SERMAYE PİYASASI KURULU

Transkript

1 SERMAYE PİYASASI KURULU

2 2

3 İÇİNDEKİLER SERMAYE PİYASASI KURULU SERMAYE PİYASASININ TEMEL KURUMLARI....3 KURULUN İŞLEYİŞİ VE ORGANİZASYON YAPISI...4 HİZMET BİRİMLERİ...5 DENETLEME DAİRESİ...5 ORTAKLIKLAR FİNANSMANI DAİRESİ...5 ARACILIK FAALİYETLERİ DAİRESİ...6 KURUMSAL YATIRIMCILAR DAİRESİ...6 PİYASA GÖZETİM VE DENETİM DAİRESİ...6 ARAŞTIRMA DAİRESİ...6 MUHASEBE STANDARTLARI DAİRESİ...7 BİLGİ İŞLEM İSTATİSTİK VE ENFORMASYON DAİRESİ...7 HUKUK İŞLERİ DAİRESİ...7 İDARİ VE MALİ İŞLER DAİRESİ...7 KURUMSAL İLETİŞİM DAİRESİ...8 STRATEJİ GELİŞTİRME DAİRESİ...8 PERSONEL PROFİLİ...8 KURUL BÜTÇESİ...9 ŞEFFAFLIK VE HESAP VERİLEBİLİRLİK...10 KURULUN TEMEL FONKSİYONLARI...11 DÜZENLEME...11 KAYDA ALMA...11 İZİN VERME GÖZETİM...15 DENETİM MUHASEBE VE DENETİM STANDARTLARI LİSANSLAMA FAALİYETLERİ...19 EĞİTİM FAALİYETLERİ...19 ULUSLARARASI İLİŞKİLER...20 BİLGİLENDİRME FAALİYETLERİ SERMAYE PİYASASINA İLİŞKİN BAZI GÖSTERGELER...25 İLGİLİ KURUM VE KURULUŞLARA İLİŞKİN... İLETİŞİM BİLGİLERİ... 3

4 SERMAYE PİYASASI KURULU Sermaye Piyasası Kurulu (Kurul), halen faaliyet gösteren bağımsız düzenleyici kurumların ilki olarak, tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını sağlamak ve sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını, tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını düzenlemek ve denetlemek amacıyla 1981 yılında çıkarılan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (Kanun) ile kurulmuştur. Yukarıda belirtilen amaç çerçevesinde Kurulun temel... görevleri; Sermaye piyasalarının işleyiş kurallarını belirlemek, Kanun kapsamına giren sermaye piyasalarını ve... kuruluşlarını düzenlemek/denetlemek, Sermaye piyasasına yatırım yapan tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarını korumak, Piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamaktır. Kurul idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu tüzel kişisidir ve yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanır. Merkezi İstanbul da olan Ankara da bir temsilciliği bulunan Kurulun ilgili olduğu Bakan, Başbakan tarafından görevlendirilen Devlet Bakanı dır. MİSYON Sermaye piyasasının güvenli, adil, şeffaf ve etkin işlemesini sağlamak için, uluslararası norm ve gelişmelere paralel, değişen piyasa ihtiyaçlarını karşılayan, objektif, sade ve anlaşılabilir yaklaşımlarla, hesap verilebilir düzenleme ve denetleme yapmak. VİZYON Ulusal ve uluslararası alanda öncü, dinamik ve saygın bir kurum olmak. 4

5 SERMAYE PİYASASININ TEMEL KURUMLARI İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) İstanbul Altın Borsası (İAB) Aracı Kurumlar ve Yetkili Bankalar Bağımsız Denetim Kuruluşları Borsada İşlem Gören Şirketler Portföy Yönetim Şirketleri Diğer Halka Açık Şirketler Yatırım Ortaklıkları SERMAYE PİYASASI KURULU Gayrimenkul Değerleme Şirketleri Derecelendirme Kuruluşları Yatırım Fonları Merkezi Kayıt Kuruluşu İMKB Takas ve Saklama Bankası (Takasbank) Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği Varlık Yönetim Şirketleri İpotek Finansmanı Kuruluşları Konut Finansmanı Fonları Varlık Finansmanı Fonları Portföy Saklama Şirketleri 5

