POYRAZLAR GÖLÜ ORNİTOFAUNASI (Sakarya)

Transkript

1 POYRAZLAR GÖLÜ ORNİTOFAUNASI (Sakarya) ORNITHOFAUNA OF LAKE POYRAZLAR ( Sakarya) Ali UZUN*, Mehmet Ali TABUR**, Yusuf AYVAZ** *Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 54140, Sakarya **Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 32100, Isparta ÖZET Bu çalışma yılları arasında Poyrazlar Gölü ve çevresinde gerçekleştirilmiştir. Sahada 17 takımdan 39 familyaya ait 154 tür tespit edilmiştir. Türlerin 65'i yerli, 47'si yaz göçmeni, 36'sı kış göçmeni ve 6sı transit göçer olarak kaydedilmiştir. Kış göçmeni 36 türün biri nadir, 33u seyrek, 2si genellikle; yaz göçmeni 47 türün 2si nadir, 27'sı seyrek, 18'i genellikle; transit göçer türlerin hepsi nadir; yerli türlerin ise 11'i seyrek, 23'ü genellikle, 24'ü çoğunlukla ve 7si daima sıklık değerlerine sahiptir. Anahtar Kelimeler: Poyrazlar Gölü, Kuşlar, Biyoekoloji ABSTRACT This study was carried out at Lake Poyrazlar and its surrounded between species belonging to 39 families from 17 ordo were defined during the studies. 65 residentials, 47 summer migrants, 36 winter migrants and 6 transit migrants were recorded. it vvas determined that 1 rare, 33 seldom, 2 common of winter migrants; 2 rare, 27 sel-dom, 18 common of summer migrants; rare of ali transit migrants and 11 rare, 23 common, 24 frequent and 7 usual of residents. 1. GİRİŞ Uçma yetenekleri sayesinde kuşlar her türlü coğrafi bölgelerde yaşayabilirler. Sahip oldukları homoiterm özellikleri sayesinde adaptasyonları oldukça yüksektir. Çevresel faktörlere en fazla duyarlı gruplarından biri olarak değerlendirilir. Hatta pek çok çevresel değişikliğin doğuracağı sonuçlar bile bu canlılar üzerinden takip edilmektedir. Dolayısıyla günümüz dünyasının durumu, kuşlarla ilgili yapılacak çalışmalarla daha açık şekilde görülebilecektir. Dünyada yaklaşık 9600 tür ve 100 milyar nüfusa sahip bu topluluk, ekosistemde pek çok önemli işlevlere sahiptir. Aynı zamanda görüntü ve sesleri ile peyzaj bakımından yeryüzüne eşsiz güzellikler katmaktadır (Kiziroğlu, 2001). Sahip olduğu farklı yeryüzü şekilleri ve iklim coğrafyası nedeniyle Türkiye, kuş türlerinin önemli bir yaşam alanıdır. Yüzölçümüne oranla barındırdığı tür sayısı, ancak kıtalarda gözlenebilmektedir. Ancak avifaunistık çalışmaların başlangıç ve gelişim süreci bu zenginlikle paralellik göstermemektedir. 19. yy'ın ikinci yarısından sonra başlayan çalışmalar, bu gün yeterli olmamakla birlikte oldukça mesafe kat etmiştir. Ülkemizdeki kuş zenginliğinin ortaya çıkarılmasını katkıda bulunmayı amaçlayan bu çalışmada Poyrazlar Gölü'nün ornitofaunası araştırılmıştır. Yıl: Sayı:1 3

