Doğrudan Yabancı Yatırımların İstihdam Üzerindeki Etkileri: Panel Veri Analizi Yazar(lar): Doç. Dr. Hasan Vergil, Yard. Doç. Dr.

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Doğrudan Yabancı Yatırımların İstihdam Üzerindeki Etkileri: Panel Veri Analizi Yazar(lar): Doç. Dr. Hasan Vergil, Yard. Doç. Dr."

Transkript

1 Doğrudan Yabancı Yatırımların İsthdam Üzerndek Etkler: Panel Ver Analz Yazar(lar): Doç. Dr. Hasan Vergl, Yard. Doç. Dr. Necla Ayaş İletşm kurulacak yazarların Adı Soyadı: Hasan VERGİL Kurumu: Zonguldak Karaelmas Ünverses Unvanı: Doç.Dr. Görev : Öğretm Üyes Yazışma Adres: Zonguldak Karaelmas Ünverses İİBF İktsat Bölümü İncvez, Zonguldak Tel : /1614 Faks : E-posta: hvergl@karaelmas.edu.tr Adı Soyadı: Necla AYAŞ Kurumu: Zonguldak Karaelmas Ünverses Unvanı:Yrd. Doç.Dr. Görev : Öğretm Üyes Yazışma Adres: Zonguldak Karaelmas Ünverses İİBF İktsat Bölümü İncvez, Zonguldak Tel : Faks : E-posta: neclaayas2000@hotmal.com 1

2 Doğrudan Yabancı Yatırımların İsthdam Üzerndek Etkler: Panel Ver Analz Özet Doğrudan yabancı yatırımların sthdam üzerndek etklern açıklayan teorler genelde doğrudan yabancı yatırımların sthdamı olumlu etkleyeceğn öngörmekle brlkte, bazı amprk çalışmalar doğrudan yabancı yatırımların sthdam etklernn farklı zamanlarda farklı bçmlerde ortaya çıkableceğn göstermştr. Bu çalışmada dört sektör bazında arası yıllık verler kullanılarak doğrudan yabancı yatırımların Türkye dek sthdam sevyesn nasıl etkledğ, panel ver test ve tahmn yöntemler kullanılarak tahmn edlmştr. Panel brm kök ve panel koentegrasyon testlernden sonra tahmn edlen panel koentegrasyon modelne göre ncelenen dönem çersnde ve ncelenen sektörler bazında doğrudan yabancı yatırımların sthdamı olumsuz etkledğ sonucuna varılmıştır. Sektörlere özel tahmnde se en fazla negatf etknn malat sanay sektöründe gerçekleştğ sonucuna varılmıştır. Çalışmada ulaşılan amprk sonucun teork açıklamalara uygun olduğu görülmektedr. Doğrudan yabancı yatırımların büyük br kısmının brleşme ve satın alma faalyetlernden oluştuğu Türkye gb ekonomlerde sthdam olumsuz etkleneblmektedr. Çünkü teork olarak doğrudan yabancı yatırımların yen yatırım yapılması durumunda sthdamı olumlu etklemes beklenmektedr. Anahtar Kelmeler: Doğrudan Yabancı Yatırım, İsthdam, Panel Ver Brm Kök Test, Panel Ver Koentegrasyon JEL Kodu: F21, E24 The Effects of Foregn Drect Investment on Employment: A Panel Data Analyss Abstract Whle theores examnng the effects of foregn drect nvestment on employment generally clam the posve effect of FDI, some emprcal studes provdes reverse evdence. In ths study, the effect of FDI on employment n Turkey s nvestgated employng panel data test and estmaton methods and usng annual data for the perod for four sectors. Havng done panel data un root and panel co-ntegraton tests, the results of panel contegraton model reveals that FDI negatvely affects employment for the sectors and n the perod consdered. In addon, sector specfc estmatons mply that, among the four sectors, FDI nflows to manufacturng sector have the bggest negatve mpact on employment. These results are expected for economes such as Turkey n whch large part of FDI nflows occurs n the form of merger wh and buyng of establshed frms snce FDI nflows theoretcally have a posve effect on employment when FDI nflows results n a new nvestment. 2

3 Keywords: Foregn Drect Investment, Employment, Panel Data Un Root Test, Panel Data Contegraton JEL Classfcaton: F21, E24 GİRİŞ Doğrudan yabancı yatırımlar (DYY) başta üretm olmak üzere hracat, sthdam teknolojk gelşme, yen üretm ve yönetm blgs le rekabet alanlarında öneml etkler meydana getrmektedr. Gelşmekte olan ülkelerde (GOÜ) şszlğn artması ve şszlğn yol açtığı ekonomk ve sosyal sorunlar, şszlğn azaltılmasında yerel kaynakların yeterszlğ, yerl kaynaklara alternatf olarak yabancı kaynakların önemn arttırırken, borç yaratmayan br sermaye transfer olarak doğrudan yabancı yatırımlara lgy arttırmıştır. Gelşmş ülkelerdek yüksek şgücü malyetlerne karşılık GOÜ lerdek düşük ücretlern varlığı, üretm faalyetleryle brlkte sthdamın dağılımını da etklemektedr. Yabancı yatırımın yapıldığı bölgelerde doğrudan ve dolaylı sthdam artışları olurken, yatırım veren ülkelerde tam ters br durumu ortaya çıkablmektedr. Ancak DYY le sthdam arasındak bağın brçok faktörden etklenmes ve bu faktörler açısından ülkelern farklılaşması, DYY ların sthdam üzerndek etkleryle lgl olarak genel geçer kuralların oluşturulmasını engellemektedr. Bu konudak leratür genelde DYY 1arın sthdam üzerne olumlu etkler olacağını ler sürmesne rağmen, bazı amprk çalışmalar teork olarak beklenen olumlu etknn her zaman gerçekleşmeyebleceğn, DYY ların sthdam etklernn farklı zamanlarda farklı bçmlerde ortaya çıkableceğn göstermştr. 1 Yabancı yatırımcının ülkey seçme amacı başta olmak üzere üretm teknğ, yatırım yapılan sektör, yatırımın büyüklüğü, ülkeye gelme bçm gb br çok faktör sthdam etkler üzernde belrleyc olmaktadır. Türkye ekonomsnde son yıllarda yaşanan olumlu ekonomk gelşmelere rağmen, şszlk oranının hala yüksek düzeylerde olması sthdam yaratacak alternatf polkaların önemn arttırmakta ve özellkle son yıllarda Türkye ekonomsne gelen DYY mktarındak artış DYY ın sthdam üzerndek etklern araştırılmasını teşvk etmektedr. Fakat, Türkye ekonomsndek DYY- sthdam lşks üzerne çok az çalışma yapılmış ve yapılan çalışmalar genelde DYY ların makroekonomk etkler üzernde yoğunlaşmıştır. Bu çalışmada DYY ların Türkye dek sthdam sevyesn nasıl etkledğ panel ver test ve tahmn yöntemler kullanılarak tahmn edlmştr. Çalışmadan elde edlen sonuçlar, en azından ncelenen sektörler ve zaman dlm çn, Türkye örneğ bağlamında DYY le sthdam arasındak lşknn anlaşılmasına yardımcı olacaktır. 1 Bu konuda daha fazla blg çn, örneğn, Knoedler (2000), Golejawska (2001) ve McDonalds ve ark. nın (2002) çalışmalarına bakılablr. 3

4 Brnc bölümde DYY teorler sthdam etkler boyutunda ncelenmekte ve Türkye de DYY ve sthdam le lgl gelşmelere yer verlmektedr. İknc bölümde kurulan sthdam modeln tahmn etmek çn gerekl verler, model ve panel brm kök modeller anlatılarak, modeldek serler çn panel brm kök ve panel koentegrasyon testler yapılmıştır. Üçüncü bölümde panel koentegrasyon testler ve panel koentegrasyon modeller hakkında blg verlerek modeldek panel koentegrasyon test sonuçları açıklanıp panel koentegrasyon lşksnn olduğu model tahmn edlmş ve sonuç bölümünde se bu çalışmadan elde edlen bulgular sunulmuştur. 1-Leratür Araştırması 1.1-Doğrudan Yabancı Yatırımların İsthdam Etklern Açıklamaya Yönelk Teorler Doğrudan yabancı yatırım br şrketn üretmn, kurulu bulunduğu ülkenn sınırlarının ötesne yaymak üzere ana merkeznn dışındak ülkelerde üretm tess kurması veya mevcut üretm tessn satın alması olarak tanımlanmaktadır (Seydoğlu, 2003; 718). DYY lar ın sthdam üzernde meydana getreceğ etkler, yatırımcıların yabancı br ülkede yatırım yapma nedenler ve yapılan doğrudan yabancı yatırımın gelşm sürec le lgl görülmektedr. DYY lar le sthdam arasındak lşklern teork temeller le lşklendrlen teorler; serbest tcaret teors, coğrafya ekonomler ve kaynağa dayalı teorler (resourcebased theores) olarak sıralamak mümkündür (Golejewska, 2001) ; (McDonald, Tuselman and Hese, 2002). Serbest tcaret teorsnde tamamlayıcı faalyetlerle brlkte, kaynak dağılımında etknlk artışının yol açacağı etklere dkkat çeklmektedr. Bu teorye göre DYY ların sthdam üzerndek etkler, yatırım aşamalarına bağlı olmaktadır. Yabancı yatırımın lk aşamasında yerel pyasalara yönelk, katma değer düşük üretm yapılmakta ve bu aşamada sthdam etkler sınırlı kalmaktadır. İknc aşamada ekonomk faalyetlerdek artış üretm malyetlern yükseltmekle brlkte, yerel şgücünün nelğnn gelşmes, yatırımın sermaye ve teknoloj yoğunluğunun yükselmesyle vermllk artışının katkısı daha fazla olmaktadır. Bu aşamada yerl üretcler ve dağıtıcılarla bağlantılar güçlenmekte, sthdam hem hacm hem de nelk olarak gelşmektedr. Üçüncü ve son aşamada se küresel üretme entegrasyon le söz konusu bölgeler emek yoğun üretmn yapıldığı hracat platformlarına dönüşmekte, artan vermllk daha fazla ve daha nelkl şgücü sthdamına olanak sağlamaktadır (Mckewcz, 2002; p.30). 4

5 Yen tcaret teorsnn br uzantısı olan coğrafya ekonomler (geographcal economcs) teorsnde DYY ların sthdam etkler ağ ekonomler 1 kapsamında değerlendrlmekte ve yatırımların tamamlayıcılık özellkler le lşklendrlmektedr. Yapılan her br yatırım kendsyle lşkl yen yatırımların yapılmasını teşvk etmektedr. Bu teorye göre yatırım yapıldığında; başta yatırımla lgl alıcılar, satıcılar, sektör le lgl dğer kuruluşlar ve rakp frmalar olmak üzere, brçok ktsad brm yatırımın bulunduğu bölgeye çekecek dışsallık sağlamaktadır. Çekm alanında ekonomk faalyetlern toplanması, yaratılan snerj ve olumlu dışsallıklar bölgede rekabet gücünün temel kaynağı olmakta, vermllk, üretm ve sthdam artışına yol açmaktadır (Ron and Peter, 1996; p.259). Yen ekonomk coğrafya modelnde se coğrafya ekonomlernden farklı olarak negatf dışsallıklar üzernde durulmaktadır. Bu modele göre ekonomk faalyetlerdek toplanmanın, bell br düzeyden sonra başta faktör fyatlarının yükselmes olmak üzere çeşl negatf dışsallıklara yol açacağı öne sürülmektedr. Yatırım hareketllğnn yüksek olduğu uluslar arası pyasalarda faktör fyatındak ve buna bağlı olarak üretm malyetlerndek yükselme, yatırımla brlkte üretm ve sthdam olanaklarının da yer değştrmesne yol açmaktadır. Yatırımın gtğ yen bölgelerde sthdam artarken, negatf dışsallıkların görülmeye başlandığı bölgelerde se başlangıçtak olumlu sthdam etklernn yern zamanla olumsuz etklere bıraktığı öne sürülmektedr (Krugman, 1991; p.489). Kaynağa dayalı üretm teorsne göre se; uluslar arası pyasalarda rekabet gücünü arttırmak çn, üretm tamamlayıcı faalyetlern her brnn kârlılık açısından en uygun üretm bölgelernde gerçekleştrlmes öngörülmektedr. Üretm açısından stratejk kaynaklara, nelkl şgücüne sahp ve kalel üretmn gerçekleştrldğ yerel üretm bölgelernn uluslar arası üretm ağlarına entegre olması, söz konusu bölgelern uluslar arası üretm açısından cazbesn arttırırken bu bölgelerde üretm ve sthdamın da kaynağını oluşturmaktadır (McDonald ve ark., 2002; p. 40). DYY ların sthdam üzerndek etklerne ayrıntılı yer veren 1994 Dünya Yatırım Raporuna göre doğrudan yabancı yatırımların sthdam üzerndek etkler doğrudan ve dolaylı etkler olarak gruplandırılmaktadır. Yatırımın yapılmasıyla brlkte görülen doğrudan sthdam etkler yen yatırım yapma, üretm kapasesn genşletme ya da kapase kullanım oranını yükseltme durumunda ortaya çıkmaktadır (Rolf, 1994; p.6). DYY ların ekonomde yol açtığı değşmeler sonucu ortaya çıkacak etkler se dolaylı etkler olmaktadır. Dolaylı etklerden br kısmı yerl-yabancı yatırım arasındak tamamlayıcılık lşkler sonucu ortaya çıkmakta ve 1 Ağ ekonomler ekonomk faalyetlern toplanması sonucu oluşan pozf dışsallıkları fade etmek çn kullanılmıştır. 5