6 KURULUN İŞLEYİŞİ VE ORGANİZASYON YAPISI Kurul, kanunlarla görev ve yetkisine verilmiş konularda en üst düzey görüşme ve karar alma yetkisine sahip olan Karar Organı ile Kurul Başkanına bağlı olarak faaliyetlerini yürüten hizmet birimlerinden oluşmaktadır. Karar Organı, ilgili bakanlıkça önerilecek 4 aday arasından 2, Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği tarafından önerilecek 2 şer aday arasından 1 er kişi olmak üzere, Bakanlar Kurulu Kararıyla atanacak 7 üyeden meydana gelmektedir. Bakanlar Kurulu, adaylardan birini Başkan olarak atamaktadır. Başkan hem Karar Organının hem de yürütmenin başıdır ve Kurulun genel yönetim ve temsilinden sorumludur. Kurul, Başkanın teklifi ile üyelerden birini ikinci başkan olarak seçmektedir. Hizmet birimleri arasında işbirliği ve koordinasyon Kurul Başkan Yardımcıları tarafından sağlanmaktadır. Kurulun hizmet birimleri; Denetleme Dairesi, Ortaklıklar Finansmanı Dairesi, Aracılık Faaliyetleri Dairesi, Kurumsal Yatırımcılar Dairesi, Piyasa Gözetim ve Denetim Dairesi, Araştırma Dairesi, Muhasebe Standartları Dairesi, Bilgi İşlem İstatistik ve Enformasyon Dairesi, Hukuk İşleri Dairesi, Kurumsal İletişim Dairesi, Strateji Geliştirme Dairesi ve İdari ve Mali İşler Dairesi başkanlıkları ile bunlara bağlı olarak çalışan daire başkan yardımcılıkları, grup başkanlıkları, müdürlükler ve müdürlükler bünyesindeki servislerden oluşmaktadır. Kurulun merkezi İstanbul dadır. Kurul, yurtiçinde gerekli gördüğü yerlerde temsilcilik açabilir ve sermaye piyasaları açısından yoğun ilişki içinde bulunulan ülkelerde Bakanlar Kurulu kararıyla yurtdışı temsilcilik açılabilir. Ancak Kurul merkezinin İstanbul a taşınmasına ilişkin iş ve işlemler tamamlanıncaya kadar Kurulun 6

7 idari merkezi Ankara dır. Merkezin nakli, iki yıl içinde tamamlanır. Bakanlar Kurulu bu süreyi uzatmaya yetkilidir. Kurulun organizasyon yapısı aşağıdaki şemada verilmektedir. SERMAYE PİYASASI KURULU ORGANİZASYON ŞEMASI 7

8 HİZMET BİRİMLERİ DENETLEME DAİRESİ Kanuna tabi olan anonim ortaklıklar ile aracı kurumlar, yatırım ortaklıkları, yatırım fonları ve sermaye piyasası araçlarında takas ve saklama, derecelendirme, ihraççıların ve sermaye piyasası kurumlarının denetimi ile uğraşan kuruluşlar, yatırım danışmanlığı, portföy ve varlık yönetimi şirketleri, ipotek ve konut finansmanı kuruluşları, varlık finansman fonları, sermaye piyasası gayrimenkul değerleme kurumları ve portföy saklama şirketleri gibi diğer sermaye piyasası kurumlarının işlem ve hesaplarının, Kanun ve bu Kanun uyarınca çıkarılmış yönetmelik, tebliğ ve diğer mevzuat uyarınca Kurul adına incelenmesi ve denetlenmesi ile görevlidir. ORTAKLIKLAR FİNANSMANI DAİRESİ Kanuna tabi ortaklıkların sermaye piyasası araçlarının halka arz ve ihracına ilişkin işlemlerin düzenlenmesi ve kayda alınması; kamuyu aydınlatma ilkelerinin saptanması ve bu ilkeler çerçevesinde ortaklıkların kamuya açıkladıkları bilgilerin izlenmesi; kayda alma sonrası mali tablo ve raporların izlenmesi ve gözden geçirilmesi; ortaklıkların muhasebe, kayıt ve belge düzeni ile ihraç edebilecekleri yeni sermaye piyasası aracı çeşitleri ile ilgili düzenlemelerin yapılması; küçük ortaklıklarla ilgili özel mali tablo, rapor, kamuyu aydınlatma ve kayda alma standartlarının tespiti, düzenlenmesi ve geliştirilmesi ile görevlidir. ARACILIK FAALİYETLERİ DAİRESİ Sermaye piyasasında aracılık faaliyetlerinde bulunan kurum ve kuruluşların, mevzuata uygun kuruluş ve faaliyetlerine izin vermek ve faaliyet gereken düzenlemeleri yapmak; söz konusu kurum ve kuruluşların sermaye yeterliliği ve risk kontrolüne ilişkin standartlar geliştirmek ve belirlenen standartlara uyumu sağlamak; sermaye piyasası araçlarının işlem göreceği borsa ve borsa dışı teşkilatlanmış piyasalara ilişkin önerilerde bulunmak ve düzenlemeler yapmak; takas, saklama ve kaydileştirme kurumları ve işlemleri ile yatırımcıları tazmin sistemleri ve tedrici tasfiyeye ilişkin gerekli düzenlemeleri yapmak ile görevlidir. 8

