Mobil Test Sonuç Sistemi. Nasıl Kullanılır?

Transkript

1

2 Mobil Test Sonuç Sistemi Nasıl Kullanılır?

3 Takdim Sevgili Öğrenciler ve Değerli Öğretmenler, Eğitimin temeli okullarda atılır. İyi bir okul eğitiminden geçmemiş birinin hayatta başarılı olması beklenemez. Hedefe ulaşmaksa sadece çalışmakla olmaz. Çalışılacak materyallerin de doğru seçilmiş olması gerekir. Bunun bilincinde olan Zambak Yayınları okul yayıncılığında uzman kadrosuna bu yayınları hazırlattı. Zambak Yayınlarının temel amacı, öğrencinin okulda gördüğü derslere yardımcı olmak, bu derslerle ilgili bilgilerini artırmak ve öğrendiklerini pekiştirmektir. Bu kitaplar hem sınıf içi etkinliklerde hem öğrencinin kişisel çalışmalarında vazgeçilmez bir kaynaktır. Zambak Yayınları okul yayıncılığına yeni bir bakış açısı getirdi. Kitaplardaki üslup, bir okul kitabı kadar kavratıcı, bir dershane kitabı kadar pratiktir. Zambak Yayınları öğrencilerin düzeylerindeki farklılığı dikkate alarak kitap içinde her öğrenciye uygun yöntemler geliştirdi. Anlatımda anlaşılırlık hedef alınarak dil ve anlatımda yalınlıktan asla taviz verilmedi. Değerlendirme bölümlerinde her öğrencinin düzeyine uygun sorular hazırlandı. Sorular kolaydan zora doğru gidecek biçimde düzenlendi. Böylece öğrencilerin hedeflerine emin adımlarla yaklaşmaları amaçlandı. Zambak Yayınları, okul yayıncılığında kendini kanıtlamış yazarlar tarafından hazırlandı. Yıllarını öğrenci yetiştirmekle geçirmiş bu deneyimli kadro, öğrencilerin ve öğretmenlerin ihtiyaçlarını göz önüne alarak onlara en yüksek verimi kazandıracak bir yöntemle kitaplarını hazırladı. Bu kitaplar sayesinde hem okul derslerinde başarıyı yakalayacak hem de sınavlar için iyi bir temel oluşturacaksınız. Zambak Yayınları hazırlanırken birçok öğrencinin ve öğretmenin önerileri dikkate alındı. Onların ihtiyaçları doğrultusunda sürekli kendini yeniledi. Yayıncılıkta görselliğin önemini bilen Zambak Yayınları, anlamayı kolaylaştıran ve çalışmayı zevk haline getiren her türlü görsel materyali kitaplarına yansıttı. Bu kitaplarla çalışırken sıkılmayacak, öğrenmeyi eğlenceli hale getireceksiniz. Zambak Yayınları okul öncesinden Lise son sınıfa kadar, okulun her kademesine seslenen yayınlarıyla geleceğin başarılı öğrencilerini yetiştirmeyi kendisine bir görev bildi. Zambak Yayınlarını tercih eden değerli öğrenci ve öğretmenlerimize teşekkür eder, başarılar dileriz. YAYINEVİ

4 On Soz Sevgili Öğrenciler; Zambak Yayınları, her türlü değişimi ve yeniliği ürünlerine yansıtmayı görev bilmektedir. Bu bağlamda öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerin istekleri, beklentileri ve ihtiyaçları doğrultusunda yeni yayınlar çıkarmayı hedeflemektedir. Elinizdeki kitap da bu anlayışın bir ürünüdür. Bu kitabın geleneksel soru bankalarından farklı yönleri vardır. Çünkü müfredata uygun konu anlatımı, örnek soru çözümleriyle desteklenmiş; uyarılar, konuların püf noktaları ve açıklamalarla pekiştirilmiştir. Tablo ve resimlerle de konular somutlanmaya çalışılmıştır. Sorular, kitapta anlatılan konularla ilgilidir. Her teste yer alan soruların konu bilgisi, o testin kenarlarındaki konu anlatım bölümlerinde yer almaktadır. Böylece öğrenciler konuları öğrenecekler, biliyorlarsa tekrar ederek unutmanın önüne geçeceklerdir. Ayrıca, çözemedikleri soruları yapabilmek için ek bir kaynağa ihtiyaç duymayacaklardır. Kenar bilgilerinden yararlanarak soruları rahatlıkla çözebileceklerdir. Kitapta bölüm sonlarında genel tekrar testleri yer almaktadır. Böylece öğrendikleri, tekrar ettikleri konulardan öğrencilerimiz kendilerini değerlendirme imkânı bulacaklardır. Genel tekrar testlerinde o konunun merkezi sınavlardaki yansımasının görülebilmesi için çıkmış sorulardan seçilen örnekler çözülmüştür. Değişen sistemler açık uçlu soruları gündeme getirmiştir. ÖSYM nin eğilimi de bu doğrultudadır. Dolayısıyla kitapta, bölüm sonlarında, açık uçlu sorulardan oluşan testlere de yer verilmiştir. Bu kitabı kullanan öğretmenler, müfredat el kitabını yanlarında taşıyor gibi olacaklardır. Her deste öğrenciye verilmesi gereken bilgileri ve bu bilgilerin soruya yansımış şeklini somut olarak göreceklerdir. Bu kitabı bir ders planı gibi kullanabileceklerdir. Açık uçlu soruların yer aldığı testlerden hareketle yazılı soruları hazırlayabileceklerdir. Veliler ise bu kitap sayesinde öğrencilerine nitelikli ve yeterli bir kaynak sağlama imkâna kavuşmuş olacaklar, üzerlerine düşen sorumluğu yerine getirmenin huzurunu yaşayacaklardır. Bu kitaptan etkili şekilde yararlanılabilmesi için, Önce sayfa kenarlarındaki konu anlatımları okunmalıdır. Grafik ve tablolar incelenmelidir. Çıkmış sorular çözümlerine bakılmadan çözülmelidir. Öğrenci kendi çözümünü kitaptaki çözümle karşılaştırarak kendini değerlendirmelidir. Daha sonra testler çözülmelidir. Testlerden sonra mutlaka değerlendirme çalışması yapılmalı, doğru ve yanlışlar belirlenmelidir. Yanlış yapılan sorular varsa o sorunun konu bilgisi tekrar gözden geçirilmelidir. Hepinize başarılar dileriz. Tecrübelerini ve fikirlerini bizlerle paylaşarak bu kitabın hazırlanmasına katkı sağlayan ülke genelindeki tüm öğretmen ve idareci arkadaşlarımıza teşekkür ederiz. Türkçe-Edebiyat Yayın Kurulu Sami YILDIZ - Nurettin ÖZÇELİK - Abdullah ARAZ - Yunus BİLGE - Mustafa OĞUZ Halil ASLANTAŞ - Ömer MERT - Akın EKİNCİ - Bayram ÖZFIRAT - Erdal KOÇ

5 i,cindekiler Kitapçık 1 : 9. SINIF KONULARI Bölüm 1 : Güzel Sanatlar ve Edebiyat Bölüm 2 : Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler - Şiir Bölüm 3 : Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler - Şiir Türleri Bölüm 4 : Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler - Ses ve Ahenk Bölüm 5 : Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler - Söz Sanatları Bölüm 6 : Genel Tekrar Testi Bölüm 7 : Olay Çevresinde Oluşan Edebî Metinler Bölüm 8 : Öğretici Metinler Bölüm 9 : Sözlü Anlatım Türleri Bölüm 10 : Düzyazı Türleri ve Sözlü Anlatım Türleri (Genel Tekrar) Açık Uçlu Sorular

6 Kitapçık 2 : 10. SINIF KONULARI Bölüm 1 : Tarih İçinde Türk Edebiyatı Bölüm 2 : Destan Dönemi (Sözlü Dönem) Türk Edebiyatı Bölüm 3 : Öğretici Metinler - Coşku ve Heyecana Bağlı Metinler Bölüm 4 : Olay Çevresinde Gelişen Edebî Metinler - Destan Bölüm 5 : Yazılı Edebiyat Dönemi Bölüm 6 : İslamiyet ten Önceki Türk Edebiyatı (Genel Tekrar Testi) Bölüm 7 : İslami Dönemde İlk Dil ve Edebiyat Ürünleri Bölüm 8 : Divan Edebiyatı Bölüm 9 : Divan Şiiri (Nazım Biçimleri ve Türleri) Bölüm 10 : Olay Çevresinde Oluşan Edebî Metinler Bölüm 11 : Öğretici Metinler

