ORMAN YOLLARINDA DRENAJ (1) 2

Transkript

1 DRENAJ YAPILARI 1

2 ORMAN YOLLARINDA DRENAJ (1) 2 Orman yollarının ömrü ve faydalı kullanım süresi üzerinde en büyük etken sular tarafından meydana getirilmektedir. Yollarda alt yapıyı oluşturan malzemeler suların ve donların etkisine karşı çok hassastır, bu üst yapı malzemeleri için de kısmen geçerlidir. Su her şeyden önce zeminlerin taşıma gücünü olumsuz yönde etkilemektedir. Yol güzergahının nemli ve ıslak bölgelerde yer alması hem trafiğin etkisi hem de kışın meydana gelen donların etkisi nedeniyle yol zemininde büyük bozulmalar meydana getirmektedir. Suların bu zararlı etkilerini önlemek için gerek yüzeysel, gerekse yeraltı sularının en kısa yoldan ve süratle yol gövdesinden uzaklaştırılması gerekir.

3 İyi Bir Yol (1) 3 Tabanından kaplamasına kadar bütünüyle kuru olan, Yüzeysel ve taban sularının belirli sınırlar içinde kalmak üzere uzaklaştırıldığı bir yoldur.

4 Drenajı İyi Olmayan Orman Yolu (1) 4 (1) ÖZTÜRK, T.

5 Orman Yollarında Drenaj (1) 5 1-Yüzeysel suların uzaklaştırılması I. Enine eğim II. III. Kenar hendekleri Kafa hendekleri IV. Dolgu şevlerinin drenajı ( yüksek banket ) 2-Orman yollarında yer altı sularının drenajı I. Taban suyu seviyesinin düşürülmesi II. III. Karşılama drenleri Kemer taş drenler ile birlikte yapılır.

6 Yollarda Yüzeysel Suların Uzaklaştırılması (1) 6 Yüzeysel suların zararlı etkilerini önlemek veya en az seviyeye düşürmek için hızlıca yol gövdesinden uzaklaştırılması gerekir. Bunun için en yakınındaki büz, menfez veya doğal mecralara akıtılmaları gerekir.

7 Yollarda Yüzeysel Suların Uzaklaştırılması (1) 7 Yol yüzeyinden enine olarak toplanıp çevreden gelen sularla birlikte kenar hendekleri boyunca akıtılması ve büzlerle yolun diğer tarafına aktarılması şeklinde olur.

8 Yollarda Yüzeysel Suların Uzaklaştırılması İçin (1) 8 Yol yüzeyine tek veya iki taraflı enine eğim verilmesi Kenar hendekleri Yükseltilmiş kenarlı dolduru banketlerin yapılması Kafa hendeklerinin yapılması gibi tedbirler alınır.

9 Enine Eğim (1) 9 Yol yüzeyine her iki tarafa doğru verilen eğimdir. Orman yollarında bu eğim miktarı %2-5 arasında değişir. Kurplarda yol yüzeyine verilen eğim kurp içerisine doğru yapılır. Bu tip yollara içe eğimli yollar denir. Bazı durumlarda yol yüzeyine verilen eğim dolduru şevine doğru olmaktadır. Bu tip yollara da dışa eğimli yollar denmektedir. Toprak yollarda eksenden iki tarafa çatı şeklinde, stabilize yollarda parabol şeklinde yapılır.

10 Toprak ve stabilize yollarda eğim verilmesi (1) 10

11 Enine Eğim (1) 11 Yol yüzeyine verilen eğim sayesinde yol üzerine düşen yağış suları en kısa zamanda yol üstünü terk ederek, kenar hendekleri ve dolgu tarafından akarak yol yüzeyinden uzaklaşır.