6 Hrschman ın yatırım teors le açıklanmaktadır (Lal, 1995; p. 521). Bu teorye göre yapılan br yatırım yen yatırımları teşvk ederek dnamk br gelşme sürec başlatmakta, ler ve ger besleyen ya da bağlantılı dğer yatırımları uyararak sthdamı arttırmaktadır (Rolf, 1994; p. 6). İthal edlen hammadde ve grdlern yerl üretmnn gerçekleştrlmes ve söz konusu üretm grd olarak kullanan yen frmaların kurulması durumunda sthdam artışı daha fazla olmaktadır. Dğer yandan ekonomde yen yatırımları teşvk edecek dışsallıkların oluşması, rekabet artışı, teknolojk gelşme, yen yönetm ve üretm teknklernn kullanılması, yabancı yatırımcının kazançlarını ev sahb ülkede yen yatırımlara dönüştürmes, devletn yabancı yatırımcıdan elde ettğ verg gelrlern yen yatırımların fnansmanında kullanması se sthdamı dolaylı olarak arttıran gelşmelere örnek verleblr. Tahmn edlmes ya da ölçülmes oldukça zor olan dolaylı etkler, sthdamı arttırma potansyelyle brlkte, sthdamı azaltma rskn de taşımaktadır. Yan doğrudan yabancı yatırımların dolaylı etkler söz konusu olduğunda, sthdam etkler olumlu veya olumsuz olablmektedr. Yabancı yatırımın yerl üretm kame etmesyle, yerl üretmn azalmasına ya da kapanmasına yol açan gelşmelerde ve yabancı üretmle brlkte hal grd kullanımının arttığı durumlarda sthdam olumsuz etklenmektedr (Knoedler, 2000; p.44). DYY ların sthdam üzerndek olası etklernden hangsnn gerçekleşeceğ başta yatırımcının amacı olmak üzere, üretm teknğ, yatırım yapılan sektör, yatırımın büyüklüğü, ülkeye gelş bçm gb brçok faktörden etklenmektedr (Golejewska, 2001; p.103). İşgücü malyetlern düşürmey hedefleyen yatırımcıların, üretmlernn emek yoğun süreçlern şgücü malyetlernn düşük olduğu GOÜ lere kaydırması, bu ülkelerde üretm ve sthdam artışına yol açmaktadır. Genş pyasalardan yararlanmak çn gelen yatırımlarda sthdama katkı sınırlı düzeyde kalırken, kıt kaynaklara yapılan yatırımların sermaye yoğun teknkler kullanarak sthdama katkı yapmadıkları öne sürülmektedr (Marott ve Pscello, 2001; p.421). Emek yoğun üretm teknğ sermaye yoğun üretm teknğne göre daha fazla sthdam olanağı sağlarken, malat sanaynde bu etkler daha da fazla olmakta, tarım ve madenclk sektöründe se sınırlı düzeyde kalmaktadır. DYY ların ülkeye gelme bçmler açısından ncelendğnde en fazla sthdam katkısının yen yatırımlar tarafından sağlanacağı öne sürülmektedr (McDonald ve ark., 2002; p.40). Brleşme ve satın almalar le özelleştrme faalyetlernde se katkının sınırlı düzeyde hatta negatf olacağı beklenmektedr (Golejewska, 2001, p.103; Lal,1995; p. 522). Brown and Ranes e (2000) göre DYY ların sthdam üzerndek etklernn kısa ve uzun vadede değşebleceğ öne sürülmektedr. Uzun vadede DYY ların sthdamı arttırıcı 6

7 etkler söz konusu olmakla brlkte kısa dönemde sthdamda azalmalar ortaya çıkablmektedr Doğrudan Yabancı Yatırım-İsthdam Etkler İle İlgl Amprk Çalışmalar Yapılan amprk çalışmalardak bulgular da teorler destekler nelkte güçlü pozf etkler le zayıf negatf etkler arasında değşmektedr. Rolf un (1994) yaptığı çalışmaya göre Amerka da otomobl sektörüne yapılan Japon yatırımları lk başta yen yatırımları teşvk etmş, yüksek ücretl ş olanakları sağlayarak sthdamı arttırmıştır. Ancak daha sonrak aşamada Amerkan otomobl üretcler üzernde baskı oluşturarak, net sthdam kayıplarına neden olmuştur. Golejewska nın (2001) çalışmasında yılları arasında Polonya da yapılan DYY ların sthdam üzerndek etkler araştırılmıştır. Bu çalışmada DYY ların en fazla motorlu araçlar üretmnde olmak üzere sırayla, moblya üretm, elektrkl araçlar, plastk ürünler ve gıda üretmnde sthdamı arttırdığı ve bu sektörlerdek sthdam artışının % 55 nn yabancı yatırımlardan kaynaklandığı tesp edlmştr. Yne aynı çalışmada cam, metal eşya ve tekstl ürünlernde sektörde toplam sthdam azalırken, bu sektörlerde doğrudan yabancı yatırımların payının arttığı, hazır gym ve ayakkabı sektöründe se hem sektörel sthdamın hem de toplam sthdam çnde doğrudan yabancı yatırımcıların payının düştüğü fade edlmektedr. Ülke grubu ya da brlk düzeynde DYY ların sthdam üzerndek etklern nceleyen çalışmalar da bulunmaktadır. Mckewcz n (2000) çalışmasında Merkez Avrupa ülkelernde (Çek Cumhuryet, Macarstan, Slovakya ve Estonya) yılları arasında DYY ların sthdam üzerndek etkler araştırılmıştır. Çalışmada dört ülkede de sthdamın doğrudan yabancı yatırımlardan olumlu etklendğ, ancak sthdam artışındak düzeyn ülkeler arasında farklılaştığı görülmüştür. En fazla sthdam artışının se %78 lk artışla Macarstan da gerçekleştğ belrlenmştr. Türkye de DYY larla lgl çalışmalar genelde DYY ların makroekonomk etkler üzernde yoğunlaşmış ve sthdam etklern araştıran çok az çalışma yapılmıştır. Cömert n (2000) çalışmasında yılları arasında doğrudan yabancı sermayenn portföy yatırımlarıyla brlkte sthdama öneml ölçüde katkı sağladığı sonucuna varılmıştır. Karagöz (2007) se Türkye de DYY ların sthdam üzerndek etklern dönem çn zaman serler analz le araştırmış ve DYY lar le sthdam arasında anlamlı br lşknn olmadığı sonucuna varmıştır Türkye de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve İsthdamın Gelşm 7

8 Teknolojk gelşmeyle tcaret ve yatırımlar üzerndek engellern kaldırılmasına yönelk lberal polkalarla brlkte küresel düzeyde DYY ların hızla arttığı görülmektedr yılında 1,4 trlyon ABD Doları le rekor sevyeye ulaşan doğrudan yabancı yatırımlar yıllarında azalma sürecnden sonra tekrar yükselmeye başlayarak 2006 yılında 1,2 trlyon ABD Dolarına ulaşmıştır. DYY larda görülen bu yüksek artışın en öneml kaynağı başta sınır ötes brleşme ve satın alma şlemler olmak üzere yenden yatırımlara dönüştürülen kazançlar le gelşmekte olan ve geçş ekonomlerne yapılan yen yatırımlardan kaynaklanmıştır (UNCTAD-WIR, 2007) yılından 2005 yılına %88 oranında artan brleşme ve satın almaların 2005 yılında toplam DYY lar çndek payı %78 e yükselmştr. Brleşme ve satın almalar çnde üretm sektörünün payı azalırken, hzmetler sektörünün payı artmakta, özellkle de fnans ve telekomünkasyon sektöründe br yoğunlaşma görülmektedr. DYY ların ülkeler arasındak dağılımı ncelendğnde, doğrudan yabancı yatırımların büyük br kısmının GÜ lern kend aralarında gerçekleştğ, GOÜ lere gden DYY ların payının gderek daha da azaldığı görülmektedr de %39 olan GOÜ lern payı, 2005 de %36 ya, 2006 da se %30 a düşmüştür ( Hazne Müsteşarlığı, DYY Raporu, 2006). Türkye de doğrudan yabancı yatırımların ortaya koyduğu genel eğlmler dünya ekonomsnde gerçekleşen doğrudan yabancı yatırımlarla paralellk göstermektedr. Tablo 1 de yılları arasında Türkye ye gelen DYY mktarları verlmştr. Tablo1: Türkye ye Doğrudan Yabancı Yatırım Grş (Mlyon Dolar) Kaynak. Hazne Müsteşarlığı, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Raporu, lı yıllarda yabancı sermaye yatırımlarına bakış açısının değşmesyle zaman zaman konjonktüre bağlı değşmeler gözlenmekle brlkte, genel eğlmn DYY grşlernde artış şeklnde olduğu görülmektedr yılları arasında ortalama 853 mlyon ABD Doları düzeynde gerçekleşen DYY grş, 2005 yılında 9.8 mlyon Dolara, 2006 yılında se 20,2 mlyon Dolara yükselmştr. Tablo 2: Doğrudan Yabancı Yatırımlar/ Sab Sermaye (Ortalama) Yıllar Türkye Dğer GOÜ'ler , , , ,7 13, ,7 10, ,7 9, ,4 12, ,8 12, ,7 13,8 Kaynak: Hazne Müsteşarlığı, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Raporu,

9 DYY lardak artışla brlkte DYY ların sab yatırımlar çndek payının da yükseldğ görülmektedr. Türkye le dğer GOÜ lerde yılları arasında DYY ların sab sermaye çndek payının değşm Tablo 2 de görülmektedr yılına kadar sab yatırımlar çnde doğrudan yabancı yatırımların payı dğer GOÜ lern ortalamasına göre oldukça düşüktür. Ancak son yıllarda DYY grşlerndek artışlarla brlkte 2005 yılında dğer gelşmekte olan ülkelern ortalamasını yakaladığı 2006 yılında se nerdeyse kye katladığı görülmektedr. Türkye ye gelen DYY larla lgl br başka dkkat çekc gelşme se DYY ların sektörel dağılımında görülen değşklklerdr. Türkye ye gelen DYY ların sektörel dağılımı ve yılları arasındak değşm Tablo 3 de verlmştr. Tablo 3: Doğrudan Yabancı Yatırımların Sektörel Dağılımı Yıllar İmalat sanay Madenclk ve Taşocakçılığı Toptan ve Perakende Tcaret Mal Aracı Kurumların Faalyetler Kaynak: UNCTAD, World Investment Report, 2007 Tablo3 ten de görüldüğü gb 2003 yılında en fazla yabancı yatırım alan sektör malat sanaydr. İmalat sanayn toptan ve perakende tcaret le mal aracı kurumların faalyetler zlemektedr. DYY ların gelş bçmler çnde brleşme ve satın almalar % gb öneml br yer tutarken, en fazla brleşme ve satın alma fnans ve telekom alt sektörlernde olmuştur (UNCTAD WIR, 2007). DYY lar da görülen olumlu gelşmeden şszlk ve sthdam alanında söz etmek mümkün değldr. İşszlk sorunu Türkye nn çok uzun yıllardan ber süregelen öneml br sorunudur yılında % 8,2 olan şszlk oranı, 2000 yılında % 6.8 sevyesne düşmüş, 2000 yılında yaşanan krzden dolayı 2001 yılında % 8.5 düzeyne, 2002 yılında %10.6 ya yükselmştr yılından baren ekonomk büyümeye rağmen şszlk azaltılamamış, 2006 ve 2007 yılarında % 10 un üzerne çıkan şszlk oranları Türkye y OECD ülkeler arasında dördüncü sıraya yükseltmştr. Brleşmş Mlletler Kalkınma Programı nın (UNDP) "Türkye İnsan Gelşme Raporu"na göre de Türkye nn genç şszlk açısından 177 ülke arasından 10 uncu sırada yer aldığı görülmektedr. Yüksek düzeyde şszlğn söz konusu olduğu Türkye de şszlğn OECD krerlerne göre ölçülmes sorunun önemn daha da arttırmaktadır. Türkye de tarımın payının büyük ve 9

