HAYAT BİLGİSİ PROGRAMINDA BECERİ ÖĞRETİMİ

Transkript

1 HAYAT BİLGİSİ PROGRAMINDA BECERİ ÖĞRETİMİ

2 Beceri nedir? Elinden iş gelme durumu, ustalık, maharet. Beceri öğretimi neyi bilmekten çok nasılı bilmeye hitap eder.

3 BECERİLERİN SINIFLANDIRILMASI Düşünme Becerileri Eleştirel düşünme Problem çözme Okuduğunu anlama Yazma Bilimsel düşünme Yaratıcı düşünme Sosyal Beceriler Diğerlerinin gelişimine katkıda bulunmak Liderlik Etki İletişim Değişim katalizörlüğü Çatışma yönetimi İşbirliği ve dayanışma Takım yetenekleri Psiko-motor Beceriler BECERİ= Hız x Doğruluk x Form x Uyum

4 PROGRAMDA YER ALAN BECERİLER ORTAK BECERİLER Eleştirel düşünme Yaratıcı düşünme İletişim Araştırma ve sorgulama Problem çözme Karar verme Bilgi teknolojilerini kullanma Girişimcilik Türkçe yi doğru, etkili ve güzel kullanma Kaynakları etkili kullanma (zaman, para, materyal kullanma Bilinçli tüketici olma Çevre bilinci ve çevredeki kaynakları etkili kullanma Planlama ve üretim Güvenlik ve korunmayı sağlayabilme (doğal afetlerden korunma, trafik kurallarına uyma, hayır diyebilme, sağlığını koruyabilme) Öz yönetim (etik davranma, eğlenme, öğrenmeyi öğrenme, amaç belirleme, kendini tanıma ve kişisel gelişimini izleme, duygu yönetimi, kariyer planlama, sorumluluk, mekân ve zamanı algılama) Katılım, Paylaşım, İşbirliği ve takım çalışması (liderlik, farklılıklara saygı, paylaşım) Bilimin temel kavramlarını tanıma (değişim, etkileşim, neden sonuç, değişkenlik/benzerlik, karşılıklı bağımlılık, süreklilik, korunum). Temalarla ilgili temel kavramları tanıma.

5 ELEŞTİREL DÜŞÜNME NEDİR?

6 ELEŞTİREL DÜŞÜNME (Dikey) Bilmediklerini ve bildiklerini ayırt etme. Bildiklerinin doğruluğunu belirleme. Sunulan bilginin doğruluğunu ve bütünlüğünü belirleme. Sunulan bilgideki mantıksızlıkları ve yanlış akıl yürütmeleri tanımlama. Gerçekler ve kanaatler (olgular ve fikirler) arasındaki farkı fark etme. Bir eylemin veya davranışın değerini ya da uygunluğunu değerlendirmek için mantıklı ölçütleri teşhis etme. Fikirler ve görüşlerin arkasındaki mantığı ifade etme. Yargıya varma ve mantıklı sonuçlara ulaşma. BBD Tekniği ARAŞTIRMA-KARŞILAŞTIRMA (kaynak dışı). ARAŞTIRMA-KARŞILAŞTIRMA (kaynak içi). MANTIK HATALARI (genelleştirme, bütünleme, çok anlamlılık, saptırma ) OLGU ve GÖRÜŞÜ ayırt etme ELEŞTİREL DÜŞÜNME ÖLÇÜTLERİ ELEŞTİREL DÜŞÜNME BECERİLERİ ELEŞTİREL DÜŞÜNME BECERİLERİ

7 ELEŞTİREL DÜŞÜNMENİN ÖLÇÜTLERİ İlgililik Geliştirilen argüman ve argümanı meydana getiren öğeler ele alınan konuya ilişkin olmalıdır. Geçerlilik Argümanı teşkil eden önermeler sağduyu, veri, bilgi ve kanıta dayalı olarak savunulabilir ve geçerlenebilir olmalıdır. Açıklık ve anlaşılabilirlik Argümanı meydana getiren önerme ve çıkarımlar herhangi bir yanlış anlamaya veya anlam karmaşasına meydan vermemelidir. Dengelilik (genişlik ve derinlik) Argümanı meydana getiren önermelerin kapsamı ve ayrıntı düzeyi yeterli olmalıdır. Mantıklılık Önermeler doğru biçimde sıralanmalı ve birbirleri ile doğru olarak ilişkilendirilmeli, argüman uygun bir mantık silsilesi izlemelidir. Doğruluk Argümanın sonunda varılan sonuçlar, argümana temel oluşturan veri, bilgi, kanıt ve varsayımlar tarafından desteklenmelidir. Adillik Argüman konunun paydaşları arasında özellikle sağduyu ve bilgi sahibi olanlarda güvenilirlik ve adalet hissi uyandırmalıdır.

