Sindirim Denemelerinde Yeni Bir Yaklaşım: Mobil Kese Yöntemi

Transkript

1 1 Sindirim Denemelerinde Yeni Bir Yaklaşım: Mobil Kese Yöntemi Eyüp Eren Gültepe 1, İsmail Bayram 1 Özet Yemlerin gerçek değeri, içeriklerindeki besin maddeleri ile tam olarak belirlenemez. Yemlerdeki besin madde içeriğinin değerliliğinde, sindirilebilir ve yararlanılabilir kısımlar önemlilik gösterir. Yemlerin sindirilme derecesini etkileyen birçok etken bulunmaktadır. Yemlerin sindirilme derecelerinin belirlenmesinde in vivo, in situ ve in vitro yöntemlerinden yararlanılır. Bu yöntemler arasında en çok kullanılanı in situ deneme metodu olan naylon kese yöntemidir. Tam olarak sindirim kanalı yıkılabilirliğinin ölçülmesi ve pasaj zamanına bağlı ölçümlere ihtiyaç duyulması gibi birçok etken, geleneksel in situ naylon kese yöntemi dışında daha farklı bir metot olan mobil (hareketli) kese yönteminin (MKY) geliştirilmesini sağlamıştır. Summary The actual value of feeds, content of nutrients and can not be measured exactly. The value of the nutrient content of dietary digestible and benefited sections indicates significance. There are many factors affecting the digestibility of feeds. Determining the degree of digestibility of feeds in vivo, in situ and in vitro methods are used. Among the mentioned methods are the most commonly used method of in situ nylon bag method of trial. Depending on the time of passage in the digestive tract exactly the degradability measurements needed to measure and many factors such as the traditional in-situ nylon bag method is a method different from outside the mobile nylon bag technique (MNBT) led to the development. Giriş Klasik naylon kese yönteminde keseleri sabitleme zorunluluğunun aksine mobil kese yöntemi; sindirim sistemine bir noktadan bırakılan keselerin başka bir noktadan toplanmasıyla gerçekleştirilir. Genel ilkesi; ölçümleri etkilemeyecek bazal bir rasyon tüketen hayvanlara ağızdan ya da duodenumdan uygulanan mobil keselerin daha sonraki kompartmanlardan ya da direkt dışkıdan toplanılması esasına dayalıdır. Ruminantlarda bu yönteme ek olarak bazı çalışmalarda sadece birbirini izleyen inkübasyon süreçleri şekillendirilmiş ve sonrasında naylon kese yönteminde olduğu gibi keseler bulunduğu bölgeden geri alınarak analiz edilmişlerdir(1). İlk olarak domuzlarda geliştirilen yöntem(2), daha sonra diğer türlere adapte edilmiştir. Ancak hayvan türüne göre uygulanan teknik, deneme modelleri ve ölçülen değişkenler farklılık göstermektedir. Mobil Kese Yöntemi Sindirim sistemi üzerinde yem maddelerinin hareketlerini taklit etmek ve canlı sindirim sistemi içerisinde sindirilebilirliği ölçmek için geliştirilen yöntemlerin tarihi, eskilere dayanmaktadır da de Reamour tarafından hayvanlara içleri çayır otu dolu oluklu tüpler yutturulmuştur. Ancak bu çalışma sonrasında tüplerin pylorustan geçemediği görülmüştür. Bu tarihten sonra yapılan çalışmalarda daha küçük boyutlarda ve ağırlıklarda deneme materyallerinin daha küçük keselere konularak uygulanması ile pylorik açmaz aşılmaya çalışılmıştır(3). Bu yöntem üzerinde; sindirim dinamiklerini incelemek adına günümüze kadar gelen süreçte birçok geliştirme çalışması yapılmıştır. Ruminantlarda Mobil Kese Yöntemi ve Uygulamaları Ruminantlarda naylon kese yöntemlerinin geliştirilmesiyle birlikte sindirim denemeleri hız kazanmıştır(4). Ruminantlarda, domuzlardan sonra, ilk MKY uygulamaları 80 li yılların başlarında uygulanmaya başlanmıştır(5). Tam sindirim kanalı yıkılabilirliğinin ve post ruminal sindirim dinamiklerinin hesaplanması için in situ olarak naylon kese yöntemi ve MKY kullanılmaktadır. Ayrıca ruminantlarda başka bir hareketli deneme düzeni olan naylon kapsül yöntemi de geliştirilerek denenmiştir(6,7,8,9). 1 AKÜ, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları ABD, Afyonkarahisar

