YENİ VE YAKIN ÇAĞLARDA DÜNYADA BİLİM, TEKNOLOJİ VE SOSYAL DEĞİŞME ( /1789-? / 1914) Adnan ALTUN

Transkript

1 YENİ VE YAKIN ÇAĞLARDA DÜNYADA BİLİM, TEKNOLOJİ VE SOSYAL DEĞİŞME ( /1789-? / 1914) Adnan ALTUN

2 Dört Alt Başlık Rönesans Dönemi (15. yy) 16. ve 17. Yüzyıl Aydınlanma Çağı (18. yy) Endüstri Devrimi

3 RÖNESANS DÖNEMİ 14.yy da İtalya da başlayıp diğer Avrupa ülkelerine yayılan bir kültür hareketi Edebiyatta «Kültürel Uyanış»??? Dante Alighieri ( ) İtalyanca şiirler (Latinceden anadillere dönüş) Divina Commedia - İlahi Komedya Latince dışındaki eserlerin küçümsendiği bir dönemde İtalyanca eser yazmak RÖNESANS: Latin dilinden anadillere dönüş Francesco Petrarca ( ) Lorenzo Valfta ( ) Marsillio Ficino ( ) Pico della Mirandola ( ) Pietro Pomponazzi ( )

4 RÖNESANS DÖNEMİ 18.yy da «Edebiyatta Yenilenme» ve «Felsefeye Dönüş» Çıkış noktası ANTİKÇAĞ düşüncesi; karşısında olduğu da ORTAÇAĞ düşüncesi Antikçağ düşüncesinden yeni bir anlayışa Atina Okulu (Raffaello) 19..yy da «Rönesans» (Yeniden Doğuş) Edebiyat, güzel sanatlar, felsefe ve daha sonra bilim başta olmak üzere politika, ekonomi, ticaret ve öğretim gibi alanlarda yapılan çalışmalar ve yenilikler

5 Edebiyat ve Felsefe (Antikçağ Düşüncesi) neler getirmiş olabilir?

6 Edebiyat ve Felsefe (Antikçağ Düşüncesi) neler getirmiş olabilir? Coğrafi Keşifler 1454 Americus Vespucius K.G.Amerika sahillerine ulaşması 1460 Juan Sebastian del Cano Macellan ın ölüdürlmesiyle yarıma kalan dünya turunu tamamlaması 1492 Columbus Amerika kıyılarına ulaşması 1498 Vasco da Gama Hindistan a ulaşması

7 «GÜLÜN ADI» Umberto Eco

8 Yeniden Doğuşun Yaygınlaşması 1454 Johann Gutenberg 13.yy da ucuz kâğıt temini (Haçlı Seferleri)

9 KÜLTÜREL ETKİLEŞİM Haçlı Seferleri Kültürel (vs) Etkileşim Ucuz kâğıt temini 1453 İstanbul un Fethi Yunanca bilen bilim adamlarının Antikçağ ilgisine cevap verebilmeleri

10 LEONARDO DA VİNCİ ( ) Ressam olarak Leonardo Da Vinci Gelmiş geçmiş en büyük ressam kabul edilen Leonardo Da Vinci nin bilinen sadece 15 resmi var. Küçük yaştan itibaren çok güzel çizimler yapan Leonardo nun resimlerini babası, dönemin ünlü ressam ve heykeltıraşı Andrea del Verrocchio ya gösterince, Verrochio onu çırak olarak yanına aldı yıllarında çalışmalarını ve çizimlerini deftere kaydetme alışkanlığı geliştirdi. Bu çizimler ve defter sayfaları, müzeler ve kişisel koleksiyonlarda toplanmıştır. Mona Lisa nın yüz ifadesi, yüz tanımlama yazılımlarına göre yüzde 83 mutlu, yüzde 9 endişeli, yüzde 6 korkmuş ve yüzde 2 kızgın olarak saptanmıştır.