8 ELEŞTİREL DÜŞÜNME BECERİLERİ Ayıklamak: Bir argümanı oluşturmak üzere bir araya getirilmiş tümce ya da önermelerden hangisinin geçerli olduğunu belirlemek; kalanları kullanmamak. Bağlantılandırmak: Bir argümanı oluşturmak üzere bir araya getirilmiş tümce ya da önermeleri doğru bağlaçları kullanarak birbirleri ile mantıksal olarak ilişkilendirmek. Benzetmek: Bir argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar arasındaki benzer özelliklerin, bu benzerliklerin gücünün ayırdına varmak. Çözümlemek: Karmaşık bir konuyu uygun biçimde alt konulara bölerek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak. Eleştirmek: Bir argümana konu olan kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar hakkında, ya da argümanı oluşturan önermeler hakkında olumlu ya da olumsuz bir yargıya varmak. Eşleştirmek: Bir argümana konu olan kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar arasında, ya da argümanı oluşturan önermeler arasında ilinti kurmak. Hipotez oluşturmak: Ortada yeterli veri, bilgi ve kanıt yokken, bir argüman oluşturabilmek amacı ile varsayımda bulunmak ya da açıklama önermek. Karşılaştırmak: Bir argümana konu olan tümceler ya da argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlar arasındaki ortak özellikleri ve farklılıkları değerlendirmek ve belirlemek. Kümelendirmek: Bir argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramların aralarındaki benzer özellikleri saptamak; bu benzerlikleri kullanarak onları gruplamak. Neden-sonuç ilişkisi kurmak: Biribirini izleyen iki olgudan, ardılın öncülü hangi neden veya nedenlerden izlemesi gerektiğini geçerli ve sağlam bir biçimde açıklamak. Öngörmek: Geçmişe ya da bugüne değin veri, bilgi ve kanıtlardan yola çıkarak gelecekte ne olacağını önceden kestirmek.

9 ELEŞTİREL DÜŞÜNME BECERİLERİ Örüntü ve istisnaları belirlemek: Bir argümanı oluşturan kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlarda yinelenen özelliklerin ayırdına varmak ve varsa istisnaları belirlemek; istisnalardan yola çıkarak örüntünün genelliği hakkında yargıya varmak. Plan yapmak: Düne ve bugüne değin veri, bilgi ve kanıtlardan yola çıkarak; ve karşılaşılabilecek belirsizlikleri de göz önüne alarak gelecekte ne ya da neler yapılması gerektiğine ilişkin karar vermek. Sentezlemek: Bir argümanı oluşturan ve kimi zaman biribiri ile ilintisiz ya da çelişkili görünen veri, bilgi, kanıt ve tümcelerden yola çıkarak genel ya da özgün bir sonuca varmak. Sınıflamak: Önceden belirlenmiş ölçütlere göre bir argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramlardan ortak özellikler gösterenleri gruplamak. Sıralamak: Önceden belirlenmiş bir ölçüte göre bir argümanı meydana getiren tümceleri ya da argümanda betimlenen kişi, nesne, eylem, olgu ya da kavramları sıradüzensel olarak dizmek. Tümdengelimsel (dedüktif) çıkarım yapmak: Bir genellemeden yola çıkarak, belirli bir kişi, nesne, eylem ya da olguya, veya bunlardan oluşan bir gruba değin çıkarımda bulunmak. Tümevarımsal (endüktif) çıkarım yapmak: Gözlem, deney ya da araştırma yolu ile toplanan veri, bilgi ve kanıtlara dayanarak bir kişi, nesne, eylem ya da olguya, veya bunların meydana getirdiği bir gruba değin genelleme yapmak. Veri, bilgi ve delil toplamak: Bir hipotezi kanıtlamak, bir konuda argüman geliştirmek ya da geliştirilmiş bir argümanı kuşkuya olabildiğince yer bırakmayacak şekilde desteklemek üzere, konu ile ilgili gerçekleri gözlem, ölçüm, deney ya da araştırma yolu ile bir araya getirmek.