2 2 Ruminantlarda rumende erimeyen protein gibi bazı besin maddelerinin yıkılabilirlikleri ve diğer sindirim değişkenlerinin belirlenmesi önemli bir konudur. Bu değişkenlerin anlaşılabilmesi için intestinal sindirimin irdelenmesi gerekmektedir. Bu konuda MKY nin önemi ortaya çıkmaktadır. MKY de duodenum-ileum ya da duodenum-anus arasındaki sindirim hareketleri izlenmektedir(1). Bunun yanında yapılan çalışmalarda intestinal Kuru madde kaybı(1,10,11), nötral şekerlerin sindirimi(9), Ham Protein sindirimi(10), Azot yıkılımı(11) gibi birçok değer incelenmiştir. Keselerden Ham Kül kaybı hesaplandığında ise özellikle postruminal inorganik besin madde sindirilebilirliği bulunabilinmektedir(10). Amonyak emilimi kalın barsakta da şekillendiğinden sadece klasik naylon kese yöntemi açıklayıcı olmaz. Bu değişkenler için ileal örneklerin de alınması gereklidir(12). Bunların haricinde Rumen mantarlarının intestinal sindirimdeki rollerinin araştırılması ile ilgili çalışmalarda da fungal protein yıkılım düzeylerini incelemek için MKY kullanılmaktadır(13). Son yıllarda yem maddelerinden ruminal ve intestinal süreçlerde mineral madde salınımını inceleyen çalışmalar da mevcuttur(14,15). Kese içerisindeki yem materyalinden fosfor kaybının MKY ile gözlemlendiği bir çalışmada(14); bu yöntemin sadece fosfor sindirim değerlerini açıklamadığı aynı zamanda bu kaybın sindirim sisteminin hangi segmentinde şekillendiğinin gözlemlenebildiği ve yemlerden fosfor salınımının bölgeler arası karşılaştırmalarının yapılabileceği vurgulanmıştır. Küçük farklılıklar dışında ruminantlarda MKY hemen hemen aynı biçimde uygulanmaktadır. Genel olarak daha büyük ve daha geniş porlu keselere konulan materyaller yem tüketimi sırasında veya sonrasında rumende ön inkübasyona tabi tutulur. Sonrasındaki yıkama işlemi hem mikrobiyel aktivitenin durması hem de endojen atılımlar gibi kalıntılardan arındırılmasını sağlamaktadır(16). Yıkama, kurutma ve tartım işlemlerinden sonra materyaller daha küçük ve daha ince porlu keselere aktarılır. Daha sonrasında duodenumdan gönderilen mobil keseler sonraki kompartmanlardan ya da dışkıdan toplanır. Abomasumun kanüllenmesi sonucu mobil keselerin geçişinin gözlemlendiği bir çalışmada(17), keseler 72 saat sonrasında dışkıda görülmemiştir. 2 gün boyunca rumene mineral yağların verilmesi sonucu dışkıda gözlemlenebilen keselerden dolayı bu sistemden vazgeçilip sindirimin bu aşamasının in vitro olarak taklit edilmesinin daha yararlı olacağı bildirilmiştir. İntestinal sindirimin incelenmesine imkan veren in vitro enzim yöntemleriyle MKY nin karşılaştırıldığı birçok çalışma mevcuttur. Bu çalışmalarda iki yöntemin bulguları arasında benzerliğin görüldüğü bildirilmiştir(13,18). İn vitro bulgularla farklılık görülen çalışmalarda(19) ise farklılığın nedeni, diğer çalışmalara göre mobil kese materyali ve boyutu ile ön inkübasyon süresindeki değişikliğe bağlanmıştır. Ayrıca por farklılıkları, hayvansal farklılıklar, rasyonun etkisi ve kalın barsak fermantasyon düzeyi hesaplamalar arasında farklılık doğurmaktadır(19). Prosedür Kullanılan mobil keseler, daha çok polyester malzemelerden yapılmaktadır (10,19). Ancak suni ipek gibi farklı materyallerin kullanıldığı çalışmalar da mevcuttur(20). Ön inkübasyonda keselerin boyutları daha büyüktür. Ön inkübasyon için keselerin boyutları 5x10 cm(6,7); 5x15 cm(1); 12x19 cm(10); 6x12 cm(13); 9x17 cm şeklinde, por genişlikleri ise 36 µm(21); 45 µm(1) ve 50 µm(13,19) şeklinde çeşitlilik göstermektedir. Porların daha geniş olması gaz birikimini önler ve madde giriş çıkışını düzenler(12). Uygulamadan önce numuneler öğütülür(10). Ön inkübasyon süreci, katı maddelerin rumendeki ortalama boşaltım hızı dikkate alınarak saat arasında yapılmalıdır(13,16,12). Ön inkübasyonun gerekliliği üzerine yapılan bir çalışmada(21), protein içeriği yüksek hammaddelerin ön inkübasyondan önemli derecede etkilenmediği ancak nişasta içeriği yüksek yemlerin ön inkübasyondan geçirilmesinin gerekli olduğu bildirilmiştir. Ventralde sabitleme açısından keselere ağırlık bağlanabileceği de bildirilmiştir(22). Keselerin rumende ön inkübasyon sürecinden sonra içerdiği kalıntılar daha küçük boyutlu mobil keselere doldurulur. Mobil keselerin boyutları çeşitlilik göstermektedir. Farklı kese boyutlarının duodenumdan gönderildiği bir çalışmada(17), farklı boyuttakiler aynı; farklı ağırlıktaki keseler ise farklı zamanlarda dışkıda görülmüştür. Bu da ebattan daha çok kese ağırlığının pasaj hızı açısından