12 Orman yollarında bu eğim değeri %8 e kadar çıkabilir (1) 12

13 Yol yüzeyine tek veya iki taraflı enine eğim verilmesi (1) 13 (1) ÖZTÜRK, T.

14 Eğimin tek taraflı olarak dere veya yamaç tarafına verilmesi (1) 14 Dik ve erozyona müsait arazi için iyi sonuç verir. Buzlu ve kaygan zeminlerde aracın kayma tehlikesi azalır. Merkezi vadi tarafında olan kurblarda uygulanması sakıncalıdır.

15 Eğimin tek taraflı olarak dere veya yamaç tarafına verilmesi (1) 15

16 Eğimin tek taraflı olarak dere veya yamaç tarafına verilmesi (1) 16 (1) ÖZTÜRK, T.

17 Yol boyunca yol yüzeyine vadi tarafına doğru eğim verilmesi (1) 17 Düz arazide yer alan boyuna eğimi küçük ve yön değişmeleri az olan yollar için iyi sonuç verir. Ancak merkezi yamaç tarafında bulunan kurplar için uygun değildir ve bundan vadi tarafındaki banket ve şevler zarar görebilirler.

18 Yol boyunca yol yüzeyine vadi tarafına doğru eğim verilmesi (1) 18 (1) ÖZTÜRK, T.

19 KENAR HENDEKLERİ (1) 19 Yol yüzeyine gelen yağışlardaki suların yol yüzeyine verilen eğimler neticesinde ve aynı zamanda kazı şevlerine gelen yağışlarında yine eğim sonucu ile akarak gelen sular yol banketi ile kazı şevi arasında oluşturulan kenar hendeklerinde toplanırlar. Hendeklerde toplanan sular belirli mesafelerde menfez ve büz gibi drenaj yapıları sayesinde yolun karşı tarafına geçirilerek doğal mecrasına bırakılırlar.

20 KENAR HENDEKLERİ (1) 20 Orman yollarında genellikle üçgen kesitli kenar hendekleri kullanılmaktadır. Üçgen kesitli hendeklerin makineli bakıma elverişli olması nedeniyle tercih edilmektedir. Orman yollarının el ile yapıldığı dönemlerde kenar hendeklerin trapez kesitli biçimlerde yapılmasına da rastlanılmaktadır. Trapez kesitli hendeklerin bir avantajı fazla miktarda su akıtabilme özelliği olması yanında dezavantajı ise bu hendeklerin trafik güvenliği açısından iyi olmamasıdır.

21 KENAR HENDEKLERİ (1) 21

22 KENAR HENDEKLERİ (1) 22 Kenar hendekleri genellikle yol eğimine eşit olacak şekilde inşa edilirler. Yol eğiminin %0,5 den az olması durumunda kenar hendeklerinin eğimi minimum %0,5 olmalıdır. Kenar hendeklerindeki eğim %2 olduğunda hendek tabanında herhangi bir problem olmaması yanında, eğimin %3 ve daha büyük olması hendek tabanında ve kenarlarda aşınma ve oyulmalara neden olmaktadır. Eğimin fazlalığından doğan erozyonu önlemek için genellikle %5 e kadar eğimlerde kenar hendekleri boyunca belirli aralıklarla kâgir setler yapmak suretiyle akış eğimi ve dolayısıyla yol kenar hendeklerinin eğimi azaltılır.

23 Kenar Hendekleri Üçgen Kesitli (1) 23 (1) ÖZTÜRK, T.

24 Kenar Hendekleri Trapez Kesitli (1) 24 (1) TOPATAN, H., Hidiv Kasrı, 2014.

25 Kenar Hendekleri Trapez Kesitli (1) 25 (1) TOPATAN, H., Hidiv Kasrı, 2014.

26 KAFA HENDEKLERİ (Derivasyon Hendekleri)(1) 26 Kazı şevlerinde yapılan, kazı şevine düşen yağışları şev üzerinde toplayarak belirli mesafelerde içerisinde taşıyarak dere mecralarına kontrollü olarak akıtan yapılardır. Özellikle erozyona müsait arazide yamaçlardan gelen yağmur ve sızıntı sularının kazı şevlerini bozup kenar hendeğini ve yol yüzeyini taşıntı malzemesi ile doldurmasını önlemek, Heyelanlara da engel olmak amaçları ile kazı şevi kazığının en az 4m ilerisinde ve kazı şevi üst çizgisine paralel olarak açılırlar. Kafa hendeklerinin suyu hiçbir şekilde yol kenar hendeklerine verilmez, doğrudan doğruya doğal mecralara akıtılır.