11 LEONARDO DA VİNCİ ( ) İki elini de kullanabilen ve paranoid disleksi olan Leonardo, bir eliyle geriye doğru yazarken diğer eliyle ileri doğru yazabiliyordu. Bu da başkalarının okumakta güçlük çektiği aynamsı bir görüntü yaratıyordu.

12 LEONARDO DA VİNCİ ( ) Ressam olarak Leonardo Da Vinci Anatomi çalışmaları Enjeksiyon tekniği (dokuların kısa sürede dondurulması) İnsan ve hayvan dokularının karşılaştırılması Perspektif çalışmaları Leon Battista Alberti (matematik) Pietro della Francesco (matematik)

13 ANATOMİ ÇALIŞMALARINDAN BAZI ÖRNEKLER

14 ANATOMİ ÇALIŞMALARINDAN BAZI ÖRNEKLER

15 ANATOMİ ÇALIŞMALARINDAN BAZI ÖRNEKLER

16 ANATOMİ ÇALIŞMALARINDAN BAZI ÖRNEKLER

17 LEONARDO DA VİNCİ ( ) Bilim adamı / mühendis olarak Leonardo Da Vinci

18 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 1. ROBOT ŞOVALYE Eğer Da Vinci nin kendi kendine giden arabası ilk robotik aracıysa, robot şövalyeye de ilk insansı robotu denilebilir. 15. yy da insan vücudunun mükemmel tasarımından etkilenen Vinci, anatomiyi kullandı. Kasların nasıl çalışarak kemiklere güç verdiğini gözlemledi. Aynı prensiplerle çalışabilecek bir makine tasarladı. Vinci nin diğer keşiflerinden farklı olan bu icatını üretmiş olmasıydı. Zengin patronu Lodovico Sforza nın partilerinde eğlence amaçlı kullandığı düşünülen bu robot şövalyenin gerçekten yürüyüp, hareket ettiği bilinmiyor. Makaralar ve çarklarla çalışan bu sistemin bir benzeri 2002 yılında robotik uzmanı Mark Rosheim tarafından tekrar üretildi. Rosheim bu tasarımların bazılarını ise NASA nın robotlarında kullandı. İşte 500 yıl sonra Da Vinci nin icatları dünyayı aşarak uzayda yerini almış oldu.

19 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 2. UÇAN VİDA - HELİKOPTER Da Vinci nin uçan vidası belki de en klas tasarımlarında biridir. Günümüz helikopterine benzeyen bu sistem sanki uçan dev bir fırıldak gibidir. Pervanesi ketenden tasarlanan bu alet, yeterince hızlı döndüğü zaman yeterli kaldırma kuvveti üreterek günümüz uçakları ve helikopterleri gibi uçacak şekilde tasarlanmış. Her şeye rağmen bu tasarımın uçacağı da meçhul. Yine de uçsa muhteşem olurdu değil mi?

20 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 3. GELECEĞİN ŞEHRİ 1400 lü yıllarda Leonardo Milan da yaşarken, Avrupa yı Kara Veba istila etmişti. Şehirler vebadan kırılırken, şehirleri hastalıklara karşı daha korunaklı yapmayı amaçladı. Mikrop teorisinin iyi anlaşılamadığı bir çağda şaşırtıcı derecede modern bir şehir düşünmüştür. Sağlıksız alanları minimuma düşürerek kanallar yardımıyla, hızlı bir kanalizasyon sistemi tasarladı. Su günümüzdeki gibi hidrolik sistemlerde modern tesisat sistemlerine benziyordu. Da Vinci bu fikrini hayata geçirerek kişiyi asla bulamamıştır.

21 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 4. KENDİ KENDİNE GİDEN ARABA Da Vinci nin kendi kendine giden arabası tarihin ilk arabası gibi gözüküyor. Çünkü sürücüsü yok ve tarihin ilk robot makinesi gibi gözüküyor. Da Vinci nin defterlerindeki çizimler tüm iç mekanizmayı belirtmediğinden, günümüzdeki mühendisler iç mekanizmayı tahmin ederek tasarladılar. Sarılan yaylar aracın aynı bir kurmalı oyuncak gibi çalıştığını gösteriyor. Yönlendirme bazı dişlilerin yeniden programlanmasıyla tasarlanabilir. Leonardo nun bu aleti bir oyuncak gibi tasarladığı düşünülse de, aynı mekanizmanın kullanışlı uygulamaları olabileceğini düşünmek çok zor değil.