9 KURUMSAL YATIRIMCILAR DAİRESİ Kolektif yatırım kurumlarının kuruluş ve faaliyet ilkelerini düzenlemek ve izin vermek; bu kurumların portföylerini yönetecek ortaklıkların kuruluş ve faaliyet izinlerine ilişkin düzenlemeler yapmak ve izin vermek; kolektif yatırım kurumlarının ihraç edecekleri mali araçların halka arzına izin vermek; kolektif yatırım kurumları ile yönetim şirketlerinin faaliyetlerine ilişkin mali tablo ve rapor standartları ile kamuyu aydınlatma ilkelerini belirlemek, düzenlemek ve izlemek ile görevlidir. PİYASA GÖZETİM VE DENETİM DAİRESİ Borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören sermaye piyasası araçlarında meydana gelen olağandışı fiyat ve miktar hareketleri ile piyasa bozucu faaliyetleri Kurul adına Kanun ve bu Kanun uyarınca çıkarılmış yönetmelik, tebliğ ve diğer mevzuat uyarınca izlemek, incelemek ve denetlemek ile görevlidir. ARAŞTIRMA DAİRESİ Kurulun yetki alanına giren konularda ekonomik araştırmalar yapmak; ekonomik gelişmeleri değerlendirerek Kurul birimlerine bilgi sunmak; mali piyasalardaki gelişmeleri izleyip bu konularda araştırmalar yaparak strateji ve karar oluşum sürecine yardımcı olmak; yapılan veya yapılacak düzenlemelerin olası etkilerini değerlendirmek ve geleceğe yönelik önerilerde bulunmak amacıyla simülasyon çalışmaları yapmak ile görevlidir. MUHASEBE STANDARTLARI DAİRESİ Kanuna tabi ortaklıklar ile sermaye piyasası kurum ve kuruluşlarının mali tablo ve raporları ile ilgili genel ve özel nitelikte muhasebe standartlarının tespitine yönelik olarak ilgili dairelerle koordinasyonu sağlamak ve bu yönde çalışmalar yapmak; muhasebe standartları ile ilgili ihtiyaç tespiti ve düzenleme yapmak; uluslararası standartlara uyum ve vergi ve muhasebe amaçlarının ayrımlanması çalışmalarını yürütmek; bağımsız denetim kuruluşlarının kuruluş ve faaliyetlerine izin vermek ve izlemekle görevlidir. 9

10 BİLGİ İŞLEM İSTATİSTİK VE ENFORMASYON DAİRESİ Kurul hizmet birimlerinin etkin faaliyette bulunabilmesi için gerekli bilgisayar ortamını hazırlamak; Kurul un faaliyet alanına giren konulardaki bilgi, belge, yayın ve istatistikleri toplamak, bunları bilgisayar ortamına aktararak veri tabanları hazırlamak; toplanan verileri derleyerek istatistik raporları hazırlamak; bilgisayar modernizasyonunu sağlamak ve yürütmekle görevlidir. HUKUK İŞLERİ DAİRESİ Başkanlığa ve diğer hizmet birimlerine hukuki danışmanlık hizmeti vermek; Kanuna tabi ortaklıkların ve sermaye piyasası kurum ve kuruluşlarının Kurula yaptıkları başvurulara ve bu ortaklıklarda yapılan denetleme faaliyeti sonuçlarına ilişkin olarak hukuki konularda gereken incelemeleri yapmak ve görüş bildirmek ile görevlidir. Dairede görevli meslek personeli Kurul un taraf olduğu her türlü dava ve icra takiplerinde avukat sıfatıyla Kurul u temsil etmek ve kamu kurum ve kuruluşlarında Kurul adına her türlü işlemi yapmakla görevlidirler. İDARİ VE MALİ İŞLER DAİRESİ Kurulun muhasebe, kayıt, bütçe, gelir, gider, vaziyet ve bilanço çalışmalarını; personele ilişkin özlük hakları sağlık, emeklilik, sosyal yardım, yurt içi ve dışı seyahatlere ilişkin işlemlerin yürütülmesi ile sosyal hizmet işleri; haberleşme, yapım, alım, donatım, onarım, bakım, temizlik, koruma, güvenlik ve diğer yardımcı hizmetleri; Kurul Başkanlığı ve daire başkanlıklarınca yürütülen çalışmalara gereken yardımı yapmak ile görevlidir. KURUMSAL İLETİŞİM DAİRESİ Sermaye piyasasının ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımı ve yatırımcıların bilgilendirilmesini sağlamak; Kurulun ulusal ve uluslararası sermaye piyasası kurumları, kamu kurumları ve yazılı ve görsel medya ile ilişkilerini düzenlemek, her türlü toplantı ve konferansları organize etmek; Bilgi Edinme Hakkı Kanunu uyarınca yapılan başvuruları sonuçlandırmak ile görevlidir. Kurulun basın sözcülüğü görevi, Kurul Başkanının onayı ile Kurul Başkanı adına Kurumsal İletişim Dairesi tarafından yürütülür. 10