7 Bölüm 12 : Kavramlar Bölüm 13 : Divan Edebiyatı Sanatçıları Bölüm 14 : Divan Edebiyatının Genel Özellikleri (Genel Tekrar) Bölüm 15 : Halk Edebiyatı Bölüm 16 : Coşku ve Heyecana Bağlı Metinler (Nazım Biçimleri ve Türleri) Bölüm 17 : Olay Çevresinde Oluşan Edebî Metinler Bölüm 18 : Göstermeye Bağlı Metinler (Temaşa) Bölüm 19 : Halk Edebiyatı Öğretici Metinler ve Halk Edebiyatı Kavramları Bölüm 20 : Halk Edebiyatı Sanatçıları Bölüm 21 : Halk Edebiyatının Genel Özellikleri (Genel Tekrar) Açık Uçlu Sorular

8 Kitapçık 3 : 11. SINIF KONULARI Bölüm 1 : Aydınlanma Dönemine Kadar Batı Edebiyatı Sanatçıları Bölüm 2 : Edebiyat Akımları Bölüm 3 : Yenileşme Dönemi, Tanzimat Edebiyatının Oluşumu Bölüm 4 : Öğretici Metinler Bölüm 5 : Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler - Şiir Bölüm 6 : Olay Çevresinde Gelişen Metinler Bölüm 7 : Tanzimat Edebiyatı Sanatçıları Bölüm 8 : Tanzimat Edebiyatının Genel Özellikleri (Genel Tekrar) Bölüm 9 : Servetifünun Edebiyatının Oluşumu Bölüm 10 : Öğretici Metinler Bölüm 11 : Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler - Şiir ve Mensur Şiir

9 Bölüm 12 : Olay Çevresinde Gelişen Metinler Bölüm 13 : Servetifünun Edebiyatı Sanatçıları Bölüm 14 : Servetifünun Edebiyatının Genel Özellikleri (Genel Tekrar) Bölüm 15 : Fecriati Edebiyatı Bölüm 16 : Fecriati Sanatçıları Bölüm 17 : Millî Edebiyatın Oluşumu Bölüm 18 : Öğretici Metinler Bölüm 19 : Sade Dil ve Hece Ölçüsüyle Yazılmış Şiir Bölüm 20 : Olay Çevresinde Gelişen Metinler Bölüm 21 : Millî Edebiyat Dönemi Sanatçıları Bölüm 22 : Millî Edebiyat Dönemi Genel Özellikleri (Genel Tekrar) Açık Uçlu Sorular

10 Kitapçık 4 : 12. SINIF KONULARI Bölüm 1 : Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının Oluşumu Bölüm 2 : Öğretici Metinler - Deneme Bölüm 3 : Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Saf(Öz) Şiir) Bölüm 4 : Serbest Nazım ve Toplumcu Şiir ( ) Bölüm 5 : Millî Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir ( ) Bölüm 6 : Garip Hareketi (I. Yeni) ( ) Bölüm 7 : Toplumcu Şiir Zevk ve Anlayışını Ön Plana Çıkaranlar ( ) Bölüm 8 : Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şiir ( ) Bölüm 9 : İkinci Yeni Şiiri ( ) Bölüm 10 : İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir ( ) Bölüm 11 : 1980 Sonrası Şiir

11 Bölüm 12 : Cumhuriyet Dönemi Halk Şiiri Bölüm 13 : Anlatmaya Bağlı Metinler (Roman - Hikâye) Bölüm 14 : Toplumcu Gerçekçi Eserler Bölüm 15 : Bireyin İç Dünyasını Anlatan Eserler Bölüm 16 : Modernizmi Anlatan Eserler Bölüm 17 : Göstermeye Bağlı Metinler Bölüm 18 : Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının Genel Özellikleri Bölüm 19 : Türk Edebiyatı (Genel Tekrar) Bölüm 20 : Dünya Edebiyatı Açık Uçlu Sorular CEVAP ANAHTARI

12 Bölüm 1 Test.. 1 Güzel Sanatlar ve Edebiyat GÜZEL SANATLAR VE EDEBİYAT 1. Güzel Sanatların Sınıflandırılması Görsel (Plastik) Sanatlar: Maddeye Biçim Verir. Mimari Heykel Resim Hat Tezhip Minyatür Güzel sanatların geleneksel sınıflandırılmasında kullanılan ölçüt, genellikle hitap edilen duyu organıdır. Buna göre ---- sanatlar müzik türleri ile edebiyatı; ---- sanatlar ise hem görme hem de hareketle ilgili olan sinema, opera gibi sanatları kapsamaktadır. --- sanatlar, şekil verilebilen boya, kil, alçı gibi malzemelerin uygulanmasıyla oluşturulan resim, heykel, özgün baskı, seramik, çizim vb. sanatların tümüne verilen genel addır. B) ritmik fonetik Plastik Müzik Edebiyat C) plastik fonetik Ritmik Dramatik (Ritmik) Sanatlar: Harekete Biçim Verir. E) fonetik plastik - Ritmik Bir sanatçı herhangi bir edebî türde eser verdiğinde ortaya çıkan metne edebî metin denir. C) Ne tür şiir yazılırsa yazılsın ses ve uyak, şiirin vazgeçilmez ögelerindendir. Günümüz şiirinde halk ve divan şiiri örneklerinde olduğu gibi sistemli bir uyak kullanılmasa da şiire serpiştirilen ve düzenli olmayan ses benzeşmeleri şiiri canlı tutmanın gereğidir. D) Acı, insan bedenine ya da hayata ilişkin sahici bir deneyim olarak sınırlanan bir olgu değildir. Acı öncesinde sonrasında paylaşılan bir haldir. Hatta acı insanın ihtiyaç kabul ettiği bir haz ve dildir. 2. Aşağıdakilerden hangisi plastik sanatlar içinde değerlendirilemez? CCC_ _1 A) heykel B) resim E) hat 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde boş bırakılan yere ayraç içindeki kavram getirilemez? BBB_ _2 A) Terzilik, marangozluk, demircilik birer ---- dalıdır. (zanaat) B) Duygu, düşünce ve olayları söz ya da yazı ile etkili bir şekilde anlatmaya ---- denir. (sanat) C) Opera, bale, tiyatro ---- sanatlar içinde yer alır. (dramatik) D) Dolmabahçe Sarayı ile Topkapı Sarayı ---- sanatlar içinde yer alır. (plastik) E) İnsanlar arasında anlaşma aracı olarak kullanılan, duygu, düşünce ve istekleri doğrudan ya da dolaylı olarak aktarmaya yarayan işaretler sistemine ---- denir. (dil) 14 E) Arkada soğuk bir sonbahar göğü, ötelerde, sıradağlar üstünde kaçan bulutları kovalayan rüzgâr... Önde, kurumuş pelinlerle kaplı bozkır, son yağmurlarla ıslanmış, kararmış yol; iki yanında kırık çalılar... D) mimari Metin Edebî Metin B) Ben bir sanat eserinde kendi sevinçlerimi, kendi acılarımı görmeliyim ki ona ilgi gösterebileyim, onu anlayabileyim. Yoksa bana büsbütün yabancı kalır. Onun karşısında bir şaşkınlık duyabilirim ama sevemem. D) ritmik plastik Fonetik C) sinema İnsanların iletişim kurmak ve kendilerini ifade etmek amacıyla bir araya getirdikleri sözlü ve yazılı cümleler topluluğuna metin denir. Aşağıdakilerden hangisi edebî bir metinden alınmış olabilir? EEE_ _2 A) Kültürlü insanların en büyük dostu, yardımcısı ve eğlencesi kitaptır. Kitap, zihnimizin ve gönlümüzün ihtiyaçlarını en kestirme yoldan karşılayan kıymetli bir hazinedir. Bu parçada boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? AAA_ _1 A) fonetik ritmik Plastik İşitsel (Fonetik) Sanatlar: Sese, Söze Biçim Verir. Tiyatro Dans Bale Sinema Opera 4. LYS 5. Zanaat ve sanat ile ilgili aşağıdaki karşılaştırmaların hangisinde yanlışlık yapılmıştır? AAA_ _2 A) Zanaat el becerisi gerektirir, sanat ise usta-çırak ilişkisiyle öğrenilir. B) Zanaat insanların maddeye dayanan gereksinimlerini karşılar, sanat insanın duygu ve düşünce dünyasını geliştirmeyi amaçlar. C) Zanaatta üretilen tekrar edilir, sanatta ise sanatçı kendini tekrar etmez. D) Zanaat ürününde duygu ve hayallerin yeri yoktur ancak sanatta duygu ve hayaller esere yansır. E) Zanaatta yarar, sanatta estetik güzellik ön plandadır. 1. Bölüm: Güzel Sanatlar ve Edebiyat