2 2. MATERYAL VE METOT 2.1. Araştırma Alanının Tanıtımı Adapazarı'nın 7-8 km kuzey doğusunda yer alan göl, adını çevresindeki Poyrazlar Köyünden almaktadır. Tabiatı Koruma Alanı statüsünde olan ve Tekke Gölü de denen gölün, suyu tatlı olup Sakarya Nehrinin yatak değiştirmesiyle oluşmuştur. 6.5 km 2 drenaj alanına sahip olan gölün büyüklüğü 0,6 km 2 'dir. Azami derinliği 3 m olmakla birlikte gölün azamı kotu 25 m'dir (Şekil 1). Sakarya Nehri taştığı zaman, suları kapaklı boğaz adı verilen bir boğazla göle karışır. Normal zamanlarda ise nehir sızıntılarla gölü besler. Gölün kuzey ucundan çıkan dere ile göl suları Sakarya Nehri'ne karışır (Saraçoğlu, 1990). Göl çevresinde gürgen (Carinus betulus) ve meşeden (Quercus sp.) oluşmuş ormanlık alan yanında sonradan ağaçlandırmayla karaçam (Pinus nigra) ve sarı çam (P. sylvestis) türlerinden oluşan ormanlık alanlar mevcuttur. Göl çevresi, piknik amacıyla özellikle hafta sonunda yoğun olarak kullanılmaktadır. Göl; turna (Esox lucıus), yayın (Sılurus glanis) ve sazan (Cyprinus carpio) bakımından oldukça zengindir (Saraçoğlu, 1990). Poyrazlar Gölü'nde ortalama sıcaklık 17 C, bulanıklık abs, çözünmüş oksijen 11.5 mg/lt, ph 7.79, kalsiyum mg/lt, magnezyum 6.42 m g/l t, toplam sertlik 8.51 F, karbonat mg/lt, bikarbonat mg/lt, klorür 1.60 mg/lt, nitrit mg/lt, nitrat mg/lt, ortofosfat mg/lt ve klorofil a 7.15 mg/m 3 olarak tespit edilmiştir (Yardımcı, 2000). Şekil 1. Poyrazlar Gölünün coğrafik konumu ve gözlem istasyonları 2.2. Metot Araştırma, Haziran 2001 tarihinde başlayıp Haziran 2003 de dâhil olmak üzere toplam iki yıl sürmüştür. Bu süre içerisinde üçer haftalık periyotlarda, saatleri arasında günü 4 Yıl: Sayı: 1

3 birlik arazi çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Kış aylarında kar nedeniyle ulaşım sağlanamadığı için gölde gözlem yapılamamıştır. Bu nedenle türlerin göç konumları bulgular kısmında verilmemiştir. Çalışma alanındaki kuş türleri, gözlem ve direk sayım metoduna göre tespit edilmiştir. Kuşları gözlemlemede Minolta marka dürbün, Conus marka teleskop kullanılmıştır ve gözlenen türlerin sistematik kategorileri, koruma statüleri, sıklık ve baskınlık değerleri bulgular kısmında tablo halinde verilmiştir. Türlerin bireysel sayımlarında, Dobinson (1976)'un metotları kullanılmıştır. Morfolojik özellikleri ise; Bruun ve Singer (1978), Cerny (1993), Schneck (1999), Harrison ve Greensmith (2000), Del Hoyo vd. (1992), Campbell (1999), Heinzel vd. (1995) ve Cramp vd. (1980)'nin el kitaplarından faydalanılmıştır. Türlerin sistematiği Kiziroğlu (1989)'na, koruma statüleri IUCN (2004)'e göre verilmiştir. Tespit edilen türler esas alınarak; türlerin görülme sıklığı, alanda tür baskınlığı ile gölün çeşitlilik indeksi hesaplama formülleri Kocataş (1997)'dan alınmıştır Sıklık analizi Sıklık analizi bir türün araştırma alanında bulunma yüzdesini ifade etmektedir. Türün görüldüğü gözlem sayısının, tüm gözlem sayısına bölümünün 100'le çarpımı sıklık değerini vermektedir (Kocataş, 1997). Sıklık(F) = Na / Nn x 100 (Na= Türün gözlem sayısı, Nn= Tüm gözlem sayısı) Bir kommunitedeki türlerin sıklık dereceleri 5 kategoride