11 STRATEJİ GELİŞTİRME DAİRESİ Kurulun strateji, politika, amaç ve hedeflerinin belirlenmesine yönelik çalışmaları yapmak, strateji planını hazırlamak, uygulamayı izlemek, değerlendirmek, üst yönetime iyileştirici önerilerde bulunmak, ilerleme raporlarını düzenlemek ve bunları ilgili birimlerle paylaşmak ile görevlidir. PERSONEL PROFİLİ Kurul hizmetleri; özel yarışma sınavı ile mesleğe başlayan, en az üç yıllık genel ve özel yetiştirme programlarına tabi tutulan ve yeterlik sınavından sonra uzman ve uzman hukukçu unvanını alan meslek personeli ve idari personel eliyle yürütülmektedir. Kurulun Şubat 2011 itibariyle personel dağılımı ve eğitim durumu aşağıdaki tabloda verilmektedir. Başkan ve Kurul Üyeleri...7 Üst Yönetim...35 Meslek Personeli Uzman Uzman Yardımcısı...64 Kariyer Dışı İhtisas Personeli (*) İdari Personel...62 Sözleşmeli Personel...10 GENEL TOPLAM Ankara da Görevli Personel Sayısı İstanbul da Görevli Personel Sayısı (*) Meslek personeli ve yardımcı hizmetler sınıfı dışında kalan uzman personel. 11

12 Personel Eğitim Durumu Doktora...21 Yüksek Lisans Üniversite Lise...51 İlköğretim...23 KURUL BÜTÇESİ Kanun uyarınca, Kurulun tüm giderleri emrinde kurulan özel bir hesaptan karşılanmaktadır. Sermaye piyasası araçlarını ihraç edenler, Kurul tarafından kayda alınan, satışı yapılacak sermaye piyasası araçlarının ihraç değerleri üzerinden belirli tutarda bir ücreti bu hesaba yatırmaktadır. Yatırılacak ücretin hesaplanmasına esas oluşturan oranlar; sermaye piyasası araçlarının türüne ve vadesine göre farklılaşmakta olup % 0,005 ile % 0,02 arasında değişmektedir. Ayrıca, Kurul tarafından izlenen ve denetlenen borsalar, piyasalar ve diğer teşkilatlanmış piyasaların, takas ve saklama kurumlarının ve Merkezi Kayıt Kuruluşunun faaliyetlerinden elde ettikleri faiz gelirleri hariç tüm gelirlerinin azami %10 u Kurul bütçesine Kurul tarafından gelir olarak kaydedilebilir. Bu gelirlerin hangi kurumdan ne oranda tahsil edileceği her takvim yılı için Kurul tarafından belirlenir. Kanun da Kurulun gelirleri giderlerini karşılamaya yetmediği takdirde, açığın Hazine Müsteşarlığı Bütçesinden verilecek yardımlarla karşılanması öngörülmüş olmasına karşın, 1992 yılından bu yana Hazine yardımı alınmamıştır. 12

13 ŞEFFAFLIK VE HESAP VERİLEBİLİRLİK Kurul 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu nun 7 ve 8 inci maddeleri uyarınca her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında denetimin sağlanması amacıyla kamuoyunu zamanında bilgilendirmekle yükümlü olup, kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında yetkili ve görevli olanlar yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda bulunmaktadır. Kurul hesapları, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu nun 68 inci maddesi uyarınca Sayıştay tarafından denetlenmektedir. Ayrıca, Kurul hesapları Sermaye Piyasası Kurulu Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği nin 83 üncü maddesi uyarınca Kurul Karar Organı tarafından görevlendirilen meslek personeli tarafından da denetlenmektedir. Kurulun faaliyet raporu ile bütçe ve kesin hesabı 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu nun 42 inci maddesi uyarınca kesin hesap kanunu tasarısı ve merkezî yönetim bütçe kanunu tasarısı birlikte Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülmektedir. Anayasa ve idare hukuku çerçevesinde genel kural olarak, Kurulun tüm işlem ve kararları yargı denetimine açıktır. İdari Yargılama Usulü Kanunu çerçevesinde, Kurul kararları aleyhine, yazılı bildirimin yapıldığı tarihi izleyen 60 gün içinde idare mahkemelerine başvuruda bulunulabilir. KURULUN TEMEL FONKSİYONLARI DÜZENLEME Kurul Kanunla kendisine verilen yetki çerçevesinde sermaye piyasası kurumlarına, araçlarına, piyasaya ve yatırımcıları koru- 13