13 Test Sanat eseriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? BBB_ _1 A) İnsanda güzel duygular oluşturduğu B) Yararın estetikten önde geldiği C) İnsanın kendini ifade etme aracı olduğu D) Kullanılan malzemeye bağlı olarak farklı adlar aldığı E) Anlamın kişiden kişiye değişebildiği 7. Aşağıdaki eşleştirmelerin hangisinde yanlışlık yapılmıştır? CCC_ _1 A) Resim - görsel sanatlar B) Edebiyat - işitsel sanatlar C) Sinema - görsel sanatlar D) Mimari - görsel sanatlar E) Tiyatro - ritmik sanatlar Aşağıdakilerden hangisi dramatik sanatlar arasında gösterilemez? AAA_ _1 A) Heykel B) Opera D) Karagöz E) Sinema 9. Aşağıdaki sanat dallarından hangisi edebiyatla en az ilgilidir? EEE_ _1 A) Sinema B) Tiyatro C) Opera ve düşüncelerimi, hayal dünyamın verilerini ortaya koymam. Çünkü ben içinde doğup büyüdüğüm toplumdan bağımsız değilim. Toplumda yaşıyorum. İster istemez yaşadığım toplumun özellikleri yazdığım eserlerde kendine yer buluyor. Toplumun gelenekleri, görenekleri, kültürü hikaye ve romanlarıma sızıyor. Zaten sızmaması da olanaksız. diyen sanatçı, edebiyat ile aşağıdaki bilimlerden hangisi arasında ilişki kurmuştur? BBB_ _2 A) Tarih B) Sosyoloji C) Psikoloji D) Coğrafya E) Felsefe 12. Konuşma ve yazı diliyle ilgili aşağıdaki bilgiler- den hangisi yanlıştır? EEE_ _1 A) Konuşma dili gelişigüzeldir, yazı dilinin ise kuralları vardır. D) Müzik E) Heykel C) Konuşma dili kişilere göre değişiklik gösterir, yazı dili herkes için aynıdır. D) Konuşma dili bölgeden bölgeye değişirken yazı dili okuma ve yazmada kullanılan ortak bir dildir. E) Her ikisinin de tarihi gelişimini belirlemek olanaksızdır. 13. Edebiyat ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? AAA_ _2 A) Yaşamın gerçeğini olduğu gibi aktarır. B) Düşüncelerden çok, duygu ve hayallere seslenir. C) Alıcısına estetik bir tat verir. 10. Plastik sanatlar göze seslenir. Malzemesi katı ci- simler ve çizgilerdir. Plastik sanat eserleri hareketsiz bir mekâna yerleşmiş, yan yan duran ögelerden meydana gelir. Plastik sanatlarda güzelliği oluşturan temel öge, dış görünüştür. D) Kurmaca bir dünyası vardır. E) Yaratıcısının iç dünyasının bir ürünüdür. Buna göre aşağıdakilerden hangisi plastik sanatlar içinde gösterilemez? DDD_ _3 A) Osman Hamdi Efendi nin Kaplumbağalar tablosu B) Mimar Sinan ın Selimiye Camisi C) Hattan Hulusi Efendi nin Birinci Meclis binasındaki Hakimiyet Milletindir levhası D) Beethoven ın 7. Senfoni adlı eseri E) Levni nin Kagusuz Abdal minyatürü LYS Türk Edebiyatı Soru Bankası EDEBÎ METİNLER COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER Şiir Manzum şiir OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN METİNLER Anlatmaya Bağlı Metinler Destan Masal Halk hikâyesi Mesnevi Roman Hikâye Göstermeye Bağlı Metinler Tiyatro ÖĞRETİCİ METİNLER Tarihî Metinler Felsefi Metinler B) Konuşma dili daha çok sese dayalıdır. 8. C) Tiyatro 11. Ben bir sanatçıyım. Eser verirken sadece duygu 15 Bilimsel Metinler Gazete Çevresinde gelişen Metinler Makale Fıkra Deneme Eleştiri Sohbet Röportaj Haber yazıları Kişisel Yaşamı Konu Alan Metinler Hatıra (Anı) Gezi yazısı Biyografi (yaşam öyküsü) Otobiyografi (öz yaşam öyküsü) Mektup Günlük (Günce)

14 Test 4 ŞİİRDE KONU VE TEMA Üzerinde söz söylenen, fikir yürütülen, yazý kaleme alýnan durum, olay veya düşünceye konu denir. Şiirde dile getirilen, şiirin içeriğini oluşturan, şiirin bütününe egemen olan ve okura duyurulmak istenen ana duyguya, kısaca şiirdeki öze tema denir. Çoğu zaman tema denince akla gelen, şiirin konusu olur. Ancak tema ile konu aynı değildir. Bir başka ifadeyle konu, daha somut, genel nesnel bir kavramken, tema, konunun şiir içine indirgenmesi ve açımlanmasıdır. Gün eksilmesin penceremden Ne doğan güne hükmüm geçer Ne halden anlayan bulunur Ah aklımdan ölümüm geçer Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur Ve gönül Tanrısına der ki -Pervam yok verdiğin elemden Her mihnet kabulüm, yeter ki Gün eksilmesin penceremden (Cahit Sıtkı Tarancı) Bu şiirin konusu insanın hayata bağlı olması dır. Şiirin teması ise yaşama sevinci dir. ŞİİR TÜRLERİ Şiirler işledikleri konulara göre farklı isimler alır. Epik Şiir Konusu savaş, yiğitlik, kahramanlık ve vatan sevgisi olan, bir olayı veya tarihî bir hadiseyi coşkulu bir şekilde anlatan şiirlere epik şiir denir. Halk edebiyatında koçaklamalar, destanlar, varsağılar epik şiir türüne örnek olarak gösterilebilir. Fazıl Hüsnü Dağlarca nın Üç Şehitler Destanı, Ceyhun Atıf Kansu nun Sakarya Meydan Savaşı, Gültekin Akın ın Maraş ın ve Ökkeş in Destanı, Atilla İlhan ın Cebbaroğlu Mehemmet Destanı bu türde eserlere örnek olarak gösterilebilir. Dadaloğlu m bir gün kavga kurulur Öter tüfek davlumbazlar vurulur Nice koç yiğitler yere serilir Ölen ölür, kalan sağlar bizimdir (Dadaloğlu) 1. Her şey insanla güzel Doğan güne karşı gerinen evler Mavi rüzgârın koştuğu sokak İnsan olmazsa kötü resimler gibi Lacivert bahçelerde başlayan bahar Bu dörtlüğün konusu aşağıdakilerden hangisidir? AAA_ _1 A) İnsan B) Resim C) Bahçe D) Bahar E) Doğa 2. Aşağıdaki dizelerden hangisi lirik bir şiirden alınmış olabilir? EEE_ _1 A) Sev Türkçeni, çocuğum Dilini sevenleri sev B) Bir vakte erdi ki bizim günümüz Yiğit belli değil mert belli değil C) Yürü yiğit beyler namınız kalsın Kelle getirenler bahşişin alsın D) Ölüm indirmede gökler, ölü püskürtme de yer O ne müthiş tipidir; savrulur enkaz-ı beşer E) Nedir bu handeler bu işveler bu naz u istiğna Nedir bu cilveler bu şiveler bu kamet-i bala 3. Ne yaman eğlenip kaldık burada Dilerim Mevla dan erem murada Bana derler neyin kaldı sılada Demezler ki bir ciğerim dağlar var Aşağıdakilerden hangisi içerdiği duygu yönünden yukarıdaki şiire anlamca en yakındır? DDD_ _3 A) Sular mıdır bu hoş dilden konuşan Akşam olup hayallere karışan B) Çiçek arıyorum dağlar dolusu Bahçıvan kokusu görmemiş olsun C) Öldük, ölümden bir şeyler umarak Bir büyük boşlukta bozuldu büyü D) Sıladan ayrıyım, gözümde yaşlar Sel olup taşacak bir gün derinden E) Tepelerin yanında, yüksek bir dağmışız biz Hastalık ulaşmadan zinde ve sağmışız biz 4. Aşağıdaki dizelerden hangisi farklı bir şiir türünün örneği olabilir? CCC_ _1 A) Köroğlu geliyor Kenan elinden Kalkanı elinde kılıç belinde B) Cenk gününde döğüş olur, can kokar Şehitlerden ılgıt ılgıt kan akar C) Ne güzel seni bulmak bütün yüzlerde Sonra seni kaybetmek hemen her yerde D) Ardımda on bin kılıç, önümde on bin atlı Savaş hayattan güzel, zafer, ondan da tatlı E) Çalkanıyor yiğitler, vardıkça karşı dağa Bir kıvılcım kahkaha cenk, dudaktan dudağa 5. Bir yıldız kayıyor kayıyor kayıyor Bir dal uzuyor uzuyor Bir gül kanıyor bir seher vaktinde Yanıyor bir ateş için için İçimde içimin de içinde Bir ezgi dönüyor dönüyor dönüyor Bir ney eriyor dudaklarımda Bu dizelerde aşağıdaki şiir türlerinden hangisine özgü nitelikler ağır basmaktadır? BBB_ _2 A) Epik şiir B) Lirik şiir C) Dramatik şiir D) Didaktik şiir E) Pastoral şiir 6. Yine bahar geldi bülbül sesinden Seda verip seslendin mi yaylalar Çevre yanın lale sümbül bürümüş Gelin olup süslendin mi yaylalar Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? CCC_ _2 A) Yaylalar geline benzetilmiştir. B) Şair duygularını yansıtmıştır. C) Epik şiire özgü nitelikler taşımaktadır. D) Yaylaların güzellikleri dile getirilmiştir. E) İnsan dışındaki bir varlığa insan özelliği verilmiştir. 20 LYS 2. Bölüm: Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler - Şiir