27 Kafa Hendeği (1) 27 (1) ÖZTÜRK, T.

28 Kafa Hendeği (1) 28 (1) ÖZTÜRK, T.

29 DOLGU ŞEVLERİNİN DRENAJI (Yüksek Banket) (1) 29 Özellikle kurplarda deverlerden dolayı dolgu şevi üzerine akan su miktarının bu şevlerde erozyona sebep olacak miktarlarda olması halinde dolgu şevi tarafındaki banket 20cm yükseklikte ve banket kenarından dışa doğru bir sedde oluşturacak şekilde yükseltilir. Böylece yol yüzeyinden gelen sular bu seddeler boyunca toplanarak şartlara göre m aralıklarla dolgu şevi üzerinden akıtılarak uzaklaştırılır. Eğer bu noktalar taş dolgu üzerine rastlamıyorsa uygun şekilde takviye edilmiş oluklar yapılarak sular dolguya zarar vermeden yolun dışına akıtılırlar (düşüm olukları).

30 Orman yolları için yüksek banket uygulaması (1) 30 (1) ÖZTÜRK, T.

31 Orman Yollarında Yer Altı Sularının Drenajı (1) 31 Orman yollarında yeraltı sularının drenajı ile ilgili olarak alınacak tedbirler; 1. Yüksek olan ve yola zarar veren taban suyu seviyesinin düşürülmesi, 2. Arazinin jeolojik yapısının sonucu olarak kazı şevi tarafından yol gövdesine doğru hareket halindeki yeraltı sularının yola zarar vermeden yolunun kesilerek uzaklaştırılması ve 3. Kazı şevlerinde genişçe alanlardaki sızıntı sularının toplanarak zararsız duruma getirilmesi şeklinde sıralanabilir.

32 Orman Yollarında Yer Altı Sularının Drenajı (1) 32

33 Yeraltı sularının orman yollarından uzaklaştırılması için aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır (1) 33 a) Taban suyu seviyesinin düşürülmesi b) Karşılama drenleri c) Kemer taş drenler

34 A.Taban Suyu Seviyesinin Düşürülmesi (1) 34 Yol altında kalan suyun yola zarar vermeyecek şekilde toplanarak yol gövdesi dışına akıtılmasıdır. Yeraltı suları ile ilgili tedbirlerin başında yüzeysel suların zemine sızarak taban suyuna katılmalarına ve dolayısıyla onun seviyesinin yükselmesine engel olmak gelmektedir. Taban suyu seviyesinin küçük miktarda indirilmesinin yeterli olabileceği yerlerde taş dolgulu kör drenlerin kullanılması uygundur.

35 Kör dren tipi (1) 35

36 B. Karşılama Drenleri (1) 36 Yol altında kalan suyun yola zarar vermeyecek şekilde toplanarak yol gövdesi dışına akıtılmasıdır. Yeraltı suları ile ilgili tedbirlerin başında yüzeysel suların zemine sızarak taban suyuna katılmalarına ve dolayısıyla onun seviyesinin yükselmesine engel olmak gelmektedir. Taban suyu seviyesinin küçük miktarda indirilmesinin yeterli olabileceği yerlerde taş dolgulu kör drenlerin kullanılması uygundur.