10 ücretsz ale şçlğnn yaygın olması, şgücüne katılma oranının düşük olması ve şszlk sgortasının olmayışı, kayıt dışı sthdam ve marjnal şlern yaygın olması aslında şszlğn raporlara yansıdığından çok daha yüksek boyutlarda olduğunu göstermektedr. 2. Verler ve Panel Brm Kök Testler 2.1 Verler ve Model Türkye ye gelen DYY ın sthdam üzerne etksn araştırmak çn Türkye çn DYY ın yoğun olarak gerçekleştğ aşağıdak dört sektöre lşkn yıllık verler elde edlerek tahmn yapılmıştır. Sektörler; 1- İmalat Sanay 2- Mal Aracı Kuruluşlar 3- Toptan ve Perakende Tcaret 4- Madenclk ve Taşocakçılığı Verlern elde edleblrlğne göre bu dört sektör ve zaman dlm seçlmştr. İsthdam ve yılları arası DYY verler (mlyon ABD Doları cnsnden) OECD ver tabanından elde edlmştr yılları arası DYY verler T.C. Hazne Müşteşarlığı nternet sesnden mlyon ABD Doları cnsnden elde edlmştr. GSYİH verler TCMB ver tabanından YTL olarak elde edlp, ABD Doları cnsnden tanımlanmıştır. IMF IFS ver tabanından USA GDP deflator vers kullanılarak serler reel hale getrlmştr. Bu blglerden sonra Türkye çn sthdam modeln tahmn etmek çn kullanılan değşkenler ve değşkenlern zaman ve kes boyutu şu şekldedr: IST = sthdam, t = 15 ve = 4 sektör; DYY = Reel doğrudan yabancı yatırımlar, t = 15 ve = 4 sektör; GSYİH = Reel gayrsaf yurtç hasıla, t = 15 ve = 4 sektör; Çalışmada kullanılan model; İST GSYIH e t 1,..., T; 1,..., N 1 DYY 2 Bu denklemde İST; sthdamı, GSYİH; gayrsaf yurtç hasılayı, DYY yurtçne yönelk doğrudan yabancı yatırımları ve e se hata termn göstermektedr. Teork olarak GSYİH nın katsayısı pozf olarak beklenrken, DYY nn katsayısının nasıl olacağı konusunda önceden kesn br beklent yoktur Panel Brm Kök Testler ve Sonuçları Modeln tahmnnden önce verlerde durağanlığının sağlanıp sağlanmadığının kontrol edlmes gerektğnden değşkenler çn panel brm kök testler yapılmalıdır. Leratürdek en 10

11 yen testler arasında Levn ve Ln (LL) (1992), Im, Pesaran ve Shn (IPS) (1995, 1997), Maddala ve Wu (MW) (1999) ve Hadr (2000) tarafından gelştrlen testler bulunmaktadır. LL, IPS ve MW testler boş hpotez olarak brm kökün varlığını ler sürerken, Hadr nn testnde boş hpotez serler durağandır şeklndedr. LL testnde y * y, t1 p L1 y L, tl z u regresyonu tahmn edlmektedr. Bu denklemde z sab, sab etkler ve bas trend gb modeln determnstk bleşenlern göstermektedr. Bu yöntemde dnamk otoregresf değşkenn katsayısının tüm panel üyeler çn homojen olduğu ( ) varsayımı yapılmaktadır. Boş hpotez ve alternatf hpotez sırasıyla aşağıdak gbdr; * * H : ( 1) 0 ve H : 0 (tüm ayrı serler durağandır). 0 1 Levn ve Ln (1992) nn yöntemnde her br kes ver çn değşen varyans problem düzeltlerek ayrı ayrı ADF test yapıldıktan sonra braraya getrlmş t statstğ hesaplanmaktadır. IPS se nn paneldek her br ser çn farklı bçmde değşebldğn, nn paneldek her br ser çn heterojen olduğunu, varsaymıştır. Ayrıca her br ser farklı geckme uzunluklarına sahp olablmektedr. Bu nedenle bu test LL testnn daha genel br haldr ve Im, Pesaran ve Shn, testlernn LL testne göre daha yüksek güce sahp olduğunu göstermşlerdr (Maddala ve Wu; 1999). IPS yöntemnde kullanılan model; y y *, t1 p L1 y L, tl z u bçmnde ve boş hpotez ve alternatf sırasıyla; H * * : ( 1) 0 ve H : 0 (en az br kes sers çn) bçmndedr. IPS testnn alternatf hpoteznde paneldek en az br sernn durağan olduğu dda edlmektedr. Bu yöntemde her br kes çn hesaplanan ayrı ADF brm kök statstklernn ortalaması alınmaktadır: t 1 N N 1 t Im, Pesaran ve Shn (1995, 1997) test statstklernn normal dağıldığını göstermşlerdr. Maddala ve Wu (1999) her br kes çn brm kök tahmnnden elde edlen boş hpotezn reddedldğ anlamlılık düzeylernn brleştrlmesne dayanan Fsher ADF ve Fsher PP testlern önermşlerdr. Bu testte 11

12 N P 2 ln statstğ 2N serbestlk dereces le 1 p 2 dağılımına sahptr. Testtek p se her br kes çn breysel brm kök testnden elde edlen p değerdr. Maddala ve Wu (1999) Fsher tp testn IPS ve LL testlerne göre daha başarılı olduğunu göstermşlerdr. Bu çalışmada IPS test le Maddala ve Wu nun önerdğ Fsher ADF ve Fsher PP testler kullanılarak panel brm kök testler yapılmıştır. Tablo 4 panel brm kök testler sonuçlarını göstermektedr. Tablo 4: Panel Brm Kök Testler H 0 : Paneldek her br serde brm kök vardır IPS Sevye Brnc Fark Değşkenler Sab Sab ve Trend Sab Sab ve Trend DYY 2.58 (0.99) 3.77 (0.99) (0.23) -0.35(0.35) İST 2.12 (0.98) 0.03 (0.51) (0.00) * (0.00) * GSMH 2.22 (0.98) 1.58 (0.94) (0.00) * (0.00) * Fsher ADF Sevye Brnc Fark Değşkenler Sab Sab ve Trend Sab Sab ve Trend DYY 7.99 (0.43) 2.01(0.98) 20.01(0.00) * (0.03) ** İST 2.53 (0.96) 6.19 (0.62) (0.00) * (0.00) * GSMH 1.86 (0.98) 3.02 (0.93) (0.00) * (0.01) * Fsher PP Sevye Brnc Fark Değşkenler Sab Sab ve Trend Sab Sab ve Trend DYY 5.83 (0.66) 1.44 (0.99) (0.00) * (0.02) ** İST 2.46 (0.96) 5.70 (0.68) (0.00) * (0.00) * GSMH 0.75 (0.99) 0.97 (0.99) (0.00) * (0.01) * Notlar: IPS test çn parantez çndek rakamlar ortalama t statstklerne lşkn p değerlerdr. Fsher ADF ve 2 Fsher PP testler çn parantez çndek rakamlar ADF-Fsher ve PP-Fsher statststklerne lşkn p değerlerdr. * statstğn %1 anlamlılık düzeynde anlamlı olduğunu göstermektedr. ** statstğn en az %5 anlamlılık düzeynde anlamlı olduğunu göstermektedr. Tablo 4 dek IPS ve Fsher ADF testlerndek geckme uzunlukları Schwarz blg krerne göre seçlmştr. Testlern hepsnde paneldek her br serde brm kök vardır şeklndek boş hpotez reddedlmemektedr. Fakat serlern brnc farkı alındığında DYY çn IPS test harcnde tüm serler çn boş hpotez reddedlmektedr. Br dğer deyşle, IPS testndek DYY harcnde tüm serler brnc dereceden entegredr. Serler hem kes ver hem de zaman sers boyutunda yeterl uzunlukta olmadığı durumlarda panel brm kök testler kesn sonuç vermemektedr (Harrs ve Solls; 2003:200). Ayrıca, Karlsson ve Lothgren (2000) yapmış oldukları Monte Carlo smulasyon çalışmalarında LL ve IPS testlernn gücünün; 1) paneldek serlern sayısındak artışla, 2) her br serdek zaman boyutunun büyüklüğü le ve 3) paneldek durağan serlern sayısındak artışla brlke monotonk olarak arttığını göstermştr. Bu nedenle Karlsson ve Lothgren (2000), LL ve IPS testlernn zaman boyutunun kısa olduğu serlerde hatalı bçmde sernn durağan olmadığı yönünde sonuç verdğ konusunda araştırmacıları uyarmışlardır. Bu çalışmada kullanılan serlern hem zaman 12

13 hem de kes ver boyutu oldukça kısa olduğu çn Fsher ADF ve Fsher PP testlerndek sonuçlara dayanarak tüm serlern sevye barı le durağan olmadıkları fakat fark barı le durağan oldukları, I(1), sonucuna varılablr. 3. Panel Koentegrasyon Testler ve Panel Koentegrasyon Model Tahmn 3.1 Panel Koentegrasyon Testler ve Sonuçları Serlern brnc dereceden entegre olduklarını belrledkten sonra, knc aşamada eğer serler arasında uzun döneml lşk varsa serler arasında koentegresyon olup olmadığını test etmek gerekr. Leratürdek panel koentegrasyon testler k yaklaşıma dayanılarak yapılmaktadır; ) tek denkleml panel koentegrasyon testler, örneğn, Kao (1999), Pedron (1995, 1999) ve McKoskey ve Kao (1998), ) çok denkleml panel koentegrasyon testler, örneğn, Larsson, Lyhagen ve Lothgren (2001). Kao (1999) ve Pedron (1995, 1999) nn testler koentegrasyon yoktur boş hpotezn ler sürerken Mckoskey ve Kao (1998) nun test koentegrasyon vardır boş hpotezn ler sürmüştür. Kao (1998) n gelştrdğ koentegrasyon test standart Engle-Granger k aşamalı koentegrasyon testne oldukça benzemektedr; y x z e Bu denklemde y ve x serlernn durağan olmadığı varsayılmaktadır. Bu testte tahmn edlen bu denklemn hata termler kullanılarak aşağıdak ADF tp test tahmn edlr; eˆ eˆ k, t1 eˆ, t j j1 v Tahmnden sonra serler arasında koentegrasyon yoktur boş hpotezne karşılık, ( H0 : 1), y ve x serler arasında koentegrasyon vardır alternatf hpotez, ( H1 : 1), test edlr. Pedron (1995, 1999) panel serlerde koentegrasyon lşksnn varlığını test etmek çn dört tane boyut-ç statstk ve üç tanes boyutlar-arası statstk olmak üzere yed çeş test gelştrmştr. Pedron (1995, 1999) nn yöntem bu çalışmada kullanılan değşkenler kullanılarak gösterlecek olursa; İST 1 DYY 2 GSYIH e Bu modelde sektörlere özel sab etkler ve özel dnamk etkler temsl etmektedr. Bu modelden tahmn edlen hata termler kullanılarak koentegrasyon yoktur bçmndek boş hpotez test edlr; eˆ eˆ, t1 v 13