daha önemli olduğunu düşündürmektedir. Mobil keseler, pepsin-hcl ile in vitro inkübasyona maruz bırakılır(6,1,13). Ancak kimi araştırmacılar, pepsin-hcl inkübasyonuna gerek olmadığını çünkü bu işlemin bağırsağın ilk metrelerinde gerçekleştiğini savunmaktadır(12,23). Bazı çalışmalarda ön inkübasyon sonrası hazırlanan mobil keseler buz içerisinde bekletilmiştir(11). Bu durum yem partiküllerinden mikroorganizmaları ayırır(17). Keselerin mühürlenmesi ısı ile yapılırken, bazı çalışmalarda bu işlem yapıştırıcılarla yapılmıştır(16). Daha sonra keseler duodenal kanüllerle sindirim kanalına bırakılır(6,7). Keseler, tek ya da partiler halinde duodenuma belirli zaman aralıkları ile bırakılır. Yapılan bir çalışmada(5), intestinal blokaj ve disfonksiyonun engellenmesi için her gün her hayvana dakika arayla bir seferde kese bırakılması uygun görülmüştür. Keseler son olarak dışkıdan toplanır(6). Dışkıdan mobil keseler toplanırken hayvana bağlı bireysel mikroflora farklılıklarının sindirilebilirliğin değişik oranlarda hesaplanmasına yol açabileceği göz önünde bulundurulmalıdır(19). Kalın barsakta keselerin mikrobiyel kontaminasyonunun incelendiği bir çalışmada(12), intestinal ve fekal

3 3 izolasyonlardan farklı sonuçlar alınmıştır. Dışkı tartımının MKY açısından gerekliliği bulunmamaktadır(16). Ayrıca duodenumdan gönderilen keselerin cepli kanüller vasıtasıyla ileumdan yakalandığı çalışmalar da mevcuttur(24,25). MKY de ölçümleri etkilemeyecek besin madde içeriğine sahip bir bazal rasyon uygulanır(1,21). Ayrıca kaba ve konsantre yemlerle dolu keseler aynı anda gönderildiğinde farklı zamanlarda dışkıdan toplanmaktadır(17). Bunun nedeni; kaba yemlerin ıslanarak şişmesi ve bu hidrasyonun pasaj zamanını uzatmasıdır. Ayrıca kaba ve konsantre yemler arasındaki selüloz içeriği farkından dolayı yıkama prosedürlerine dikkat etmek gerekmektedir(26). MKY aşamalarının farklı hayvanlarda uygulandığı çalışmalar da mevcuttur. Yapılan bir çalışmada(23), ön inkübasyon boğalarda; intestinal aşama ise ineklerde gerçekleştirilmiştir. Ruminantlarda Naylon Kapsül Yöntemi İçerisinde çelik toplar bulunan kapsüllerin numunelerle doldurulması ve oral uygulama sonucunda dışkıdan toplanması esasına dayalı olarak gerçekleştirilir. Kapsüllerde por genişliği genellikle 42µm olarak belirlenmiştir. Mercimek şeklinde yuvarlak kesimli olan kapsüllerin dış çapları 10 mm, iç çapları ise 8 mm. boyutundadır. Toplam 1,54 cm 2 boş alan vardır. Kapsüllerin içerisinde genellikle iki çelik top bulunur(6,7). Bu toplar kapsüllerin Rumen ventraline ulaşmasını ve ruminasyondan korunmasını sağlar(8). Ağızdan uygulanan kapsüller çeşitli sayılarda olabilmektedir(6). Kapsüller sabah öğününden önce bir ilaç tabancasıyla (Balling Gun) bolus kağıdına sarılarak parti parti uygulanır(7). Kapsüllerin ağırlıkları numuneyi de içerecek şekilde gr arasında değişir(6). Optimal dolum ağırlığının sağlanması dışkıda kapsül taranmasını kolaylaştırır(8). Yapılan bir çalışmada; ağır kapsüllerin ilginç bir şekilde daha fazla regürgitasyon şekillendirdiği ancak yapılan diğer çalışmalara göre ise toplamda daha az regürgitasyon şekillendiği bildirilmiştir(6). Regürgitasyon oranı, modelleme ve segmental sindirim hesaplamalarında hatalara neden olabileceğinden önemli bir değişkendir. Kapsüller oral uygulama sonucunda dışkıdan toplanmaktadır. Farklı çalışmalarda dışkıdan izole edilen kapsül sayısı farklıdır. Yapılan bir çalışmada(6) kapsüllerin diğer çalışmalara göre çok yüksek oranda (%94,3) dışkıdan izole edildikleri bildirilmiştir. Düvelerde yapılan başka bir çalışmada ise(27), naylon kapsüllerde kullanılan ebatlara ve yoğunluğa yakın çelik topların oral uygulamaları sonucunda dışkıdan topların izole edilmeleri daha düşük oranda olmuştur. Bu farklılığın keselerle bağlantılı olmadığı ve düvelerin süt sığırlarına göre daha yavaş pasaj hızına sahip olmalarının bu farka neden olduğu açıklanmıştır(6). Daha sonra yapılan yıkama, kurutma ve analiz prosedürleri MKY de olduğu gibidir. Ayrıca keselerden kaybolan miktarı ölçmek için numunenin indikatörlerle işaretlendiği çalışmalar da mevcuttur(8). Mobil naylon kapsül uygulamalarında HP sindirimi