incelenir. Bunlar; % 1-20 nadir gözlenen türler, % seyrek gözlenen türler, % genellikle gözlenen türler, % çoğunlukla gözlenen türler, % devamlı gözlenen türlerdir Baskınlık analizi Bir türe ait bireylerin, tüm türlere ait bireylere göre yayılma alanı oranı veya bir türe ait birey sayısı ile tüm türlere ait toplam birey sayısı arasındaki oranın yüzde anlatımıdır (Kocataş, 1997). Baskınlık (B) = Na / Nn x 100 (B = Baskınlık, Na = Bir türe ait birey sayısı, Nn= Tüm türlere ait birey sayılarının toplamı) Baskınlık 5 kategoride değerlendirilmektedir (0 = Yok, + = Nadir veya çok nadir türler, 1 = Populasyon büyüklüğü %5'den düşük türler, 2 Populasyon büyüklüğü %5-25 arasında olan türler, 3 = Populasyon büyüklüğü %25-50 arasında olan türler, 4 = Populasyon büyüklüğü, %50-75 arasında olan türler, 5 - Populasyon büyüklüğü %75'den fazla olan türler) Çeşitlilik indeksi Tür çeşitliliği bir kommunite veya ekosistemin zenginliğini gösterir. Tür çeşitliliğinin belirlenmesinde Margalef İndeksi kullanılmıştır (Kocataş, 1997). D = S-l/logeN(D = Çeşitlilik indeksi, S = Toplam tür sayısı, N = Toplam birey sayısı) 3. BULGULAR Araştırma sahasında 2 yıl boyunca süren gözlemlerde 17 takıma ait 39 familyadan 154 tür tespit edilmiştir Temmuzundan 2003 Haziranına kadar 27 gözlem yapılarak birey Yıl: Sayı:1 5

4 kayıt altına alınmıştır. Göldeki 154 türün; 65'i (% 42) yerli, 47'si (% 31) yaz göçmeni, 36'sı (% 23) kış göçmeni ve 6'sı (% 4) transit göçer olarak belirlenmiştir. Tür çeşitliliği 34 olan gölde, Passer domesticus (4390), Nyctıcorax nyctıcorax (1546), Acrocephalus arundinaceus (1202), Egretta garzetta (1066), Fringilla coelebs (953) ve Passer montanus (929) en fazla birey sayısına sahip türlerdir. Cygnus olor (2), Accipiter brevıpes (6), Aquila helıaca (6), A. chrysaetos (6), Accipiter nisus (8), Cuculus canorus (8), Pernis apivorus (8), Buteo rufinus (9) ise gölde en az bireyle temsil edilmektedir. Cygnus olor diğer türlerin aksine sadece ikinci gözlem yılında kaydedilmiştir. Kiziroğlu (1989) Red Data Book listesi dikkate alındığında 28 tür A.2(Soyları tükenme tehlikesi altında) ve A.4(Soyları tehlike altına girmeye aday), 34 tür A.3(Soyları tehlike altındaki türler), 6 tür A.1.2(Soyları çok büyük tehdit altında), 10 tür B.2(Soyları büyük tehlike altındaki göçmenler) ve 8 tür B.3(Soyları tehlike altındaki göçmenler) koruma statü-lerindedir. Tablo l.'de görüldüğü gibi IUCN (2004)'e göre ise türlerin 152'si LC (Least Concern = Düşük tehlike altında), l'i NT(Near Threatened=Yakın tehdit altında) ve l'i VU(Vulnerable = Savunmasız) koruma statüsündedir. Göldeki 154 türün 9'u %l-20(nadir gözlenen türler), 71'i %21-40(Seyrek gözlenen türler), 43'ü %41-60(Genellikle gözlenen türler), 24'ü %61-80(Çoğunlukla gözlenen türler) ve 7'si %81-100(Devamlı gözlenen türler) görülme sıklığındadır (Tablo 1). Tablo 1. Türlerin göç, koruma durumları ve