15 Test Ben bu gurbet ile düştüm düşeli Her gün biraz daha süzülmekteyim Her gece, içine mermer döşeli Bir soğuk yatakta büzülmekteyim Bu dizelerde aşağıdaki şiir türlerinden hangisine özgü bir nitelik vardır? BBB_ _1 A) Epik B) Lirik C) Didaktik D) Pastoral E) Dramatik 8. Köroğlu zindanda ne olur hâli Yurdumu görmezsem olurum deli Cepken hezeranlı eli cidalı Yiğit İsa Balı m yanımda gerek Bu parça, duygu örgüsü yönünden aşağıdaki türlerden hangisine en yakındır? AAA_ _1 A) Epik - lirik B) Lirik - pastoral C) Pastoral - didaktik D) Didaktik - lirik E) Epik - pastoral 9. Bu ıssız, gölgesiz yolun sonunda Gördüğün bu tümsek, Anadolu nda İstiklâl uğrunda, namus yolunda Can veren Mehmet in yattığı yerdir Bu dizelerde aşağıdaki şiir türlerinden hangisine özgü bir nitelik vardır? BBB_ _1 A) Satirik şiir B) Epik şiir C) Dramatik şiir D) Didaktik şiir E) Pastoral şiir 10. Ne desem ki dostlar, ne desem size Hâlden anlayana, gerek yok söze Şu garip, yaralı, mahsun öksüze Merhaba, nasılsın? bir diyen mi var Bu dizelerde ağır basan duygu aşağıdakilerden hangisidir? AAA_ _1 A) Sitem B) Öfke C) Kararsızlık D) Özlem E) Karamsarlık 11. Koç yiğitler bu kış burda kışlasın Yılan dilli eğri hançer işlesin Kafir düşman el amana başlasın Kaçanı göndermen basın kılıncı Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? CCC_ _2 A) Benzetmeye yer verilmiştir. B) Epik şiire özgü nitelikler taşımaktadır. C) Beyit nazım birimi kullanılmıştır. D) Savaş konusu işlenmiştir. E) Dönemin zihniyetinden izler taşımaktadır. 12. Ayrılığın bir ağrıdır vurur şakaklarımda Ve büyür gözlerimde bir okyanus kadar Derinden ses verir içimde bir tel Sonra, birdenbire kırılır, kopar Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? EEE_ _2 A) Lirik bir şiirden alındığı B) Ayrılık temasının işlendiği C) Yalın bir dilinin olduğu D) İmgelere dayalı bir anlatım içerdiği E) Halk şiiri geleneğine göre oluşturulduğu Lirik Şiir Lirik şiirlerde aşk, sevgi, ölüm, ayrılık gibi bireysel ve duygusal konular ağır basar. Lirik şiir, okurun duygularına seslenir. Bu şiirler okuyanı etkiler, duygulandırır. Ddolayısıyla da lirik şiir eylem, olay, etkinlik ve karşılıklı ilişki sergilemez. Ancak sadece iç dünyayı yansıtmakla kalmaz, nesnel dünyadan kaynaklanan duygu ve düşünleri de içerir. Halk şiirinde güzelleme türündeki koşma, semai ; divan şiirinde ise gazel, şarkı, murabba genellikle lirik şiir örnekleridir. Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak Ben aşkımla bahar getirdim sana Tozlu yollarından geçtiğim uzak İklimden şarkılar getirdim sana (Ahmet Muhip Dıranas) Gönlümü çekse de yârin hayali Aşmaya kudretim yetmez cibali Yolcuyum bir kuru yaprak misali Rüzgârın önüne katılmışım ben (Faruk Nafiz Çamlıbel) Bir kalpak giymişti, al Al bir ata binmişti, al Zafer ırak mı dedim Aha, diyordu Bu parça, duygu örgüsü yönünden aşağıdaki türlerden hangisine en yakındır? A) Didaktik - lirik B) Lirik - pastoral C) Pastoral - didaktik D) Epik - lirik E) Epik - pastoral Çözüm.. ( ÜSS) Verilen dörtlük, bir kahramanı (Atatürk ü) anlatmaktadır. Üçüncü dizeden şiirin bir savaşı anlattığını anlıyoruz. Buraya kadarki ipuçları bize şiirin epik şiir olduğunu göstermektedir. Şiirin anlatımında bir içtenlik, duygusallık da vardır. Bu da lirik şiirin özelliğidir. Öyleyse sorudaki parçanın epik-lirik şiir türlerine yakın olduğunu söyleyebiliriz. Cevap D LYS Türk Edebiyatı Soru Bankası 21