kapsüllerden doğrudan ölçüm ve matematik modellemeler üzerinden hesaplama olmak üzere iki yolla ölçülmektedir(6,7). Ayrıca yapılan çalışmalarda bu yöntemle nötral şekerlerin ve minerallerin tam sindirim kanalı yıkılabilirliği ölçülmüştür(9). Kapsüllerin sindirim sisteminde kalış süreleri sindirilebilirlik değişkenlerini etkilemektedir. Bu yüzden pasaj zamanlarını doğru hesaplamak ve dışkıdan kapsül toplanma süresini sınırlamak daha doğru yıkılabilirlik ölçümleri sağlayabilir. Kapsül yönteminin en önemli avantajı kanüle ihtiyaç duyulmamasıdır(8). Sonuç olarak, ortalama pasaj zamanındaki farklılıklardan dolayı sağlıklı bir yöntem olmadığı düşünülmüş ve MKY yerine kapsül yöntemi kullanımından vazgeçilmiştir(8). Atlarda Mobil Kese Yöntemi ve Uygulamaları Çalışmalardaki kısıtlama ve zorluklar atlarda uygulanan sindirim denemelerinin ruminantlardaki denemelerden daha az yapılmasına sebep olmuştur. Ancak sindirim sisteminin farklı bölgelerindeki segmental sindirimin ölçülme gerekliliği araştırmacıları bu zorlukları aşacak çözümler bulmaya itmiştir. Ruminantlarda post ruminal sindirim dinamiklerinin incelenmesi ve domuzlarda protein sindirimi çalışmalarının ardından MKY atlarda kullanılmaya başlanmıştır(28). İlk olarak Frank Alexander tarafından 1949 yılında atlarda çekostomi yapılmıştır(29) arasında atlardaki nişasta sindiriminin ölçülebilmesi için indikatör yöntemi(30) ile kombine ileal kanülasyon sıkça kullanılmıştır(29). Preileal sindirim açısından ise jejenum kanülleri uygulanmıştır. Aynı hayvanda uygulanan hem sekal hem kolonik kanüllü çalışmalar da mevcuttur(31). Daha sonraki çalışmalarda ise domuz, sığır ve koyun teknikleri atlara adapte edilmiş ve MKY uygulanmaya başlanmıştır(3,32). Bütün bu gelişmelere rağmen halen ruminant yöntemlerinin atlara uygulanması konusunda eksiklikler bulunmaktadır(29). MKY atlarda tam sindirim kanalı yıkılabilirliğini(33) ve presekal segmentte kaba yemlerin sindirim dinamiklerini incelemek için kullanılmıştır(33,28). Atlarda presekal sindirimin belirlenmesi için 3 farklı yöntem bulunmaktadır. Bunlar; intestinal fistül uygulamaları, MKY ve postmortem sindirim içeriği toplanmasıdır. Postmortem uygulama canlı

4 4 hayvanlardaki dinamiklerin ölçülmesinde oluşan hatalar ve diğer sınırlayıcı sebepler dolayısıyla az kullanılmaktadır(34). Jejunum ve ileumun kanüllenmesi ile presekal sindirim bir şekilde temsil edilmiş olmaktadır. Ancak MKY nin kullanılması ile yemlerin pasaj zamanının taklit edilmesi ve zamana bağlı sindirilebilirliğin boşalım zamanı değişkenlerini içerecek şekilde hesaplanması mümkün olabilmektedir(34,35). Presekal boşalım hızı; yem maddesinin ağız ile distal ileum arasında hiçbir kompartımanda ayrılmadan geçirdiği süre olarak tanımlanır. Gastrik boşaltım da buna dahil edilir(34). Ayrıca hem jejunum hem de ileum kanülü uygulanmış atları sağlıklı tutmak ruminantlardan daha zordur. Bu yöntem diğerlerine göre zaman alıcıdır. MKY de uygulanan sekal kanüller daha avantajlı bir deneme düzeni sağlamaktadır. Keselerin kendilerinin katı formda olması da sindirim sisteminde katı yem maddelerinin hareketleri konusunda orijinal bilgiler verir ve matematiksel modelleme açısından keseler katı fazlı olarak kabul edilebilir(35). Atlarda ham selüloz(hs) sindiriminin en önemli adresi olan sekum için sindirim süreçlerinin izlenmesinde MKY kullanılmıştır. Bu yönde yapılan bir çalışma sonucunda(31), atlarda sekum ve kolonun sindirim aktivitesi kabaca eşit bulunmuştur. McLean ve ark. nın yaptıkları bir çalışma(36), MKY nin atlarda presekal segmentlerde zamana bağlı besin madde yıkılabilirliğini modellemek ve incelemek için başarılı bir yöntem olabileceğini göstermiştir. Daha sonrasında buna dayanılarak yapılan başka bir çalışmada(33), farklı yem işleme süreçlerinin nişasta sindirimine etkisi ve presekal KM kaybı ölçülmüştür. Presekal nişasta sindiriminin incelendiği diğer çalışmalarda da (35); MKY nin kabul edilebilir bir sistem olduğu belirtilmiştir. Ayrıca tam sindirim kanalı ve presekal segmentte azot yıkılımıyla ilgili yapılan bir çalışmada(37), klasik sindirim denemelerinde elde edilen bulgulara uyumlu mobil kese verileri elde