sıklık-baskınlık değerleri. Sıra Takım Familya Tür Göç Sıklık Baskınlık Koruma 1. Podicipediformes Podicipedidae Podiceps cristatus Y LC 2. Tachybaptus ruficollis Y LC 3. Pelecaniformes Phalacrocoracidae Phalacrocorax carbo KG LC 4. Ciconiiformes Ardeidae Ardea cinerea YG LC 5. A. purpurea YG LC 6. Egretta alba YG LC 7. E. qarzetta YG 44 3 LC 8. Ardeola ralloides YG LC 9. Bubulcus ibis YG LC 10. Nycticorax nycticorax YG 44 4 LC 11. lxobrycus minutus YG LC 12. Botaurus stellaris YG LC 13. Ciconiidae Ciconia ciconia YG LC 14. Anseriformes Anatidae C. olor T LC 15. Anas platyrhynchos KG LC 16. A. crecca KG LC 17. A. acuta KG LC 18. A. querquedula KG LC 19. A. peneiope KG LC 20. A. ciypeata KG LC 21. Netta rufina KG LC 22. Aythya ferina KG LC 6 Yıl: Sayı: 1

5 Sıra Takım Familya Tür Göç Sıklık Baskınlık Koruma 23. A. fuligula KG LC 24. A. nyroca KG NT 25. Mergus albeilus KG LC 26. Accipitriformes Accipitridae Milvus migrans Y LC 27. Circaetus gallicus YG LC 28. Accipiter nisus Y LC 29. A. qentilis Y LC 30. A. brevipes YG LC 31. Circus aeruginosus Y LC 32. Buteo rufinus Y LC 33. Aquila chrysaetos Y LC 34. A. heliaca Y VU 35. Pernis apivorus YG LC 36. Falconiformes Faiconidae Falco tinnunculus Y LC 37. F. peregrinus Y LC 38. Galliformes Phasianidae Coturnix coturnix YG LC 39. Gruiformes Rallidae Raiius aquaticus Y LC 40. Gallinula chloropus Y LC 41. Fulica atra Y 63 2 LC 42. Charadriiformes Charadriidae Charadrius dubius YG LC 43. Scolopacidae Pluvialis squatarola T 7 0,1 LC 44. Calidris ferrugınea T LC 45. Lımıcola lalcinellus KG LC 46. Tringa totanus Y LC 47. J. glareola T LC 48. Scolopax rusticula KG LC 49. Gallinago gallinago KG LC 50. Laridae Larus melanocephalus Y 67 1 LC 51. L. ridibundus KG 37 2 LC 52. L. genei KG LC 53. L. argentatus Y LC 54. Rlssa tridactyla T LC 55. Sternidae Chlidoniasleucopterus KG LC 56. Gelochelidon nılotica KG LC 57. Sterna hirundo YG LC 58. Columbiformes Columbidae Columba livia KG 26 3 LC 59. C. oenas KG LC 60. Streptopelia decaocta Y LC 61. S. turtur YG LC 62. Cuculiformes Cuculidae Cuculus canorus YG LC 63. Strigiformes Strigidae Bubo bubo Y LC 64. Asio otus Y LC 65. Athena noctura Y LC 66. Caprimulgiformes Caprimulgidae Caprimulgus europeus YG LC 67. Apodiformes Apodidae Apus apus YG LC 68. Tachymarptis melba YG LC 69 Coraciiformes Alcedinidae Alcedo atthis Y LC 70. Upupidae Upupo epops YG LC 71. Piciformes Picidae Dendrocopus majör Y LC 72. D. minor Y LC Yıl: Sayı:1 7

6 Sıra Takım Familya Tür Göç Sıklık Baskınlık Koruma 73. Passeriformes Alaudidae Melanocorypha calandra Y LC 74. M. leucoptera YG LC 75. Calandrella rufescens YG LC 76. Lullula arborea Y LC 77. Alauda arvensis Y LC 78. Hirundinidae Hirundo rustica YG 48 1 LC 79. Motacillidae Anthus campestris YG LC 80. A. trivialis KG LC 81. A. spinolelta Y LC 82. Motacilla flava YG LC 83. M. cinerea Y LC 84. M. alba Y 59 2 LC 85. Prunellidae Prunella