14 Dört tane boyut-ç statstkler paneldek farklı kesler çn otoregresyon katsayılarının ( br araya getrlmes le elde edlmektedr; H : 1 tüm ler çn 0 H : 1 tüm ler çn. 1 Üç tane boyutlar-arası statstk se her br kes çn tahmn edlen otoregresyon katsayılarının ortalaması alınmasına dayanmaktadır; H : 1 tüm ler çn 0 H : 1 tüm ler çn. 1 Boyut-ç testlern üç tanes otokorelasyonu düzelten parametrk olmayan testlerdr; ) parametrk olmayan varyans oranı statstğ, ) Phllps-Perron rho-statstğne benzeyen test; ) Phllps-Perron t-statstğne benzeyen test. Dördüncü test se ADF statstğne benzeyen parametrk testtr. Boyutlar-arası testlern k tanes sırasıyla Phllps-Perron rho ve t statstğne benzeyen parametrk olmayan testlerdr ve br tanes se ADF test statstğne benzeyen parametrk testtr (Harrs and Solls; 2003: ). Pedron ayrıca bu testlern aşağıdak bçmde standart normal dağıldığını göstermştr: P N, T N N(0,1) v Burada P N,T panel koentegrasyon katsayısı, µ ve v se bu testler hesaplamada kullanılan kes serlern ortalaması ve varyansıdır. µ ve v nn alacağı değerler modeldek bağımsız değşken sayısına ve modelde sab ve/veya trend olup olmamasına bağlıdır. Kao ve Pedron tarafından gelştrlen bu testler Engle-Granger k aşamalı koentegrasyon testne oldukça benzeyen testlerdr. Larsson vd. (2001) tarafından gelştrlen çok denkleml test se Johansen (1995) tarafından gelştrlen test kullanmaktadır. Bu testtek panel olablrlk oranı her br kesn rank trace statstğnn ortalamasına dayanmaktadır. Bu yöntemde paneldek her br kes çn ver oluşma sürec aşağıdak VAR denklem bçmnde gerçekleştğ varsayılır: Y k 1 k Y, tk : N p (0, ) ve =1,...,N. Bu modeln hata düzeltme model bçmnde gösterm; Y Y, t1 k 1 k1 Y k, tk Bu denkleme dayanarak Johansen olablrlk oranı ) 14

15 tr T n r1 ln( 1 ˆ ) bçmnde yazılablr. Bu eşlkte ˆ, matrsnden elde edlen özdeğerlerdr. Bu testte paneldek tüm keslern hata düzeltme modelndek p tane değşken arasında aynı sayıda r =r koentegrasyon lşksne sahp olup olmadığına bakıldığından; H 0 : rank( ) r r tüm = 1,, N çn H1 : rank( ) p tüm = 1,, N çn Burada pxp boyutunda br matrstr (p; değşken sayısı). Bu testte panel olablrlk oranı her br kesn trace statstğnn ortalaması bçmnde tanımlanmaktadır. Tablo 5, koentegrasyon yoktur boş hpoteznn %1 anlamlılık düzeynde reddedldğ yönünde sonuç veren Kao (1999) koentegrasyon testn göstermektedr. Bu test sonucuna göre paneldek serler arasında koentegrasyon lşks vardır. Tablo 5: Kao Panel Koentegrasyon Test Sonucu t-statstğ Prob. ADF * Not: * smges statstğn %1 anlamlılık düzeynde anlamlı olduğunu göstermektedr. Tablo 6 dek Pedron koentegrasyon test sonuçlarına göre her k modelde de 7 statstğn altısında koentegrasyon yoktur bçmndek boş hpotez reddedlememektedr. Bu sonuçlara göre serler arasında koentegrasyon lşks yoktur. Tablo 6: Pedron Panel Koentegrasyon Test Sonuçları H 0 : Koentegrasyon Yoktur Sab Sab ve Heterojen Trend Test: Boyut-İç (Ortak Ar Katsayısı) İstatstk (Prob.) İstatstk (Prob.) Panel V İstatstğ (0.11) 4.19 (0.00) * Panel Rho İstatstğ 1.51 (0.12) 0.48 (0.35) Panel Pp İstatstğ 0.83 (0.28) -1.11(0.20) Panel Adf İstatstğ 0.82(0.28) -1.16(0.20) Test: Boyutlar-Arası (Farklı Ar Katsayısı) İstatstk (Prob) İstatstk (Prob) Grup Rho İstatstğ 2.24 (0.03) * 1.36 (0.15) Grup Pp İstatstğ 1.49 (0.13) (0.16) Grup Adf İstatstğ 1.52 (0.12) (0.20) Not: Modeldek geckme uzunlukları Schwarz blg krerne göre seçlmştr. * statstğn %5 anlamlılık düzeynde anlamlı olduğunu göstermektedr. Tablo 7 Larsson vd. (2001) koentegrasyon test sonuçlarını göstermektedr. Bu sonuçlara göre paneldek en büyük rankın r = 0 olduğu yönündek boş hpotez reddedlrken r = 1 ve r = 2 olduğu bçmndek boş hpotez reddedlemektedr. Bu sonuç panelde sadece br tane koentegre denklem olduğunu göstermektedr. Bu nedenle modeldek değşkenler arasında uzun döneml lşknn olduğu söyleneblr. 15

16 Tablo 7: Larsson Vd. Koentegrasyon Test Sonuçları Koentegre denklem sayısı Trace İstatstğ Prob. Hç yok (r = 0) * En çok br tane (r 1 ) En çok k tane (r 2) Notlar: İstatstkler koentegrasyon denklemnde ve VAR da sadece sab olduğu varsayımına dayanılarak elde edlen statstklerdr. * statstğn %1 anlamlılık düzeynde boş hpotezn reddedldğn göstermektedr. Bu sonuçlara göre Pedron (1995, 1999) nn koentegrasyon test sonuçları le Kao (1998) ve Larsson vd. (2001) nn test sonuçları brbrler le çelşmektedr. Bu çalışmada kullanılan değşkenlern hem zaman sers boyutu hem de kes ver boyutu oldukça kısa olduğundan testlern ne derece güçlü olduğu konusunda belrszlk vardır. Bu nedenle testlern kesn sonuç verme olasılığı düşüktür. 1 Bu nedenle bu çalışmada yukarıda kısaca anlatılan üç ayrı koentegrasyon testnn sonuçları verlmştr. Bu çalışmada le Kao (1998) ve Larsson vd. (2001) nn test sonuçlarını baz alarak serler arasında koentegrasyon olduğu varsayımı yapılarak tahmnde bulunulmuştur Panel Koentegrasyon Model Tahmn Leratürde, koentegre panel ver değşkenler arasındak lşky tahmn etmek çn Pedron (2000) tarafından gelştrlen tam dönüştürülmüş EKK (FMOLS) yöntem, Kao ve Chang (2000) tarafından bulunan dnamk EKK (DOLS) yöntem ve Breung (2002) tarafından gelştrlen vektör hata düzeltme yöntemler kullanılmaktadır. FMOLS yöntem otokorelasyonu düzeltmede parametrk olmayan br yaklaşım ken DOLS yöntem geckmel brnc farklar tahmn edlerek otokorelasyonu düzelten parametrk br yaklaşımdır. Bu k yaklaşım arasında FMOLS tahmncler küçük örneklerde oldukça sapmalı sonuç vereblmektedr (Breung; 2005). Ayrıca Breung (2005) DOLS tahmncsnn FMOLS tahmncsne göre daha y sonuçlar verdğn söylemektedr. Bu nedenle bu çalışmadak zaman ve kes boyutu oldukça küçük olduğu çn DOLS yöntem tahmn yöntem olarak seçlmştr. Panel DOLS yöntemnde geckme dnamğnn ve öncü dnamğnn modele eklenmes yoluyla model değştrlmektedr; İST DYY 1 GSYIH 2 s ls DYY D l, tl s ls GSYIH G l, tl 1 Panel koentegrasyon testler hakkındak daha ayrıntılı değerlendrme çn Harrs ve Solls e (2003: ) bakınız. 16

17 Bu yöntemde brnc fark termler de eklendğnden sevye termlernn katsayıları uzun döneml etkler gösterrken brnc fark terml değşkenlern katsayıları kısa döneml dnamkler göstermektedr. Tablo 8 DOLS yaklaşımına göre elde edlen tahmn sonuçlarını göstermektedr. Tahmn sonuçlarına göre hem sab etkler ve homojen kısa döneml dnamkler hem de sab etkler ve heterojen kısa döneml dnamkler modelnde DYY ın katsayısı negatf ve statstk olarak anlamlı çıkmıştır. GSYİH değşkennn katsayısı teork olarak beklendğ gb her k modelde de (çok küçük olmasına rağmen) pozf çıkmıştır. Fakat GSYİH değşkennn katsayısı sab etkler ve heterojen kısa döneml dnamkler modelnde statstkî olarak anlamsızdır. Tablo 8: DOLS Tahmn Sonuçları Model Sab etkler ve homojen kısa döneml dnamkler Sab etkler ve heterojen kısa döneml dnamkler ˆ 1 t-değer ˆ 2 t-değer İstatstkler * ** 2 R 0.97 NT * R 0.96 NT 48 Notlar: t-statstkler Whe ın değşen varyans düzeltlmş t statstklerdr. * ( ** ) şaretler katsayının %5 (%7) anlamlılık düzeylernde statstk olarak anlamlı olduğunu göstermektedr. Modellerde geckme ve öncü dereces br olarak belrlenmştr. Sab etkler ve brnc fark terml değşkenlern katsayıları gösterlmemştr. İncelenen dönem çersnde Türkye ye gelen doğrudan yabancı yatırımların Türkye dek sthdam sevyes üzerne negatf yönde etkledğn belrledkten sonra bu etknn her br sektörde nasıl gerçekleştğn göreblmek çn sab etkler ve homojen kısa döneml dnamkler model kullanılarak sektörlere özel katsayılar tahmn edlmştr. Tablo 9 dak DOLS yaklaşımına göre elde edlen tahmn sonuçlarına göre GSYİH değşkennn katsayısı teork olarak beklendğ gb yne (çok küçük olmasına rağmen) pozf ve statstk olarak anlamlı bulunmuştur. 1 katsayısı tüm sektörlerde negatf şaretl ve madenclk ve taşocakçılığı sektörü harcnde tüm sektörler çn statsk olarak anlamlıdır. Tablo 9: Sektörler İçn DOLS Tahmn Sonuçları Sektörler ˆ 1 t-değer ˆ 2 t-değer İstatstkler Mal Aracı Kurumların Faalyetler * * 2 R 0.97 NT 48 İmalat Sanay ** Madenclk Ve Taşocakçılığı Toptan Ve Perakende Tcaret * Notlar: t-statstkler Whe ın değşen varyans düzeltlmş t statstklerdr. * ( ** ) şaretler katsayının %5 (%7) anlamlılık düzeylernde statstk olarak anlamlı olduğunu göstermektedr. Modellerde geckme ve öncü dereces br olarak belrlenmştr. Sab etkler ve brnc fark terml değşkenlern katsayıları gösterlmemştr. 17

18 Bu sonuçlara göre Türkye ye gelen DYY lar en fazla negatf etky malat sektöründe yapmaktadır. Dğer herşey sabken, bu sektörlere gelen her 1 mlyon Dolarlık yatırım malat sanay sektöründe 1250 kş, toptan ve perakende tcaret sektöründe 1140 kş ve mal aracı kurumlar sektöründe se 1030 kş sthdam azalmasına yol açmıştır. Sonuçlar Doğrudan yabancı yatırımların sthdam üzerne etklern açıklayan teorler genelde DYY 1arın sthdam üzerne olumlu etkler olacağını ler sürmüştür. Fakat amprk çalışmalar DYY ların sthdam etklernn farklı zamanlarda farklı bçmlerde ortaya çıkableceğn göstermştr. Türkye ekonomsnde son yıllarda yaşanan olumlu ekonomk gelşmelere rağmen, şszlk oranının hala yüksek düzeylerde olması nedenyle son yıllarda Türkye ekonomsne gelen DYY mktarındak artış DYY ın sthdam üzerndek etklern araştırılmasını teşvk etmesne rağmen Türkye üzerne DYY- sthdam lşks üzerne çok az çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada Türkye ekonomsnden seçlen malat sanay, mal aracı kuruluşlar, toptan ve perakende tcaret ve madenclk ve taşocakçılığı sektörler bazında dönem arası yıllık verler kullanılarak DYY ların Türkye dek sthdam sevyesn nasıl etkledğ panel ver test ve tahmn yöntemler kullanılarak tahmn edlmştr. Panel brm kök testlerne göre modeldek değşkenlern brnc dereceden entegre oldukları bulunmuş ve panel koentegrasyon testlerne göre se modeldek değşkenler arasında koentegrasyon olduğu sonucuna varılmıştır. Dnamk EKK panel koentegrasyon yöntemne göre tahmn edlen modelde ncelenen dönem çersnde ve ncelenen sektörler bazında DYY ların sthdamı olumsuz etkledğ sonucuna varılmıştır. Bu etknn her br sektörde nasıl gerçekleştğn göreblmek çn sab etkler ve homojen kısa döneml dnamkler model kullanılarak yapılan tahmnde en fazla negatf etknn malat sanay sektöründe gerçekleştğ sonucuna varılmıştır. Bu sonuç DYY ların büyük br kısmının brleşme ve satın alma faalyetlernden oluştuğu Türkye gb ekonomlerde (%80) beklenen br sonuç olmaktadır. Çünkü teork olarak DYY ların sthdamı ancak yen yatırım yapılması durumunda olumlu etklemes beklenmektedr. Modelde kullanılan dğer değşken olan ve üretm temsl eden GSMH değşken teork olarak beklendğ gb pozf çıkmıştır. Doğrudan yabancı yatırımların sthdam etkler yapılan yatırımın amacına, ülkeye gelş bçmne, kullandığı üretm teknğne, yatırım yaptığı sektöre göre değşmektedr. Bu nedenle Türkye ye yönelk DYY ların güçlü sthdam etklernn ortaya çıkması çn emek yoğun üretm teknkler kullanan, üretm malyetlern düşürmeye yönelk doğrudan yabancı yatırımların malat sanay sektörlerne gelmes teşvk edlmeldr. 18