22 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 5. ZIRHLI TANK Da Vinci Milan Dükü Ludovico Sforza için çalışırken, son model bir zırhlı tank tasarladı. 8 adamın kas gücüyle ilerleyen tank 36 silahıyla kaplumbağaya benziyordu. Tekerler krank yardımıyla itilen dişli sistemiyle hareket ediyordu. Bu sayede 8 kişinin sürdüğü dışı zırhlı tank yürüme hızıyla savaşta ilerleyebilirdi. Her yönde ateşlenebilen silahlar düşmanları uzak tutabilirdi. Vinci nin çizimleri ön tekerlerin yanlış yöne gitmesine neden olan hatalar içeriyor. Eğer tank yapılsa bile hareket edemezdi. Fakat Da Vinci nin böyle bir hata yapmayacak kadar zeki olduğu düşünülüyor. Bu hatayı savaş makinelerine olan nefretinden dolayı yapmış olabileceği akıllara geliyor. Ya da çizimlerin düşman eline geçtiğinde işe yaramamasını istiyordu.

23 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 6. DALGIÇ KIYAFETİ 15. yy da Venedik te yaşayan Da Vinci, istila gemilerini püskürtmek için limanın altından dalgıç kıyafetleriyle adamlar yollayarak düşman teknelerinde delikler açmayı düşünmüştü. İşte o zamanlarda inanılmaz olan bu fikir günümüzde hepimize oldukça normal gelebilir. Fakat Vinci nin zamanında hava taşıyan hortumlar yardımıyla su altı sabotajı yapabilecek dalgıçlar fikri muhtemelen çılgıncaydı. Konseptte hortumlar hava dolu yüzen bir çana bağlıydı, dalgıçlar cam gözlükler sayesinde suyun altını görebiliyorlardı. Diğer bir konseptte ise dalgıçlar hava dolu şarap keselerinden nefes alabiliyorlardı. İki konseptte dalgıçlar suyun altında sonsuz kalabilmesi için işeme şişesi vardı. Bu dalgıç elbisesi tasarlansaydı Venedik donanmasına gerek kalmadan su altı sabotajıyla gemiler geri püskürtülebilirdi.

24 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 7. MAKİNELİ TÜFEK Da Vinci nin makineli tüfek veya 33 namlulu organ modern makineli tüfeklerle aynı kefeye konmayabilir. Çünkü tek bir namludan seri bir şekilde pek çok mermi atamaz.buna karşın, tek seferde pek çok mermiyi atabilir. 11 tüfekten oluşan üç kare tahta kullanılarak 33 namlulu ve üçgen şeklinde bir silah tasarlamıştır. Ortaya bir şaft ekleyerek ateşlenen 11 silah soğuyana kadar ikinci ve sonrasında üçüncü 11 liyi ateşleyebilecek dönen bir mekanizma tasarlamıştır. Bu icatına karşı Da Vinci savaştan ve ölüm makinelerinden nefret ettiğini her daim not defterlerinde belirtmiştir. Silah tasarımını yapmasının nedeni ise; günümüzdeki gibi zengin patronların ancak savaşa para yatırım yapmasını kullanarak ihtiyacı olan parayı kazanmak istemesidir. Bugüne kadar Da Vinci nin hiçbir silahı üretilmemiştir.