modularis Y LC 86. Turdidae Erythropygia galactotes YG LC 87. Erithacus rubecula KG LC 88. Lusclnia luscinia KG LC 89. L megarhynchos YG LC 90. Phoenicurus ochruros YG LC 91. P phoenicurus Y LC 92. Saxicola rubetra Y LC 93. S. torquata Y LC 94. Oenanthe oenanthe Y 48 1 LC 95. O. isabellina YG LC 96. Turdus merula Y LC 97. T. pilaris KG LC 98. T. philomelos KG LC 99. T. iliacus KG LC 100 T. viscivorus Y LC 101 Sylvidae Cettia cetti Y LC 102 Locustella fluviatilis YG LC 103 L. luscinoldes YG LC 104 Acrocephalus palustris YG LC 105 A. scirpaceus YG 41 2 LC 106 A. arundinaceus YG 48 3 LC 107 Hippolais ollvetorum KG LC 108 H. icterina KG LC 109 H. pallida KG LC 110 Sylvia melanocephala Y LC 111 S. hortensls YG LC 112 S. curruca YG LC 113 S. communis YG LC 114 S. borin Y LC 115 S. atricapilla YG LC 116 Phylloscopus bonelli KG LC 117 R. sibilatrix KG LC 118 P. collyblta Y LC 119 Muscicapidae Muscicapa striata YG LC 120 Ficedula parva T LC 121 F. albicollis YG LC 122 Aegithalidae Aegithalos caudatus Y LC 8 Yıl: Sayı: 1

7 Sıra Takım Familya Tür Göç Sıklık Baskınlık Koruma 123. Paridae Parus palustris Y LC 124. P. ater Y LC 125. R caeruleus Y LC 126. P. major Y 74 1 LC 127. P. lugupris Y LC 128. Sittidae Sitta europaea Y LC 129. S. krüperi Y LC 130. Remizidae Remiz pendulinus Y LC 131. Oriolidae Oriolus oriolus YG LC 132. Laniidae Lanius collurio YG LC 133. Corvidae Garrulus glandarius Y LC 134. Pica pica Y LC 135. Corvus monedula Y 81 1 LC 136. C. frugilegus KG 33 1 LC 137. C. corone cornix Y LC 138. C. corax Y 78 2 LC 139. Sturnidae Sturnus vulgaris Y 41 1 LC 140. S. roseus YG LC 141. Passeridae Passer domesticus Y LC 142. P montanus Y LC 143. P hispaniolensis Y LC 144. Passeriformes Fringillidae Fringilla coelebs Y 85 2 LC 145. F. montifringilla KG LC 146. Serinus serinus Y LC 147. Carduelis carduelis Y LC 148. C. spinus KG LC 149. Loxia curvirostra Y LC 150. Coccothraustes Y LC coccothraustes 151. Emberizidae Emberiza citrinella KG LC 152. E. cia Y LC 153. E. hortulana YG LC 154. E. melanocephala YG LC Tablo l.'deki kısaltmalar: Y:Yerli; YG:Yaz Göçmeni; KG:Kış Göçmeni; T:Transit Göçer; VU: Vulnerable; NT: Near Threatened; LC: Least Concern. 4. TARTIŞMA VE SONUÇ Araştırma sahasında Podicipediformes, Pelacaniformes, Anseriformes, Accipitriformes, Falconiformes, Galliformes, Gruiformes, Columbiformes, Cuculiformes, Strigiformes, Caprimulgiformes, Apodiformes, Piciformes bir, Ciconiiformes ve Coraciiformes 2, Charadriiformes 4, Passeriformes ise 18 familyayla temsil edilmektedir (Tablo 1.). Türlerin %53'ü Passeriformes'e ait iken, geri kalan 72 tür diğer 16 takıma aittir. Passeriformes'in sahada baskın takım olması, takıma ait türlerin geniş yayılış göstermesidir. Sıklık değeri % (Sürekli gözlenen türler) olan 7 türün Passeriformes takımına ait olması bu durumu doğrula- Yıl: Sayı:1 9

