TEMİZ ÜRETİM BAT/BEP. Prof. Dr. Ülkü Yetiş ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü

Transkript

1 TEMİZ ÜRETİM BAT/BEP Prof. Dr. Ülkü Yetiş ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü

2 İçerik Te iz Üreti Kavra ı BAT/BEP Temiz Üretim Teknikleri Örnek Uygulama

3 Endüstriyel Proses Girdi ve Çıktıları Ürünler Girdiler Gaz emisyonlar (Hammaddeler Su Enerji) Atıksular Atıklar

4 Atık Yönetim Piramidi İ Önleme S İ T E Azaltma N M E T Materyal Geri Kullanımı/Kazanımı Y E N S E N E Enerji Geri Kazanımı Bertaraf N

5 Risk-Sorumluluklar? REAKTİF Sorumluluk PROAKTİF Önleme Azaltma Geri Kullanım Geri Kazanım Enerji Geri Kazanımı Bertaraf

6 Atık Yönetim Piramidi Önleme Azaltma Geri Kullanımı/Kazanım Bertaraf

7 Önleme - Azaltma Daha İyi İşlet e Teknoloji Değişikliği Hammadde değişikliği Önleme/Azaltma Proses Değişikliği Ürün değişikliği

8 PROAKTİF YAKLAŞIM Daha İyi İç Düzenlemeler Geri Kaza ı Teknoloji Değişikliği Hammadde değişikliği Proses Değişikliği Geri Kulla ı PROAKTİF Temiz Üretim Ürün değişikliği Enerji Geri Kaza ı ı

9 REAKTİF YAKLAŞIM Atık/atıksula rı ayrı yönetilmesi Atıkları ayrı topla ası Arıt a Stabilizasyon Solidifikasyon Hacim REAKTİF azaltma Boru Sonu

10 Kirlilik Önleme ve Kontrol PROAKTİF Temiz Üretim REAKTİF Boru Sonu Kirlilik Önleme ve Kontrol

11 Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol TEKNOLOJİ İŞLETME Atıklar Girdiler Ürünler Mev ut Eolarak İyieleTek Bir bütün alan, ikler çevre açısıda e iyi??? MET ler" 11

12 BAT (MET) Mev ut E İyi Tek ikler MEVCUT EN İYİ TEKNİKLER Kirliliği ve ütü olarak çevre üzerindeki etkilerin önlenmesini en üst düzeyde sağlaya ile Fayda - maliyet açısı da değerle diril iş; gerek teknik gerekse eko o ik açıda uygulanabilir Tesislerin özel koşulları ı da göz ö ü e alı ası ı gerektiren, sektörde uygulanabilir teknolojiler 12

13 Teknolojiler - Teknikler Mev ut E İyi Tek olojiler TEKNOLOJİLER Tasarı İ şaat İşlet e Kontrol TEKNİKLER Teknoloji Tesis işlet e koşulları Mev ut E İyi Tek ikler

14 Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Proaktif Reaktif Temiz Üretim Teknikleri Boru Sonu Teknikler BAT/BEP ler

15 MET ler - Temiz Üretim Teknikleri YENİ? HAYIR; Bir kıs ı zaten uygulamakta olduğu uz tek ikler...

16 IPPC Entegre Kirlilik Kontrol ve Önleme Direktifi EID Endüstriyel Emisyonlar Direktifi

17 Ülkemizde Yasal Zorunluluk mu?

18 Mevzuatta var mı? Sto khol Sözleş esi i O ayla ası

19 BAT "Faaliyetlerin geliştirilmesinde en etkili ve en ileri aşamaları ve bunların, Ek C nin I. Bölümünde listelenen kimyasal maddelerin salıverilmelerinin ve onların bir bütün olarak çevre üzerindeki etkilerinin önlenmesi ve bunun uygulanabilir olmadığı yerlerde, genel olarak azaltılması için tasarlanmış salıverilme sınırlamaları için ilkesel bir temel oluşturan özel birtakım tekniklerin pratik yönden uygunluğunu gösteren uygulama yöntemleri anlamına gelmektedir." Bu bağlamda;

20 BAT Teknikler hem kullanılan teknolojiyi, hem de teçhizatın tasarım, inşa edilme, bakım, işletim ve söküm biçimini kapsamaktadır; Mevcut teknikler, kullanıcının yararlanabileceği ve maliyetleri ve faydaları göz önüne alındığında, ilgili sanayi sektöründe ekonomik ve teknik bakımdan uygulanabilir şartlar altında kullanılmalarına olanak tanıyan bir ölçekte geliştirilmiş teknikler anlamına gelir; En iyi, çevrenin bir bütün olarak genelde yüksek bir düzeyde korunmasını sağlayan en etkin anlamına gelir.