19 Kaynakça Breung, J. (2002). A Parametrc Approach to the Estmaton of Conegrated Vectors n Panel Data, Mmeo. Breung, J. (2005). A Parametrc Approach to the Estmaton of Contegraton Vectors n Panel Data), 24(2). Brown, R., & Ranes, P. (2000). "The Changng Nature Of Foregn Investment Polcy n Europe: From Promoton To Management", n Dunnng, J (Eds),Regons, Globalzaton And The Knowedge-Based Economy, Oxford Unversy Press, Oxford. Cömert, F. (2000), İsthdam sorunu ve Yabancı Sermaye [Employment Issue and Foregn Capal]. Hazne Dergs, Ocak, Sayı:13. Golejewska, A. (2001). Foregn Drect Investment and Employment n a Host Country: The Case of Polsh Manufacturng, Yearbook Of Polsh European Studes, No.5 Hadr, K. (1999). Testng the Null Hypothess of Statonary aganst the Alternatve of a Un Root n Panel Data wh Serally Correlated Errors, Manuscrpt, Department of Economcs and Accountng, Unversy of Lverpool, Lverpool. Harrs, R., & Solls R. (2003). Appled Tme Seres Modellng and Forecastng, John Wley & Sons Ltd. West Sussex, England. Im, K.S., M. Pesaran and Y. Shn (1995, 1997). Testng for Un Roots n Heterogeneous Panels, Journal of Econometrcs, (forthcomng). Hazne Müsteşarlığı, (2006) Doğrudan Yabancı Yatırımlar Raporu, Ankara. Johansen, S. (1995). Lkelhood-Based Inference n Contegrated Vector Autoregressve Models, Oxford Unversy Press. Kao, C. (1999). Spurous Regresson and Resdual Based Tests for Contegraton n Panel Data,, Journal of Econometrcs, 90. Kao, C., & Chang, M. H. (2000). On the Estmaton and Inference of a Contegrated Regresson n Panel Data, n B.H. Baltag, T.B. Fomby and R.C. Hlls (eds), Nonstatonary Panels, Panel Contegraton, and Dynamc Panels Advances n Econometrcs, Vol.15, Elsever Scence, Amsterdam. Karagöz, K.(2007). Doğrudan Yabancı Yatırımların İsthdam Etks: Türkye Örneğ [Employment Effects of Foregn Drect Investment], 8. Türkye Ekonometr ve İstatstk Kongres, Mayıs Karlsson S., & Lothgren, M. (2000). On the Power Interpretaton of Panel Un Root Test Economcs Letters, 66. Knoedler, H. (2000). Domestc Employment Effects Of Foregn Drect Investment: Emprcal Evdence Management Research News; 23, 2-4; ABI/INFORM Global. 19

20 Krugman, P. (1991). İncreasng Returns and Economc Geography Journal of Polcal Economy, Vol. 99. Lal, S. (1995). Employment And Foregn Investment: Polcy Optons For Developng Countres Internatonal Labour Revew. Geneva: 1995.Vol.134, Iss Larsson, R., Lyhagen J., & Lothgren, M. (2001). Lkelhood-based Contegraton Tests n Heterogeneous Panels, Econometrcs Journal, 4. Levn, A., & Ln, C. (1993). Un Root Tests n Panel Data: New Results,Department of Economcs, Unversy of Calforna at San Dego, Dscusson Paper No Maddala, G.S., & Wu, S. (1999). A Comparatve Study of Un Root Tests wh Panel Data and a New Smple Test, Oxford Bulletn of Economcs and Statstcs, 61. Malecjk, E. (1997). Thecnology, Economc Development, The Dynamcs Of Local Regonal And Natonal Competveness, Longman, Second Edon, London. Marott S., & Pscello, L. (2001). Foregn Drect Investment and Employment: Home Country Experence n Italy Multnatonal Strateges and Employment, Harwood Academc Publshers, P. Buckely, J.L Mucchell, Great Bran. McDonald, F., Tuselmann, H., & Hese, A. (2002). Foregn Drect Investment And Employment İn Host Regons European Busness Revew, 14, l ; ABI/INFORM global. Mckewcz, T., Radosevcand, S., & Varblane, U. (2000). The Value Of Dversy: Foregn Drect Investment And Employment n Central Europe Durng Economc Recovery Faculty of Economcs and Busness, Tartu Unversy Pres, No:2. Pedron, P. (1995). Panel Contegraton: Asymtotc and Fne Sample Propertes of Pooled Tme Seres Tests, wh an Applcaton to the PPP Hypothess, Indana Unversy Workng Papers n Economcs, No (june), Indana Unversy, Indanapols, IN. Pedron, P. (1999). Crcal Values for Contegraton Tests n Heterogenous Panels wh Multple Regressors, Oxford Bulletn of Economcs and Statstcs, 61. Pedron, P. (2000). Fully Modfed OLS for Heterogeneous Contegrated Panels, n B.H. Baltag, T.B. Fomby and R.C. Hlls (eds), Nonstatonary Panels, Panel Contegraton, and Dynamc Panels Advances n Econometrcs, Vol.15, Elsever Scence, Amsterdam. Rolf, A. (1994). Foregn Investment: Engne For Employment? Organsaton For Economc Cooperaton And Development. The OECD Observer. Pars: Oct/Nov Iss Ron, M., & Sunley, P. (1996). Paul Krugman s Geographcal Economcs And Its Implcatons For Regonal Development Theory: A Crcal Assesment, Economc Geography, July, 72, 3: Academc Research Lbrary. 20

21 Sergo M., & Mutnoll, M., & Pscello L. (2003). Home Country Employment and Foregn Drect Investment: Evdence from the Italan Case Cambrdge Journal Of Economcs, 27. Seydoğlu, H. (2003). Uluslar Arası İktsat Teor, Polka Ve Uygulama [ (Internatonal Economy Theory, Polca and Applcaton], Güzem Can Yayınları, 15.baskı, İstanbul. UNCTAD. (1994). World Investment Report (WIR), Geneva. UNCTAD. (2007). World Investment Report (WIR), Geneva. UNDP (2008). Brleşmş Mlletler Kalkınma Programı Türkye İnsan Gelşme Raporu, Türkye de Gençlk, Ankara. 21

22 Extensve Summary The Effects of Foregn Drect Investment on Employment: A Panel Data Analyss Hasan Vergl 1 Zonguldak Karaelmas Unversy Department of Economcs Necla Ayaş Zonguldak Karaelmas Unversy Department of Economcs Introducton Foregn Drect Investment nflows (FDI), among other effects on economy, have drect and ndrect effects on employment. Ths topc s mportant because developng countres generally have been plagued wh ncreasng unemployment, economc and socal problems wh the rse of unemployment and the lack of domestc resources to decrease unemployment and thus, foregn resources ganed mportance to allevate these problems as a capal transfer whout creatng a foregn debt. Even though the lerature clams that FDI nflows have generally posvely affect employment, some emprcal studes provde reverse evdence. Even though many posve mprovements have occurred n the Turksh economy n recent years, s unemployment rates stll reman n hgh levels whch resulted n the rse of the promnence of alternatve employment creatve polces, especally the mportance of huge FDI nflows to Turksh economy. However, there are few studes done on the relatonshp between FDI and employment for Turksh economy. In ths study, the effect of FDI on employment n Turkey s nvestgated employng panel data test and estmaton methods and usng annual data for the perod for four sectors. The results from ths study wll mprove understandng of the relatonshp between FDI and employment usng the Turksh case for the perod and sectors consdered. 1 Address for Correspondence: Assoc. Dr. Hasan Vergl, Zonguldak Karaelmas Unverses, İİBF İktsat Bölümü, Zonguldak, Turkey E-mal: hvergl@karaelmas.edu.tr 22

23 Lerature Survey and Method The theoretcal lerature generally asserts that the relatonshp between FDI nflows and employment s posve. Followng the approach by Glojewska (2001) and McDonald et al., (2002), the theores nvestgatng the relatonshp between FDI nflows and employment can be classfed as free foregn trade theory, geographcal economcs, and resource-based theores. These theores generally state that when producton ncreases due to the FDI nflows n host countres, employment possbles also expand. However, studes on ths topc do not provde a unque result and evdence. For example, whle Rolf (1994) emphaszes the drect effects of FDI and theoretcally concludes the posve relatonshp, Lal (1995) nvestgates both drect and ndrect effects of FDI and concludes that FDI can have both negatve and posve effects dependng on the substuton and complementary effects of FDI. In addon, whle some emprcal studes, such as Golejewska (2001) and Mckewcz (2001) fnd a posve relatonshp, Rolf (1994) fnds a negatve relatonshp. There are few studes on ths subject nvestgatng Turksh economy. For example, whle Karagöz (2007) dd not fnd a sgnfcant relatonshp, Cömert (2000) concludes that FDI nflows together wh portfolo nvestments have huge effects on employment. The statstcs of FDI nflows and employment of Turkey reveal that FDI nflows n Turkey have greatly ncreased, and compared to other sectors, fnancal ntermedaton sector has attracted bggest FDI nflows. However, unemployment rates n Turkey dd not decrease n recent years. In ths study, n order to examne the effects of FDI on employment n Turkey, yearly data for the perod for the sectors of manufacturng, fnancal ntermedaton, trade and repars and mnng and quarryng s used, and the panel data model s bult n whch FDI and GDP are determned as ndependent varables and employment s a dependent varable. 23

24 Snce un roots tests have to be done before estmatons, panel un root tests by Im, Pesaran and Shn (1995, 1997) and Fsher ADF and Fsher PP tests by Maddala and Wu (1999) are used to determne the ntegraton level of the varables. Test results show that the null hypothess of non-statonary cannot be rejected for the seres n the panel. However, for the frst dfferenced seres, except one case, the null of non-statonary are rejected for the seres. Thus, s concluded that the ntegraton level of the seres s I(1) n the panel. The next step s to determne whether the varables n a panel data set are co-ntegrated. Three recent panel co-ntegraton tests by Kao (1999), Pedron (1995, 1999) and Larsson, Lyhagen and Lothgren (2001) are used to determne whether there exsts a co-ntegraton relatonshp among the seres. The panel co-ntegraton tests reveal ambguous results. The test results by Pedron s method (1995, 1999) contradct wh the test results of Kao (1999) and Larsson, Lyhagen and Lothgren s (2001) methodology. Snce the tme and cross secton dmenson of the seres are very short, the tests mght not gve clear cut results. Thus, s concluded accordng to Kao (1999) and Larsson, Lyhagen ve Lothgren s (2001) co-ntegraton tests that there exsts a co-ntegraton relatonshp among the seres n the panel. In the next step, the relatonshp among the co-ntegrated seres s estmated. There are varous estmators avalable such as fully modfed OLS (FMOLS) and dynamc OLS(DOLS) estmators. Between these estmators, DOLS s preferred snce FMOLS estmator mght provde based results n small samples (Breung, 2005). Accordng to the test results of DOLS estmates wh fxed effects and homogenous short term dynamcs and fxed effects and heterogenous short term dynamcs, the relatonshp between FDI nflows and employment s sgnfcantly negatve. In addon, sector specfc DOLS estmates wh fxed effects and homogenous short term dynamcs suggest that, among the four sectors, FDI nflows to manufacturng sector have the bggest negatve mpact on employment. 24

25 Concluson Although theores explanng the mpacts of FDI on employment generally clam that FDI nflows have a posve effect on employment, some emprcal studes provde evdence that s effects mght be dfferent n dfferent tme and cases. Even though many posve mprovements have occurred n the Turksh economy n recent years, s unemployment rates are stll n hgh levels. Ths suaton attracted the nvestgaton of possble effects of FDI nflows to Turksh economy on s unemployment problem. In addon, there are few studes done on the relatonshp between FDI and employment for Turksh economy. In ths study, the effect of FDI on employment n Turkey s nvestgated employng panel data test and estmaton methods and usng annual data for the perod for four sectors. The results of panel data un root tests show that the seres n the panel are nonstatonary n levels but ther frst dfferenced forms are statonary and the results of panel contegraton tests ndcate that there exsts a co-ntegraton relatonshp among the seres. Accordng to the results of panel co-ntegraton model, FDI negatvely affects employment for the sectors and n the perod consdered. In addon, sector specfc estmatons suggest that, among the four sectors, FDI nflows to manufacturng sector have the bggest negatve mpact on employment. These results are expected for economes such as Turkey n whch large part of FDI nflows occurs n the form of merger wh and buyng of establshed frms snce FDI nflows theoretcally have a posve effect on employment when FDI nflows results n a new nvestment. 25

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU 6.07.0 ÇOKLU REGRESON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-ON KATSAILARININ ORUMU ÇOKLU REGRESON MODELİ Ekonom ve şletmeclk alanlarında herhang br bağımlı değşken tek br bağımsız

Detaylı

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ Doç. Dr. M. Başaran ÖZTÜRK * Yrd. Doç. Dr. Kartal DEMİRGÜNEŞ ** Yrd.