37 C.Kemer Taş Drenler (1) 37 Kazı şevlerinde sızıntı sularının sebep olduğu erozyona ve ufak yüzeysel kaymalara engel olmak amacıyla tesis edilirler. Bunlar esas itibariyle kazı şevlerinde 0.50 x 1.0m boyutunda (veya 0. 4 X 0.75) açılan hendeklere 15-20cm boyutundaki taşların sıkıştırılması suretiyle tesis edilmektedir. Kemer şeklinde yapılmaları erozyona ve dolayısıyla kaymalara bir ölçüde engel olabilmek içindir ve yol kenarındaki drenaj hendeğine bağlanabilmektedir.

38 HİDROLİK SANAT YAPILARI (1) 38 Orman yollarında sürekli olarak akan ya da yağışlar sonucu oluşan akarsuları yol gövdesinin bir tarafından diğer tarafına geçirmek amacıyla yararlanılan sanat yapılarıdır. Orman yollarında bu amaçla faydalanılan sanat yapılarından açıklıkları, 6.0m' den küçük olanlar menfez ve 6.0m den büyük olanlar da köprü olarak isimlendirilir. Menfezler de açıklıkları ve yapı tarzlarına bağlı olarak küçük menfezler ve büyük menfezler olarak iki gruba ayrılırlar.

39 HİDROLİK SANAT YAPILARI (1) 39 1-Küçük Menfezler -Yol Üstü Açık Menfezler -Büzler -Betonarme Tabliyeli Küçük ( Hazır ) Menfezler -Kasisler -Taş Tabliyeli Menfezler 2-Büyük Menfezler Ve Köprüler -Büyük Menfezler -Köprüler olarak sınıflandırılır.

40 KÜÇÜK MENFEZLER (1) 40 Orman yolarında suların enine akıtılmasını sağlarlar. Bu menfezlerin açıklıkları küçüktür ve bunlardan; 1. Yol üstü açık menfezleri 2. Büzler 3. Betonarme Tabliyeli Küçük ( Hazır ) Menfezler 4. Kasisler Yolları kesen küçük mecraların sularını ve yol kenar hendeklerinde toplanan yağmur sularını yolun diğer tarafına atmak amacıyla yararlanılır.

41 Yol üstü açık menfezler (1) 41 Hemen sadece orman yolları için söz konusu olan ve çok önemli olmayan orman yollarında uygulanan bir sanat yapısıdır. Toprak yollarda yol yüzeyinden akan suların uzaklaştırılması için faydalanılan en basit tesisler yuvarlak ahşap eşiklerdir. Henüz kaba tesviyesi yapılmış olan yollarda yol üzerine uzatılan bu yuvarlak gövdelerin ön taraflarında zeminde ayrıca bir de sığ kanalcık açmak suretiyle yol inşaatı tamamlanıncaya kadar erozyon zararlarına karşı korunmuş olur.

42 Yol üstü açık menfezler (1) 42

43 Yol üstü açık menfezler (1) 43 Açık menfezler suların getirdiği kum ve çakıl gibi malzeme ile kolayca tıkanırlar. Bu sebeple sık sık temizlenerek açılmaları gerekir. Bu menfezlerin en önemli sakıncaları, greyder ile bakım için elverişli olmamaları ve trafik için yeterli konforu sağlayamamalarıdır. Açık menfezler beton ve çelik malzeme ile değişik kesitlerde hazır olarak da imal edilmektedir.

44 Büzler (1) 44 Büzler orman yollarında kullanılan küçük hidrolik yapılardır. Kullanılacakları yerin özellik ve önemine göre beton veya demirli beton olabilirler. Biçimleri ya daire kesitli ya da sepet kulplu olabilir.

45 Orman yollarında büzler (1) 45 Yolların dere yataklarını kestiği ve dolgu ile dere yatağının kapatıldığı yerler Kazı şevi tarafında inşa edilen kenar hendeklerinde toplanan suların belirli aralıklarla yolun karşı tarafına akıtılması durumunda Yol güzergâhlarında ters eğimin başlangıç noktalarında Yolların karşılaştığı ve birbirini kestiği yerlerde kullanılırlar.