14 maya yönelik düzenlemeler yapmaktadır. Kanunda Kurulun yetkilerini, düzenleyici işlemler tesis ederek ve özel nitelikli kararlar alarak kullanacağı belirtilmektedir. Düzenleyici işlem niteliğindeki yönetmelik ve tebliğler, Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulmaktadır. Özel nitelikli kararlardan kamuoyunu ilgilendirenler, Kurulun haftalık bülteni ile ilgili kişi ve kuruluşlara duyurulmaktadır. Sermaye piyasası araçlarının ihracı, halka arz ve satışı, Kanuna tabi kurumlar için standart rasyolar belirlenmesi, sermaye piyasasında bağımsız denetim faaliyet esasları, izahname ve sirküler standartlarının belirlenmesi, halka açık anonim ortaklıklarda vekaleten oy kullanımı, türev araçların, bu araçların işlem göreceği borsalar ile bu piyasalarda çalışanların denetim ve faaliyet esasları, menkul kıymetlerin ödünç alınması, açığa satış, repo, dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye de sermaye piyasası araçlarının ihracı ve halka arzı, sermaye piyasası araçlarının takas, saklama, kaydi değer haline getirilmesi, sermaye piyasasında gayrimenkul değerleme faaliyetinde ve yatırım tavsiyelerinde bulunacak kişi ve kuruluşların uyacakları esaslar, sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunacaklar ve sermaye piyasası kurumlarının yönetici ve çalışanlarının mesleki eğitimi ve yeterliliğine ilişkin esaslar, elektronik imza, birikimli oy kullanımı başlıca düzenleme konularıdır. KAYDA ALMA Kanun uyarınca ihraç ve halka arz olunacak sermaye piyasası araçlarının Kurula kaydettirilmesi zorunludur. Kamuyu aydınlatmanın esas olduğu kayda alma sisteminde, sermaye piyasası aracı ihracı için yapılan başvurular, izahname ve sirkülerlerin ortaklık ve halka arz olunacak sermaye piyasası aracına ilişkin, mevzuatta öngörülen bilgileri içerip içermediği dikkate alınarak, kamunun aydınlatılması çerçevesinde incelenmektedir. İhraç başvurusunun incelenmesi hukuki ve mali boyutları dikkate alınarak gerçekleştirilmektedir. Bunun yanında ilk halka arz başvurularının tamamında, diğer ihraçlar için ise gerekli görüldüğü zamanlarda ilgili ortaklığın merkez ve tesislerinde inceleme yapılmaktadır. 14

15 İncelemeler sonucunda açıklamaların yeterli olmadığı ve gerçeği dürüst biçimde yansıtmayarak halkın istismarına yol açacağı sonucuna varılırsa, gerekçe gösterilerek, başvuru konusu sermaye piyasası araçlarının Kurul kaydına alınmasından imtina edilebilir. Ancak Kurul tarafından sermaye piyasası araçlarının kayda alınması, resmi bir teminat niteliği taşımamaktadır. Kurul kamu yararının gerektirdiği hallerde sermaye piyasası araçlarının halka arz ve satışını geçici olarak durdurma yetkisine de sahiptir. Bu kapsamda, ihraçcılar ile menkul kıymet, gayrimenkul ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları tarafından halka arz veya ihraç olunacak hisse senetlerinin, borçlanma araçlarının, yatırım fonları tarafından ihraç edilecek katılma belgelerinin ve diğer çeşitli sermaye piyasası araçlarının Kurul kaydına alınması için yapılan başvurular değerlendirilmektedir. İZİN VERME Aracı Kuruluşlara Yönelik İzinler: Aracı kurum ve bankaların sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmaları, merkez dışı örgüt açmaları, ortaklık yapılarının değişmesi, esas sözleşmelerinde değişiklik yapılması Kurul iznine tabi bulunmaktadır. Bu kapsamda Kurul iznine tabi olarak gerçekleştirilebilecek faaliyetler; Menkul kıymetlerin alım satımına aracılık, Halka arza aracılık, Menkul kıymetlerin geri alma veya satma taahhüdü ile alım satımı (Repo-Ters Repo), Portföy yöneticiliği, Yatırım danışmanlığı, Kredili menkul kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç alma ve verme İşlemleri, Türev araçların alım satımına aracılık, Döviz, mal, kıymetli maden veya Kurulca belirlenecek diğer varlıkların kaldıraçlı alım satımı, alım satımına aracılık ve bu işlemlere yönelik hizmetlerin yerine getirilmesi başlıkları altında toplanabilir. 15