edilmiştir. Atlarda tüm sindirim kanalı boyunca keselerden kaybolan yem maddelerinin ya emilerek kana karıştığı ya da bir sonraki kompartmana geçtiği kabul edilir. Sekum ve kolondaki kaybolmalarda ise üçüncü bir seçenek olarak fermantasyon devreye girer. Kalın barsaktan sonraki kompartımana geçen yem maddesinin ise dışkıyla atıldığı kabul edilir. Naylon kese yöntemine benzer olarak keselerden kaybolan besin madde miktarı ve içerikleri üzerinden sindirilebilirlik hesaplamaları yapılır(28). Prosedür Kullanılan mobil keseler, genellikle monofilament polyester olmaktadır(36). Şekil itibarı ile naylon keselerle benzerlik gösteren mobil keseler bazı çalışmalarda(37) silindirik yapıda da kullanılmışlardır. Bazı çalışmalarda kullanılan keselerin ebatları 6x1 cm (36,37,38,28); 4x1 cm (36,28); 3,5x11cm(31), 1x5 mm(39) şeklindedir. Atlarda uygulanan mobil kese yöntemlerinde tavsiye edilen boyut yaklaşık 1,5 mm dir ve boyut farkları pasaj zamanını etkiler(39). Por genişliği 7-60 µm arasında değişmektedir(36,31,37,38,39,28). Tüm in situ denemelerde olduğu gibi MKY için de porlardan istenmeyen bölgelerde kaybolan partiküller en büyük kısıtlayıcı faktörlerdendir(28). Por genişliğinin standartlardan daha küçük tutulduğu bir çalışmada(38), öğütülmüş materyallerin kaybının azaltılması ve hesaplamalarda hatanın en aza indirilmesi amaçlanmıştır. Çünkü bu kaybolan kısım sindirim süreçlerinden bağımsızdır ve porlardan kaybolan kısımlar kese ile beraber hareket etmemektedir(28) ve beklenmeyen segmentlerde kalarak sindirim dinamiklerini etkileyebilirler(35). Yapılan bir çalışmada optimal por genişliği µm olarak belirlenmiştir(39). Böylece hem sindirim sıvılarının kese içine geçişi sağlanır hem de mikroorganizma kolonizasyonu artırılır. Aynı zamanda, uygulanan bazal rasyondaki yemler keseye geçmez. Böylece bazal rasyonun ölçümleri etkilemesi engellenir. Keselere konulan örnek ağırlığı için tavsiye edilen ağırlık kese yüzeyine göre 1mg/mm 2 olarak bildirilmiştir(39). Örnekler keselere konulmadan önce çiğnemeyi taklit edebilmek için öğütülür(37,38). Keseler sıcak mühürle kapatılır. Daha sonrasında keselerin tartımı yapılır. Analiz ve yıkama prosedürleri naylon kese yönteminde olduğu gibidir. Keserlerdeki kalıntıların besin madde içerikleri laboratuar analizleri ile belirlenir. Yıkama kayıpları naylon kese yöntemi ile benzerlik gösterir(35). Çalışmalardaki hayvanlar genellikle sekal kanüllü olmakla beraber bazı çalışmalarda prosedüre göre değişen şekillerde kanüllenmişlerdir. En az 1 sene öncesinden uygulanmış kanüllerin operasyon sonrası ince barsak duvarının karın duvarına yapışmasını engelleyip, barsağın doğal hareketlerine devam etmesi açısından önemli olduğu vurgulanmıştır(40). Bu yüzden bazı çalışmalarda uzun süre önce kanül uygulanmış hayvanlar kullanılır(38). Mobil kese yönteminin farklı uygulama şeklinin denendiği bir çalışmada (31), hem sekum hem de kolona kanül uygulanmış hayvanlarda keseler önce 24 saatlik sekum inkübasyonu ardından da sekumdan çıkarılarak 24 saat süren kolon inkübasyonuna maruz bırakılmış, kolondan çıkarılan keseler tartılmıştır. Direkt inkübasyonda sekumda fluktuasyonu önlemek için keseler distile su ile nemlendirilebilir(32). Ruminantlardaki MKY ile benzer bu yöntem, atlarda nadir uygulanır. Birçok çalışmada keseler oral uygulanmaktadır. Bu uygulama; belirli miktarda kesenin bir bolus şeklinde nasogastrik sonda ile direkt mideye gönderilmesi şeklindedir. Oral uygulama sırasında

5 5 nasogastrik sifonaj da yapılabilir(38,39). Oral uygulamanın konsantre yem alımından sonra yada öğün başlangıcında yapılması daha uygundur. Bu sayede keselerin verebileceği zararların gözlenmesi mümkün olmaktadır. MKY ile ortalama boşalım hızı incelenirken en uygun öğün sayısı 3 olarak belirtilmiş ve 5 öğünün pasaj hızını arttırdığı bildirilmiştir(35). Tam sindirim kanalı yıkılabilirliğinin incelendiği çalışmalarda; keseler, oral uygulamanın ardından dışkıdan toplanmaktadır(37,38,28). Eğer segmental gözlemler yapılmak istenirse keseler presekal yıkılım değeri için sekumdan toplanır(36,37,38,35,28,39). Çalışmaların çoğunda kanüller ileosekal valfe yakın yerleştirilir(36,38). Sekumdan