46 Dairesel Kesitli Büzler (1) 46 Orman yollarında dolgu altında kullanılan dairesel kesitli büzlerin uzunlukları 1 m ve iç çapları ise 60 cm veya 80 cm olarak boyutlandırılmaktadır. Boyutlarının daha büyük olması gereken büzler ise demirli beton olarak inşa edilirler. Büz çaplarının 60 cm den daha düşük kullanılmamasının nedeni ise, bu boyuttaki büzler ormanlık alanlarda daha çabuk tıkanmakta ve işlevlerini yitirmektedirler.

47 Dairesel Kesitli Büzler (1) 47 Orman yollarında dolgu altında kullanılan dairesel kesitli büzlerin uzunlukları 1 m ve iç çapları ise 60 cm veya 80 cm olarak boyutlandırılmaktadır. Boyutlarının daha büyük olması gereken büzler ise demirli beton olarak inşa edilirler. Büz çaplarının 60 cm den daha düşük kullanılmamasının nedeni ise, bu boyuttaki büzler ormanlık alanlarda daha çabuk tıkanmakta ve işlevlerini yitirmektedirler.

48 Dairesel Kesitli Büzler (1) 48

49 Dairesel Kesitli Büzler (1) 49 (1) ÖZTÜRK, T.

50 Dairesel Kesitli Büzler (1) 50 (1) ÖZTÜRK, T.

51 Dairesel Kesitli Büzler (1) 51 (1) TOPATAN, H., Kırklareli, 2012.

52 Büzlerin konumlandırılması (1) 52 Büzlerin yerine yerleştirilmesi sırasında büze verilecek boyuna eğim %2 den az olmamalı ve %15 den fazla olmamalıdır. Eğimin %2 den düşük olması durumunda büz içerisine giren su ve taşıdığı sediment büzün çıkış noktasından çıkamayarak sedimentin büz içerisinde çökelmesine neden olur. Bu durum özellikle erozyona hassas olan topraklara sahip alanlarda büzlerin çok kısa zamanlarda dolmasına ve işlevini yitirmesine neden olabilmektedir. Büzler içerisine genellikle tek eğim verilmesi gerekmektedir. Gereklilik durumunda eğer iki eğim uygulanacaksa bu durumda mecra tarafındaki eğim değeri daha küçük, büzün çıkış (mansap) tarafındaki eğim daha büyük olmalıdır.

53 Büzlerin konumlandırılması (1) 53 (1) ÖZTÜRK, T.

54 Büzlerin Yerleştirilme Esasları (1) 54

55 Sepet Kulplu Yerinde Dökme Büzler (1) 55 Bu büzler dolduru yüksekliklerinin fazla olması (3m' den yukarı) sebebiyle yuvarlak büzlerin kullanılması mümkün olmayan yerlerde söz konusu olur. Bu büzlerde genellikle 250 kg/m3 çimento dozlu harç kullanılır. Sepet kulpu büzler standart en kesitlerde olmak üzere ve hazır özel kalıplardan yararlanılarak yerinde dökülürler. Bu büzlerin yerleştirilmesinde uygulanacak esaslar yuvarlak büzlerle aynıdır.

56 Sepet Kulplu Yerinde Dökme Büzler (1) 56

57 Sepet Kulplu Yerinde Dökme Büzler (1) 57 (1) ÖZTÜRK, T.

60 Betonarme Tabliyeli Küçük ( Hazır ) Menfezler (1) 60 Boykesitte kırmızı çizgiye göre yol gövdesinin oluşturulması için bir dolgu kitlesinin bulunmaması halinde uygulanır ve 0.80 m serbest açıklıkta kenar ayakları üzerine oturtulan 0.50 m genişlikte ve ve 1.20 m uzunlukta betonarme plaklardan ibarettir.