16 Kolektif Yatırım Kuruluşlarına İlişkin İzinler Kolektif yatırım kuruluşlarının işleyişleri ile kamuyu aydınlatma esaslarının daha sağlıklı ve şeffaf bir şekilde yerine getirilmesi amacıyla, kolektif yatırım kuruluşlarından; Yatırım fonlarının kuruluş, içtüzük, kurucu ve tür değişiklikleri, birleşme ile tasfiyeleri, Menkul kıymet/gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kuruluş/dönüşüm, esas sözleşme değişikliği, kayıtlı sermaye sistemi tavan artırımı ile portföy işletmeciliği yetki belgesi alması, Portföy yönetim şirketlerinin ise kuruluş, faaliyet, portföy işletmeciliği ve yatırım danışmanlığı yetki belgesi alması ile çeşitli kuruluşlarla acentelik tesis etmesi Kurul iznine tabi bulunmaktadır. Halka Açık Anonim Ortaklıklara İlişkin İzinler: Gerek hisse senetleri borsada işlem gören, gerekse diğer halka açık anonim ortaklıklarla ilgili olarak; Kayıtlı sermaye sistemine geçiş ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesi, Birleşme, devir ve bölünmeler, Esas sözleşme değişiklikleri, Çağrı yoluyla hisse senedi veya vekalet toplanması, çağrıda bulunmadan muafiyet talepleri, Ortaklıklar tarafından ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının Kurul kaydına alınması, Ortaklıkların Kurul kaydından çıkarılmaları, Kurul iznine tabi bulunmaktadır. Bağımsız Denetim Kuruluşlarına İlişkin İzinler: Bağımsız denetim kuruluşları, ortaklıkların ve sermaye piyasası kurumlarının kamuya açıklanacak veya Kurul tarafından istenecek finansal tablolarının, genel kabul görmüş muhasebe kavram, ilke ve standartlarına uygunluğu ile bilgilerin doğruluğunun ve gerçeği dürüst bir biçimde yansıtıp yansıtmadığının, bağımsız denetçileri vasıtasıyla bağımsız denetim ilke 16

17 ve kurallarına göre, defter, kayıt ve belgeler üzerinden incelenmesinden ve tespit edilen sonuçların rapora bağlanmasından sorumludur. Sermaye piyasasında bağımsız denetim faaliyetinde bulunmak isteyen kuruluşların başvuruları Kurulca değerlendirilerek, gerekli şartları taşıyanlar Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetime Yetkili Kuruluşlar Listesi ne alınmaktadır sonu itibariyle 92 bağımsız denetim kuruluşu listede bulunmaktadır. Kurul sermaye piyasasında, gerektiğinde elektronik ortam da dahil, bağımsız denetim faaliyetine ilişkin esasları belirlemektedir. Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin İzinler: Kurulun ilgili tebliği uyarınca, derecelendirme faaliyeti; kredi derecelendirmesi ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi faaliyetlerini kapsamaktadır. Kredi derecelendirmesi işletmelerin risk durumları ve ödeyebilirliklerinin veya borçluluğu temsil eden sermaye piyasası araçlarının anapara, faiz ve benzeri yükümlülüklerinin vadelerinde karşılanabilirliğinin derecelendirme kuruluşları tarafından bağımsız, tarafsız ve adil olarak değerlendirilmesi ve sınıflandırılması faaliyeti ; kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi ise, işletmelerin Kurulca yayımlanan Kurumsal Yönetim İlkelerine uyumlarının derecelendirme kuruluşları tarafından bağımsız, tarafsız ve adil olarak değerlendirilmesi ve sınıflandırılması faaliyeti olarak tanımlanmıştır. Derecelendirme faaliyeti Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşlarınca yerine getirilmektedir yılı sonu itibariyle ülkemizde kurulan 6 derecelendirme kuruluşu sermaye piyasasında kredi derecelendirme faaliyetinde bulunmak üzere ve 4 derecelendirme kuruluşu sermaye piyasasında kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi faaliyetinde bulunmak üzere yetkilendirilmiş bulunmaktadır. 4 uluslararası derecelendirme kuruluşunun da Türkiye de bu faaliyetlerde bulunması kabul edilmiştir. 17