16 Test 9 UYAK ÖRGÜSÜ (KAFİYE ŞEMASI) Uyak olarak değerlendirilen ses benzerliklerini çizgi ve harf yardımıyla göstermeye uyak düzenini çıkarma, kafiye örgüsü (kafiye şeması) bulma denir. Kafiye örgüsünde her dize bir çizgi veya sıralı noktalarla gösterilir. Kafiyeli olan dizeler a, b, c, d gibi harflerle gösterilir. Birbiriyle kafiyeli olan dizeler ise aynı harfle gösterilir. Düz Uyak Bir dörtlükte birinci dize ile ikinci dizenin kendi arasında, üçüncü dize ile de dördüncü dizenin kendi arasında kafiyeli olmasına düz uyak (kafiye) denir. Şiir, beyitlerden oluşuyorsa her beytin kendi arasında kafiyeli olmasına düz kafiye denir. Dörtlüklerde aabb, aaaa, aaab ; beyitlerde ise aa, bb, cc şeklinde gösterilir. Duyulur bir ayak sesi gizlice a 1. Fındık dalında direk Ayakkabı giyerim Vay sana yanmış yürek Üstü beyaz olursa Sen nelere dayandın Buna da dayan yürek Kaynanamı severim Oğlu güzel olursa I. 7 li hece ölçüsüyle oluşturulmuştur. II. Uyak (kafiye) şemaları aynıdır. III. Nazım birimleri aynıdır. IV. Pastoral nitelikler ağır basmaktadır. V. Halk şiiri geleneğini yansıtmaktadır. Yukarıdaki numaralanmış bilgilerden hangileri verilen şiirlerin ortak özelliği değildir? CCC A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve IV. D) III. ve IV. E) IV. ve V. 4. Iraktır yolların, dolandım geldim Tatlıdır dillerin, eğlendim kaldım Vebalin boynuma işte ben öldüm Mezarım göğsüne kaz benim için I. Redif bulunmaktadır. II. 11 li hece ölçüsüyle oluşturulmuştur. III. Zengin uyak kullanılmıştır. IV. Epik ögeler içermektedir. V. Kafiye şeması aaab şeklindedir. Yukarıdaki dizelerle ilgili olarak verilen numaralanmış bilgilerden hangileri yanlıştır? DDD A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve IV. D) III. ve IV. E) IV. ve V. Hâlî bahçelerden rüzgâr esince a Geçen bir yolcu mu, yoksa her gece a Yollarda beklenen bir kadın mı var Çapraz Uyak Bir dörtlükte birinci dize ile üçüncü dizenin, ikinci dize ile de dördüncü dizenin kendi arasında kafiyeli olmasına çapraz uyak (kafiye) denir. Çapraz uyak, abab şeklinde gösterilir. İçimden tanırım ben o illeri Onlar ki zahirde viran olurlar Ardıçlı dağları çamlı belleri Aşanlar Şirin e hayran olurlar Sarma Uyak Bir dörtlükteki birinci dize ile dördüncü dizenin kendi arasında, ikinci dize ile de üçüncü dizenin kendi arasında kafiyeli olmasına sarma uyak (kafiye) denir. Sarma kafiye abba þeklinde gösterilir. Biraz düşündüm de derinden a Ben nasıl unuturum dünleri b Niye zindan ediyorum günleri b Zevk de almalı aşkın kederimden a Not Düz, sarma ve çapraz kafiye þekli Türk edebiyatýna Tanzimat tan sonra Batý dan geçmiþtir. Divan þiirinin gazel, mesnevi, rubai gibi kendine özgü nazým þekilleri vardýr. Halk edebiyatýnýn ise koþma, mani, semai gibi kendine has nazým biçimleri bulunmaktadýr. b a b a b 2. Biz o kadar ağladık ki beraber Gözyaşları doldurdu avucumu şimdilik Şimdilik uzun uzun, bambaşka bir sessizlik Yavaşça alçalarak, yavaşça bizi dinler Yukarıda verilen şiirle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? EEE A) Sarma uyak kullanılmıştır. B) Hece ölçüsüyle yazılmıştır. C) Dörtlük nazım birimi kullanılmıştır. D) Lirik ögeler ağır basmaktadır. E) Yarım uyak kullanılmıştır. 3. Aşağıdaki dizelerden hangisinin durakları ötekilerden farklıdır? AAA A) Ağzı şeker dudakları bal olsun B) Vuruldu sancaktar kaptı sancağı C) Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır D) Çıktım yücesine, seyran eyledim E) Yâr senin derdinle derbeder oldum 5. Bir vakte erdi ki bizim günümüz Yiğit belli değil, mert belli değil Herkes yarasına derman arıyor Deva belli değil, dert belli değil Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? BBB A) Duraklı 11 li hece ölçüsüyle yazılmıştır. B) Kafiye şeması abab şeklindedir. C) Satirik nitelikler taşımaktadır. D) Zengin uyak kullanılmıştır. E) Redif bulunmaktadır. 6. Döktüğü yaşları unutmuş mudur Kendini aldatıp avutmuş mudur Vaadini tutmuş mu, unutmuş mudur Şimdi başkasına meyli var mı ki Yukarıdaki dörtlüğün uyak şeması aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? CCC A) Sarma uyak B) Çapraz uyak C) Düz uyak D) Tunç uyak E) Mani tipi uyak 30 LYS 4. Bölüm: Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler - Ses ve Ahenk

17 Test Bütün şehir nihayetsiz bir nur içinde Kış mehtabı daha parlak, daha lekesiz Ne buluttan bir eser var ne bir küçük iz Gülümsüyor gibi sema sürur içinde Yukarıdaki dörtlüğün uyak türü ve şeması aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? EEE A) Yarım uyak, abab B) Zengin uyak, aabb C) Tunç uyak, aaab D) Tam uyak, aaab E) Tam uyak, abba 8. Biliyorum gölgede senin uyuduğunu Bir deniz mağarası kadar kuytu ve serin Yukarıdaki dizelerle; I. yüzünde bir tebessüm II. nazların aleminde III. bu ağır öğle sonu IV. yumulmuş kirpiklerin sözlerinin tümü kullanılarak sarma kafiye düzeninde anlamlı bir dörtlük kurulmak istenirse aşağıdaki kullanımlardan hangisi son iki dizeyi oluşturur? BBB A) I. III. II. IV. B) II. IV. I. III. C) I. II. III. IV. D) IV. I. III. II. E) II. III. I. IV. 9. Yalnız senin tatlı esen havanda Kendi millî gururumu sezerim Yalnız senin dağında ya ovanda Başım gökte, alnım açık gezerim Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? DDD A) Duraklı 11 li hece ölçüsüyle yazılmıştır. B) Kafiye şeması abab şeklindedir. C) Yurt sevgisi teması işlenmiştir. D) Yarım uyak kullanılmıştır. E) Redif bulunmaktadır. 10. Bana kara diyen dilber Gözlerin kara değil mi Yüzünü sevdiren gelin Kaşların kara değil mi Bu dizelerden şiirin bütünüyle ilgili özelliklerden hangisi kesin olarak saptanabilir? BBB A) Nazım biçimi B) Ölçüsü C) Konusu D) Kafiye düzeni E) Yazıldığı dönem 11. Zülfünün yay gibi kuvvetli çelik tellerine Takılan gönlüm asırlarca peşinden gidecek Yukarıdaki dizelerle; I. sen bir ahu gibi II. seni aşkım canavarlar gibi III. dağdan dağa kaçsan da yine IV. takip edecek sözlerinin tümü kullanılarak çapraz kafiye düzeninde anlamlı bir dörtlük kurulmak istenirse aşağıdaki kullanımlardan hangisi son iki dizeyi oluşturur? AAA A) I. III. II. IV. B) II. IV. I. III. C) I. II. III. IV. D) I. IV. II. III. E) II. III. I. IV. RİTİM Şiirin dizelerini oluşturan hecelerdeki vurgu, uzunluk, yükseklik gibi ses özelliklerinin, durakların düzenli bir şekilde tekrarlanmasından doğan ses uyumudur. DURGULANMA VE DURAK Hece ölçüsüyle yazılmış bir dizenin belli bölümlere ayrılmasına durgulanma, bu bölümlerin yerlerine de durak denir. Hece ölçüsünde durak yapılırken sözcükler bölünmez. Duraklar kalıp içinde (+) işareti ile gösterilir. Dizelerde durak yapılan yerler (/) işareti ile gösterilir. Hece Kalıpları Türk edebiyatında, şiirlerde, hece sayısı ve durak şekillerine göre çeşitli hece ölçüleri kullanılmıştır. 2 heceden 20 heceye kadar çeşitlilik gösteren hece ölçüsü vardır. 5 ila 15 heceden oluşan dizeler yaygındır. Kar yaðýyor / inceden (4+3) Gül açýlýr / goncadan (4+3) Ben yâri / kýskanýrým (3+4) Yerdeki / karýncadan (3+4) Benim bu gidişe aklım ermiyor Fukara hâlini kimse sormuyor Padişah sikkesi selam vermiyor Kefensiz kalacak ölümüz bizim Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Yarım kafiye kullanılmıştır. B) Duraklı 11 li hece ölçüsüyle yazılmıştır. C) Soyutlamaya yer verilmiştir. D) Satirik nitelikler taşır. E) Kafiye şeması aaab biçimindedir. Çözüm.. ( LYS) Dize sonlarındaki ermiyor, sormuyor, vermiyor sözcüklerindeki -mi, -mu ekleri olumsuzluk ekidir. -yor ekleri, şimdiki zaman ekidir. dolayısıyla bu ekler rediftir. Geride kalan er, sor, ver köklerindeki -r sesleri yarım kafiyedir. Dizeler a, a, a, b şeklinde kafiyelenmiştir. Eleştiriler yapıldığından konusuna göre saitirik bir şiirdir. Bütün dizleer 6+5=11 heceden oluşmuştur. Ancak şiirde soyutlama ya yer verilmemiştir. Cevap C LYS Türk Edebiyatı Soru Bankası 31