8 maktadır. Ayrıca geri kalanların 3'ü nadir, 27'si seyrek, 29'u genellikle ve 19'u çoğunlukla gözlenen türler olarak, ötücü kuşların sahadaki sıklık değerlerini oluşturmaktadır. Kış göçmeni 36 türün biri nadir, 33'ü seyrek, 2'si genellikle; yaz göçmeni 47 türün 2'si nadir, 27'si seyrek, 18'i genellikle; transit göçer türlerin hepsi nadir; yerli türlerin ise 11 i seyrek, 23'ü genellikle, 24 u çoğunlukla ve 7'si daima sıklık değerlerine sahiptir. Devamlı gözlenen türlerin baskınlık değerleri farklılık göstermektedir. Corvus monedula ve Pica pica 1; C. corone cormx, Passer montanus, P. hispaniolensis ve Fringilla coelebs 2; P. domesticus 13 olarak ortaya çıkmıştır. Bu durum türlerin sürekli görülmelerine karşın aynı sayıda sahada temsil edilmediklerini göstermektedir. Özellikle P domesticus populasyon yoğunluğu bakımından sahada baskın tür olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca arazide sürekli görülmemesine rağmen Nycticorax nycticorax, Columba livia, Acrocephalus arundinaceus ve Egretta garzetta'nın populasyon yoğunlukları Passer domesticus hariç tüm devamlı gözlenen tür lerden büyüktür. Özellikle Columba livia seyrek (%26) gözlenmesine rağmen baskınlığı 3'tür. Bu durum türün, göl ve çevresinde daha fazla bireyle temsil edildiğini göstermektedir. Green ve Moorhouse (1995)'nin verilerinden farklı olarak araştırma sahasında Anas platyrhynchos, Aythya nyroca, Larus ridibundus, L. genei, Gelochelidon nilotica, Columba livia, C. oenas, Anthus trivialis, Hippclais olivetorum, H. icterina, H. pallida, Phylloscopus boneli, P. sibilatrix, Ficedula parva, Corvus frugilegus kış ziyaretçisi, Accipiter nisus, A. gentilis, Tringa totanus, Asio otus, Lullula arhorea, Phoenicurus phoenicurus, Saxicola rubetra, Oenanthe oenanthe, Sylvia borin, Phylloscopus collybita yerli, Fkedula albicollis yaz göçmeni olarak gözlenmiştir. Çalışma sahasından elde edilen verilerde Kiziroğlu (1989)'dan farklılık gösteren türler ve göç statüleri şöyledir; Rissa tridactyla transit göçer, Anas platyrhynchos, A. querquedula, Aythya nyroca, Limicola falcinellus, Tringa glareola, Columba livia, C. oenas, Anthus trivialis, Erithacus rubecula, Luscinia luscima, Hippolaıs olivetorum, H. icterina, H. pallida, Phylloscopus boneli, P. sibilatrix, Ficedula parva kış göçmeni, Accipiter brevipes, Pernis apivorus, Coturnix coturnix, O. isabellina yaz göçmeni ve Oenanthe oenanthe, Sylvia borin yerli olarak tespit edilmiştir. Çalışma süresince tespit edilen diğer türlerin statüleri yazarın verileriyle uygunluk göstermektedir. Çalışma sonucuna göre Poyrazlar Gölü, ornitolojik bakımdan oldukça zengin ve önemli bir sulak alandır. Yüz ölçümüne oranla kaydedilen tür sayısının çokluğu zenginliği ve önemini daha da artırmaktadır. Ancak gölde yoğun bir insan baskısı vardır. Tabiatı Koruma Alanı statüsündeki göl, hem çevresinde ki yöre halkı hem de piknik amaçlı gelen ziyaretçiler tarafından sürekli tahrip