısı, yemek kokusu vb.), Diyetisyenle işbirliği sağlanarak diyeti kalorisi ayarlanacak, Hekim istemine göre antiemetik tedavi uygulanacak. Değerlendirme: Hastanın AÇT yapılarak vücut dengesi günlük kontrol edildi, dehidratasyon gözlemlenmedi, aileye ve kendisine bu konunun önemi hakkında eğitim verildi. Hemşirelik Tanısı 7:Beden imajında bozulmaya bağlı sosyal izolasyon. Beklenen Sonuç: Hastanın sosyal çevresiyle iletişime geçtiği gözlemlenecek. Hastaya güvenli bir ortam sağlanacak, Hasta ve yakınlarıyla etkili iletişim sağlanacak, Hastanın içinde bulunduğu ruh halini ifade etmesine fırsat verilecek, Hastaya yapılacak bakım öncesinde kişisel fikri sorgulanacak ve bakıma katılması sağlanacak, Hastanın sosyal yönden aktivitelerini geliştirmesi desteklenecek. Değerlendirme: Hasta tedavisinin ilk birkaç gününde durgundu ve sınırlı konuşmalar yapıyordu. Sürekli olarak yapılan tetkikler ile ilgili sorular soruyordu, hastaya bu konuda açıklamalar yapıldı, psikolog desteği sağlandı, konuşması için zaman tanındı, aktif dinlendi. Hasta koku nedeniyle çevresindeki insanları rahatsız etmek istemediğini söylüyor ve bu nedenle yakınlarıyla ilişkilerini azaltmayı düşünüyordu. Aileyle bu konuda görüşüldü, sosyal desteğin önemi hakkında eğitim verildi. Hemşirelik Tanısı 8: Hastanın içinde bulunduğu durumu etkisiz yönetme riski. Beklenen Sonuç: Bireyin kolostomi bakımına aktif katılması ve kendi bakımını karşılayabilmesi. Bireyin öz-bakımını karşılayabilme durumu değerlendirilecek, Hasta ve ailesine stoma bakımı öğretilecek ve gözlemlenecek, Hasta ve ailesine stoma/kolostomi durumunda beslenme, kişisel hijyen ve emosyonel durumlar hakkında bilgi verilecek, Evde gözlenmesi gereken olumsuz durumlar da (ateş, konstipasyon, diyare ) sağlık kuruluşuna gelmeleri hakkında bilgi verilecek. Değerlendirme:Hasta ve ailesine verilen eğitim sonucunda hastanın bu konuda isteksiz olduğu, hastanın eşinin ise daha dikkatli, aktif ve istekli olduğu gözlemlendi. Hemşirelik Tanısı 9: Deri bütünlüğünde bozulma riski. Beklenen Sonuç: Normal deri bütünlüğünün olması, hasta ve eşinin uygun deri bakım tekniğini bilmesi. Stoma etrafında ödem, eritem, inflamasyon, ağrı, yanma, kaşıntı, yetersiz deri bakımı yönünden hasta gözlemlenecek, 4

5 Kolostomi torbasının yanlış yerleşimi yönünden değerlendirilecek, Deri bütünlüğü açısından torba değişimi sırasında hasta gözlemlenecek, Hastaya ve aileye uygun deri bakımı öğretilecek. Değerlendirme:Yapılan hemşirelik girişimleri sonucunda hasta ve ailesinin uygun deri bakımını yaptığı saptandı ve deri de herhangi bir inflamasyon gözlemlenmedi. Hemşirelik Tanısı 10: Uyku örüntüsünde değişim. Beklenen Sonuç:Hasta yeterince uyuduğunu (7-8 saat)ve dinlenmiş olduğunu ifade edecek. Hemşirelik Girişimi: Bireyin uyku düzeni ve alışkanlıkları belirlenecek, Hastaya uygun pozisyon verilecek, uyku ve dinlenme için uygun pozisyon alması sağlanacak, Uyku için uygun ortam sağlanacak, ışık, gürültü gibi faktörler ortamdan elimine edilecek. Değerlendirme:Bireyin uyku alışkanlıkları saptandı fakat içinde bulunduğu psikolojik durum ve ortam farkından dolayı bireyin yeterince uyuduğu gözlemlenemedi. Hemşirelik Tanısı 11: Cinsel fonksiyonda değişme riski. Beklenen Sonuç: Bireyin önceki cinsel aktivitesine başlayabileceğine güvenmesi, cinsellikle ilgili duygu ve düşüncelerini paylaşması sağlanacak. Hemşirelik Gişimleri: Hastanın ostomiye uyumu değerlendirilecek, Stomanın cinsel fonksiyona etkisi ile ilgili bireyin tutumu değerlendirilecek, Eşi ile birlikte cinselliğin anlamını tartışması için ortam sağlanacak, Aynı sorunu yaşayan hastalarla konuşması sağlanacak, Koku kontrolü ve hijyenle ilişkili yöntemler tartışılacak, Bireyin bu konuda duygu ve düşüncelerini ifade etmesi sağlanacak. Değerlendirme:Hasta ile bu konu da görüşülemedi, duygu ve düşüncelerini ifade etmesi sağlanamadı, eşi ile görüşülerek bu durumu tolere etmesi için destek olması sağlandı. KAYNAKLAR 1. Uğur V, Özdamar N, Kara P, Küçükplakçı B, Özgen A, Sanrı E, Demirkasımoğlu T, Elgin Y, Mısıroğlu C, Yapıcı T. Kolon Kanseri: Çok sayıda nüks ile takip nedeniyle olgu sunumu. ActaOncologicaTurcica 2008; 41: Gümüş Babacan A. Meme kanserinde psikososyal sorunlar ve destekleyici girişimler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, Psikiyatri Hemşireliği AD, İzmir, Kara B, Fesci H. Kanserde öz-bakım ve yaşam kalitesi. Hematoloji-Onkoloji 2004; 6(3): Karadağ A. Stomaterapi ünitelerinin ve stoma bakım hemşiresinin kolorektal cerrahideki yeri ve önemi. Gazi Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, Hemşirelik Esasları AD, Ankara, Birol L. Hemşirelik süreci, hemşirelik bakımında sistematik yaklaşım.etki matbaacılık yayıncılık Ltd. Şti., İzmir,