25 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 8. ORNİTHOPTER Da Vinci kuşlara hayrandı, onları gün boyu izler inceler ve çizerdi. İşte Ornithopter yani kanat çırparak havalanma fikri Da Vinci ye buradan geldi. İnsanların da kuşlar gibi uçmasını sağlayan bir alet tasarladı. Da Vinci nin paraşütü insanlara kuş gibi süzülerek yere inme imkanı verirken, ornikopter onlara kuş gibi uçma imkanı tanıyordu. Daha çok yarasaya benzeyen bu çizimler insanın düzeneğini çevirerek kanatları çırpacağı şekilde tasarlanmıştı. Günümüz uçaklarına da benzeyen tasarımın zayıf insan kas gücüyle çalışması pek mümkün görünmüyor. Yine de bu çizimler Da Vinci nin aerodinamiği ne kadar iyi bildiğini gösteriyor.

26 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 9 PARAŞÜT Bir cismin düşüşü atmosferin direnciyle yavaşlar. Eğer atmosfer olmasaydı, düşen nesne kolayca hızlanır ve hızla yüzeye çarpardı. Fakat hava nedeniyle terminal(sonlandırıcı) hıza ulaşarak yavaşlar. Her cisimde de bu hız farklıdır. Örneğin paraşütçülerden paraşütlerini açmadan önce 193,1 terminal hıza ulaşırlar. Paraşütün ana fikri ise terminal hızı düşürerek güvenle yere inmenizi sağlamaktır. Da Vinci insanın uçması fikrinden yararlanarak, piramit şeklinde bir paraşüt tasarlamıştır. Not defterlerinde ise bir insanın yüksekten atladığından yere incinmeden inmesini sağlayacak bir alet tasarlamıştı. Bu alet günümüz paraşütlerinin atası sayılıyor ve günümüzde modelin aynısı yapıldı. Deneme atlayışında deneyimli bir paraşütçü, bu kontrolü zor aletle yere inmeyi başardı. Yani bu tasarım işe yarıyor.

27 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 10. RULMAN Rulmanlar size peki etkileyici gelmese de bugün tahrik milinin dönmesine yarayan sistemler bilya içerir. Pek çok mekanik ve elektrikli motor rulman içerir. Hatta kaykaylar, bisikletler hatta yoyolarda bile bu bilyeli sürtünmeyi düşürücü buluş kullanılır. Aslında bu fikir Roma imparatorluğuna kadar izlenebilir. Vinci not defterlerinde ilk pratik tasarımları yapmıştır. Bugün pek çok makine rulmanlar olmadan çalışmasa da Vinci nin bu konsepti tekrar başka biri tarafından bulunmadıkça hayata geçirilememiştir.

28 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 11. ÇOKLU GÖZLÜK Kontakt lens fikrini ilk geliştiren kişi Leonardo Da Vinci dir.

29 TEKNOLOJİK ÇİZİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER 12. KÖPRÜ 4. Leonardo da Vinci, 1502 de dünyanın en büyük ve en güzel köprüsünü inşa etmek ister. Sultan 2. Beyazıt a bir mektup gönderir. Ancak tarihin bu en görkemli iş başvurusuna cevap alamaz. O mektup 1952 yılında fark edilir. Mektup şu şekildedir; Ben kulunuz değirmen konusunu düşündüm ve Allah ın inayeti ile suya gerek kalmadan, sadece rüzgârdan güç alan bir değirmen yapmanın yolunu buldum. Şükürler olsun ki, gemilerden ip yada halat kullanmadan, sadece kendi kendine devir yapan bir hidrolik makine kullanarak, su çıkarmanın yolunu bulmayı Allah bana nasip etti. Ben kulunuz, İstanbul dan Galata ya uzanan bir köprü yapmak isteğinizi, yapabilecek biri bulunamadığı için köprüyü yapamadığınız duydum. Ben kulunuz nasıl yapılacağını biliyorum. Köprüyü bir bina kadar yüksek yapacağım. Çok yüksek olduğu için, üzerinden kimse geçmeye razı olmayacak. Öyle bir köprü yapacağım ki, yelkenleri fora olsa bile, bir gemi altından geçebilecek. İsteyenleri Anadolu kıyısına geçirecek bir asma köprü yapacağım. Allah sizi bu sözlere inandırsın. Bu kulunuzun, her zaman hizmetinizde olduğunu bilin