18 Test 23 KİŞİSEL HAYATI KONU ALAN ME- TINLER Anı Gezi Yazısı Biyografi Otobiyografi Günlük Mektup Anı (Hatıra) Yaşanmış olayların anlatıldığı yazı türüne anı denir. Anıların yazıldığı defterlere hatıra defteri denir. Ebulgazi Bahadır Han ın 17. yüzyılda yazdığı Şecere-i Türk adlı eseri anı türündedir. İlk anı Akif Paşa nın Tabsıra adlı eseridir. Ziya Paşa nın Defter-i Amal, Namık Kemal in Magosa Hatıraları, Ahmet Mithat Efendi nin Menfa, Muallim Naci nin Ömer in Çocukluğu adlı eserleri Tanzimat Dönemi nde yazılan anı türündeki eserlerdir. Gezi Yazısı (Seyahatname) Gezilip görülen yerleri, özelliklerini, oralardaki insanların yaşantılarını, geleneklerini anlatan düzyazılara gezi yazısı (seyahatname) denir. Gezilen yerin özellikle tarihî, coğrafi, tabii ve sosyal nitelikleri belirgin şekilde anlatılır. Gezi yazılarında ayrıca yörenin dil, din, inanç, âdet, gelenek, görenekleri incelenir. Biyografi (Yaşam Öyküsü) Bir kimsenin yaşamındaki belli başlı evreleri içeren yazılara biyografi denir. Biyografide amaç, söz konusu kişiyi tüm yönleriyle tanıtmaktır. Bu türün Batı edebiyatındaki kökleri Plutarkos un Romalıları anlattığı Hayatlar adlı eserine dayanmaktadır. Ali Şir Nevai 16. yüzyılda Mecâlisü n- Nefâis adlı eseriyle Türk edebiyatında ilk biyografi örneğini vermiştir. Otobiyografi Bir kişinin kendi yaşam öyküsü üzerine yazdığı yazı veya esere otobiyografi (öz yaşam öyküsü) denir. Otobiyografide doğumdan itibaren otobiyografinin yazıldığı ana kadar yaşananlardan anlatmaya değer olanlar yazılır. Kişinin kendi hayatını roman şeklinde yazması sonucunda ortaya çıkan esere otobiyografik roman denir. 1. Mektupla ilgili olarak I. Hitap cümlesiyle başlar. II. Birini kutlamak için taziye mektubu yazılır. III. Sanatçıların birbirine yazdıkları mektuplar, edebî mektup olarak isimlendirilir. IV. Sol üst köşeye tarih atılır. V. Bir haber almak ya da vermek amacıyla yazılır. yargılarından hangisi ya da hangileri söylenemez? DDD_ _2 A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) I. ve II. D) II. ve IV. E) II, III. ve V Aralık 1975, İstanbul Öykü kitabım çıkmış. Cağaloğlu na inip alacağım birkaç tane. Hava yağmurlu... Köprünün tam ortasındayken yaygın, büyük bir kızıllık aldı gözümü. Şoför de şaşırdı. Birilerine sorduk, Gürün Han da yangın çıkmış. Öteki hanlara da sıçramış. Halk öyle alışık ki böyle olaylara, kılı bile kıpırdamıyor. Sıkışan trafiği yarıp güvercinlere yem atanlar var, kimse başını çevirip yangına bakmıyor. Oysa gök ürkütücü, kara dumanlarla kaplı... Üç beş kitap alıp eve döndüm. Kapağı elledim, sevdim. Bütün nesneleri, varlıkları ancak dokunarak tanıyabiliyorum. Bir kadının saçlarının parlaklığını, inceliğini, bir erkeğin omuzlarını ancak değince anlayabiliyorum. Kitabım da artık benim sayılamayacağına göre, onu da dokunarak kavramaya çalıştım. Tomris Uyar dan alınan bu metnin türüyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? BBB_ _2 A) Mektup B) Günlük C) Deneme D) Anı E) Biyografi 3. Aşağıdakilerin hangisinde kişisel hayatı konu alan metin türleri birlikte verilmiştir? EEE_ _3 A) Makale, eleştiri, söyleşi, fıkra B) Otobiyografi, makale, eleştiri, fıkra C) Öykü, otobiyografi, eleştiri, deneme D) Biyografi, mektup, deneme, söyleşi E) Anı, biyografi, mektup, otobiyografi 4. TEM otoyolu Bolu Dağı geçişinde dün saat 7.30 sularında 3 yolcu otobüsü, bir tır, bir tanker, bir otomobil ve bir kamyonetin karıştığı zincirleme trafik kazası meydana geldi. AA muhabirinin bildirdiğine göre bu kazada 3 kişi öldü, 15 kişi yaralandı. Otoyolun İstanbul yönünde sis ve kaygan zemin nedeniyle 4. Viyadük yakınlarında meydana gelen trafik kazasında, sürücüleri henüz belirlenemeyen bir nedenle 27 T 4905, 78 BD 626 ve 34 HS 6281 plakalı yolcu otobüsleri, 61 YE 567 plakalı kamyonet, 06 VU 4284 plakalı otomobil, 14 SG 101 plakalı yem yüklü tanker ve yabancı plakalı tır çarpıştı. Yaralılar, olay yerine gelen çok sayıda ambulansla Bolu ve Düzce deki çeşitli hastanelere kaldırıldı. İstanbul yönüne ulaşımın kapanması nedeniyle sürücüler, Abant gişelerinden D-100 karayoluna yönlendiriliyor. Bu metinle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? CCC_ _2 A) Ne zaman, nasıl, nerede, niçin, kim sorularına cevap vermektedir. B) Bir haber yazısından alınmıştır. C) Öznel bir anlatım söz konusudur. D) Dil göndergesel işlevde kullanılmıştır. E) Öğretici bir içeriği vardır. 5. Aşağıdakilerin hangisinde boş bırakılan yere ayraç içindeki kavram getirilirse tanım yanlış olur? EEE_ _3 A) Bir yazarın yurt içinde ya da yurt dışında gezip gördüğü yerlerle ilgili izlenimlerini anlatmış olduğu yazılara ---- denir. (gezi yazısı) B) Haber almak veya vermek amacıyla kaleme alınan ve genellikle posta yoluyla gönderilen yazılara ---- denir. (mektup) C) Bir dileği bildirmek için resmî makamlara sunulan, imzalı ve adresli, pullu veya pulsuz yazılara ---- denir. (dilekçe) D) Bir kimsenin doğumundan yaşadığı güne kadar geçirdiği belli başlı evreleri, çalışmaları, insanlığa yaptığı katkıları anlatan yazılara ---- denir. (biyografi) E) Yazının kaleme alındığı yer ve tarihin belirtildiği ve günü gününe tutulan notlardan oluşan yazılara ---- denir. (anı) 58 LYS 8. Bölüm: Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler

19 Test Avrupa nın en büyük başkentleriyle boy ölçüşen başkent Stockholm e vardığımızda gönül açıcı binalar, taş köprüler, tatlı ve tuzlu su kanalları, limanlar gördük. Bu şehir Baltık kıyısında olduğu kadar Melar Gölü sahilindedir de. Kentin batısında büyük bir göl; adaları, ormanları vapurları ve tüm görkemiyle karşımıza çıktı. Durgun, büyük bir göl... Bir iki günde ancak dolaşılabilir. Vapurumuz dar boğazlardan, güzel koylardan geçerek küçük ve şirin bir kasabaya ulaştı. Burası küçük olmakla birlikte oldukça bayındır, temiz, uygar... Bu metinle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? EEE_ _3 A) Gezi yazısına özgü nitelikler ağır basmaktadır. B) Gözlemden yararlanılmıştır. C) Söz konusu kentin güzellikleri anlatılmıştır. D) Yalın ve akıcı bir dil kullanılmıştır. E) Bütünüyle nesnel bir tutumla yazılmıştır. 7. Günlük türüyle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? DDD_ _2 A) Yazar, günlük olaylara ilişkin duygu ve düşüncelerini günü gününe not ederek anlatır. B) İçe dönük günlükler ve dışa dönük günlükler olmak üzere iki grubu ayrılır. C) Günlük yazan kişi, gözlem, duygu ve düşüncelerini içten bir dille anlatır. D) Yazar, yazdığı her günlüğün altına günün tarihini ve imzasını atar. E) Günlükler, üzerinden zaman geçmeden yazıldığı için bu yönüyle anıdan ayrılır. 8. Kültür, sanat ve siyaset alanında ün yapmış kişilerin yaşamlarında iz bırakan olayları, üzerinden epey bir süre geçtikten sonra anlatmış oldukları yazılardır. Kişisel hayatı konu alan metin türünde yazar, bilgi ve belgelerden yararlanarak yazısını güçlendirir, ona bir belge niteliği kazandırır. Bu yazıların kaleme alınmasında, yazarın kendini sonraki kuşaklara tanıtmak istemesi ve bazı olayları aydınlatmak istemesi önemli bir rol oynar. Bu parçada sözü edilen yazı türü aşağıdakilerden hangisidir? AAA_ _1 A) Anı B) Mektup C) Deneme D) Günlük E) Öykü 9. Sevgili kızım, sıkıntıda olup olmadığınızı anlamak isterim. İnsanlık artık süregelen ıstıraplardan kurtulacaktır. Böyle buhranlı zamanlar büyük ülkülerin büyüyüp yayılacağı bir zamandır. İnsanları kurtaracak mefkûrelerdir. Mefkûre, her memleketi bir cennet yapacak, her millet kendi cennetinde hür ve mesut yaşayacaktır. Gelecekte artık haksızlık, adaletsizlik, hürriyetten yoksunluk yoktur. Bireyler birbirini sevecek, milletler birbirini sevecek, dinler birbirini sevecek, medeniyetler birbirini sevecek. İşte o zaman gelince bizim milletimiz de mutlu olacak; şimdi haksızlığa, sefalete, esarete, sıkıntıya katlanmak gerekiyor. Bu parçada aşağıdaki yazı türlerinden hangisine özgü nitelikler ağır basmaktadır? BBB_ _1 A) Öykü B) Mektup C) Deneme D) Günlük E) Hatıra 10. I. Sıradan kişilerin yaşamı ele alınır. II. Bir kişinin yaşamı ele alındığından öyküleyici anlatımdan yararlanılır. III. Yazarın yaşamında iz bırakan olayların günü gününe yazıya geçirilmesiyle ortaya çıkar. IV. Tarih, edebiyat, eleştiri gibi alanlarla ilgili bir kaynak niteliği taşır. V. Sözü edilen kişilerin yaşamı, çalışmaları, yapıtları ve başarıları hakkında bilgiler verilir. Biyografi (yaşam öyküsü) ile ilgili olarak yukarıda verilen bilgilerden hangileri yanlıştır? CCC_ _3 A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) I. ve III. D) II. ve IV. E) II, III. ve V. Günlük (Günce) Bir kimsenin düzenli olarak, günlük olaylarla ilgili yorumlarını, bunlardan kaynaklanan o günkü anlayışlarını, düşüncelerini, üstüne tarih atarak kaleme aldığı kısa yazılara günlük denir. Bu yazılar, yazarının yaşamından izler taşır. Bu bakımdan günlükler içten ve sevecendir. Mektup Birbirinden ayrı yerlerde bulunan kişi veya kurumlar arasında özel veya resmî haberleşmeyi sağlayan yazı türüne mektup denir. Mektubun edebî tür olarak gelişimi Latin edebiyatına dayanmaktadır. Türk edebiyatında mektup türünün geçmişi çok eskiler dayanmaktadır. Münşeatlarda özel ve resmî mektuplara çokça yer verilmiştir. Fakat bunların dili çok süslü ve ağırdır. Münşeatlar yazarının adıyla anılmaktadır: Münşeat-ı Feridun Bey, Münşeat-ı Kâni gibi. Özel mektup: Birbirinden uzakta bulunan yakın akraba veya arkadaşların haberleşmek, bir olayı aktarmak, bilgi vermek, ortak düşünceleri paylaşmak gibi çeşitli amaçlarla yazdıkları ve sadece yazanlan, okuyanı ilgilendiren mektuplardır. Edebî mektup: Edebiyat dünyasında tanınmış sanatçıların birbirlerine yazdıkları mektuplardır. Dilekçe (iş mektubu): Bir dileği, bir isteği bildirmek için resmî makamlara sunulan, imzalı ve adresli, pullu ya da pulsuz yazılara dilekçe denir. Biyografi türüyle benzerlik gösteren eserlere divan edebiyatında ne ad verilir? A) Tezkire B) Münşeat C) Hamse D) Velâyetname E) Siyer ( ÖYS) Çözüm.. Biyografiler kişilerin hayatını, kişiliğini, eserlerini anlatır. Divan edebiyatında şairlerin hayatını, kişiliğini, eserleri anlatan eserlere tezkire denirdi. Ali Şir Nevai 15. yüzyılda Mecalisü n-nefais adlı eseriyle Türk edebiyatında ilk biyografi örneğini (tezkire) vermiştir. Cevap A LYS Türk Edebiyatı Soru Bankası 59

20 Bölüm 5 Test.. 33 Yazılı Edebiyat Dönemi YAZILI EDEBİYAT DÖNEMİ Yazılı dönemin eserleri, Köktürk ve Uygur metinleri olmak üzere ikiye ayrılır. Uygur metinlerinin bir kısmı (Yenisey Kitabeleri) Köktürk metinlerinden önceki döneme aittir. Bir kısmı ise (Uygur metinleri) Köktürklerden sonrasına aittir. 1. Köktürk Yazıtları yla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? DDD_ _2 A) Türklerin kullandığı ilk ulusal alfabe ile yazılmıştır. B) Türk hakanlarının, halka seslenişi, hitabı söz konusudur. Yenisey Kitabeleri C) Türklerin edebî ve tarihî değer taşıyan ilk yazılı eserleridir. Genellikle mezar taşı olarak dikilmiş olan Yenisey Kitabeleri, Abakan ve Tuva da bulunmaktadır. Bu taşların Yenisey bölgesinde yaşayan değişik Türk boylarına ait oldukları kabul edilir. D) Komşu ülkelerin dillerinden geçen sözcüklere sık sık yer verilmiştir. Bu taşların bazıları birkaç kelimelik, çoğu 5-10 satırlıktır. Göktürk (Orhun) Yazıtları Köktürklerin ünlü hükümdarı Bilge Kağan ve kardeşi Kül Tigin devrinden kalma altı adet yazılı dikilitaştır. B) Altun Yaruk ta C) Yaratılış Destanı nda D) Sehname de E) Köktürk Yazıtları nda 2. Uygur metinleri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? CCC_ _2 A) Akıcı ve yalın bir üslup kullanıldığı 5. Yazılı edebiyat dönemi metinleriyle ilgili olarak şağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? DDD_ _2 A) Yazıtlara ve mezar taşlarına yazılmıştır. B) 14 harfli Uygur alfabesiyle yazıldığı B) Yabancı dillerin etkisinden uzak arı bir Türkçe ile yazılmıştır. C) Uygur hükümdarları adına dikildiği Türk adı, ilk kez Doğu Köktürkler dönemine ait bu yazıtlarda geçmektedir. C) Köktürk ve Uygurların kullandığı Göktürk ve Uygur alfabesi ile yazılmıştır. D) Buda ve Mani dininin esaslarını anlattığı E) Uygur hanlıklarından kalma eserlerden oluştuğu Türk dili, tarihi, edebiyatı, töresi hakkında önemli bilgiler vermektedir. D) Maniheizm, Budizm ve İslam inancını yaymak için yazılmıştır. Yazıtlar, Türklerin ilk ulusal alfabesi olan Köktürk alfabesi ile yazılmıştır yılında Danimarkalı bilgin Vilhelm Thomsen, 38 harfli alfabeyi çözerek yazıtları okumayı başarmıştır. Kullanılan dil, yabancı etkilerden uzak, yalın bir dildir. 8. yüzyılda yazılmış olan ---- gelişmiş bir Türkçe görülür. Bu, yabancı dilllerin etkisinden uzak, duru bir Türkçedir. Kağanlar milletine seslenmeyi amaçladığı için metinlere söylev üslubu hâkimdir. Zaman zaman realist bir tarih dili, zaman zaman millî ve sosyal eleştiri cümleleri, zaman zaman güçlü bir hitabet dili kullanılmıştır. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? EEE_ _2 A) Sekiz Yükmek te E) Türk tarihini, toplumun yaşam biçimini, dünyaya bakış tarzını ortaya koymaktadır. Kitabeler; yalın, abartısız bir dille yazılmıştır. Çoğunlukla yazı sahibinin kendi ağzından kısa hayat hikâyesini ve dünyaya doyamadan buradan ayrıldığını anlattığı kitabelerde oldukça samimi bir söyleyiş vardır. 4. E) Ağırlıklı olarak Orhun ve Yenisey bölgelerinde bulunmaktadır. 3. Yazıtlar, yer yer realist bir tarih dili, yer yer milli ve sosyal eleştiri cümleleri, yer yer kudretli bir hitabet dili ile yazılmıştır. Moğolistan da bulunan yazıtlar Türkçenin ilk düz yazı örnekleridir. Yazıtlarda Köktürklerin tarihinden, komşularıyla olan ilişkilerinden, savaşlarından ve yönetiminden söz edilmektedir. (I) Köktürk Yazıtları; Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ve bilge vezir Tonyukuk un taşlara yazdırdıkları yazıtlar. (II) Yazıtlar günümüzde Moğolistan sınırları içinde kalmış bir bölgede Orhun Irmağı yakınlarında bulunmaktadır.(iii) Türk tarihine ışık tutan bu yazıtlardan birincisi olan Kültigin Yazıtı nı 732 de Bilge Kağan yaptırmıştır. (IV) İkinci abide olan Bilge Kağan Yazıtı nı, Bilge Kağan ın ölümünden bir yıl sonra oğlu yaptırmıştır. (V) Üçüncü yazıt olan Tonyukuk Yazıtı ise, Bilge Kağan ın veziri Yollug Tigin tarafından 720 yılında yaptırılmıştır. Bu parçadaki numaralanmış yerlerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? EEE_ _2 A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. 80 LYS 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışlığı yapılmıştır? DDD_ _2 A) Köktürk yazıtları, 8. yüzyılda yazılmıştır. B) Uygur Türkleri, metinlerini Soğd alfabesi ile yazmıştır. C) Köktürk Yazıtları nın yazarlarından olan Tonyukuk, Bilge Kağan ın veziridir. D) Köktürk Yazıtları, 33 harften oluşan bir Uygur alfabesi ile yazılmıştır. E) Köktürk Yazıtları nı ilk defa Danimarkalı bir bilim adamı okumuştur. 5. Bölüm: Yazılı Edebiyat Dönemi