61 Kasisler (1) 61 Geniş yataklı, zaman zaman taşkın şeklinde su sevkeden, sürekli su bulunmayan ve taşkın zamanlarında fazla miktarda taşıntı materyali getiren mecraların geçilmesinde menfez veya köprü yerine inşa edilirler. En basit şekilde kasis, yol ekseni boyunca içbükey şekilde kuru veya harçlı pere ile kaplanarak veya beton kaplanarak tesis edilir. Başarılı sonuç vermesi için, sağlam ve tercihen kayalık yerlerde yapılmalıdır. Gevşek zeminler kasis yapılması için elverişli değildir.

62 Kasis (1) 62 (1) ÖZTÜRK, T.

63 Büzlü Kasis (1) 63 (1) TOPATAN, H., Kırklareli, 2012.

64 Kasisler (1) 64 Derelerin geçilmesinde dere ile yolun karşılaştıkları noktalarda inşa edilirler. Trafik yoğunluğunun fazla olmadığı ve köprü yapımının maliyetli olduğu alanlarda tercih edilir. Devamlı su taşımayan ve taşıntı materyali sürükleyen yan dere yatalarında yol geçkisi ve yol eğimi gözönüne alınarak kasisler dere yatağına oturtulur ve yol platformu dere yatağı ile büyük bir kot farkı göstermez.

65 Kasis (1) 65 (1) ÖZTÜRK, T., 2007.

66 Taş Tabliyeli Menfezler (1) Orman yollarında tabakalı (yassı) ve tabliye olmaya elverişli taş malzemenin bulunduğu yerlerde yapılırlar. 66 Taş tabliyeli menfezler genellikle cm açıklıklarda olmak üzere kenar ayak duvarları üzerine cm kalınlıkta kapak taşları oturtularak yapılır. Menfez ayak duvarları genellikle cm genişlikte harçlı taş ve beton malzeme ile inşa edilir. Kapak taşları ayak duvarları üzerine taş kalınlığına göre en az 20-30cm genişliğinde bir kısımla oturmalıdır. Menfez tabanları % 8'e kadar eğimli olarak yapılır ve ayak duvarları arasına 200 kg/m3 dozlu grobeton ile bir taban oluşturulur

67 BÜYÜK MENFEZLER VE KÖPRÜLER(1) Yol gövdesinin alt kısmında kullanılır. Arazi şekline göre çeşitli yüksekliklerdeki dolgularda kullanılabilir. Demirli veya demirsiz betondan imal edilebilir. 67 Büyük menfezler; 1. Kutu Menfezler, 2. Beton veya Kargir Kemer Menfezler ve 3. Tabliyeli menfezler olmak üzere üç çeşittir.

68 Kutu Menfezler (1) İki ucu açık betonarme bir kutu biçimde olduklarından bu adı almışlardır. Esas itibariyle bir dikdörtgenler prizması veya kare prizması şeklindedirler. Kutu menfezlerin tabanı, yan duvarları ve tavanı betonarme olarak inşa edilir ve kalıplar hazırlandıktan sonra önce taban, sonra yan duvarlar, en son olarak da tavan betonu dökülür. Kutu menfezler tek, çift ve üç gözlü olarak üç tip halinde standartlaştırılmışlardır. 68

69 Kutu Menfezler (1) 69 (1) ÖZTÜRK, T.

72 Beton Ve Kargir Kemer Menfezler (1) Kutu menfezlerden m açıklıkta olanlar en çok 15,0m, m açıklıkta olanlar ise en çok 9. 0 m yükseklikte dolgu altında kullanılabilirler. Tabliyeli menfezler ise genellikle dolgu altında yapılmazlar. Bu nedenle daha yüksek, örneğin 20m ye kadar dolguların altında kemer menfezler kullanılabilir. Kemer menfezler kârgir veya beton kemerli olarak inşa edilirler.