21 En İyi (Çevresel) Uygulamalar (BEP) "Çevresel kontrol önlemleri ve stratejilerinin en uygun bileşiminin uygulanması"

22 Başka Yasal Düzenleme?

23 KOK YÖNETMELİK TASLAĞI En iyi çevresel uygulamalar: Çevresel kontrol ö le leri ve stratejileri i e u gu ileşi i i u gula ası ı Mevcut en iyi teknikler: E is o ları çevre üzerindeki etkilerinin bütün olarak önlenmesi, bunun ü kü ol adığı duru larda e aza i diril esi a a ı la tasarla ış e is o sı ır değerleri ve iz i diğer şartları a te el oluştur ak içi elirli tek ikleri u gula a ilirliği i göstere faali etleri ve işleti ö te leri i geliştiril esi sırası daki e etki ve ileri aşa a ı,

24 KOK YÖNETMELİK TASLAĞI BAT/BEP Daha az atık ürete tek oloji i kulla ı ı; )ararı daha az olan maddelerin kulla ı ı; Atıkları ve ir süreçte kulla ıla ve üretile kaza ı ı ve geri dö üşü ü ü teşviki; addeleri geri Yem alze eleri i, kalı ı orga ik kirleti iler ko u u da oldukları da ve a u alze eler ile kalı ı orga ik kirleti i salı ka ağı arası da doğruda ir ağla tı olduğu duru larda değiştiril esi; İ i ö işle ve ö le i i akı progra ları;

25 KOK YÖNETMELİK TASLAĞI BAT/BEP Atık ö eti i de, atık depola a erleri i akıl ası dâhil, açık ve a ko trolsüz atık akı ı ı durdurul ası a a ı la, i ileştiril elere gidil esi. Ye i atık ertaraf tesisleri i şaası teklifleri değerle dirilirke, ka akları geri kaza ı ı, e ide kulla ı ı, geri dö üşü ü, atıkları a rıl ası ve daha az atık ürete ürü leri teşvik edil esi dâhil ol ak üzere, evsel ve tı i atık üreti i i e aza i dire ek faali etler gi i alter atifler dikkate alı alıdır. Bu aklaşı kapsa ı da, ka u sağlığı dikkatle değerle diril eli Bu addeleri, kirleti iler olarak ürü lerde er al ası ı e aza indirilmeli Elementel klor ve a ağart a işle i de ele e tel klor açığa çıkara maddelerden kaçı ıl alı

26 KOK YÖNETMELİK TASLAĞI MEVCUT EN İYİ TEKNİKLER Göz Önüne Alınacak Faktörler Söz ko usu salı ı yapısı, etkileri ve kütlesi, kay ağı oyutu Yeni ve mevcut tesisler - işlet eye alı a süresi; MET uygula ası içi ihtiyaç duyulan süre; Kulla ıla ak hammaddelerin tüketim iktarları, yapısı, e erji veri liliği; Çevreye salı ları ı ge el etkisi i ve u ları çevreye yö elik riskleri i ö le esi veya e aza i diril esi gereği; Kazaları ö le e ve u kazaları çevreye yö elik etkileri i e aza i dir e gereği; İşyerleri de iş sağlığı ve güve liği sağla a gereği; Endüstriyel ölçekte aşarıyla de e iş karşılaştırıla ilir uygula alar, tesisler veya işlet e yö te leri i var olup ol a ası; Teknolojik ilerle eler ve ili sel ilgi ve a layışta değişiklikler.

27 Endüstriyel Emisyonlar Direktifi? He üz değil...

28 BAT/BEP; Katkıları? Daha kaliteli ürün ve hizmet Daha az risk Daha iyi bir imaj Daha geliş iş işçi sağlığı ve iş güve liği siste i Daha düşük atık arıt a ve ertaraf ali eti Daha düşük ha adde, e erji ve su ali eti Daha karlı

29 Temiz Üretim Kirlilik oluştukta yıllar so ra ortaya çıka ile ek soru lulukları ö le e!

30 İhtiyaçlar? Nasıl Üretim süreçlerinin analizi Belirleyebilirim? Girdileri ta ı la ası Çıktıları ta ı la ası Kütle de klikleri i kurul ası Opsiyo ları elirle Fizi ilite çalış aları esi

31 Temiz Üretim Metodolojisi Sorunlar, Çözüm Önerileri, Ön değerle dir e İHTİYAÇ 1.Planlama ve Organizasyon Kirlilik Ka akları, Oluşu Nede leri, Çözü Opsi o ları Opsi o ları Tek ik, Çevresel ve Ekonomik Fizibiliteleri, En Uygun Opsiyon Opsi o ları U gula ası, İzle e, Değerle dir e, Sürdür e 2.Değerle dir e 3.Fizibilite 4.Uygulama Başarılı TÜ Uygula aları

32 DİKKAT.. Bir işletmede zamanla "işletme körlüğü" yaşanabilir ve çalışanlar bu körlüğü içselleştirebilir...

33 Kılavuzlar BAT ları Uygula ası da Alternatiflerin Değerle diril esi BAT/BEP ler: Kılavuz, Prensipler ve Çapraz Başlıklar Sektörel Kılavuz İlkeler