elle yapılan kese toplama işlemleri pasaj hızı bakımından bazı hatalara sebebiyet verebilmektedir(37). Bundan dolayı mıknatıs sistemleri geliştirilmiştir. Keselere eklenen çelik pulcuklar vasıtasıyla toplama mıknatısla yapılır(36,38,35,39). Oral uygulamanın hemen ardından sekuma kanül vasıtasıyla bir kanül ucunda ya da bir kese içerisinde çift taraflı mıknatıslar gönderilir ve sekuma gelen keseler burada yakalanır(36,38,35). Mıknatıs sisteminin el ile kese toplamaktan daha kabul edilebilir bir yöntem olduğu belirtilmiştir(35). Keselerin sekuma ulaşma süreleri pasaj zamanını etkileyen birçok faktöre göre değişiklik gösterir ve bu süre 1-7,5 saat arasında değişir(33,37,28). Ortalama değer 3,67 saat olarak belirtilmiştir(38). Bu süre hayvana bağlı bireysel farklılıklardan da etkilenebilmektedir(35). Yapılan bir çalışmada(38), oral uygulamayı izleyen ilk 1,5 saatte keselerin %13 ü sekumdan toplanmıştır. Diğer bir çalışmada ise bu oran daha fazladır(35). Bu farklılık materyal türünün ve kullanılan bazal rasyonun presekal boşalım hızını etkilemesine bağlanabilir. Mıknatıslı yöntemin daha da geliştirildiği bir çalışmada(39), sekuma gelen keselerin gözden kaçırılmasını engellemek için mıknatıs ucuna bir elektrik devresi bağlanmış ve bir kese yakalandığında ışıklı ikaz verecek şekilde deneme düzeni oluşturulmuştur. Periyodik olarak sekuma ulaşan keseler kontrol edilir(38). Bu periyot dakika arasında değişmektedir(38,35). Bu aşamada kanül açılır, mıknatıs ve tutulan keseler çıkarılır ve mıknatıs tekrar kanüle yerleştirilir. Kanülde ya da sekumda kalan keseler için mıknatısla birkaç kere daha kontrol yapılması yararlıdır(35). 7-8 saat sonrasında sekumda kese arama bırakılır(38,39). Yakalanamayan keseler dışkıdan toplanır(38). Aslında mıknatıs sisteminde sekumda mıknatısın 24 saatten fazla bırakılmasıyla keselerin tümü sekumdan yakalanabilmektedir. Ancak öğün başında ya da öğün ortasında yapılan oral uygulamaların ortalama boşalım hızı değerleri öğünün etkisiyle değişebilmektedir. Örneğin; sabah öğününden sonraki 9 saatte sekumdan toplanan keselerin ortalama boşalım hızına bağlı dinamiklerinin öğüne bağlı olarak değişmeyeceği kabul edilmiştir(35). Bundan dolayı sekumda kese aranmasının gereğinden fazla uzatılmaması gerektiği bildirilmiştir ve ortalama boşalım zamanı içerisinde erken toplanan keselerin sindirilebilirlik değerlerini daha iyi yansıtacağı belirlenmiştir(39). Bunun sebebi ise keselerin sindirim kanalındaki serbest yemlere göre daha yavaş bir pasaj hızına sahip olmaları şeklinde açıklanmıştır. Keselerin dışkıdan toplanması ise oral uygulamadan sonra saat sonra yapılır(37,38). Dışkıdan toplanacak keseler uygulama öncesi izolasyon kolaylığı açısından kalıcı boyalarla farklı renklere boyanabilir yada numaralandırılabilir(38).dikkat çekici bir nokta da bazı çalışmalarda altlık olarak saman yerine talaş kullanılmasıdır(35). Çoğunlukla gözden kaçan bu nokta hayvanların samanı tüketerek hatalı değerlendirmelere sebep olmalarının önüne geçebilmektedir. Domuzlarda Mobil Kese Yöntemi ve Uygulamaları MKY nin ilk uygulandığı hayvan türü olduklarından domuzlar bu denemeler adına önem gösterir. Diğer hayvanlarda bahsedilen tüm besin madde yıkılımlarını inceleyen çalışmalar domuzlarda da mevcuttur ve deneme prosedürleri ruminantlarla benzerlik gösterir(3,41,42,43,44). Sonuç Klasik sindirim denemelerine göre naylon kese yöntemi ve MKY, daha az yem kullanılması açısından daha avantajlıdır(32). MKY intestinal sindirim için değerli bilgiler verse de hala ruminal uygulama gerekliliğinden dolayı zaman alıcı ve uzun bir yöntemdir(19). İn vivo yöntemlerde olduğu gibi yemlerin sindirim değerleri ölçülebilir ve daha az miktarda örnekle çalışılabilir(26). MKY bu bakımdan avantajlıdır. Ayrıca MKY de sindirilebilir enerji hesaplamaları daha kolay yapılabilmektedir. Çünkü klasik in vivo denemelerde yüksek enerjili yem hammaddeleri çok uzun sürelerle verilirse bazı sakıncalar doğar(44). Bu kısıtlamaların önüne geçmek ve yüksek enerjili hammaddelerin uzun dönemdeki sindirim değişkenlerini araştırmak için MKY daha uygun bir yöntemdir. Kaynaklar Yazardan istenilebilir.