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ

AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ Prof. Dr. Bedrye SARAÇOĞLU Gaz Ünverstes İ.İ.B.F. Ekonometr Bölümü Tel:+90 32 226853 e-posta: bedrye@gaz.edu.tr Arş. Gör. Nükhet

Detaylı

DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ

DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ Gaz Ünverses İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs 12/1 (2010). 159-184 DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK

Detaylı

OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ İstanbul Tcaret Ünverstes Sosyal Blmler Dergs Yıl:7 Sayı:13 Bahar 2008 s.301-322 OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

Detaylı

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama Anadolu Ünverses Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversy Journal of Socal Scences Kar Payı Polkası ve Yaşam Döngüsü Teors: İMKB İmalat Sektöründe Amprk Br Uygulama Dvdend Payout Polcy and Lfe Cycle Theory:

Detaylı

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON HAFTA 4 PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYO Gölge değşkenn br başka kullanımını açıklamak çn varsayımsal br şrketn satış temslclerne nasıl ödeme yaptığı ele alınsın. Satış prmleryle satış hacm Arasındak varsayımsal

Detaylı

Korelasyon ve Regresyon

Korelasyon ve Regresyon Korelasyon ve Regresyon 1 Korelasyon Analz İk değşken arasında lşk olup olmadığını belrlemek çn yapılan analze korelasyon analz denr. Korelasyon; doğrusal yada doğrusal olmayan dye kye ayrılır. Korelasyon

Detaylı

Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi

Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi B. ÖZCAN, A. ARI Araştırma-Gelştrme Harcamaları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Panel Ver Analz Burcu ÖZCAN Ayşe ARI Özet Ekonomk büyümenn c gücü olarak değerlendrlen araştırma-gelştrme (Ar-Ge) faalyetler ülke

Detaylı

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ Central Bank Revew Vol. 11 (January 2011), pp.1-9 ISSN 1303-0701 prnt / 1305-8800 onlne 2011 Central Bank of the Republc of Turkey http://www.tcmb.gov.tr/research/revew/ KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON:

Detaylı

Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma

Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma Endüstr-ç dış tcaret, patentler ve uluslararası teknolojk yayılma Recep Kök Dokuz Eylül Ünverstes, İktsad ve İdar Blmler Fakültes, İktsat Bölümü, 35160, İzmr, Türkye Nevzat Şmşek Dokuz Eylül Ünverstes,

Detaylı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği Türkye Cumhuryet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI Kalte Artışları ve Enflasyon: Türkye Örneğ Yavuz Arslan Evren Certoğlu Abstract: In ths study, average qualty growth and upward

Detaylı

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225 Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 25, Sayı:, 20 225 FİNANSAL ANALİZDE KULLANILAN ORANLAR VE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: EKONOMİK KRİZ DÖNEMLERİ İÇİN İMKB İMALAT SANAYİ

Detaylı

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM (Örgün e İknc Öğretm çn) 1. 754 hanehalkına at DOMerset sml Excel dosyasında yer alan erler kullanarak tahmnlenen DOM sonuçları: Dependent Varable: CALISANKADIN Sample:

Detaylı

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s Akademk Sosyal Araştırmalar Dergs, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s. 193-206 Yayın Gelş Tarh / Artcle Arrval Date Yayınlanma Tarh / The Publshed Date 13.06.2016 17.08.2016 Yrd. Doç. Dr. Nurgün TOPALLI

Detaylı

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI V. Ulusal Üretm Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Tcaret Ünverstes, 5-7 Kasım 5 ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN

Detaylı

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t :

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t : HAFTA 13 GÖLGE EĞİŞKENLERLE REGRESYON (UMMY VARIABLES) Gölge veya kukla (dummy) değşkenler denen ntel değşkenler, cnsyet, dn, ten reng gb hemen sayısallaştırılamayan ama açıklanan değşkenn davranışını

Detaylı

NİTEL TERCİH MODELLERİ

NİTEL TERCİH MODELLERİ NİTEL TERCİH MODELLERİ 2300 gözlem sayısı le verlen değşkenler aşağıdak gbdr: calsma: çocuk çalışıyorsa 1, çalışmıyorsa 0 (bağımlı değşken) Anne_egts: Anne eğtm sevyes Baba_egts: Baba eğtm sevyes Kent:

Detaylı

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH Dr Türkmen Göksel Ankara Ünverstes Syasal Blgler Fakültes Özet Bu makalede teknoloj sevyesnn pyasa rekabet ve refah sevyes üzerndek etkler matematksel br model le ncelenecektr

Detaylı

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon Doğrusal Korelasyon ve Regresyon En az k değşken arasındak lşknn ncelenmesne korelasyon denr. Kşlern boyları le ağırlıkları, gelr le gder, öğrenclern çalıştıkları süre le aldıkları not, tarlaya atılan

Detaylı

İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri

İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: Sayı: 2 Nsan 20 ss. 24-254 İhracat ve Ekonomk Büyüme İlşks: 2 Geçş Ekonoms Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler Relatonshp between Export

Detaylı

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ Süleyman Demrel Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yıl: 2007/2, Sayı: 6 Journal of Suleyman Demrel Unversty Insttue of Socal Scences Year: 2007/2, Number: 6 KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM

Detaylı

ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ

ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF RELATIONSHIP BETWEEN ECONOMIC FREEDOM, DEMOCRACY AND CORRUPTION IN UPPER-MIDDLE INCOME COUNTRIES

Detaylı

YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ

YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ Özet YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ Atıf EVREN *1 Elf TUNA ** Yarı parametrk panel ver modeller parametrk ve parametrk olmayan modeller br araya getren; br kısmı

Detaylı

Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri

Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme I 131 Yolsuzluğun Belrleycler ve Büyüme le İlşkler Assoc. Prof. Dr. Mne Gern (Marmara Unversty, Turkey) Prof. Dr. Ömer Selçuk Emsen (Atatürk Unversty, Turkey) Ph.D. Canddate

Detaylı

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti.

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti. B.E.A. Mal Hzmet Pyasaları le Fnans Pyasalarının Ortak Denges Mal Pyasası Denges: (IS-LM) Model Mal Pyasasının denges Toplam Talep tüketm, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eştt. = C(-V)+I+G atırımlar

Detaylı

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması Busness and Economcs Research Journal Volume 2. Number 1. 2011 pp. 143-151 ISSN: 1309-2448 www.berjournal.com Türkye de Bölgeler Arası Gelr Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Ver Analz Uygulaması Fatma

Detaylı

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller UYGULAMA 2 Bağımlı Kukla Değşkenl Modeller Br araştırmacı Amerka da yüksek lsans ve doktora programlarını kabul ednlmey etkleyen faktörler ncelemek stemektedr. Bu doğrultuda aşağıdak değşkenler ele almaktadır.

Detaylı

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının 1 DİĞER ÖZEL İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL DİYAGRAMLARI X, R, p, np, c, u ve dğer kontrol dyagramları statstksel kalte kontrol dyagramlarının temel teknkler olup en çok kullanılanlarıdır. Bu teknkler ell

Detaylı

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ Kİ-KAR TSTLRİ A) Kİ-KAR DAĞILIMI V ÖZLLİKLRİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk gösterp

Detaylı

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği Dokuz Eylül Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, Clt:24, Sayı:1, Yıl:2009, ss.105-122. Kısa Vadel Sermaye Grş Modellemes: Türkye Örneğ Mehmet AKSARAYLI 1 Özhan TUNCAY 2 Alınma Tarh: 04-2008,

Detaylı

Muhasebe ve Finansman Dergisi

Muhasebe ve Finansman Dergisi Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Farklı Muhasebe Düzenlemelerne Göre Hazırlanan Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle Şrketlern Hsse Sened Getrler Ve Pyasa Değerler Arasındak İlşk Ahmet BÜYÜKŞALVARCI

Detaylı

Doğal İşsizlik Oranı mı? İşsizlik Histerisi mi? Türkiye İçin Sektörel Panel Birim Kök Sınaması Analizi

Doğal İşsizlik Oranı mı? İşsizlik Histerisi mi? Türkiye İçin Sektörel Panel Birim Kök Sınaması Analizi EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: 11 Sayı: Nsan 011 ss. 05-15 Doğal İşszlk Oranı mı? İşszlk Hsters m? Türkye İçn Sektörel Panel Brm Kök Sınaması Analz Is Natural Rate of Unemployment or Hysteress?

Detaylı

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 6, Sayı:4, 2004 Devalüasyon, Para, Reel Gelr Değşkenlernn Dış Tcaret Üzerne Etksnn Panel Data Yöntemyle Türkye İçn İncelenmes Yrd.Doç.Dr.Ercan BALDEMİR*

Detaylı

TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ TRADE OPENNESS AND GOVERNMENT SIZE RELATIONSHIP: PANEL CAUSALITY TEST

TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ TRADE OPENNESS AND GOVERNMENT SIZE RELATIONSHIP: PANEL CAUSALITY TEST Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 27, Sayı: 4, 2013 229 TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ Fatma Zeren (*) Suzan Ergün (**) Özet: Lteratürde ekonomk küreselleşmenn

Detaylı

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlşks: OECD Ülkeler Panel Ver Analz Mustafa ÖZER * Necat ÇĐFTÇĐ ** Özet: Yen büyüme teorlernn merkeznde Ar-Ge yatırımları vardır. Romer (1990), Grossman-Helpman (1991) ve Aghon-Howtt

Detaylı

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195 C.Ü. İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 13, Sayı 1, 2012 195 TÜRKİYE DE TİCARİ BANKACILIK SEKTÖRÜNDE REKABET DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ (2002-2009) Abdulvahap ÖZCAN * Özet Türkye nn yaşadığı 2000 ve 2001 krzler

Detaylı

Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı Đlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz *

Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı Đlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz * Busness and Economcs Research Journal Volume. umber. 0 pp. 65-84 ISS: 309-448 www.berjournal.com Hsse Sened Fyatları ve Fyat/Kazanç Oranı Đlşks: Panel Verlerle Sektörel Br Analz * Mehmet argelecekenler

Detaylı

DEĞİŞKEN DÖVİZ KURLARI ORTAMINDA GLOBAL BİR ŞİRKETTEKİ ESNEKLİĞİN DEĞERİ VE OPTİMUM KULLANIMI

DEĞİŞKEN DÖVİZ KURLARI ORTAMINDA GLOBAL BİR ŞİRKETTEKİ ESNEKLİĞİN DEĞERİ VE OPTİMUM KULLANIMI DEĞİŞKEN DÖVİZ KURLARI ORTAMINDA GLOBAL BİR ŞİRKETTEKİ ESNEKLİĞİN DEĞERİ VE OPTİMUM KULLANIMI Mehmet Aktan Atatürk Ünverstes, Endüstr Mühendslğ Bölümü, 25240, Erzurum. Özet: Dövz kurlarındak değşmler,

Detaylı

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür.