10 YARATICI DÜŞÜNME NEDİR?

11 YARATICI DÜŞÜNME (Yanal) Yaratıcı Düşünmenin Dört Boyutu Akıcılık Uygun düşünce sayısı Esneklik Farklı kategorilere giren düşünceler Özgünlük Eşsiz, rastlanılmayan düşünceler Zenginleştirme Düşünceyi tamamlama, ayrıntılar ekleme

12 YARATICILIĞI ÖĞRENCİLERDE GELİŞTİRMEK İÇİN Ara ara öğrencilere düşüncelerini ifade etmeleri için fırsat vermek, Her düşünceye saygı göstermek, Eleştiriye yer vermemek Tek doğru cevaba kilitlenmemek, Öğrencilerin yanlıştan korkmalarını önlemek, Belirsiz durumlar yaratmaktan kaçınmamak, Sürekli mantıklı cevaplar beklentisi içinde olmamak Öğrencilerde yaratıcılıklarının gelişebileceği inancını yerleştirmek gerekir.

13 YARATICI DÜŞÜNME TEKNİKLERİ Yaratıcı Problem Çözme Beyin fırtınası Zihin Haritaları Rastgele Sözcükler Öykü Tahtaları Metaforik Düşünme Diğer Bir kitaptan isim bulma Bir resimden yola çıkma Benzer durumlardan yola çıkma Tersi durumu düşünme İki farklı sözcükten yola çıkma Çözümden soruna gitme Farklı bir duruma (kimliğe) girme

14 ÇOCUKLARDA YARATICILIĞI GELİŞTİRİCİ BEŞ ANAHTAR: Birinci anahtar çocuğa gerçek ilgi, saygı ve kabulün gösterilmesidir. İkinci anahtar anne-babaların çocuklarıyla birlikte çeşitli etkinlikler yapmaları için zaman ayırmaları ve onlarla öğretici ve etkin bir iletişim kurmalarıdır Üçüncü anahtar, sebatkar bir tutumun anne-babalar tarafından çocuklara aşılanmasıdır (Hayaller ve azim). Dördüncü anahtar, çocuğa özgürlük tanımaktır. Beşinci anahtar, zenginleştirilmiş öğrenme çevresidir.

15 İLETİŞİM BECERİSİ Dinleme Duygularını ve düşüncelerini yazılı, sözlü veya beden diliyle ifade etme Geri bildirim alma-verme İletişim araçlarını kullanma Davranışsal incelikler sergileme Tartışma Bağlantı kurma Açık fikirli olma İkna etme Ortak bir amaç çevresinde toplanma

16 ARAŞTIRMA-SORGULAMA BECERİSİ Soru Gözlem Tahmin Veri toplama Verileri kaydetme Verileri düzenleme Verileri açıklama Araştırma sonuçlarını sunma

17 PROBLEM ÇÖZME BECERİSİ Problemi fark etme Problemin kime ait olduğunu belirleme Problemi aydınlatmak için uygun sorular oluşturma Problemi tanımlama ve açıklama Probleme özgü bilgi kaynaklarını tanıma, çözüm yollarını belirleme Her çözüm yolunun muhtemel sonuçlarını düşünme En uygun yolu seçme Problemin çözümünde, yardıma gereksinim olup olmadığını belirleme Uygun çözüm yolunu uygulama

18 KARAR VERME BECERİSİ Hangi konuda karar vereceğini belirleme Alternatif üretme Verilebilecek kararların sonuçlarını düşünme Değerleri betimleme En uygun kararı verme Kararı uygulama Verdiği kararın ve sonuçlarının sorumluluğunu üstlenme

19 BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİ (ICT) KULLANMA BECERİSİ Yönergeyi kullanarak bilgisayarı işletme Farklı kaynaklardan toplanmış bilgiyi kaydetme, biçimlendirme, tekrar kullanma Biçimlendirdiği bilgiyi sunma Metin, grafik, renk, ses efektleri kullanarak çoklu ortamda rapor hazırlama Telefon ve TV ağlarını kullanarak bilgiye ulaşma yeteneği kazanma Günlük hayatta ulaşabildiği teknolojik ürünleri amacına uygun olarak kullanma Bilgiyi bulma Kullanılabilir biçimde bilgiyi planlama Kütüphaneden ve yazılı kaynaklardan yararlanma Toplumdaki bilgi kaynaklarını kullanma Toplumdaki bireylerle görüşmeler yapma Yerel gazeteleri kullanma