73 Kemer Menfezler (1) 73 (1) ÖZTÜRK, T.

76 Tabliyeli Menfezler (1) Köprüler gibi ahşap, çelik veya betonarme taşıyıcı elemanlar ve tabliyeden oluşmakta, açıklıkları dışında aralarında gerek inşaat gerekse mukavemet hesapları yönünden bir fark bulunmamakladır. 76 Orman yollarında kullanılan tabliyeli menfezlere 0,60 m 3,0 m ye kadar açıklık verilmektedir.

77 Tabliyeli Menfezler (1) 77 (1) ÖZTÜRK, T.

78 Plak Menfezler (1) Küçük açıklıklarda (1,0 m ye kadar) plaklar önceden dökülerek daha sonra yapı üzerine konulmaktadır. Daha büyük boyutlularda ise yapı üzerinde kalıpla rile dökülerek imal edilebilirler. Plak menfezlerde araçlar doğrudan plaklar üzerinde hareket etmektedir. Bu nedenle dolgu altında kullanılmazlar. 78

79 Tabliyeli Menfezler (1) 79 (1) ÖZTÜRK, T.

80 Büz ve Menfezlerin Yapımı ve Yerinin Seçilmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler (1) Büz ve menfezler, akarsuyun doğal yatağına uydurularak ve enkesit alanı daraltılmadan akıtılmalıdır. 2. Büz ve menfezlerin yeri, eğimi ve kotu, akarsuyun akışında önemli değişiklikler meydana getirmeden ve doğal durum bozulmadan saplanmalıdır. 3. Memba tarafındaki ağız kotu, akarsuyun talweg çizgisi ile aynı düzeyde alınmasına dikkat edilmelidir. 4. Büz ve menfezlerin mansap ağız kotu da talweg çizgisi ile aynı seviyede alınmalıdır. 5. Yapıya tek bir eğim vermeye özen gösterilmelidir. Zorunlu hallerde memba tarafının eğimi, mansap tarafındaki eğimden daha fazla alınmalıdır. 6. Hidrolik yapıların memba ve mansap ağızları belli bir mesafede, doğal akarsu yatağının duvarıymış gibi düzeltilmelidir. 7. Yapı yeri saptandıktan sonra gerekli enkesit ve talweg profilleri belirlenmelidir.

81 Menfezlerin Kullanıldıkları Yerler (1) 81 Menfezlerin orman yollarında kullanıldıkları alanlar şu şekilde sıralanabilir; 1. Yolların dere yataklarını kestiği ve dolgu ile dere yatağının kapatıldığı yerler 2. Kazı şevi tarafında inşa edilen kenar hendeklerinde toplanan suların belirli aralıklarla yolun karşı tarafına akıtılması durumunda 3. Yol güzergâhlarında ters eğimin başlangıç noktalarında 4. Yolların karşılaştığı ve birbirini kestiği yerlerde

82 KÖPRÜLER (1) Akarsu, diğer bir yol ve benzeri engelleri aşmak üzere inşa edilen ve dayanak açıklığı köprü ekseni boyunca 8 m den büyük olan yapılara köprü denir. 82 Orman yollarında inşa edilen hidrolik sanat yapılarından dayanak açıklığı 6 m ye kadar olanlar menfez, büyük olanlar ise köprü olarak anılırlar. Bu tesisler yapımları ve kullanılan malzeme yönünden ahşap, betonarme, demir ve kemer köprü şeklinde sınıflandırılırlar.