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür. Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk

Detaylı

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER İstanbul Ünverstes İktsat Fakültes Malye Araştırma Merkez Konferansları 47. Ser / Yıl 005 Prof. Dr. Türkan Öncel e Armağan HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

Detaylı

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği Ege Ünv. Zraat Fak. Derg., 2002, 39 (3): 88-95 ISSN 1018-8851 Pamukta Grd Taleb: Menemen Örneğ Bülent MİRAN 1 Canan ABAY 2 Chat Günden 3 Summary Demand for Inputs n Cotton Producton: The Case of Menemen

Detaylı

MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ. SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ

MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ. SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ 2011-2012-2013 MALİ yılına İLİşKİN YÖNETİM KURULU FAALİYET RAPORU ("Şrket") 01012011-31 ı22013

Detaylı

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) İk Değşkenl Bağlanım Model SEK Yöntemnn Güvenlrlğ Ekonometr 1 Konu 11 Sürüm,0 (Ekm 011) UADMK Açık Lsans Blgs İşbu belge, Creatve Commons Attrbuton-Non-Commercal ShareAlke 3.0 Unported (CC BY-NC-SA 3.0)

Detaylı

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ M.Ensar YEŞİLYURT (*) Flz YEŞİLYURT (**) Özet: Özellkle uzak verlere sahp ver setlernn analz edlmesnde en küçük kareler tahmnclernn kullanılması sapmalı

Detaylı

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI Ki-Kare Analizleri

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI  Ki-Kare Analizleri Kİ KAR ANALİZİ 1 Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI www.mehmetaksarayl K-Kare Analzler OLAY 1: Genelde br statstk sınıfında, öğrenclern %60 ının devamlı, %30 unun bazen, %10 unun se çok az derse geldkler düşünülmektedr.

Detaylı

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ 1 Populasyonun nceledğmz br özellğnn dağılışı blenen dağılışlardan brsne, Normal Dağılış, t Dağılışı, F Dağılışı, gb br dağılışa uygun olduğu durumlarda

Detaylı

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı)

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı) A.1. Mll Gelr Hesaplamaları ve Bazı Temel Kavramlar 1 Gayr Saf Yurtç Hâsıla (GSYİH GDP): Br ekonomde belrl br dönemde yerleşklern o ülkede ekonomk faalyetler sonucunda elde ettkler gelrlern toplamıdır.

Detaylı

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2011 30.09.2011 dönemne

Detaylı

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES ULUSLARARASI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR DERGİSİ December 2017, Vol:3, Issue:4 Aralık 2017, Clt:3, Sayı:4 e-issn: 2149-8377 p-issn: 2528-9942 journal homepage: www.ekonomkarastrmalar.org

Detaylı

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır.

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır. UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ Posson: H o: Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmektedr. H a : Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmemektedr. Böyle br hpotez test edeblmek çn, önce Posson dağılım parametres

Detaylı

Kİ-KARE VE KOLMOGOROV SMİRNOV UYGUNLUK TESTLERİNİN SİMULASYON İLE ELDE EDİLEN VERİLER ÜZERİNDE KARŞILAŞTIRILMASI

Kİ-KARE VE KOLMOGOROV SMİRNOV UYGUNLUK TESTLERİNİN SİMULASYON İLE ELDE EDİLEN VERİLER ÜZERİNDE KARŞILAŞTIRILMASI C.Ü. İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 4, Sayı 1, 3 6 Kİ-KARE VE KOLMOGOROV SMİRNOV UYGUNLUK TESTLERİNİN SİMULASYON İLE ELDE EDİLEN VERİLER ÜZERİNDE KARŞILAŞTIRILMASI H. BİRCAN, Y. KARAGÖZ ve Y. KASAPOĞLU

Detaylı

A İSTATİSTİK. 4. X kesikli rasgele (random) değişkenin moment çıkaran. C) 4 9 Buna göre, X in beklenen değeri kaçtır?

A İSTATİSTİK. 4. X kesikli rasgele (random) değişkenin moment çıkaran. C) 4 9 Buna göre, X in beklenen değeri kaçtır? . Br torbada 6 syah, 4 beyaz top vardır. Bu torbadan yerne koyarak top seçlyor. A İSTATİSTİK KPSS/-AB-PÖ/006. Normal dağılıma sahp br rasgele (random) değşkenn varyansı 00 dür. Seçlen topların ksnn de

Detaylı

T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EKONOMETRİ ANABİLİM DALI DURAĞAN OLMAYAN PANELLER VE BİR UYGULAMA. Ahmet İNAL YÜKSEK LİSANS TEZİ

T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EKONOMETRİ ANABİLİM DALI DURAĞAN OLMAYAN PANELLER VE BİR UYGULAMA. Ahmet İNAL YÜKSEK LİSANS TEZİ T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EKONOMETRİ ANABİLİM DALI DURAĞAN OLMAYAN PANELLER VE BİR UYGULAMA Ahmet İNAL YÜKSEK LİSANS TEZİ ADANA 009 T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER

Detaylı

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279 SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme 279 Türkye de Hanehalkı Tüketm Harcamaları: Pseudo Panel Ver le Talep Sstemnn Tahmn The Consumpton Expendture of Households n Turkey: Demand System Estmaton wth Pseudo Panel

Detaylı

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman Farklı Varyans Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = σ Eşt Varyans Y X Farklı Varyans Hata Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = σ Farklı Varyans Zaman Farklı Varyans le Karşılaşılan Durumlar Kest Verlernde. Kar dağıtım

Detaylı

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Gülesen ÜSTÜNDAĞ BAZI PARAMETRİK OLMAYAN İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLERİN İNCELENMESİ İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ADANA, 005 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

Detaylı

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ Yrd. Doç. Dr. Murat ATAN - Araş. Gör. Gaye KARPAT ÇATALBAŞ 2 ÖZET Bu çalışma, Türk bankacılık sstem çnde faalyet gösteren tcar bankaların

Detaylı

VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY

VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 ÇEVRESEL KUZNETS EĞRİSİ HİPOTEZİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN GEÇERLİLİĞİ İbrahm ERDOĞAN Doç. Dr., Balıkesr Ünverstes, İ.İ.B.F., İktsat Bölümü. erdogan@balkesr.edu.tr Kumru

Detaylı

KENTSEL EKONOMĐK BÜYÜMEDE SERBEST BÖLGELER: POLĐTĐK VEYA EKONOMĐK TERCĐH MĐ?

KENTSEL EKONOMĐK BÜYÜMEDE SERBEST BÖLGELER: POLĐTĐK VEYA EKONOMĐK TERCĐH MĐ? KENTSEL EKONOMĐK BÜYÜMEDE SERBEST BÖLGELER: POLĐTĐK VEYA EKONOMĐK TERCĐH MĐ? Lütfü ÖZTÜRK (*) M. Kemal DEĞER (**) Sevg DEĞER (***) Özet: Bu çalışmada, Türkye dek Serbest Bölge (SB) uygulamalarının kentsel

Detaylı

Asimetri ve Basıklık Ölçüleri Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartillere dayanan (Bowley) Momentlere dayanan asimetri ve basıklık ölçüleri

Asimetri ve Basıklık Ölçüleri Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartillere dayanan (Bowley) Momentlere dayanan asimetri ve basıklık ölçüleri Asmetr ve Basıklık Ölçüler Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartllere dayanan (Bowley) omentlere dayanan asmetr ve basıklık ölçüler Yrd. Doç. Dr. Tjen ÖVER ÖZÇELİK tover@sakarya.edu.tr III. Asmetr ve Basıklık

Detaylı

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş. Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2012-30.09.2012 dönemne

Detaylı

ISBN 978-975 19 4482-5 (basılı nüsha)

ISBN 978-975 19 4482-5 (basılı nüsha) ISBN 978-975 19 4482-5 (basılı nüsha) Bu Çalışma Devlet Planlama Teşklatının görüşlern yansıtmaz. Sorumluluğu yazarına attr. Yayın ve referans olarak kullanılması Devlet Planlama Teşklatının znn gerektrmez;

Detaylı

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2 Journal of Yasar Unversty 2010 3294-3319 KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ Dr. Al Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selm Adem HATIRLI 2 ÖZET Bu çalışmada, Batı Akdenz Bölges kent merkezlernde

Detaylı

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yayın Gelş Tarh: 18.02.2011 Clt: 13, Sayı: 1, Yıl: 2011, Sayfa: 21-37 Yayına Kabul Tarh: 17.03.2011 ISSN: 1302-3284 ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK

Detaylı

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES Konut Sahplğnn Belrleycler: Hanehalkı Resler Üzerne Br Uygulama Halm TATLI 1 Özet İnsanların barınma htyacını sağlayan konut, temel htyaçlar arasında yer almaktadır. Konut sahb olmayan ve krada oturan

Detaylı

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ DERS NOTU 07 KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ, LM EĞRİSİ VE PARA TALEBİ FAİZ ESNEKLİĞİ Bugünk dersn çerğ: 1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ... 1 1.1 İŞLEMLER (MUAMELELER) TALEBİ... 2 1.2 ÖNLEM (İHTİYAT) TALEBİ...

Detaylı

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Clt:3 Sayı: Celal Bayar Ünverstes İ.İ.B.F. MANİSA Bulanık Araç Rotalama Problemlerne Br Model Öners ve Br Uygulama Doç. Dr. İbrahm GÜNGÖR Süleyman Demrel Ünverstes, İ.İ.B.F.,

Detaylı

Dersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için)

Dersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için) Ders Kodu Teork Uygulama Lab. Uluslararası Muhasebe ve Fnansal Raporlama Standartları Ulusal Kred Öğretm planındak AKTS 344000000000510 3 0 0 3 6 Ön Koşullar : Bu dersn ön koşulu ya da yan koşulu bulunmamaktadır.

Detaylı

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır.

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır. KONU : DUAL MODELİN EKONOMİK YORUMU Br prmal-dual model lşks P : max Z cx D: mn Z bv AX b AV c X 0 V 0 bçmnde tanımlı olsun. Prmal modeln en y temel B ve buna lşkn fyat vektörü c B olsun. Z B B BB c X

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI FİRMA ÇEŞİTLENDİRMESİNİN FİRMA DEĞERİ, RİSKİ VE PERFORMANSINA ETKİLERİ: TÜRKİYE UYGULAMASI Emel YÜCEL DOKTORA TEZİ

Detaylı

İŞLETME ve İŞLETME İkinci Öğretim BÖLÜMLERİ 1. SINIF (Güz Dönemi) 2. SINIF (Güz Dönemi) İŞL.103 Genel Muhasebe I 3 5 SRV.211 Statistics I 3 5 İKT.

İŞLETME ve İŞLETME İkinci Öğretim BÖLÜMLERİ 1. SINIF (Güz Dönemi) 2. SINIF (Güz Dönemi) İŞL.103 Genel Muhasebe I 3 5 SRV.211 Statistics I 3 5 İKT. İŞLETME ve İŞLETME İknc Öğretm BÖLÜMLERİ n n İŞL.101 Davranış Blmler I İŞL.201 Genel İşletme İŞL.203 Introducton to Busness İŞL.103 Genel Muhasebe I SRV.211 Statstcs I İktsada Grş I İŞL.207 İŞL.209 Pazarlama

Detaylı

Enflasyon Hedeflemesi Sürecinde Para Talebi İstikrarının ARDL Modeli Yaklaşımı İle Analizi: Türkiye ve Endonezya Örneği

Enflasyon Hedeflemesi Sürecinde Para Talebi İstikrarının ARDL Modeli Yaklaşımı İle Analizi: Türkiye ve Endonezya Örneği Enflasyon Hedeflemes Sürecnde ara Taleb İskrarının ARDL Model Yaklaşımı İle Analz: Türkye ve Endonezya Örneğ Musa ATGÜR Dokora Öğrencs Ege Ünverses, Sosyal Blmler Ensüsü musaagur@yahoo.com N. Oğuzhan ALTAY

Detaylı

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER Akdenz İ.İ.B.F. Dergs (21) 2011, 17-45 ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER PREVALENCE AND SOCIOECONOMICS DETERMINANTS OF ADULTS OBESITY IN ANTALYA Arş. Gör. F.