21 Test Aşağıdakilerden hangisi yazılı dönemin ürünlerinden biri değildir? EEE_ _2 A) Altun Yaruk B) Sekiz Yükmek C) Yenisey Kitabeleri D) Tonyukuk Anıtı E) Alp Er Tunga Sagusu 8. Yenisey Kitabeleri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? CCC_ _2 A) Kısa kısa metinlerden oluşmuştur. 11. I. Hun hükümdarı Mete zamanında dikilmiştir. II. Tarih, coğrafya, edebiyat ve dil bilimine kaynak olabilecek niteliktedirler. III. Anıtlardaki şiirler dörtlük nazım birimiyle, hece ölçüsüyle yazmıştır. IV. Tarih, hatıra, nutuk türünün ilk örneklerini oluşturmaktadır. V. Yazılar sağdan sola veya yukarıdan aşağıya doğru yazılmıştır. Köktürk Yazıtları ile ilgili olarak yukarıda verilen bilgilerden hangileri yanlıştır? BBB_ _2 A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III. D) III. ve IV. E) IV. ve V. B) Yalın ve doğal bir dille yazılmıştır. D) Genellikle mezar taşı olarak dikilmiştir. 9. Uygur metinleriyle ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? CCC_ _2 A) Altun Yaruk çok sayıda hikâyeden oluşmaktadır. B) Çinceden çevirilmiş bir eser olan Sekiz Yükmek in içten bir anlatımı vardır. C) Kökünç, Uygur kağanlarının topluma hesap vermek için yazdıkları metinlerden oluşmaktadır. D) Köktürk harflariyle kaleme alınmış olan Irk Bitig, bir fal kitabıdır. E) Prens Klayanamkara ve Papamkara Hikayesi Uygurların en tanınmış hikâyelerindendir. 12. İslamiyet öncesi yazılı edebiyatımıza ait en eski metin örnekleridir. Türk dili, tarihi, edebiyatı, sanatı, töresi hakkında çok önemli bilgiler vermektedir. Ayrıca Türk adı ilk kez bu metinlerde geçmektedir. Metinlerde, dağılan Göktürklerin, Bilge Kağan ve onun kardeşi Kül Tigin tarafından bir araya getirilişi ve Köktürk Devleti nin yeniden kuruluşu, Türk ulusunun benliğini unutmaması, birlik olması, düşmana kanmaması gerektiği anlatılmaktadır. Bu parçada sözü edilen metinler aşağıdakilerden hangisidir? DDD_ _2 A) Altun Yaruk B) Sekiz Yükmek (Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı bu zamanda tahta oturdum. Sözümü tamamıyla işit. Bilhassa küçük kardeş yeğenim, oğlum bütün soyum, milletim, güneydeki Şadpıt beyleri, Otuz Tatar... Dokuz Oğuz beyleri, milleti! Bu sözümü iyice işit, adamakıllı dinle!) Tonyukuk Anıtı: Bu anıtı kendisi yılları arasında diktirmiştir ve yazılar da kendisine aittir. Yazıtta Göktürklerin Çin esaretinden nasıl kurtulduğu, kurtuluş savaşının nasıl yapıldığı ve Tonyukuk un neler yaptığı anlatılır. Uygur Metinleri Köktürklerin yıkılmasından sonra kurulan Uygurlardan kalma eserlerdir. Turfan yöresinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Daha çok, Buda ve Mani dininin esaslarını anlatır. 14 harfli Uygur alfabesiyle (Soğd alfabesi) yazılmıştır. Dönemden kalma birçok hikâyenin yanında kökünç denilen bir tür ilkel tiyatro eseri de vardır. C) Yaratılış Destanı D) Orhun Kitabeleri E) Prens Kalyanamkara ve Papamkara Hikayesi 10. İslamiyet ten önceki Türk edebiyatına ait en eski Altun Yaruk ve Sekiz Yükmek adlı eserler, Budizm i anlatan dinî metinlerdir. Altun Yaruk, Şehzade İle Aç Pars Hikâyesi, Çeştani Beğ Hikâyesi, Dantipali Beğ Hikâyesi gibi çok sayıda hikâyeden oluşmaktadır. Sekiz Yükmek, Çinceden çevrilen bir eserdir. Bu eserde dinî-ahlaki inanışlar ve bazı pratik bilgiler vardır. Kısa cümleleri, içten anlatımı ve zengin söz varlığıyla dikkat çeker. belgelerden biri de Köktürk Yazıtları dır. Yazıtlarda I işlenmiş bir dil kullanılmıştır. Köktürk kağanları adıii III na dikilen yazıtlarda Uygur alfabesiyle yazılmakla IV beraber kimi kitabelerde Çince de kullanılmıştır. V Prens Klayanamkara ve Papamkara Hikayesi (İyi Düşünceli Şehzade ile Kötü düşünceli Şehzade) Uygurların en tanınmış hikayelerinden biridir. 930 larda Köktürk harflariyle kaleme alınan Irk Bitig, içinde dine ait unsurlar bulunmakla beraber dinî bir eser değildir; bir fal kitabıdır. Bu parçadaki numaralanmış yerlerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? DDD_ _2 A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. LYS Türk Edebiyatı Tengri teg tenride bolmış Türk Bilge Kağan bu ödke olurtum. Sabımın tüketi eşidgil. Ulayu ini yigünüm oğlanım biriki oguşum budunum biriye şadpıt begler yırıya tarkat buyruk begler otuz Tatar... Tokuz Oğuz begleri budunı bu sabımın edgüti eşidkatıgdı tınla: Bilge Kağan Anıtı: Köktürk hakanı olan Bilge Kağan ın ölümünden sonra onun anısına, 735 yılında oğlu Tenri Kağan tarafından dikilmiştir. Yazıt, Yollug Tigin tarafından yazılmıştır. Bu yazıtta Bilge Kağan ın sözleri aktarılmıştır. C) Yüksek bir hitabet üslubuyla yazılmıştır. E) Çoğunlukla yazı sahibinin bu dünyaya doymadan ayrıldığı anlatılmıştır. Kültigin Anıtı: Köktürk hakanı olan Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin in ölümü üzerine bu yazıtı 732 de dikmiştir. Yazıttaki olaylar Bilge Kağan ın ağzından anlatılmış, Yollug Tigin tarafından yazıya dökülmüştür. Yazıttan bir bölüm: Soru Bankası 81