83 KÖPRÜLER (1) 83 (1) ÖZTÜRK, T.

84 KÖPRÜ SINIFLANDIRMASI (1) Malzemesine Göre Köprüler: Ahşap Köprüler 2. Taş Köprüler 3. Beton Köprüler 4. Betonarme Köprüler

85 Ahşap Köprü (1) 85 (1) ÖZTÜRK, T.

86 Taş Köprü (1) 86 (1)

87 Taş Köprü (1) 87 (1)

88 Betonarme Köprü (1) 88

89 Betonarme köprülerin avantajları (1) 1. Betonarme malzemeler çelik, ahşap vb. malzemelere göre daha ekonomiktir. 2. Betonarme yangına karşı daha dayanıklıdır. Orman yangınlarında kullanımı daha uygundur. 3. Betonarme, ahşap ve çelik gibi malzemelerin aksine bir bütün olarak çalışır. 4. Betonarmenin bileşimleri basittir. 5. Betonarmenin sürekli bakım ve onarım isteği yoktur. Dış hava etkilerine dayanıklı olup, zamanla mukavemeti artar. 6. Böcek ve mantar gibi zararlılardan etkilenmez. 7. Yapılışı kolay olup, fazla işçilik gerektirmez. 89

90 KÖPRÜ SINIFLANDIRMASI (1) Mekanik Sisteme Göre Köprüler 1. Basit Tek Açıklı Köprüler 2. Sürekli Açıklıklı Köprüler 3. Kemer Köprüler 90 Kullanış Amacına Göre Köprüler 1. Demiryolu Köprüleri 2. Kanal Köprüler 3. Yaya Köprüleri

91 1. Köprü Altyapısı 2. Köprü Üstyapısı Köprünün Kısımları (1) 91

92 1. Köprü Altyapısı Köprünün Kısımları (1) Köprünün zemine basmasını sağlayan ayak gövdesi ile bunun oturduğu ayak temeli, mesnet bandı ve ricat duvarlarından oluşur Köprü Üstyapısı Yol önüne çıkan engeli aşmak için ayaklar arasındaki boşluğu kapatan kısım üstyapıyı oluşturur.

93 Altyapıyı etkileyen önemli hususlar (1) a. Köprü yerinin seçimi b. Serbest açıklık tayini c. Debuşe tayini d. Hava payı 93

94 Hava Payı (1) Hava payı, mevcut su kayıtlarına veya bazı belirtilere göre tesbit edilen en yüksek su seviyesi ile üst yapı arasındaki net düşey aralıktır. 94 Bu aralık çalı, ağaç gövdesi ve tomruk gibi sürüntü materyalinin tesise zarar vermeden geçmesine yeterli olacak biçimde ayarlanır.

95 Köprü Üstyapısı (1) Genellikle ana kiriş ve plak tan meydana gelir. 95 Ana kiriş, köprü üzerinden geçen ağırlıkların meydana getirdiği yüklenmeleri karşılayan ve bu yüklenmeleri kenar ya da orta ayaklar yardımıyla zemine ileten taşıyıcı elemanlardır. Plaklar ise, iki taraftan köprü ayaklarına dayanak olarak yaslanan ya da kirişler üzerine oturtulan döşeme biçimindeki taşıyıcı plaklardır. Üstyapı, köprünün yapım gereksinimleri ve tekniğine göre değişik şekillerde inşa edilir. Bu değişiklikler nedeniyle köprüler; ahşap, betonarme, demir ve kemer biçiminde yapılırlar.

96 Köprülerin Bakım ve Onarımı (1) 1. Ahşap köprülerin yapım giderleri diğer malzemelerde yapılan köprülerden daha az olmasına rağmen, bakım giderleri ise daha fazladır. 2. Orman yol köprüleri devamlı kontrol edilmeli, ayakların alt kısımlarının oyulmaları kontrol edilmelidir. Oyuntular giderilmelidir. 3. Köprü üstünde su birikmesine izin verilmemelidir. 4. Köprü döşemesinde veya ayaklarında çatlak görülmesi durumunda köprü ulaşıma kapatılarak onarım yapılmalıdır. 5. Köprülerin giriş ve çıkışında bulunan tomruk, büyük kaya parçaları gibi engeller temizlenmelidir. 96