Detaylı

Türkiye de Süt Ürünleri Tüketim Harcamalarına Etki Eden Faktörlerin Analizi: Çoklu Heckman Örneklem Seçicilik Sistem Yaklaşımı

Türkiye de Süt Ürünleri Tüketim Harcamalarına Etki Eden Faktörlerin Analizi: Çoklu Heckman Örneklem Seçicilik Sistem Yaklaşımı Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/journal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL

Detaylı

Prof. Dr. Kemal Yıldırım - Yrd. Doç. Dr. S. Fatih Kostakoğlu

Prof. Dr. Kemal Yıldırım - Yrd. Doç. Dr. S. Fatih Kostakoğlu Anadolu Ünverstes Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversty Journal of Socal Scences Ülkelern Ekonomk Performansı Üzernde Regülasyonun Etkler: Br Dnamk Panel Ver Analz The Impact of Regulaton on Economc Performance

Detaylı

EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI

EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI Engn DÜCAN* Mustafa ŞİT** Mehmet ŞENTÜRK*** ÖZET Bu çalışmada, Türkye, Yunanstan, İspanya, İtalya, Fransa ve Portekz n

Detaylı

dir. Bir başka deyişle bir olayın olasılığı, uygun sonuçların sayısının örnek uzaydaki tüm sonuçların sayısına oranıdır.

dir. Bir başka deyişle bir olayın olasılığı, uygun sonuçların sayısının örnek uzaydaki tüm sonuçların sayısına oranıdır. BÖLÜM 3 OLASILIK HESABI 3.. Br Olayın Olasılığı Tanım 3... Br olayın brbrnden ayrık ve ortaya çıkma şansı eşt n mümkün sonucundan m tanes br A olayına uygun se, A olayının P(A) le gösterlen olasılığı P(A)

Detaylı

Türkiye den Yurt Dışına Beyin Göçü: Ampirik Bir Uygulama

Türkiye den Yurt Dışına Beyin Göçü: Ampirik Bir Uygulama ERC Workng Paper n Economc 04/02 January 2004 Türkye den Yurt Dışına Beyn Göçü: Amprk Br Uygulama Aysıt Tansel İktsat Bölümü Orta Doğu Teknk Ünverstes atansel@metu.edu.tr Nl Demet Güngör İktsat Bölümü

Detaylı

Erzurum Đlinde Buğday, Arpa ve Çavdarda Girdi Talebi Araştırması

Erzurum Đlinde Buğday, Arpa ve Çavdarda Girdi Talebi Araştırması Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/ournal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL

Detaylı

Sabit Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2

Sabit Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 X Sabt Varyans Y Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = s Eşt Varyans EKKY nn varsayımlarından br anakütle regresyon fonksyonu u lern eşt varyanslı olmasıdır Her hata term varyansı bağımsız değşkenlern verlen değerlerne

Detaylı

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES TÜRKĠYE EKONOMĠSĠNĠN YAPISAL ANALĠZĠ: 1998 VE 2002 YILLARI GĠRDĠ-ÇIKTI ANALĠZĠ ÖRNEĞĠ

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES TÜRKĠYE EKONOMĠSĠNĠN YAPISAL ANALĠZĠ: 1998 VE 2002 YILLARI GĠRDĠ-ÇIKTI ANALĠZĠ ÖRNEĞĠ TÜRKĠYE EKONOMĠSĠNĠN YAPISAL ANALĠZĠ: 1998 VE 2002 YILLARI GĠRDĠÇIKTI ANALĠZĠ ÖRNEĞĠ Özet Zya Gökalp GÖKTOLGA 1 Yusuf AKGÜL 2 Bu çalışmanın amacı 98 ve 2002 yıllarına at GrdÇıktı tablolarını kullanarak,

Detaylı

ÇİFTÇİLERİN TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARINDAN FAYDALANMA İSTEKLİLİĞİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN ANALİZİ: ERZURUM İLİ ÖRNEĞİ

ÇİFTÇİLERİN TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARINDAN FAYDALANMA İSTEKLİLİĞİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN ANALİZİ: ERZURUM İLİ ÖRNEĞİ AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2008, 21(2), 205 212 ÇİFTÇİLERİN TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARINDAN FAYDALANMA İSTEKLİLİĞİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN ANALİZİ: ERZURUM İLİ ÖRNEĞİ Yavuz TOPCU

Detaylı

Türkiye deki Đşsizlik Oranının Bulanık Doğrusal Regresyon Analiziyle Tahmini

Türkiye deki Đşsizlik Oranının Bulanık Doğrusal Regresyon Analiziyle Tahmini İstatstkçler Dergs: İstatstk & Aktüerya Journal of Statstcans: Statstcs and Actuaral Scences IDIA 8, 5, -6 Gelş/Receved:6.4.5, Kabul/Accepted: 3.6.5 www.statstkcler.org Türkye dek Đşszlk Oranının Bulanık

Detaylı

Rekabet Gücü ve Ekonomik Büyüme İlişkileri: Orta Asya ve Kafkasya Geçiş Ekonomileri Üzerine Bir İnceleme

Rekabet Gücü ve Ekonomik Büyüme İlişkileri: Orta Asya ve Kafkasya Geçiş Ekonomileri Üzerine Bir İnceleme 140 INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES 2012 Rekabet Gücü ve Ekonomk Büyüme İlşkler: Orta Asya ve Kafkasya Geçş Ekonomler Üzerne Br İnceleme Prof. Dr. Cevat Gern (Beykent Unversty, Turkey Prof.

Detaylı

PÜRÜZLÜ AÇIK KANAL AKIMLARINDA DEBİ HESABI İÇİN ENTROPY YÖNTEMİNİN KULLANILMASI

PÜRÜZLÜ AÇIK KANAL AKIMLARINDA DEBİ HESABI İÇİN ENTROPY YÖNTEMİNİN KULLANILMASI PÜRÜZLÜ AÇIK KANAL AKIMLARINDA DEBİ HESABI İÇİN ENTROPY YÖNTEMİNİN KULLANILMASI Mehmet ARDIÇLIOĞLU *, Galp Seçkn ** ve Özgür Öztürk * * Ercyes Ünverstes, Mühendslk Fakültes, İnşaat Mühendslğ Bölümü Kayser

Detaylı

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*)

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*) Gazosmanpaşa Ünverstes Zraat Fakültes Dergs Journal of Agrcultural Faculty of Gazosmanpasa Unversty http://zraatderg.gop.edu.tr/ Araştırma Makales/Research Artcle JAFAG ISSN: 1300-2910 E-ISSN: 2147-8848

Detaylı

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili 5.3. Tekne Yüzeylernn atematksel Temsl atematksel yüzey temslnde lk öneml çalışmalar Coons (53) tarafından gerçekleştrlmştr. Ferguson yüzeylernn gelştrlmş hal olan Coons yüzeylernde tüm sınır eğrler çn

Detaylı

SEK Tahmincilerinin Arzulanan Özellikleri. SEK Tahmincilerinin Arzulanan Özellikleri. Ekonometri 1 Konu 9 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)

SEK Tahmincilerinin Arzulanan Özellikleri. SEK Tahmincilerinin Arzulanan Özellikleri. Ekonometri 1 Konu 9 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) SEK Tahmnclernn Arzulanan Özellkler İk Değşkenl Bağlanım Model SEK Tahmnclernn Arzulanan Özellkler Ekonometr 1 Konu 9 Sürüm 2,0 (Ekm 2011) http://www.ackders.org.tr SEK Tahmnclernn Arzulanan Özellkler

Detaylı

FAKTÖR A ALĐZ SKORLARI KULLA ILARAK KARAYAKA KUZULARI DA CA LI AĞIRLIK TAHMĐ Đ

FAKTÖR A ALĐZ SKORLARI KULLA ILARAK KARAYAKA KUZULARI DA CA LI AĞIRLIK TAHMĐ Đ Anadolu Tarım Blm. Derg., 2009,24(2):98-102 Anadolu J. Agrc. Sc., 2009,24(2):98-102 Araştırma Research FAKTÖR A ALĐZ SKORLARI KULLA ILARAK KARAYAKA KUZULARI DA CA LI AĞIRLIK TAHMĐ Đ Soner ÇA KAYA* Aydın

Detaylı

Bulanık Mantık ile Hesaplanan Geoid Yüksekliğine Nokta Yüksekliklerinin Etkisi

Bulanık Mantık ile Hesaplanan Geoid Yüksekliğine Nokta Yüksekliklerinin Etkisi Harta Teknolojler Elektronk Dergs Clt: 5, No: 1, 2013 (61-67) Electronc Journal of Map Technologes Vol: 5, No: 1, 2013 (61-67) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojkarastrmalar.com e-issn: 1309-3983 Makale

Detaylı

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler Ünverste Öğrenclernn Kred Kartı Sahplğn Belrleyen Faktörler H. Dlara KESKİN Yrd. Doç. Dr., Karadenz Teknk Ünverstes, İİBF İşletme Bölümü dlarakeskn@yahoo.com Emrah KOPARAN Öğr. Gör., Amasya Ünverstes Merzfon

Detaylı

TÜRK HİZMETLER SEKTÖRÜNDE HECKSCHER-OHLIN MODELİNİN TESTİ TESTING THE HECKSCHER-OHLIN MODEL IN THE SERVICE SECTOR OF TURKEY

TÜRK HİZMETLER SEKTÖRÜNDE HECKSCHER-OHLIN MODELİNİN TESTİ TESTING THE HECKSCHER-OHLIN MODEL IN THE SERVICE SECTOR OF TURKEY Doğuş Ünverstes Dergs, 12 (2) 2011, 200-212 TÜRK HİZMETLER SEKTÖRÜNDE HECKSCHER-OHLIN MODELİNİN TESTİ TESTING THE HECKSCHER-OHLIN MODEL IN THE SERVICE SECTOR OF TURKEY Necla AYAŞ (1), Hasan VERGİL (2),

Detaylı

ADJUSTED DURBIN RANK TEST FOR SENSITIVITY ANALYSIS IN BALANCED INCOMPLETE BLOCK DESIGN

ADJUSTED DURBIN RANK TEST FOR SENSITIVITY ANALYSIS IN BALANCED INCOMPLETE BLOCK DESIGN SAÜ Fen Edebyat Dergs (2010-I) F.GÖKPINAR v.d. DENGELİ TAMAMLANMAMIŞ BLOK TASARIMINDA, DUYUSAL ANALİZ İÇİN DÜZELTİLMİŞ DURBİN SIRA SAYILARI TESTİ Fkr GÖKPINAR*, Hülya BAYRAK, Dlşad YILDIZ ve Esra YİĞİT

Detaylı

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ DOKTORA TEZİ ALİ RIZA AKTAŞ TEZ DANIŞMANI DOÇ. DR. SELİM

Detaylı

Rasgele Değişken Üretme Teknikleri

Rasgele Değişken Üretme Teknikleri Rasgele Değşken Üretme Teknkler Amaç Smülasyon modelnn grdlern oluşturacak örneklern üretlmes Yaygın olarak kullanılan ayrık veya sürekl dağılımların örneklenmes sürecn anlamak Yaygın olarak kullanılan

Detaylı

ARE THE TOURISM LED-GROWTH AND PUBLIC EXPENDITURE STRATEGIES COUNTERACT IN THE LONG-RUN: A FURTHER INVESTIGATION ON DEVELOPING COUNTRIES

ARE THE TOURISM LED-GROWTH AND PUBLIC EXPENDITURE STRATEGIES COUNTERACT IN THE LONG-RUN: A FURTHER INVESTIGATION ON DEVELOPING COUNTRIES Journal of Economcs, Fnance and Accountng (JEFA), ISSN: 2148-6697, http://www.pressacadema.org/journals/jefa Journal of Economcs, Fnance and Accountng JEFA (2017), Vol.4(1),p.25-36 Esener, Karadag Year:

Detaylı

TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA

TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA Araştırma Makaleler TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA Dr., Dokuz Eylül Ünverstes, İİBF İşletme Bölümü erhan.demrel@deu.edu.tr ÖZET Ekonomk faalyetlern

Detaylı

İşletmeye Giriş. Ekonomik Fonksiyonlarına na göre; g. Mal Üreten. İşletmeler Hizmet Üreten Pazarlama İşletmeleri

İşletmeye Giriş. Ekonomik Fonksiyonlarına na göre; g. Mal Üreten. İşletmeler Hizmet Üreten Pazarlama İşletmeleri İşletme BölümüB Yönetm ve Organzasyon Anablm Dalı İşletmeye Grş Ders Notu - 4 Öğr. Grv.. Dr. M. Volkan TÜRKERT vturker@marmara marmara.edu..edu.tr www.volkanturker volkanturker.com..com.tr İşletmelern

Detaylı

ÇOK BOYUTLU EŞLEŞMİŞ ÇİFTLER ARASINDAKİ FARKIN SINAMASINDA PERMÜTASYON YÖNTEMİNİN BİR DEĞERLENDİRMESİ. Burak ŞİMŞEK YÜKSEK LİSANS TEZİ İSTATİSTİK

ÇOK BOYUTLU EŞLEŞMİŞ ÇİFTLER ARASINDAKİ FARKIN SINAMASINDA PERMÜTASYON YÖNTEMİNİN BİR DEĞERLENDİRMESİ. Burak ŞİMŞEK YÜKSEK LİSANS TEZİ İSTATİSTİK ÇOK BOYUTLU EŞLEŞMİŞ ÇİFTLER ARASINDAKİ FARKIN SINAMASINDA PERMÜTASYON YÖNTEMİNİN BİR DEĞERLENDİRMESİ Burak ŞİMŞEK YÜKSEK LİSANS TEZİ İSTATİSTİK GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEMMUZ 2007 ANKARA

Detaylı