6 6 1. Homolka, P., Koukolova, V., Nemec, Z., Mudrik, Z., Hucko, B., Sales, J.: Amino acid contents and intestinal digestibility of lucerne in ruminants as influenced by growth stage. Czech J. Anim. Sci., 2008; 53: Frydrych, Z.: Intestinal digestibility of rumen undegraded protein of various feeds as estimated by the mobile bag technique. Animal Feed Science and Technology, 1992; 37: Sauer, W.C., Jorgensen, H., Berzins, R.: A modified nylon bag technique for determining apparent digestibilities of protein in feedstuffs for pigs. Can. J. Anim. Sci., 1983; 63: Orskov, E.R., DeB Hovell, F.D., Mould, F.: The use of the nylon bag technique fort he evaluation of feedstuffs. Trop. Anim. Prod., 1980; 5(3): de Boer, G., Murphy, J.J., Kennelly, J.J.: Mobile nylon bag for estimating intestinal availability of rumen undegradable protein. J. Dairy Sci., 1987; 70: Trinacty, J., Homolka, P., Zeman, L., Richter, M.: Whole tract and post ruminal digestibility determined by in situ ruminal, intestinal mobile nylon bag and whole tract nylon capsule methods. Animal Feed Science and Technology, 2003; 106: Trinacty, J., Simek, M., Homolka, P.: Nylon capsule method and alfalfa hay crude protein digestibility evaluation. Animal Feed Science and Technology, 1999; 79: Trinacty, J., Richter, M., Pozdisek, J., Kowalski, Z.M., Fajmonova, E.: A comparison of parameters of the passage of nylon capsules and digesta calculated from faecal excretion data obtained in lactating cows. Czech J. Anim. Sci., 2005; Trinacty, J., Svozil, B., Simek, M.: Digestibility evaluation of neutral sugars from hemicellulose of alfalfa hay by nylon capsule method. Ann. Zootech., 1995; 44: Riasi, A., Danesh Mesgaran, M., Stern, M.D., Ruiz Moreno, M.J.: Chemical composition, in situ ruminal degradability and post-ruminal dissappearance of dry matter and crude protein from the halophytic plants Kochia scoparia, Atriplex dimorphostegia, Suaeda arcuata and Gamanthus gamacarpus. Animal Feed Science and Technology, 2008; 141: Faldet, M.A., Voss, V.L., Broderick, G.A., Satter L.D.: Chemical, in vitro, and in situ evaluation of heat-treated soybean proteins. J. Dairy Sci., 1991; 74: Beckers, Y., Thewis, A., Maudoux, B.: Intestinal digestibility of rumen undegraded N of concentrates measured by the mobile nylon bag technique. Animal Feed Science and Technology, 1996; 61: Kopency, J., Tomankova, O., Homolka, P.: Comparison of protein digestibility of rumen undegraded protein estimated by enzymatic and mobile bag method: feeds for ruminants and anaerobic fungus. Animal Feed Science and Technology, 1998; 71: Pagan Riestra, S., Muir, J.P., Lambert, B.D., Tedeschi, L.O., Redmon, L.A.: Phosphorus and other nutrient dissappearance from plants containing condensed tannins using the mobile nylon bag technique. Animal Feed Science and Technology, 2010; 156: Ingalls, J.R., Okemo, R.C.: The bioavailability of phosphorus from canola meal as measured by Holstein calves and mobile bag technique. Animal Feed Science and Technology, 1994; 47: Taghizadeh, A., Danesh Mesgaran, M., Valizadeh, R., Eftekhar Shahroodi, F., Stanford, K.: Digestion of feed amino acids in the rumen and intestine of steers measured using a mobile nylon bag technique. J. Dairy Sci., 2005; 88: Larsen, M., Madsen, T.G., Weisbjerg, M.R., Hvelplund, T., Madsen, J.: Small İntestinal digestibility of microbial and endogenous amino acids in dairy cows. J. Anim. Physiol. a. Anim. Nutr., 2001; 85: Chrenkova, M., Ceresnakova, Z., Sommer, A.: Estimation of rumen degradability of feed proteins and comparison of intestinal digestibility by in vitro, in vivo and mobile bag methods. Ann. Zootech., 1995; 44: Danesh Mesgaran, M., Jahani-Azizabadi, H., Heravi Moussavi, A.R.: Comparison of techniques to determine the ruminal and post-ruminal protein dissappearance of various oilseed meals. Res. J. Biol. Sci., 2008; 3(9): Danesh Mesgaran, M., Stern, M.D.: Ruminal and post-ruminal protein disaapearance of various feeds originating from Iranian plant varieties determined by the in situ mobile bag technique and alternative methods. Animal Feed Science and Technology, 2005; 118:

7 7 21. Mupeta, B., Weisbjerg, M.R., Hvelplund, T., Madsen, J.: Digestibility of amino acids in protein rich tropical feeds for ruminants estimated with the mobile bag technique. Animal Feed Science and Technology, 1997; 69: Emanuele, S.M., Staples, C.R., Wilcox, C.J.: Extent and site of mineral release from six forage species incubated in mobile dacron bags. J. Anim. Sci., 1991; 69: Vanhatalo, A., Aronen, I., Varvikko, T.: Intestinal nitrogen digestibility of heat-moisture treated rapeseed meals as assessed by the mobile-bag method in cows. Animal Feed Science and Technology, 1995; 55: Boila, R.J., Ingalls, J.R.: The post-ruminal digestion of dry matter, nitrogen and amino acids in wheat-based distillers dried grains and canola meal. Animal Feed Science and Technology, 1994; 49: Vanhatalo, A., Ketoja, E.: The role of the large intestine in post-ruminal digestion of feeds as measured by the mobile-bag method in cattle. British Journal of Nutrition, 1995; 73: Van Straalen, W.M., Dooper, F.M.H.: Intestinal digestibility in dairy cows of protein from grass and clover measured with mobile nylon bag and other methods. J. Dairy Sci., 1993; 76: Ehle, F.R., Stern, M.D.: Influence of particle size and density on particulate passage through alimentary tract of Holstein heifers. J. Dairy Sci., 1986; 69: Hyslop, J.J.: In situ and mobile bag methodology to measure the degradation profile of processed feeds in different segments of the equine digestive tract. Livestock Science, 2006; 100: Cuddeford, D.: Partitioning digestion in horses and ponies. In: Pagan, J., Geor, R.J., Eds. Advances in Equine Nutrition, Vol. 2, Nottingham University Press. Nottingham. 2001; Ergün, A., Tuncer, Ş.D., Çolpan, İ., Yalçın, S., Yıldız, G., Küçükersan, M.K., Küçükersan, S., Şehu, A.: Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları. Pozitif Matbaa, Ankara Drogoul, C., Faurie, F., Tisserand J.L.: Estimation of the contribution of the pony s colon in fiber digestion: a methodological approach. Ann. Zootech., 1995; Silva, V.P., de Almeida, F.Q., Morgado, E.S., Rodrigues, L.M., dos Santos, T.M., Ventura, H.T.: In situ caecal degradation of roughages in horses. R. Brass. Zootec., 2010; 39: Cuddeford, D.: Starch digestion in the horse. In: Pagan, J., Geor, R.J., Eds. Advances in Equine Nutrition, Vol. 2, Nottingham University Press. Nottingham. 2001; Julliand, V., De Fombelle, A., Varloud, M.: Starch digestion in horses: The impact of feed processing. Livestock Science, 2006; 100: de Fombelle, A., Veiga, L., Drogoul, C., Julliand, V.: Effect of diet composition and feeding pattern on the prececal digestibility of starches from diverse botanical origins measured with the nylon bag technique in horses. J. Anim. Sci., 2004; 82: Mc Lean, B.M.L., Hyslop, J.J., Longland, A.C., Cuddeford D., Hollands T: Development of the mobile bag technique to determine the degradation kinetics of purified. Proc. British Soc. Ani. Sci., 1999; Macheboeuf, D., Marangi, M., Poncet, C., Martin-Rosset, W.: Study of nitrogen digestion from different hays by the mobile nylon bag technique in horses. Ann. Zootech., 1995; 44: Rosenfeld, I., Austbo, D.: Digestion of cereals in the equine gastrointestinal tract measured by the mobile bag technique on caecally cannulated horses. Animal Feed Science and Technology, 2009; 150: Moore-Colyer, M.J.S., Hyslop, J.J., Longland, A.C., Cuddeford, D.: The mobile bag technique as a method for determining the degradation of four botanically diverse fibrous feedstuffs in the small intestine and total digestive tract of ponies. British Journal of Nutrition, 2002; 88: Drogoul, C., Poncet, C., Tisserand, J.L.: Feeding ground and pelletted hay rather than chopped hay to ponies 1. Consequences for in vivo digestibility and rate of passage of digesta. Animal Feed Science and Technology, 2000; 87: Viljoen, J., Fick, J.C., Coetzee, S.E., Hayes, J.P., Siebritis F.K.: Apparent and true amino acid digestibilities of feedstuffs in pigs employing the total ileal content (TIC) technique and the mobile nylon bag technique (MBNT). Livestock Production Science, 1998; 53:

8 8 42. Yin, Y.L., Huang, R.L., Zhong, H.Y., Li, T.J., Souffrant, W.B., de Lange, C.F.: Evaluation of mobile nylon bag technique for determining apparent ileal digestibilities of protein and amino acids in growing pigs. J. Anim. Sci., 2002; 80: Sauer, W.C., den Hartog, L.A., Huisman, J., van Leeuwen, P., de Lange C.F.M.: The evaluation of the mobile nylon bag technique for determining the apparent protein digestibility in a wide variety of feedstuffs for pigs. J. Anim. Sci., 1989; 67: Qiao, S., Thacker, P.A.: Use of the mobile nylon bag technique to determine the digestible energy content of traditional and non-traditional feeds for swine. Archives of Animal Nutrition, 2004; 58(4):