18 Gayrimenkul Değerleme Şirketlerine İlişkin İzinler: Kurul ilgili tebliğler uyarınca gayrimenkullerin değerlemesini yapabilecek ekspertiz kurumlarından sermaye piyasasında faaliyette bulunacaklara ilişkin şartları belirlemekte, bu şirketlerin kuruluş izinlerini vermekte ve bu şartlara uyan kuruluşları listeler halinde ilan etmektedir yılı sonu itibariyle 82 şirket gayrimenkul değerlemesi konusunda Kuruldan izin almış ve bu konuda faaliyet göstermektedir. GÖZETİM Sermaye piyasasında gözetim faaliyetleri, yatırımcıların korunması, piyasaların adil, etkin ve şeffaf bir biçimde işlemesinin güvence altına alınması ve sistemik riskin azaltılması amaçlarıyla: Halka açık anonim ortaklıklar ile sermaye piyasası işlemlerinin ve kurumlarının izlenmesi suretiyle mevzuata aykırı fiillerin ve muhtemel risklerin tespit edilerek mevzuat çerçevesinde işleme tabi tutulması, Gözetim faaliyetleri sırasında yapılan tespitler ve uygulamada karşılaşılan sorunlar çerçevesinde mevzuatta gerekli düzenlemelerin yapılması, suretiyle gerçekleştirilmektedir. Kurul gözetim fonksiyonu kapsamında Kanuna tabi sermaye piyasası kurumlarının mali bünyeleri ve kaynaklarının kullanımı ile ilgili standart rasyoları genel olarak ya da faaliyet alanları veya kurum türleri itibariyle belirleyebilmekte Kanun hükümleri gereğince elde ettiği veya kendisine tevdi edilen mali tablo ve raporlar ile diğer belgeleri inceleyip değerlendirerek, Kanunda belirtilen gerekli tedbirleri almaktadır. Sermaye piyasasını ilgilendiren her türlü yayın, duyuru ve reklamları izlemekte, yanıltıcı ilan ve reklamları yasaklayarak gereği yapılmak üzere ilgili kuruluşlara bildirmektedir. 18

19 Halka Açık Anonim Ortaklıkların Gözetimi Mali Tabloların Revizyonu Kanun kapsamına giren halka açık şirketler mevzuat çerçevesinde periyodik mali tablolar hazırlamak ve ilan etmekle yükümlüdür. Kurulca, borsada işlem gören şirketlerin finansal tablolarının gözetim faaliyetleri yürütülmektedir. Gözetim faaliyetleri sonucunda varılan genel tespitlerin kamuya duyurulması suretiyle finansal tabloların kalitesinin iyileştirilmesi yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Özel Durumların İzlenmesi Sermaye piyasası araçlarının değerini ve yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek veya haklarını kullanmalarına yönelik önemli olay ve gelişmelerin kamuya açıklanmasını, asimetrik bilgi dağılımının önlenmesini ve tasarruf sahipleri, ortaklar ve diğer ilgililerin zamanında, tam ve doğru bilgilendirilerek sermaye piyasasının açıklık ve dürüstlük içinde işleyişinin sağlanmasını teminen, özel durum açıklamaları izlenmekte, şirketlerle ilgili olarak basında yer alan haberler takip edilerek, gerekli durumlarda idari işlemler tesis edilmektedir. Genel Kurul Toplantılarına Katılım Kanunun ilgili hükmü çerçevesinde, hisse senetleri İMKB de işlem gören bazı şirketlerin olağan/olağanüstü genel kurul toplantılarına gözlemci sıfatıyla katılınmakta, muhtemel sorunların yerinde tespitine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Kolektif Yatırım Kuruluşlarının Gözetimi Kolektif yatırım kuruluşları ile portföy yönetim şirketlerinin periyodik mali tablo ve raporları izlenmekte, mevzuata aykırılık hallerinde gerekli önlemler alınmakta ve gerekli yaptırımlar uygulanmaktadır. 19

20 Tüm yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarının portföy yapıları elektronik ortamda Kurul tarafından izlenebilmektedir. Aracı Kuruluşların Gözetimi Mali Duruma Yönelik Gözetim Aracı kurumların, Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye Yeterliliğine İlişkin Esaslar Tebliği uyarınca belirli periyotlarla Kurula gönderdikleri, sermaye yeterliliğine ilişkin olarak hazırladıkları tablolar ile faaliyetleriyle ilgili verileri içeren tablolar incelenmekte ve gerekli görüldüğünde uyarı yapılarak tedbir alınmaktadır. İzleme Faaliyetleri Aracı kurum ortakları ile aracı kurumlarda görev alacak personelin ilgili tebliğler uyarınca gerekli şartları sağlayıp sağlamadıkları izlenmektedir. Aracı kurumlarda görev alan personelde meydana gelen değişikliklerin Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği ne bildirildiği dikkate alınarak, bu konuda Birlik ile koordineli olarak çalışılmaktadır. Aracı kurumların merkez ve merkez dışı örgütlerindeki organizasyon, mekan, belge-kayıt düzeninde meydana gelen değişiklikler Kurula yapılan bildirimler üzerinden izlenmektedir. Aracı kurum ve bankaların, faaliyet yetki belgelerine ilişkin olarak mevcut mevzuat gereğince gerçekleştirmek zorunda oldukları tescil yükümlülüklerini yerine getirip getirmedikleri takip edilmektedir. Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Gözetimi Sermaye piyasasında bağımsız denetim kuruluşlarının kuruluş 20