20 GİRİŞİMCİLİK BECERİSİ Grubun henüz fark edilmeyen ortak ihtiyaçlarına duyarlı olma Risk alma Yeni fikirlere açık olma Kendini olası eleştirilere ve başarısızlıklara açık tutma Kaybetmeyi göze alarak yenilikleri deneme cesareti gösterme ve bundan zevk alma

21 TÜRKÇEYİ DOĞRU, ETKİLİ VE GÜZEL KULLANMA BECERİSİ Türkçe yi doğru kullanma Anlaşılabilir bir biçimde konuşma ve yazma Doğru anlayıp anlamadığını kontrol etme Okunaklı bir şekilde yazma Etkili bir şekilde dinleme becerisi gösterme Türkçe yi duruma uygun olarak kullanma

22 DİĞER BECERİLER Kaynakları etkili kullanma (zaman, para, materyal kullanma Bilinçli tüketici olma Çevre bilinci ve çevredeki kaynakları etkili kullanma Planlama ve üretim Güvenlik ve korunmayı sağlayabilme (doğal afetlerden korunma, trafik kurallarına uyma, hayır diyebilme, sağlığını koruyabilme) Öz yönetim (etik davranma, eğlenme, öğrenmeyi öğrenme, amaç belirleme, kendini tanıma ve kişisel gelişimini izleme, duygu yönetimi, kariyer planlama, sorumluluk, mekân ve zamanı algılama) Katılım, Paylaşım, İşbirliği ve takım çalışması (liderlik, farklılıklara saygı, paylaşım) Bilimin temel kavramlarını tanıma (değişim, etkileşim, neden sonuç, değişkenlik/benzerlik, karşılıklı bağımlılık, süreklilik, korunum). Temalarla ilgili temel kavramları tanıma.

23 ÖRNEK; Bilinçli Tüketicilik Elektrik, su vb. kaynakları tutumlu kullanma Tüketici olarak belli haklara sahip olduğunu kavrama Haklarını nasıl kullanacağını ve hakları ihlâl edildiğinde kime başvurabileceğini açıklama Reklamlarla tüketici hakları arasında ilişki kurma Reklamlar yoluyla isteklerinin nasıl yönlendirildiğinin farkında olma ve tüketim yaparken bütçesine göre ihtiyaçlarına öncelik verme Bilinçli tüketicinin ayırt edici özelliklerini (ihtiyaçlarını önceden tespit etme ve önem sırasına göre sıralayarak liste yapma, satın alınan ürünleri temiz ve düzgün kullanma, iyi saklama, tasarruflu olma, verilen harçlıklarla haftalık, aylık bütçeler yapma, gereksiz yere para harcamama, yiyecek içeceklere özen gösterme, açıkta satılan yiyeceklerden uzak durma, gazlı içecekler yerine mümkün olduğu kadar süt, ayran ve doğal meyve sularını tercih etme, çok fazla abur-cubur tüketmeme, beslenme çantasına evde hazırlanmış doğal gıdalar ve taze meyve koyma) belirleme ve uygulama

24 ÖRNEK; Hayır Diyebilme Suçluluk duymaksızın hayır diyebilme Hayır deme ve niçin hayır dediğini açıklama: Hayır, çünkü Reddedip nedenini açıkladıktan sonra bunun yerine başka bir seçenek sunma

25 ÖRNEK; Eğlenme Eğlenmenin çalışmak kadar doğal bir ihtiyaç olduğunu kabul etme Çalışmak ve eğlenmek için gereken zamanı ayırma Eğlenmek için uygun kişi, zaman ve yerleri belirleme Dinî bayramlar, millî bayramlar, doğum günü, düğün, nişan, sünnet düğünü törenleri, hafta sonu tatilleri, sömestr ve yaz tatillerin bireysel ve toplumsal paylaşımlar için uygun zamanlar olduğunu algılama Müze,tarihî yer ve doğa gezilerinin, pikniklerin, hobilerin (kitap okuma, müzik dinleme, resim yapma, el sanatları, sinema, tiyatro) eğlenmeye aracılık ettiğini / eğlenme yolları olduğunu fark etme