34 Sektörler Yakma Tesisleri Atıkların Yakılması Atık Yakan Çimento Tesisleri Metalurji, Annex C Part II Harici Sektörler Klor Kullanan Kağıt Hamuru Üretimi Metalürji Sektörü Termal Prosesler İkincil Cu Demir Çelik Sinter Tesisleri İkincil Al İkincil Zn İkincil Pb Üretimi Birincil Al Üretimi Mg Üretimi İkinci Çelik Üretimi Birincil Ana Metallerin İzabesi

35 Sektörler Yakma Tesisleri Meskun Alanlardaki Yakma Fosil Yakıtların Kullanıldığı Endüstriyel Kazanlar Ağaç ve Diğer Biyokütle Yakan Tesisler Diğer Kimyasal Üretim Tesisleri Krematoryum

36 Örnek Uygulama

37 Demir Çelik Üretim Prosesi Cevher Diğer hammadde Sinter Kok Cevher SINTER SIVI DEMİR Sinter Ham Demir Kok K Yapı ı Kömür Kok Sıvı demir O2 SIVI ÇELİK Çelik Yapı ı Sıvı Çelik Yarı Mamul YARI MAMUL SON ÜRÜN Döküm Haddeleme

38 Yöntem Saha Çalış ası Girdi/Çıktı A alizi Tü prosesler Kok fa rikası, si ter fa rikası, ğksek fırı, çelikha e, dökü, haddele e Servis Ü iteleri e erji üreti i, su hazırla a, atölyeler) BAT/BEP opsi o ları ı Belirle esi Uygulanabilr BAT/BEP opsi o ları ı Belirlenmesi

39 Study Approach BAT Studies Demir Çelik Üretim Prosesi Literatür Araştır ası Tesis İçi İ ele e Literatür BAT/BEP Araştır ası Tesiste Uygulanabilecek BAT/BEP lerin Değerle dir esi TeknikTesis fizibilite Çevresel Çalış ası Faydalar BAT/BEP leri So Değerle dir esi Enerji Tüketimi Öneriler Doğal Kay ak Tüketimi Gürültü Maliyetin Karşıla a ilirliliği

40 Sonuçlar Girdilere ilişki Ortak Problem: Elektrik ve Buhar Kulla ı ı! Ortak problem: Emisyonlar! En problemli proses Sinter!

41 Sonuçlar Örnek BAT/BEP Listesi Proses İçi - Sinter PCDD/F e is o ları ı azaltıl ası içi proses optimizasyonu Kıs e U gula ı or Si terde de ir içere atıkları sirkülas o u U gula ı or Si tere gire VOC ları azaltıl ası Pla la ı or Si tere gire sülfürü azaltıl ası Pla la ı or

42 Sonuçlar Örnek BAT/BEP Listesi Boru - Sonu Elektrostatik precipitator (ESP) Kıs e U gula ı or Tor alı filtre kulla ı ı Kıs e U gula ı or Siklon Desulfürüzasyon sistemi Rejenerative aktif karbon kulla ı ı Uygulanamaz Proje Aşa ası da Uygulanamaz

43 SONUÇLAR BAT/BEP Alter atifleri Sayısı Toplam: 64 BAT/BEP Applied U gula ı or Not applicable Uygulanamaz Suggested Önerilen Sintering Coke making Iron making Steel making and casting Proses Rolling

44 Önerilen BAT/BEP ler Proses Öneri Atık Gazları Resirkülas o u Sinter Kok Si ter karışı ı a azot ileşikleri ekle erek PCDD/F oluşu u u engelleme ESP ve Katkı addeleri le D/F e is o u u azaltıl ası Fayda E erji veri liliği, E is o azaltı ı PCDD/F minimizasyonu PCDD/F minimizasyonu Kok gazı desülfürizas o u SO2 minimizasyonu Koklaştır a sırası da fırı ı değişke ası çla ko trol edil esi PAH minimizasyonu Atık gaz devridai i SCR E erji veri liliği, NOx minimizasyonu NOx minimizasyonu

45 Önerilen 17 BAT/BEP Proses BF BOF Öneri Fayda Redükle e addeleri i doğruda enjeksiyonu Atık Azaltı ı, E erji veri liliği Sı ak so ada e erji tasarrufu E erji veri liliği Katra içer e e astarları kulla ıl ası VOC ve PAH E is o ları ı Azaltı ı Yüksek fırı gazı ı arıtı ı da Hidrosiklo kulla ıl ası Dökü sırası da du a çıkışı ı askıla ası Cüruf kır a öğüt e sırası da çıka du a ı oğu laştırıl ası Tozu sı ak riketle esi ve geri kaza ı ı Ça uru ) içeriği i azaltı ı E is o azaltı ı Koku Kontrolü Ça uru ) içeriği i azaltı ı Hava Ö ısıt a Sı aklığı ı Sı ırla dırıl ası NOx azaltı ı Döküm ve Haddeleme Hari i Atık Gaz Devir dai i FGR NOx azaltı ı, E erji veri liliği Katalizörlü İ dirge NO azaltı ı e Seçi i SCR

46 Teşekkürler...