21 şartları, faaliyet esasları, bu kuruluşlarda çalışabilecek kişilerin nitelikleri ve bağımsız denetime tabi şirketler ve sermaye piyasası kurumları ile denetim kuruluşları arasında yapılan bağımsız denetim sözleşmeleri mevzuata uygunluk açısından incelenmektedir. Bağımsız denetim sektörünün işleyişinde etkinliği artırmak üzere Kurulun diğer birimlerinden gelen bildirimler de izleme faaliyetinde dikkate alınmakta, bağımsız denetim kuruluşları nezdinde kalite kontrol çalışmaları yürütülmekte ve bu kuruluşların çalıştırdıkları denetçileri ile donanım ve organizasyonuna ilişkin bilgiler periyodik olarak izlenmektedir. Derecelendirme Kuruluşlarının Gözetimi Sermaye piyasasında derecelendirme faaliyeti ve derecelendirme kuruluşlarına ilişkin olarak yürütülen yeni düzenleme çalışmaları çerçevesinde, derecelendirme kuruluşlarının kuruluş ve faaliyet esasları, organizasyon, mekan, teknik donanım, belge ve kayıt sistemindeki değişiklikler ve müşteri işletmelerle yapılan sözleşmeler itibariyle izlenmekte ve gözetimine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Piyasa Gözetimi Borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören sermaye piyasası araçlarında meydana gelen olağandışı fiyat ve miktar hareketleri ile piyasa bozucu faaliyetleri Kanun ve bu Kanun uyarınca çıkarılmış yönetmelik, tebliğ ve diğer mevzuat uyarınca izlemek, incelemek ve denetlemek görevi çerçevesinde faaliyetler yürütülmektedir. DENETİM Kurul denetiminin amacı; sermaye piyasalarının güven, açıklık içinde çalışmasını ve tarafların hak ve yararlarının korunmasını engelleyen ihmal, ihlal, suiistimal ve benzeri her tür yasal olmayan fiil ve eylemlerin önlenmesidir. Bu amaçla halka açık şirketler, aracı kuruluşlar, yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, yatırım ortaklıkları, portföy yönetim şir- 21

22 ketleri, bağımsız denetim şirketleri, derecelendirme kuruluşları, borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalar ile sermaye piyasasında faaliyet gösteren kurumların (Merkezi Kayıt Kuruluşu, İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş., Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği gibi) faaliyetleri Kanun ve Kanun uyarınca çıkarılmış yönetmelik, tebliğ ve diğer mevzuat uyarınca denetlenmektedir. Denetimin konusu, yapılan yıllık denetim programlarıyla yatırımcı şikâyetleri, Kuruldaki diğer birimlerin ve kamu kurumlarının yaptıkları bildirimler dikkate alınarak belirlenmektedir. Daha sonra denetim, görevlendirilen Kurul uzmanları tarafından merkezde veya ilgili kurum nezdinde, çeşitli denetim teknikleri kullanılarak gerçekleştirilmekte, ulaşılan tespitler bir rapor halinde Kurul Karar Organına sunulmakta ve Kurul Karar Organı tarafından karara bağlanarak sonuçlandırılmaktadır. Kurulun temel ilkeleri doğrultusunda sermaye piyasalarının etkin, dürüst ve güvenilir işleyişini bozucu her tür usulsüz fiil ve işlemler denetlenerek, piyasaların düzgün ve disiplin içinde çalışması sağlanmaktadır. Denetimlerde bir yandan yol gösterici, yapıcı ve iyileştirici bir yaklaşım izlenirken, diğer yandan cezai yaptırım gerektiren işlemler de ilgili makamlara iletilmektedir. Kurul denetimleri sonucunda; uyarı, idari para cezası, adli para cezası, hapis cezası biçiminde yaptırımlar uygulanabilmektedir. Kanunun cezai sorumluluk başlıklı maddesinde öngörülen fiillerin tesbiti halinde Kurul Karar Organı nın kararıyla Cumhuriyet Savcılığı na suç duyurusunda bulunulmaktadır. Bununla birlikte, önleyici tedbir olarak Kanunun hapis ve adli para cezası öngördüğü fiillere doğrudan ya da dolaylı olarak iştirak ettikleri tespit edilen gerçek veya tüzel kişiler hakkında Kurul Karar Organı nca gerek görülmesi durumunda geçici veya sürekli işlem yasağı tesis edilmektedir. Ancak borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem 22