edilmektedir. Çevre konusundaki bilinçsizlik ve doğal güzelliklere karşı takınılan vurdumduymaz tavır bu zararı daha da büyük boyutlara taşımaktadır. Özellikle kaçak avcılık kış aylarında gölde kışlayan türler için büyük tehlike oluşturmaktadır. Gölü farklı kılan bir diğer özellik birçok balıkçıl türü için bir üreme alanı olmasıdır. Özellikle Nyctıcorax nyctkorax ve Egretta garzetta'nm Anadolu topraklarındaki önemli bir kuluçka yeridir. Türlerin burayı tercih etmelerinin nedeni koy şeklinde oluşmuş küçük longoz ormanıdır. 1,5-2 metre yüksekliğindeki yaban söğütleri yuva yapımı, korunma, beslenme ve yavruların büyütülmesi için oldukça uygundur. 10 Yıl: Sayı: 1

9 Sakarya ovası önemli bir bölgedir, içerisinde pek çok sulak alan bulunmaktadır. Göllerin çoğu Sakarya Nehri'nin yatak değiştirmesiyle oluşmuştur. Ayrıca ovanın büyük bir bölümü, kışın yağış bol olduğunda ve nehir taştığında sular altında kalmaktadır. Bu nedenle, Türkiye üzerinden önemli kuş göç yolunun biri üzerinde bulunan Sakarya ovası ve dolayısıyla sulak alanlar için koruma tedbirleri artırılmalıdır. Böylece ülkemizin biyolojik çeşitliliğine önemli bir yarar sağlanmış olacaktır. 5. KAYNAKLAR Bruun, B. Singer, The Hamlyn Guide to Birds of Britain and Europe. The Hamlyn Publishing Group Ltd, 320 pp., London. Campbell, D., The Encyclopedia of British Birds. Dempseyparr Pub., 384 pp., England. Cerny, W., Welcher Vogel ist das? Franckh-Kosmos, 351 pp., Stuttgart. Cramp, S., Simmons, K.E.L., and eds, Handbook of The Birds of Europe, The Middle East and North Africa, The Birds of The Western Palaearctic. 1, 722 pp., London. Del Hoyo, J., Eliot, A., Sorqatal, J., and eds., Handbook of the Birds of the World. Vol. 1. Lynx Edicions, Barcelona, 696 pp. Spain. Dobinson, H. M., Penguin Books Ltd, Harmons Wo Wöth, Middlesex, 92 pp., England Bird Count, A Practical Guide to Bird Survey. Kastrel Books, Published by Green, I., Moorhouse, N., A Birdvvatchers' Guide to Turkey. Bird Watcher's Guides Prion Ltd., 122 pp., England. Harrison, C, Greensmith, A., Birds of the World. A Dorling Kindersley Book, 416 pp., London. Heinzel, H., Fitter, R., Parsiov, J., Türkiye ve Avrupa'nın Kuşları. DHKD, 384 s., İstanbul. IUCN htpp// Kiziroğlu, İ., 1989, Türkiye Kuşları. O.G.M. Basımevi., 314 s., Ankara. Kiziroğlu, İ., Ekolojik Potpuri. Takav Mat. Yay. A.Ş., 391 s, Ankara. Kocataş, A., Ekoloji ve Çevre Biyolojisi. Ege Üniv. Basımevi, 564 s., İzmir. Saraçoğlu, H., Bitki Örtüsü, Akarsular ve Göller. M. E. B. Basımevi. 577 s., İstanbul. Schneck, M., Duck & Waterfowl a Portrait of the Animal World. Todtri Productions Lim. 78 pp., Newyork. Yardımcı, C.H., Poyrazlar ve Taşkısı (Adapazarı) Gölleri'nde Bazı Fiziksel ve Kimyasal Parametrelerin Mevsimsel Değişimlerinin İncelenmesi, İ.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Y Lisans Tezi (yayınlanmamış), 66 s., İstanbul. Yıl: Sayı:1 11